herrijzend
W ieringermeerland
L
vruchtbaar land
Excursie naar Suikerfabriek
99Halfweg5
3e Jaargang No. 31 29 Nov. 1947
Redactie
en administratie
Nieuwe Niedorp B 58
Tel. 206, Kengetal 2261
Weekblad voor de Wieringermeerbevolking en de herrijzing van het polderland Redacteur: Th. J. van Vegten
Van Zuiderzee
XXI
tot
(v.V.) Er moest natuurlijk ook een
middenstand in de Wieringermeer ko
men en naar het toen heette was er
nogal belangstelling onder de midden
standers om zich te gaan vestigen in
de polder. Om een stuk grond in erf
pacht te krijgen moest men inschrij
ven. Op 9 Februari 1932 had zo'n in
schrijving plaats. Er waren 23 gega
digden .Definitief werden toegewezen:
te Slootdorp: Café-restaurant aan J.
Klein 1000 m2 tegen 25 ct per m2,
voor de som van f 1376; Bakkerij
aan C. Koorn 45.0 m2 tegen 15 ct per
m2, voor de som van f 400; Zuivel
producten aan G. Kistemaker 450 m2
tegen 15 ct per m2, voor de som van
f 250; Rijwielzaak aan H. J. Eichner
450 m2 tegen 15 ct per m2, voor de
som van f 25; Smederij, reparatie
werkplaats, benzinepomp enz. Bataaf-
sche Importmij. 1800 m2 tegen 25 ct
per m2, voor de som van f 10; te
Middenmeer: Café-restaurant J. Klein
1200 m2 tegen 25 ct per m2, voor de
som van f 1375; Timmerbedrijf A. C.
van Oeveren 400 m2 tegen 15 ct per
m2, voor de som van f 132.
Er is over deze inschrijving nogal
een en ander te doen geweest in die
dagen. Het principe om niet met de
gronden in de Wieringermeer te la
ten speculeren scheen niet van toepas
sing te zijn voor de middenstand.
De bouwterreinen voor de beide ho
tels kwamen in handen van een aan
nemer omdat deze toevallig enige
guldens hoger inschreef dan een gega
digde vakman-hotelhouder. De som
die benodigd was voor de inschrij
ving moest natuurlijk later verdiscon
teert worden in de bouwsom zodat
door deze manier van grond uitgeven
de vestiging in de polder nodeloos
duurder werd gemaakt.
Men is later op het laten inschrij
ven tegen een bepaalde som terugge
komen) doch toen kwam men van de
wal in de sloot terecht. Het bleek na
melijk dat het gedrang om bouwgrond
voor de middenstand helemaal niet zo
groot was, zodat men er toe overging
om een bepaalde aannemer grote
bouwtereinen in optie te geven, die
er dan maar zakenpanden op moest
bouwen voor vooraf bepaalde bran
ches. Ook hiervan kwam in de prac-
tij.k niet veel terecht. -De gebouwen
kwamen er wel doch de bestemming
viel doorgaans anders uit. Het is al
tijd een fout geweest van de rege
ring dat voor het Middenstandsvraag-
stuk in de Wieringermeer geen vast
gestelde normen hebben gegolden, zo
als deze wel voor de uitgifte der boer
derijen waren vastgesteld. Men heeft
de directie van de Wieringermeer
hier teveel in vrij gelaten. Wij zullen
later nog gelegenheid vinden om op
de middenstandsproblemen verder te
rug te komen.
Zoals reeds boven werd vermeld
de Wieringermeer directie had een
grote mate van vrijheid van hande
len gekregen. Wel was de Wieringer
meer gemeentelijk ingedeeld bij de
randgemeenten, doch dit had alleen
voor de bewoners nadelen. Het kon
niet uitblijven dat er zo nu en dan
wrijving plaats had tussen de bewo
ners en de directie. Op 21 Augustus
1932 woonden er in de Wieringer
meer reeds 371 vaste bewoners, die
zich natuurlijk bewuste pioniers voel
den en zich ook een mening hadden
gevormd hoe verschillende zaken dér
kolonisatie moesten worden aange
pakt. Enige vorm van medezegging
schap was er niet. Men was inwoner
van de Wieringermeer, doch gemeen
telijk behoorde men tot Wie'ringen,
Medemblik of een andere randge*
meente, doch er waren tal van za
ken waar men de medewerking d< r
bevolking voor nodig had. Men meen
de de oplossing gevonden te hebben
in de instelling van een dorpscom
missie. Deze dorpscommissie werd 1
September 1932 ingesteld. Een regle
ment van orde werd ontworpen met
tal van artikelen en waarvan het
voornaamste artikel wel was dat. als
de dorpscommissie een besluit nam
wat naar het oordeel van de voorzit
ter in strijd is met de belangen van
de Wieringermeer hij dit besluit niet
ten uitvoer zou brengen, dan na be
komen verlof van de Directie van de
Wieringermeer.
Een zeer eigenaardige formulering,
aangezien moeilijk kan worden aan
genomen dat een dorpscommissie in
de Wieringermeer besluiten zou ne
men die strijdig met de belangen wa
ren van de polder. In de practijlc
kwam het hierop neer dat ieder be
sluit van de dorpscommissie afhanke
lijk was van de goedkeuring van de
Directie van de Wieringermeer, het
geen de animo om deel uit te maken
van deze commissie niet bepaaldelijk
aanmoedigde. Veel practisch werk
heeft deze commissie dan ook niet
verricht. Het enigste belangrijke wat
deze commissie heeft gedaan is het
organiseren van een vrijwillige brand,
weer.
Er bestond tussen het drie-manschap
der directie een zekere werkverdeling
en zo was de heer Roebroek de man
die op cultureel en sociaal terrein zijn
taak had. Hij kwam uiteraard veel
met de bevolking in aanraking en
juist op dit terrein botsten de menin
gen van bevolking en directie nog al
eens. Een niet onvermakelijk voor
beeld hoe of men soms tegenover el
kaar stond kwam tot uiting in de
yorm hoe of het contact soms tot
stand kwam als genoemd directielid
eens een vooraanstaande figuur uit de
bevolking nodig had voor een bespre
king over een bepaalde zaak. Dit
ging niet via een traditioneel briefje
Neen, eerst werd de bewaker-onbe
zoldigd-Rijksveldwachter erop uit ge
stuurd om eens poolshoogte te ne
men hoe of de stemming was van die
iemand waar men een bespreking mee
wilde voeren. Stond het gezicht goed
dan volgde mondeling de uitnodiging
tot een bespreking. Stond 't op slecht
weer, dan werd de conferentie tot be
ter tijden uitgesteld.
(Nadruk verboden). (Wordt vervolgd)
Begunstigd door goed herfstweer
werd Donderdag door de contractan
ten van de N.V. Centrale Suiker Mij.
op uitnodiging van de directie een
bezoek gebracht aan de suikerfabriek
„Holland" te Halfweg. De belangstel
ling hiervoor was zeer groot, n.1. ruim
130 personen. Een en ander was ech
ter goed georganiseerd, zodat de reis
op tijd kon aanvangen. De meesten
van ons hebben wel eens geprobeerd
om zelf van bieten suiker te fabrice
ren. Halve nachten werden er dan
opgeofferd om als enig resultaat een
beetje stroop te krijgen. Wij hebben
ons dan wel eens afgevraagd, hoe of
het toch mogelijk was, dat wij het'
niet verder konden brengen. Degenen
die nu de bewerking hebben gezien
van biet tot suiker zullen nu de re
den wel begrijpen.
Wegens de grote deelname aan de
excursie, werden de deelnemers over
verschillende groepen verdeeld, wat
heel goed gezien was, daar anders
maar een zeer klein gedeelte alles
goed had kunnen volgen.
De aanvoer van de bieten geschiedt
voor ca. 70% per as en 30% per
schip. In beide gevallen worden ze ge
lost met een grijper en daarna in een
enorme bak opeen grote hoop ge
gooid. Wij vonden al, dat er nog zeer
veel bieten buiten lagen, daar er een
paar van die bakken waren waar on
geveer 4.000.000 kg. per bak in was.
Dit bleek echter toch maar een klein
gedeelte vergeleken bij hetgeen er
midden in de campagne buiten ligt.
Als men bedenkt, dat de dagproduc
tie 2.500.000 kg. is, dan is het ook
inderdaad niet zoveel.
Vanaf die grote hopen worden de
bieten eveneens door een grijper in
een bak gebracht, die uitloopt in een
goot, waardoor warm water stroomt.
Hierdoor worden ze vast gedeeltelijk
gereinigd en worden tegelijk naar de
fabriek gevoerd. Het wassen geschiedt
daar verder in grote bakken, waarna
ze in een enorme ronde jacobsladder
terecht komen, die ze naar een weeg
apparaat brengt Het wegen geschiedt
automatisch. Er kan gemiddeld
100.000 k.g. per uur per apparaat ge
wogen worden. Na het wegen komen
de bieten terecht in de snijmachines.
Het aldus verkregen snijsel wordt per
transportband naar de ketels vervoerd
waar het z.g. uitgeloogd wordt, waar
door overblijft pulp en sap. De pulp
wordt uitgeperst en verder afgevoerd
naar buiten, waar wagens gereed
staan om het te ontvangen. Het sap,
waarin zich dus de suiker' bevindt,
moet nu nog verschillende bewerkin
gen ondergaan, alvorens er suiker is.
In ons volgende nummer zullen wij
ons verslag hierover voortzetten.
Dat er een goed werkend controle
systeem-in de fabriek bestaat, blijkt
wel uit het feit, dat het sap eerst
weer gewogen wordt, voor dat het
verder wordt bewerkt. Het sap komt
dan in de caboratatieketels waar het
op scheikundige wijze de eerste reini
ging ondergaat, om daarna in de fil
terpers verder gereinigd te worden
o.a. om er de neerslag uit te halen.
Het zou te ver voeren om het gehele
reinigingsproces te vermelden. Alleen
willen wij er nog aan toevoegen, dat
er ongebluste kalk bij gebruikt wordt.
Na de reiniging blijft er behalve
het nu geheel gereinigde sap ook nog
een waardevol product voor de land
bouw over, namelijk de schuimaarde.
Dit laatste bevat een hoog kalk- en
stikstofgehalte en is dus van hoge
waarde. Het wordt dan ook vaak aan
gewend voor structuurverbetering op
kwelgronden e.d.
Het sap wordt dan verder afgevoerd
naar de verdampingsketels. Is het in
de eerste ketels nog blank en dun,
als men verder komt wordt het brui
ner en dikker, terwijl in de laatste
ketels de kristalletjes reeds duidelijk
zichtbaar geworden. Als het dan af
gevoerd wordt naar de centrifuges
geschiedt hier het laatste proces, na
melijk de afscheiding van de stroop
en de suiker. Daar het soortgelijk ge
wicht van de suiker hoger is, wordt
dit tegen de wand geslingerd en blijft
daar tegen aan zitten. Nadat het daar
van afgestoken is geschiedt het balen
en vindt de verzending naar de raffi
naderij plaats.
Ei' werd ook nog even bezoek ge
bracht aan de machinekamers en de
electrische centrale. Hierover zou ook
nog wel het een en ander verteld kun.
nen worden. Daar dit echter buiten
de suikerfabricage valt, willen wij
volstaan met te vermelden, dat alles
er in de puntjes uitzag. Het was|
zelfs amusant te zien, hoe het voor
schrift „voeten vegen" bij het be
treden van de centrale nauwkeurig
opgevolgd werd. Menige huismoeder
zou er jaloers bij geworden zijn.
De fabriek zelf is omstreeks 1860 ge
vestigd. Zij staat nog op historische
grond. Vroeger stond hier namelijk
het „Huis te Swanenburgh", vandaar
nog de zwanen op de inrijpoort. Dat
de fabriek in de loop der jaren sterk
