NIEUWE
JV 45.
Ees'sle Jaargang.
«fjefóer, JTtciiroeÖiep
ZATU11DAG
WiffemsoorÖ, enj.
2 NOVEMBER.
1861.
VAN
COURANT
DEN
Abonnementsprijs per kwartaal ƒ1.30.
Eranco per post//1.50.
Verschijnt WOENSDAG en ZATURDAG.
Brieven franco aan den Uitgever
S. GILTJES.
Prijs der Advertentien 10 Ct. per regel
behalve 35 Ct. Zegelr. voor elke plaatsing.
Men heeft ons verzocht het volgende uitgebreide stulc, voor
komende in het Salaviaasch Handelsblad, over te nemen
/'Eene stem van Borneo's Zuid- en Oostkust."
Mijn doel is, zoo beknopt mogelijk een juist denkbeeld
te geven van den tegenvvoordigen toestand dezer kustwaar
op zoo velen met belangstelling de oogen gevestigd houden
terwijl met regt sinds lange gevraagd wordt: wannneer zal
eens die strijd eindigendie reeds sedert jaren zoo veel
bloed, zoo veel schatten gekost, te vergeefs gekost heeft?
Om juister over het tegenwoordige te kunnen oordeelen,
willen wij kortelijk eeu terugblik op het verledeue slaan.
De eerste beslissende maatregel was de outtrooning van
den laatsten sultan van het Baudjermasinschc rijk eu zijue
verbanning naar Java.
Laat ons die haudelwijze nog eens uit een politiek oog
punt beschouwen.
Onder het volk heerschte reeds ontevredenheid, gedeelte
lijk verwekt door de willekeurige handelingen van den re
sident van Bentheim (1). Ook Hijdaijat, in de meening,
te regt of ten onregtedat hij in zijne aanspraken op den
troou was te kort gedaanen door voornoemden resident
belecdigd (2), werd tot het uiterste gebragt. Hij vlugtte
en nam op Oostersche wijze wraak. Alleen de sultan Tamdjid
bleef onze zijde houden, hetzij om een steun te zoeken
tegen Hijdaijat, hetzij uit verknochtheid aan het gouverne
ment wegens zijue verheffing tot sultan (3;.
In plaats dus van de bevolking te bevredigenden sultan
naauwer aan het gouvernement te verbinden en door beide
middelen de kracht van Hijdaijat, die reeds getoond had
even energiek als wreed te zijn, te verlammen, werd door
de onttrooniug van haren vorst de geheele bevolking ver
bitterd, het gouvernement van eeu magtigen bondgenoot
beroofd, en de invloed van deu geduchteu Hijdaijat ver
tienvoudigd. Eu hoe trachtte, men het gevaar der verkeer
de uitwerking van zoodanigen maalregel af tc wenden?
Door eene naauwelijks noemenswaardige legerinagt, gecom
mandeerd door een majoor
Daar stoomtvoor het eerst zonder militaire bedekking
wegens gebrek aan troepende Onrust de Doesson opw ordt
afgeloopen en zinkt weg met Hollands vlag in Borneo's wa
teren die bedekt worden met de lijkeu der vermoorde
bemanning.
De oorlog, die dienen moest om een magtig volk te
onderwerpen, door het onze wapenen te doen eerbiedigen,
begon aldus met eene vernederende tentoonstelling onzer
zwakheid.
Doch genoeg reeds aangestipt van de eerste gevolgen
(1) Zoo liet deze onder anderen de huizen der bevolking afbrekenzon
der haar daarvoor cenige schadevergoeding te willen toekennen.
(2) In het bijzijn zijner grootcn werd liij door voornoemden resident
zelfs uitgescholden, en van het residentiehuis weggejaagd; dit viel voor te
Martapoera kort vóór den moord te Kalangan.
(8) Tamdjid Ilali was wel een oudere zoon van sultan Adam, doch uit
eene inlaudsche vrouw geboren terwijl Hijdaijatschoon jongerde zoon
van sultan Adam en eene prinses uit het vorstelijk geslacht nas.
der verkeerde en halve maatregelen uit het verledeue, die
al lang door het verkwiste bloed ouzer dapperen, onuit-
wischbaar zijn gekenmerkt.
Herdenken wij alleen nog kort de jongste gebeurtenissen
om te beoordeelenin hoe verre het doel van deu oorlog
onderwerping vau eeu gansch volk door geweld van wape
nen, bereikt is geworden.
Langzamerhand zijn een dertigtal beutings in de ver
schillende afdeelingen verrezen, waaruit door hare verbitter
de commandanten schrikvrees en haat onder die bevolking
wordt verspreid en gaande gehouden.
De grootsten dier bentiugs worden hoofdplaatsen vau
adsistent-residentieu genoemd, als te Martapoera en Amoen-
thaij. Maar ook de bevolking rigtte nu hare bentiugs op.
De Goenoeng Madang neemt bieronder eene bloedige plaats
in. Daar bleven de kapitein Koclide 1ste luit. Hamming,
de kapit. Graas, die aau de gevolgen zijner daar be-
komop wonden overleed, daar werd de luit. de Braauw ge
wond,' en sneuvelden nog zoo vele andere manschappen.
Een jaar is sedert voorbijgegaan en thans rigt die be
volking bare bentings tot op weinige uren van Martapoeras
hoofdplaats, bij den berg Pematton, op, en na drie malen
verdreven te zijn, is het voor de vierde maal eene vrouw,
die het commando dier versterking aanvaardt; zoo veelont-
zag beeft de vijand, na een meer dan tweejarigen strijdnu
voor onze wapenen gekregen. Daar sneuvelde de luit. Eer-
werda en werd de 1ste luit. de Bruijn door een schot iu
den buik gewonddaar was het dat de vroeger zoo vrees
achtige vijand den ouzen honend toeriep//madjoecotn-
panie djangan takoet
In dat jaar waren ook de 1ste luits. de Jongh en van
Einde gesneuveldde kapt. Schift' ten gevolge van doorge
stane vermoeijenissen gestorven, de 1ste luit. Yerspeijk ge
wond de offic. van gezondh. Stammler vermoordbij gele
genheid dat Martapoeras bevolking zelve de benting aldaar
aanviel, en bij zoudtr militair geleide van Bandjermassin
naar die plaats was vertrokkenvoorts de luit. vau der
Wijckmede ten gevolge van aanhoudende vermoeijenissen
bezweken. Daarna werd eene kolonne onder majoor Schuack,
'/ter tuchtiging" vau de bevolking der Doessou uitgezonden
bijna vernield, moest eene patrouille ouder den Isten luit.
vau Oort, van Mengappau //ter zuivering van die land
streek" gezondenoverhaast zich reddenen kwam met 7
gekwetsten te Martapoera aan, terwijl zelfs één doode in
's vijands handen was gebleven. Mataramanop weinige
uren van Martapoera gelegen, werd door den vijand be
schoten. Tambangan, nog op geen uur afstands van die
plaats, werd mede door den vijand aangevallen. Batoe
Tonhoe in de Tanah-Laut werd ontrust. Nabij Amoenthaij
werd de 1ste luit. Hoijel door een kogel in den mond (4)
en een sergeant door drie lanssteken gewond, en eindelijk
te Kiram nabij Martapoera een man, die door bet hoofd
des bcstuurs met eene bedekking van drie soldaten werd
Reeds overleden aau de gevolgen dier wonde.