B.B. heeft niet alleen aan
jonge mensen behoefte
DE TERPEN EN HAAR BEWONERS
IN HET NOORDEN VAN ONS LAND
Hoe ze tot stand kwamen
BE
112
|EN(
1 1
f
Mist werd oorzaak van
ernstige autobotsing
D
En evenmin alleen aan mannen
ook taak voor vrouwen
Aanleg thans weer overwogen
V R I E S M A NxsKr'"
Twee doden, twee zwaargewonden
K.R.O. wint 't:
2110 leden
EXCLUSIEVE
MAATKLEDING
VOOR DAMES EN
HEREN
Biinienjickoiiieii
giften
Studieweekend
Jongeren K.V.P.
KRING DEN HELDER
Nederlandse
voor I
SMIERS
voor b
I
prim
voor s
Kapsalon
Honderden
bouwden
reeds
zelf een
radiotoestel
Technisch
MOD.
sch
aai
Pagina 12
Vrijdag 20 Maart 1953
ALS ZIJ DE LETTERS B.B. lezen, denken wellicht vele
oudere mensen vele gepensionneerden ook dat de
Bescherming Bevolking niets voor hen is, eerder een
zaak voor de jongeren. En talrijke jongeren zijn er op
hun beurt van overtuigd, dat zij heel wat beter en groot
ser werk kunnen leveren dan de generatie die hen is
voorgegaan. De ervaringen van de tweede wereldoorlog
hebben echter al geleerd, dat deze waardeschatting niet
in overeenstemming is met de werkelijkheid.
Toen men bij onze geallieerde
vrienden een beroep moest doen
op oudere, reeds gepensionneerde
werkkrachten, omdat de jongeren
naar het front werden gezonden,
bleek tot veler verrassing dat de
oude garde alleen maar het hoofd
moest buigen wanneer het op
spierkracht aan kwam, maar dat
zij voor het overige door scherper
inzicht, groter werkdiscipline en
meer bedachtzaamheid betere ar
beidskrachten leverde dan de
jeugd. Ford heeft nu nóg meer
dan 1000 man boven de 70 jaar in
dienst.
Bedachtzaamheid, ervaring en
inzicht zijn in alle omstandighe
den factoren die een goed moreel
helpen bewaren en zo is het na
tuurlijk ook in de organisatie ter
bescherming van de bevolking.
Daarin is dus ruim plaats, ook
voor gepensionneerden, die de
vertrouwde en standvastige rug-
gegraat kunnen vormen voor de
georganiseerde burenhulp, die
toch het leeuwendeel van onze
zelfbescherming zal uitmaken.
Bovendien: vele jongeren zul
len geen dienst in de B.B. kun
nen nemen. Alle dienstplichtigen
beneden 36 jaar, onderofficieren
beneden 40 jaar, reserveofficieren,
ingeschrevenen in de lichtingen
'41, '42 en '43 met een vrijwillige
verbintenis of (toekomstige)
artsen, tandartsen, apothekers en
ingenieurs, categorieën buitenge
woon dienstplichtigen, zij die ver
bonden zijn bij de Nationale Re
serve, de Reserve Grensbewaking,
de Mijnenuitkijkdienst, de Milva
of de reserve-politie en bovendien
zij die door het Rode Kruis uit
sluitend ten behoeve van de me
dische dienst van de krijgsmacht
zijn aangeworven en opgeleid,
onmisbaar bedrijfspersoneel in
burgergroepen en onmisbaar
Hoogste onderscheiding
op de flora
ALKMAAR De heer A.
Nuyens. bloemist alhier behaalde
op de „Flora" te Heemstede 'n 3-
tale hoge onderscheidingen voor 't
door hem verzorgde arrangement
van de inzending van de fa. Tu-
bergen te Haarlem: hij ontving de
Eervolle Vermelding (medaille)
van Z.K.H. Prins Bernhard, de
gouden medaille van de Neder
landse Bank en de Ere-medaille
(hoogste onderscheiding) van de
Flora voor genoemd arrange
ment. Een mooi succes voor onze
stadgenoot.
overheidspersoneel zijn voor de
B.B. uitgeschakeld. En dat zijn
er heel wat.
Het gaat echter in de B.B. niet
alleen om mannen. Ook onze
vrouwen en meisjes zullen hun
plaats moeten innemen in de B.B.
die het achterland wil bescher
men. Zij kunnen dat ook, dat
hebben die duizenden dappere
vrouwen bewezen die in de vo
rige oorlog, toen de mannen naar
Duitsland gevoerd of ondergedo
ken waren, iedere dag opnieuw er
op uittrokken om wat voedsel en
brandstof te bemachtigen.
De B.B. kan het niet zonder het
„zwakke" geslacht stellen, zelfs
niet als er voldoende mannen be
schikbaar zouden zijn. Zij zullen
vooral nodig zijn bij de Dienst
Sociale Verzorging, die in geval
van oorlog belast is met de ver
zorging, voeding en kleding van
vluchtelingen en daklozen en het
geven van inlichtingen omtrent
zoekgeraakte persohen etc. De
Geneeskundige Dienst zal vele
verpleegsters nodig hebben. Ook
bij de Commandoposten en de
Verbindingsdienst zijn er tal van
plaatsen waar vrouwen door haar
concentratievermogen en snelheid
van werken b.v. als telefoniste of
administratieve kracht waarde
volle diensten kunnen bewijzen.
En de moeders, die natuurlijk
hun kinderen niet terwille van de
B.B. in de steek kunnen Itaen?
Zij kunnen óók meedoen. Zij kun
nen er voor zorgen dat de zelfbe
schermingsmaatregelen in eigen
huis stipt worden nageleefd en
zij kunnen hun mannen (die in
deze dingen nog wel eens noncha
lant plegen te zijn!) aansporen,
zich van hun B.B. plichten be
wust te worden. En als het nodig
mocht zijn: laat zij dan haar jon
gere zusters opwekken, haar
plaats bij de B.B. in te nemen!
(Advertentie)
Kopen is een kwestie van vertrouwen
Koopt bij ons
,t zal V niet berouwen
Prima advocaat, per fles 4.
Jonge Jenever, per liter 6.50
Citroen Jenever, per liter 5.95
enz. enz. Tel. 2453
SLIJTERIJ EN WIJNHANDEL
32
Een aanrijding, welke Woens
dagavond omstreeks tien voor
half elf op de Utrechtseweg nabij
de instelling „Zon en Schild" on
der Amersfoort plaats had, heeft
aan twee mensen het leven ge
kost, terwijl twee personen in
ernstige toestand in het zieken
huis „de Lichtenberg" moesten
worden opgenomen. De slacht-
Stand Rampenfonds
in Alkmaar
De stand van de opbrengst
van het Rampenfonds in Alk
maar is momenteel 118.048,94
De collectebus aan het loket
van ons bureau bleek gisteren
nog 152,02 te bevatten; reeds
eerder had deze bus f 175,
opgebracht.
FILM OVER AMERIKA
OP V.V.V.-VERGADERING
ALKMAAR Maandag a.s;
houdt Alcmaria V.V.V. in cafe
Schei-merhorn op het Waagplein
haar jaarvergadering; na afhan
deling van de agenda zal de heer
T. C. Spruit, 'n Nederlander, die
reeds tientallen jaren in Amerika
werkt, enkele door hemzelf ge
maakte kleurenfilms vertonen,
o.a. opnamen in de Grand Canion.
JAARVERGADERING
VROUWENBEWEGING
ALKMAAR Aangezien de
vastentijd weinig vertier biedt,
hadden de leden van de Katho
lieke Vrouwenbeweging, afdeling
Gilde besloten om deze keer eens
en bloc naar de jaarvergadering
te gaan. Het was dan ook 'n min
of meer verraste mevrouw Pale-
ari, die de grote scharen in Victo
ry welkom heette.
Mevrouw P. Admiraal was af
getreden als bestuurslid en had
zich niet herkiesbaar gesteld. Bij
ontstentenis van tegencandidaten
werd in haar plaats mevrouw de
Munk benoemd. Mevrouw Admi
raal ging met 'n fraaie schemer
lamp naar huis.
In verband met de drukke
werkzaamheden achtte men het
noodzakelijk, het bestuur met
twee leden uit te breiden. De
dames mevrouw A. Arendsen-
Keyzer en mevrouw M. Koomen-
van 't Hof werden aangezocht en
bereid gevonden het college te
komen versterken.
De secretaresse releveerde de
hoogtepunten uit het afgesloten
seizoen, terwijl de penningmees-
teresse kond deed van 'n batig
saldo, groot f91.
Na de pauze hield mevrouw
Staal-van Santvliet uit Oegst-
geest 'n lezing met lichtbeelden
over „Langs Oorden van Devotie",
'n tocht langs de bedevaartplaat
sen tussen Maastricht en Lour-
des. De lichtbeelden werden door
suggestieve gramöfoonmuziek be-
o
JONGE NEDERLANDSE
SCHILDERS
Expositie in
Stedelijk Museum
ALKMAAR Van Zaterdag
28 Maart tot en met 12 April zal
in het Stedelijk Museum aan.de
Breedstraat een tentoonstelling
worden gehouden van wer'ken
van jonge Nederlandse schilders,
georganiseerd door de Jury voor
de Koninklijke subsidie voor Vrije
Schilderkunst.
De tentoonstelling .wordt Vrij
dag 27 Maart 's avonds 8 uur ge
opend in het bijzijn van genodig
den en de leden van de „Vrien
den van het Stedelijk Museum
K.A.B.-HOEKJE
ALKMAAR Op Zaterdag 14
Maart hebben de kassiers van de
Centrale Volksbank een vergade
ring gehouden, waarop de zaken
van de eigen Spaarbank van de
K.A.B. besproken zijn. Deze
spaarbank groeit nog steeds en
daarom moeten er, in het belang
van de spaarders, maatregelen
getroffen worden. Verschillende
vragen werden aan de orde ge
steld: wordt het niet te druk op
de zittingsuren van de kassiers?
Moet het aantal uren worden uit
gebreid? Moet de kassiers as
sistentie worden verleend? Ook
Minstens eenmaal per jaar, zo
werd besloten, moet elk spaar
boekje ter controlë worden opge
zonden naar het hoofdbureau.
Hiermee zij niet gezegd, dat men
niet voldoende vertrouwen stelt
in de kassiers. Vele kassiers zijn
al jaren in fiusctie en genieten
het vertrouwen, zowel van de
bank als van de spaarders. Het
gaat om de grotere mate van vei
ligheid, waarop de spaarders
recht hebben.
In Alkmaar moeten alle boek
jes worden opgestuurd
Alle spaarders worden verzocht
zo spoedig mogelijk hun boekje
in te leveren op het adres van de
kassier. Metiusstraat 2, Alkmaar,
bij voorkeeur op elke Zaterdag
middag tussen 26 uur. Op aller
medewerking wordt gerekend. Op
deze uren kunnen ook nieuwe
boekjes worden aangevraagd.
ALKMAAR Op de jaarver
gadering van de afd. Alkmaar
van de Vara werd medegedeeld,
dat de VARA thans te Alkmaar
1675 leden telt. Waagpraeter
maakt hiervan in Het Vrije Volk
melding en vertelt erbij, dat de
VARA hiermede de grootste af
deling van een omroepvereniging
in Alkmaar is geworden. Wij
moeten Waegprater echter teleur
stellen; de KRO telt in Alkmaar
2.110 leden en wij geloven niet,
dat dit aantal door een andere
omroepvereniging in Alkmaar
wordt overtrof "en.
offers waren afkomstig uit En
schede.
Op genoemd tijdstip reed een
militaire vrachtauto met een
twee-wielige vrachtwagen be
stuurd door de 21-jarige sergeant
J. C. Sanderse uit Den Helder en
gelegerd in die legerplaats „De
Wittenberg" van Soesterberg in
de richting Amersfoort, terwijl
van de andere kant een trekker
met oplegger kwam, welke werd
bestuurd door de 23-jarige C. G.
van Dordt uit Utrecht Vermoe
delijk ten gevolge van de mist
zijn beide voertuigen met elkaar
in aanraking gekomen, waardoor
de militaire wagen dwars over
de weg kwam te staan, terwijl de
aanhangwagen in de kant van de
weg tegen een boom terecht
kwam en kantelde.
Achter de trailer reed een per
sonenauto. een Ford Mercury,
welke gehuurd was, met zes in
zittenden, die van Enschede op
weg waren naar de Utrechtse
Jaarbeurs en de nacht bij familie
in De Bilt zouden doorbrengen.
Doordat de aanrijding juist had
plaats gehad, was de rijweg ver
sperd. De personenauto botste
dientengevolge tegen de militaire
wagen en sloeg enkele malen
over de kop om tenslotte twaalf
meter verder aan de kant van de
weg terecht te komen.
De gevolgen van de aanrijding
waren verschrikkelijk. De be
stuurder van de personenauto, de
26-jarig P.T.T.-ambtenaar G. W.
Haverkort werd op slag gedood.
De 48-jarige caféhouder J. F.
Wiering, die achterin zat werd
zeer ernstig gewond en is enkele
ogenblikken later in het zieken
huis „de Lichtenberg" overleden.
De 24-jarige J. H. Somnier werd.
levensgevaarlijk gewond, in het
ziekenhuis oogenomen °ok
42-jarige mevrouw J. M. Wie-
ring-Caldenbach is in dit zieken
huis opgenomen, haar verwondin
gen zijn niet van ernstige aard.
Het mag een wonder heten, dat
uit de auto, welke niet meer is
dan een verwrongen staalmassa,
nog twee personen met lichte ver
wondingen te voorschijn ziin ge
komen. Het ziin mevr. Haver
kort, die voorin zat en de 18-
iarige B. Wierinp die achterin de
auto was gezeten.
Het verkeer was tot half twee
gestremd
Burgerlijke Sland
ALKMAAR. Ondertrouwd:
L. G. E. Nooiiens en A. T. v. d.
Kamer: P. van Heems en J. Kie-
with: J. C. van Ingen en J. B G.
Polak; J. P. van Gijsen en M. C.
Beentjes: J. J. de Jager en M.
A. H. v. d. Aakster: P. W. Jong
en D. C. v. d. Aakster; C. M.
Broekhuizen en L. Bronsema: T.
C M. Kuhne en I. M. Geels:
P. J. Boersen en C. A. M. Bak
ker.
Doktersdienst
ZONDAG 22 MAART
(Alléén voor spoedgevallen)
Avenhorn/Berkhout:
Dokter Reedijk te Avenhorn,
Telef. K 2294—225
Rayon Westfriesland:
Dokter Barnhoorn te Blokker,
Telef. K 2292—533.
Dokter Pool te Hoogwoud,
Telef. K 2263—297
Dokter Ferwerda te Twisk,
Telef. K 2274—434
COLLECTE GEZINSZORG
EN GEZINSHULP
HEILOO De Stichting Ka
tholieke Gezinszorg en Gezins
hulp Heiloo zal Zondag 22 Maart
a.s. voor en na alle H.H. Missen
een buitenkerkelijke collecte hou
den, welke in de milddadigheid
van de parochianen bijzonder
warm wordt aanbevolen.
Van deze organisatie gaat zeer
veel zegen uit. Degenen, die van
het charitatieve werk van deze
organisatie hebben geprofiteerd,
zulien dat kunnen beamen en met
een beetje goede wil kunnen zij
bij vrienden en bekenden propa
gandisten zijn
Men begrijpt, dat om het werk
vlot voortgang te doen vinden,
zodat doeltreffend hulp kan wor-
dén geboden, handen vol geld no
dig zijn. Laat men die aan het be
stuur niet onthouden. Men kan
er uiteindelijk zelf zijn voordeel
mee doen.
Nrd Hollandse Bosloop
Kampioenschappen
te Heiloo
HEILOO Zondag 22 Maart
organiseert de Athletiek ver. D.O.
V.E.S de Noord Hollandse Bos
loop Kampioenschappen 1953 in
het Heilooër Bos. Er is een zeer
behoorlijke inschrijving van ruim
100 athleten.
Namen als Adrichem (DEM),
v. Zeeland (AAC), Schrama (Es
tafette) zijn het bewijs, dat er op
de 5 k.m. een felle strijd te ver
wachten is.
Jan Hoogschagen (DOVES) en
Bleeker (Olympia) zullen hier in
eigen omgeving graag tonen dat
zij met de cracks mee kunnen ko
men.
Bij de junioren zal het gevecht
wel gaan tussen de 2 A.A.C.-ers
Jansen en Beiiers en de DOVES
athleet Bertus Bosman. In dit
seizoen verloor Bertus in Leiden
van Jansen. Hij is dus op revan
che gebrand. En het kan, mits hij
voldoende vechtlust toont! Want
daar ontbreekt het nogal eens
aan.
Als bijnummers worden ver
werkt de 3,5 k.m. heren C en D
klasse en de 2 k.m. junioren B.
Honman en Kroon zijn bekende
C klassers van DOVËC, dus ook
hier zullen ziin hun best doen
De wedstrijden, beginnen om 1
uur.
Start en finish zijn in de Ronde
O-laan bij de straatweg.
BENOEMING STATIONSCHEF
BERGEN De heer J. D. H.
Klein die vanaf 1 Febr. 1949 sta
tionschef was in Bergen zal met
ingang van 1 April a.s. naar Hei
loo worden overgeplaatst. Hij
wordt daar de opvolger van de
heer de Heeten, die dezer dagen
afscheid neemt. Van de Heem-
wacht Bergen en het tramcomité
heeft de heer Klein na de stop
zetting van de tram een dank
betuiging ontvangen voor al het
geen hij en het overige personeel
hebben gedaan om de tramdienst
zo goed mogelijk te doen func-
tionneren.
(Advertentie)
VOORDAM 1 ALKMAAR
Tel. 4683
K.F.C.-keuringen
ALKMAAR Victoria: De roep
stem der pampas, 14 jaar
Harmonie: Singing in the rain,
alle leeft. Cinema Americain:
Don Camillo, alle leeft.
DEN HELDER Tivoli: Sterren
stralen overal, alle leeft.; Het
grenslegioen, 14 jaar. Witte:
Café „De Rode Engel", volw.;
De bandieten van Cimarron, 14
jaar.
HOORN Victoria: De geluids
barrière, 14 jaar Winston:
De 2 Toreani's, 18 jaar.
SCHAGEN Royal: Don Ca
millo, alle leeft.
TEXEL Het beste paard van
stal, alle leeft.; Tijgerhaai, onb.
ENKHUIZEN Munt-bioscoop:
Noordzeejongens, alle leeftijden;
Salomé, volw.
ANDIJK Levend begraven, 18
jaar.
LÜTJEBROEK De blauwe
sluier, alle leeft.
Rectificatie
TUITJENHORN. De uitvoe
ring van Zaterdagavond voor het
Rampenfonds, wordt niet, zoals
gemeld, gegeven door „Het Mas
ker" van Warmenhuizen, doch
door „WO" van Dirkshorn.
OPDRACHTEN
HEERHUGOWAARD-NRD.
Naar wij vernemen zijn dezer
dagen enkele belangrijke werken
gegund aan ons plaatselijk schil
dersbedrijf J. Kamp Pz.
Te Limmen is hem het schil
derwerk van een 5-klassige R.K.
Lagere school opgedragen, welke
school gebouwd wordt onder ar
chitectuur van P. W. Vlaming te
Medemblik.
Te Alkmaar is onze plaatsge
noot gegund het schuierwerk van
33 woningen met badgelegenhe-
den. Dit zijn woningen voor
ouden van dagen, welke worden
gebouwd aan de Krügerstraat
voor de Ver. Volkshuisvesting,
onder architect C. D. v. Rijendam
Tenslotte werd hem opgedragen
het schilderwerk van 18 woningen
te Hoorn. Deze woningen worden
gebouwd in opdracht van de Wo
ningbouwvereniging aldaar, aam
de Venenlaan te Hoorn, onder
leiding van architect Polman.
K.V.P.-candidate»
voor de groslijst
BERGEN Door de politieke
adviescommissie van de K.V.P.
zijn voor de gemeenteraadsverkie
zingen de volgende candidaten in
deze volgorde op de groslijst ge
plaatst:
1. P. J. Borst; 2. C. W. Ellis; 3.
J. A. Ranzijn; 4. N. Bos; 5. J. J.
Wittebrood: 6. J. P. L. Wolden-
dorp; 7. J N. de Koning; 8. N.
Stam: 9. F. L. Driessen; 10. A.
Groot; 11. L. C. van der Pluym;
12. H F. Bosch.
Op Zondag 29 Maart van 7.30
tot 13.uur kunnen de leden van
de K.V.P. hun mening over dit
advies tot uitdrukking brengen.
Zij kunnen het volgen dan wel
door nummering aangeven hoe
men de volgorde zelf dan wil zou
wensen.
NIEUWE BUSHALTE AAN
KOMLAAN
DE
BERGEN Op verzoek van
bewoners van de Komlaan, Ker-
kelaan. Rondelaan en Beukelaan,
is een nieuwe bushalte gekomen
op de route Bergen-Bergen aan
Zee. Men zal voortaan in en uit
stappen op het rechte brede ge
deelte van de Komlaan tegenover
de tennisbaan „Dennenheuvel".
HERRINGEN IN NOOD
LANGEDIJK Aan alle in
woners van de gemeente, die het
plaatsje Herkingen, op Goeree-
Overflakkee, hebben geadopteerd
is 'n speciaal Watersnoodnummer
gezonden. In dit nummer werd
naar voren gebracht, welke nood
werd en nog geleden wordt en op
welke manieren men tracht of zal
trachten de helpende hand te rei
ken. De eerste hulpcolonne, be
staande uit een twintigtal dames
en meisjes is dezer dagen terug
gekeerd. nadat men 14 dagen in
Herkingen aan het werk was ge
weest om de huizen schoon te
maken. Thans is de 2e hulp
colonne die het werk van de le
zal voorzetten voor 14 dagen weg.
Meerdere colonne's worden nog
gevraagd.
Op de inwoners van de adop
terende gemeente zal zeker nog
een beroep worden gedaan, daar
nog ontzaglijk veel nodig is.
BIJ DE NOORDERPERS
Bij de bureaux ac de Nuor
derpers kwamen heden de vol.
gende giften binnen vOul de
slachtoffers van de watersnood
Nico Koomen, Erwin
Broersen en Nico Tros, te
Hoorn, gaven een poppen
kastvoorstelling, opbr. f 2.35
N. N. te Opmeer f 20.95
Dagelijks verantw lorden wij
d» binnengekomen giften in onze
kolommen
D kunt uw giftei' bezorgen
aan onze bureaux, hetzi per
soonlijk, betzij per brief ol post
wissel. Ook kan ot onze giro
rekeningen worden gestort De
gironummers van onze bureaux
zijn. Groningen 70(12», Leeuwar
den 594459, Sneek 594461, Em-
men >94460. Zwolle lXf779. Alk
maar 594465, Den Heider 594462
er Hoorn (ook te gebruiken door
De Jongeren Organisatie in de
K.V.P., Kring Den Helder houdt
Zaterdag en Zondag een studie
weekend in het parochiehuis van
Hoogwoud. Deze bijeenkomst
staat in het teken van de a.s. ge
meenteraadsverkiezingen en be
gint om 4 uur. De heer G. Groot-
hoff uit Hoorn leidt op de Zater
dagbijeenkomst het onderwerp
„Staatkundige eenheid van de
Katholieken als noodzaak" in. Na
deze inleiding bestaat er de gele
genheid voor een gedachtenwisse-
ling. Zondagmorgen om half
zeven wordt in de parochiekerk
van Hoogwoud een H. Mis op
gedragen, waarna ontbijt. Om 10
uur vindt een „Vergadering van
de Raad", bestaande uit de deel
nemers piaats, o.l.v. burgemeester
J. de Boer Wzn. van.Obdam. Het
diner is om 3 uur en om 4 uur
wordt deze studiebijeenkomst
gesloten.
Kool voor Oost-D ui island
ND.-SCHARWOUDE. Zoals
reeds gemeld, werd dan gisteren
toch begonnen met de verlading
van rode en Deense witte kool
naar de oost-zone Medegedeeld
kar. nog worden dat van de witte
kool het gehele opgegeven kwan
tum afgenomen zal worden en
van de rode kool een kleine 30
procent. De kool moet bij afroep
worjlen geleverd.
GRONINGEN. De dagbladen
van 12 Februari 1953 vermeldden
dat minister Algera tijdens een
zitting van de Tweede Kamer,
naar aanleiding van de waters
noodramp het volgende naar vo
ren bracht:
Met dr v. d. Heuvel (KVP)
denkt de minister aan de aanleg
van TERPEN, waar de bedreigde
bevolking van de streek een tij
delijke toevlucht kan zoeken.
Onze gedachten gaan dan 65
jaar terug, in de Nieuwe Gronin
ger Courant van Zondag 26 Aug.
1888 komt de volgende adver
tentie voor:
ELINGS-WIERDE
SCIIAPHALSTERZIJL
WIERDEGROND te koop tegen
28 cent per ton.
Sleutel van de brug te verkrij
gen bij H. GRASMEIJER te
Winsum.
w.g. W. A. SCHOLTEN.
In de 19e eeuw werden deze
terpen verkocht en afgegraven, in
de veronderstelling dat ze over
bodig waren geworden; thans
in de 20e eeuw overweegt een
minister deze vluchtheuvels weer
aan te leggen.
Terpaarde bevat veel mest, van
daar dat, in de tijd dat men geen
kunstmest kende, deze als bouw
grond zeer gewild was.
Wat een handig zakenman als
de heer Scholten ontving voor een
terpje, geeft ons de volgende be
rekening:
Nemen we aan dat de opper
vlakte hiervan een ha bedroeg,
dus 10.000 m2 en een gemiddelde
hoogte van 2 m had, zo was de
inhoud 20.000 m3. Het S.G. van
aarde is plm. 1,6, gewicht van de
terp dus 20.000 x 1,6 of plm. 32000
ton. De prijs was 28 cent, dus de
ontvangsten 32.000 x 0.28 gelijk
ruim 9000 gulden.
Bovendien behield de afgegra
ven ha terp haar waarde als
bouwland.
Hoe de terpen tot stand
kwamen
Wanneer en hoe kwamen de
terpen in Groningen en Friesland
tot stand?
Het geringe aantal gebruiks
voorwerpen uit het stenen tijd
perk, welke in bovengenoemde
streken worden gevonden, tonen
ons, dat deze omgeving toen wel
dun was bevolkt. Hoe meer men
echter Westerwolde en Drente na
dert, des te talrijker worden de
vondsten.
Ver voor het begin onzer jaar
telling waren het de woeste zee
stromen, die vanuit Scandinavië
ghtschers en zware stenen met
zich meeslepende, de lage gedeel
ten van ons land binnendrongen.
Gehele bossen werden ontworteld,
poelen en meren ontstonden,
waarin zich later het veen
vormde.
Dan kwam 2 x daags de vloed
deze lage streken bevloeien en
zorgde voor de afzetting van een
dikke kleilaag. Bewoners kwamen
en vestigden zich het eerst op de
meest hooggelegen gedeelten,
waar zij waarschijnlijk van de
visvangst zullen hebben geleefd.
Het water bedreigde de neder
zetting en men ging daarom het
terrein verhogen.
De terp van Ezinge, welke een
twintig jaren geleden onder lei
ding van prof. van Giffen werd
afgegraven, geeft een duidelijk
voorbeeld hoe de terp langzamer
hand is ontstaan. Bij deze ontgra
vingen kon men 5 perioden on
derscheiden, terwijl men tevens
de constructie en de vorm van de
woonhuizen kon vaststellen.
le periode: Hier bleken de wo
ningen te zijn gebouwd op een
natuurlijke hoogte.
2e periode: Tengevolge van de
hoge waterstand heeft men het
terrein verhoogd tot 1,40 m en
twee nieuwe huizen gebouwd; de
terp had toen een doorsnede van
35 meter. De le en 2e periode
zouden liggen plm. 300 jaar voor
Christus.
3e periode: Hier werd de terp
tot 2,40 m verhoogd bij een door
snede van 100 meter.
4e periode: Omstreeks 200 jaar
na Christus werd de hoogte op
3.40 gebracht en de doorsnede op.
150 meter.
5e periode: Deze ligt ongeveer
400 jaar na Christus, de afme
tingen werden toen 3,40 m hoog
en 230 m doorsnede.
Uit bovenstaande blijkt dat de
bewoners, ook na het begin onzer
jaartelling, nog steeds bezig wa
ren om zich tegen het binnen
dringende water te beveiligen. Na
de aanleg van de eerste dijken
werd het iets gunstiger, doch bij
deukbreuk waren het toch deze
terpen die goede diensten bewe
zen en velen, zowel mens als dier,
het leven redden.
Dat ook de stad Groningen op
zulk een terp is gebouwd kan men
thans waarnemen, als men de
graverij in de binnenstad nader
bekijkt. Op de meeste plaatsen
ligt de vaste grond op plm. 4 m
diepte, doch op 2 m vindt men
dan dikwijls beenderen, mest
stoffen, stro en ook mosselschel
pen. Hieruit blijkt dus dat ook
eens op deze hoogte een neder
zetting is geweest.
Op de terp van Holwierde b.v.
kwamen bij de kerkrestauratie de
tufstenen fundamenten van een
romaanse kerk te voorschijn,
waarop de thans bestaande kerk
werd gebouwd. De ingang van de
eerste kerk lag ongeveer een me
ter lager, hetgeen nu nog zicht
baar is, daar men dit gedeelte in
ontgraven toestand heeft laten
bestaan.
Van plaatsnamen eindigende op
um, werd of wierde kan men wel
aannemen dat deze op terpen zijn
gebouwd, zoals b.v. Êenrum, Bie-
rum, Fransum, Winsum, Garn-
werd, Dorkwerd, Krewerd, Hol
wierde, Opwierde, Uitwierde enz.
De bewoners der terpen
Langzamerhand ontstonden op
deze terpen buurtschappen van
eigenerfden, dit waren mensen
die een eigen of geërfd aandeel
hadden in de Marke. De eigen
erfden hadden hun hoeve liggen
op de terp, op de hellingen hier
van lagen de bebouwde akkers.
Op de lager gelegen gronden,
welke gemeenschappelijk bezit
waren, vond het vee gretig voed
sel. In het najaar bracht men deze
op de hoger gelegen terp in vei
ligheid. De gemeenschappelijke
gronden noemde men de Almende
of Hamerke. Meerdere van deze
buurtschappen vormden, later een
dorp met een parochie.
Het grondbezit van een eigen-
erfde bedroeg aanvankelijk 120
grazen (een graze plm. l/« ha),
dus plm. 60 ha. Dit bezit werd
voldoende geacht voor het onder
houd van een gezin.
Bij uitbreiding der bevolking
werd het grondbezit wel gehal
veerd en gevierendeeld, zodat la
ter iemand met 30 grazen land
bezit als eigenerfde werd be
schouwd. In het Angelsaksisch
zou erve wel ehtel of edel be
tekenen, zodat de hoeve van een
eigenerfde ook wel Edele Heerd
werd genoemd.
De rechten die op zulke heer
den lagen, waren belangrijk, zo
hadden de eigenaren hiervan recht
op het rechterambt, hetwelk ge
schiedde bij toerbeurt volgens een
vastgesteld rooster. Later werden
deze rechten wel verkocht en
kwamen meerdere toerbeurten in
één hand; waren deze alle aan
een heerd verbonden, zo was een
staande rechtstoel ontstaan. Dit
was b.v. tot 1796 het geval te
Pieterburen, waar het Huis ten
Dijke deze rechten bezat.
Ook hadden de eigenerfden het
coalatierecht, dit was het recht
om een pastoor te benoemen. Ook
deze rechten kwamen later wel
in één hand.
De plichten bestonden o.m om
in geval van oorlog, geheel od
eigen kosten, als ruiter ten strijde
te trekken.
Toen de gronden op de gemene
marke waren verdeeld, hield het
hamerke op als zodanig te be
staan en werd dit in de vorm van
een polder of hamrik voortgezet,
waarin de gemeenschappelijke be
langen, zoals onderhoud van dij
ken, sluizen en wegen, werden
behartigd.
De eigenerfden bezaten
meest een eigen wapen, op de
rechterhelft hiervan kwam een
halve adelaar voor, als teken
van het rechterambt, links
drie of vier klaverbladen, het
geen betekende dat het grond
bezit bestond uit weiland, ter
wijl ook dikwijls hierop hun
huis- of hoevemerk voorkwam.
Vele oude grafzerken in de
Ommelanden zijn met deze
wapens versierd.
Met toestemming van de mark
genoten mochten andere perso
nen zich op de almende vestigen,
zij kregen dan enig land in ge
bruik, maar behoorden niet tot
de marke, betaalden geen huis
schatting (belasting) en bewoon
den geen hoeve maar een kot, zij
werden koters genoemd (keuter
boer).
De terpen verdwijnen
uit het landschap
Omstreeks 1830 is men begon
nen met het afgraven van vele
terpen, in de provincie Groningen
waren er plm. 90 stuks. Slechts
enkele personen hebben deze af
gravingen met belangstelling ge
volgd en een en ander in opme
tingen en aantekeningen vastge
legd.
Hierdoor was men in staat iets
naders over de leefwijze van de
bewoners uit vroegere tijden af
te leiden.
Jhr J. A. Feith schrijft naar
aanleiding van enige gouden stuk
jes, gevonden omstreeks 1895 in
de terp te Garnwerd, en welke
eens tot het belegsel van een
boekband zouden hebben behoord,
het volgende:
Welk eene bevestiging van
ons vertrouwen in de meer dan
1000-jarige kronieken en heili
genlevens! Roepen die brokjes
goud ons niet den Ierschen ge-
loofsprediker voor oogen, zien
wij hem als 't ware niet voor
ons, den geestdriftigen, met
heilig geloofsvuur bezielden
man, het kruis boven zijn
hoofd heffend, het kostbare ge
wijde boek in de hand, den
ruwen, eenvoudigen Friezen
het geloof van den eenigen
God predikend, hun vertrou
wen in de christelijke liefde
schenkend, aldus de kiem leg
gende voor de ontwikkeling en
beschaving der menschheid, tot
wat zij thans is geworden?
J.M.
PROI
2 dg Dekenale Be
2 dg Ardennen er
2 dg Brugge (H.
2 dg Bergische La
3 dg Ardennen ei
3 dg Bergische Ia
4 dg België, Duits
4 dg Rijnland-Dü:
4 dg Rijn- en Ah
Fraaie
DE FLORA, I
I
7 dg Harz-geberf
10 dg Oostenrijk
9 dg Franse Riv
9 dg Lourdes (t
10 dg Lourdes (a
10 dg Zwitserland
14 dg Spanje en
10 dg Rome en li
14 dg Rome en I
10 dg Noorwegen
17 dg Oostenrijk
Uitvoerige pre
Opgave deelname
REIS- EN
„NOORDHf
Stationsweg 78a,
zowel voo:
ZEGLIS 25 A
Telefoon 5147
bij
ili
«4.
I.
I
MIENT 19 - A
S.v.p. vi
De enigste s
Laat 203—205
Alle AMRO
TE KOOP:
centr. Alkmaar, dl
Omzet 1952 plm. f J
goederen f 12.500.
Zonder contanten i
teren. Br. nr 16230
ETAMINE,
blauw, rood
HANDWEEE
diverse des:
DUBBELE I
50 cm breed
PRIMA BEI
140 cm bree
PRIMA Wil
vanaf
KINDERMA
in poppetje:
PRIMA BEI
JAPANMAT
CHINAMAT
PRIMA COC
vele dessins
HANDWEEI
BALATUM,
50 verschillc
in 183 en 2(
HOOG IN KW
Vanzelfsprek
«S Koopjescentr
