Regering van Mossadeq
ten val gebracht
Hoessein Fatemi gelyncht
door woedende menigte
Russische waterstofbom
tot ontploffing gebracht
Explosief Marokko
Sjah naar zijn land terug;
Zahedi aan de macht
Mossadeq krijgt
24 uur
Dagblad
voor
Alkmaar
en omgeving
Perzië
Honderden doden
Op 12 Augustus j.l.
Nederl. Antillen
een bisdom?
Frans-gezinde pasja wil
tegen sultan optreden
Frankrijk dreigt
U.N.O. te verlaten
Toestand slechter
in Frankrijk
DE SJAH VAN PERZIë had. na
zijn vlucht, volgehouden, dat hij
niet was afgetreden en niet van
plan was, dat te doen. Klaarblij
kelijk hoopte hij nog eens terug
te keren, maar nog Dinsdagavond
verklaardde hijdit zal wel niet in
de naaste toekomst gebeuren.
Hebben de nieuwe gebeurtenis
sen in Perzië (Iran) deze verkla
ring achterhaald? Het begint er
op te lijken, maar het is nog te
vroeg, uit de nieuwe toestand
conclusies te trekken.
Het leger heeft klaarblijkelijk
de zaken in handen genomen, de
macht heeft zich weer verplaatst
van Mossadeq naar de kant van
de Sjah.... of van 't volk, wat
misschien niet hetzelfde is.
In de uitzendingen van Radio-
Teheran.en uit de berichten van
buitenlandse agentschappen dei-
grote persbureaux wordt herhaal-
deiiik gesproken over „de wil van
het volk" en wij herinneren ons
dan. dat er een sterke invloed
uitgaat van de Toedeh, de partij
der communisten.
Voorlopig echter wij schrij
ven dit enige uren na het binnen
komen van de eerste uit de sinds
dien onophoudelijk vloeiende
stroom van berichten ziet het
er naar uit, dat de rollen in Te
heran weer eens zijn omgedraaid:
Mossadeq en zijn vrienden zijn
de onderliggende partij en de
Sjah leest „met van opwinding
trillende handen" in Rome de be
richten over de nieuwste sensatie
in dit om de olie zo belangrijke
land
Intussen zal de Sjah, Moham
med Pahlevi, nog wel even wach
ten met zijn terugkeer. Zolang de
„tierende massa's (volgens Ass.
Press) n.l. de massa's van de stra
ten en de bazars in Teheran, die
aan de kant van Mossadeq ston
den. het lot. van Iran in handen
hebben en zolang Mossadeq nog
leeft en tot handelen in staat zou
zijn, zal de Sjah nog wel even
persoonlijk buiten schot blijven.
Een Amerikaans commentaar
zei, dat het nog moeilijk te gelo
ven is, dat premier Mossadeq zijn
zeggenschap volledig verloren
heeft. Andere berichten doen ge
loven. dat een complete burger
oorlog in Iran voor de deur staat.
Zal de volgens de Sjah wettige
premier Zahedi het bewind in
handen nemen? De vraag is,
waarop deze aanhanger van de
Sjah zal kunnen steunen.
Behalve om de olie is Perzië
ook belangrijk om de positie die
het inneemt ten opzichte van het
aangrenzende Rusland. Het prole
tariaat in de steden steunt de
communistische Toedeh, de stam
men in Aszerbeidsjan zijn van
oudsher voor de Sjah. De sociale
toestanden in Perzië zijn sinds de
befaamde olie-nationalisering niet
bijster verbeterd, hetgeen,toch de
inzet van het plan Mossadeq
scheen te zijn. In dit verband valt
een merkwaardig licht op de op
vatting van sommige Engelse
kringen, die het wel betreuren,
dat door de starre houding van
de eigenzinnige Iraanse premier
jaarlijks een hoeveelheid van 30
millioen ton olie (voor het Wes
ten) verloren ging, maar die niet
spreken over de ellende, waarin
het volk van Iran gebracht werd
doordat de oliebronnen practisch
buiten werking werden gesteld,
hetgeen niet alleen de Éngels-
Iraanse Oliemaatschappij, maar
ook het volk van zijn inkomsten
beroofde. De definitieve uitslag
van de her-omwenteling staat nog
niet vast. Het was tot nog toe een
kwestie van knopen tellen tussen
de Sjah en Mossadeq. Stuk voor
stuk vielen machtsposities de
Sjah uit handen. Thans staat de
wijzer weer op de knoop van
Pahlevi. Maar velen zijn benauwd
dat die wijzer, bij opnieuw om
slaan, een knal-rode knoop zal
aanwijzen
Eenzelfde lot onderging Mossadeq's luitenant, kolonel Ezatol-
lah Montaz, die Zondag de eerste phase van Zahedi's tpen mis
lukte staatsgreep had verraden en de chef van de Huisgarde
van Mossadeq, kolonel Daftari. Op de Sjah, die nog in Rome
vertoefde, werd via Radio-Teheran een dringend beroep ge
daan zo snel mogelijk naar zijn land terug te keren. De Sjah
was vanavond bezig een Italiaans vliegtuig te charteren. Hij
zal vermoedelijk Donderdag naar Teheran vliegen; zijn vrouw,
koningin Soraja, blijft in Rome.
Het lot van Mossadeq zelf was
vanavond nog niet bekend. Onder
het tankvuur van de aan de Sjah
trouwgebleven troepen is hij ge
vlucht uit zijn huis, dat door
massa's beton, staal en machine
geweernesten was omringd zoals
destjjds Hitler's bunker. Zijn meu
bilair en persoonlijke bezittin
gen werden inmiddels als souve
nirs aan zijn regiem, in het open
baar verkocht.
Zijn lijfgarde bood verbitterde
tegenstand aan Zahedi's troepen;
bij de gevechten rond Mossadeq's
huis vielen tenminste tweehon
derd doden. Er vielen ook een
honderdtal doden en honderden
gewonden elders in het land bij
de gevechten tussen de aanhan
gers van Zahedi en de Sjah en
die van Mossadeq.
Zahedi trad snel op om zijn
overwinning te consolideren. Bij
het invallen van de avond deed
hij alle winkels voor onbepaalde
tijd sluiten, met uitzondering van
slagers, bakkers en kruideniers.
Vijftig van Mossadeq's politieke
gevangenen werden vrijgelaten.
Daarentegen werden alle leden
van zijn regering gearresteerd.
Het is overigens de vraag of
Zahedi, die tijdens de oorlog door
de Britten werd gedeporteerd,
zich zal kunnen handhaven. Mos
sadeq beschikt nog steeds over
een geweldige invloed onder de
gewone Perzische bevolking en
hij is zeker van de steun van de
communistische Toedeh-partij. Di
plomaten in Teheran zijn van me
ning dat Mossadeq's Nationalis
ten zich samen met de commu
nisten openlijk tegen Zahedi's
royalistisch regiem zullen verzet
ten. Dat zou voortgezette burger
oorlog betekenen.
Het enige contact met de bui
tenwereld had Perzië vandaag
via de radio. Radio-Teheran was
herhaaldelijk uit de lucht. Radio-
TEHERAN, 19 Aug. Een reeks dramatische gebeurtenissen heeft vandaag een
grondige wijziging gebracht in de situatie in Perzië. Generaal Zahedi, die in het afge
lopen weekend bij decreet van de Sjah was aangewezen als de wettige premier van
het land, deed opnieuw een greep naar de hem toekomende macht. Gesteund door
leger en politie, die als één man naar hem overliepen, wist Zahedi na een revolte van
negen uur, de macht in Perzië aan Mossadeq te ontrukken. Volgens verwarde radio
berichten werd Hoessein Fatemi, Mossadeq's rechterhand en Minister van Buiten
landse Zaken, volgens velen de eigenlijke machthebber in Mossadeq's regering, door
een woedende menigte „in stukken gescheurd."
Mossadeq hadden omvergeworpen.
Op dat ogenblik hadden na zware
straatgevechten de royalisten
achtereenvolgens het telegraaf
kantoor, de ministeries, het
hoofdbureau van politie en ten
slotte het radio-station bezet.
Alle telegrafisch of radiogra
fisch contact met Perzië was al
sedert half tien vanmorgen ver
broken.
De radio-uitzending van 13.28
werd voorafgegaan door verward
geschreeuw. Een stem riep „Laat
mij het lezen". Een ander
schreeuwde: „Nee, ik wil het
doen." Een derde zei: „Het doet
er niet toe wie het leest, als het
maar voorgelezen wordt." Een
man die zich voorstelde als kolo
nel Pahlavon las toen het vol
gende communiqué voor:
„De regering Mossadeq is ver
slagen. Ik ben één van de solda
ten en één van de aan dit land
toegewijde mensen. Een aantal
verraders als Fatemi wil het land
aan de buitenlanders verkopen.
De Iraanse royalisten hebben de
demagogisceh regering waarvan
Fatemi zich bediende verslagen.
De Perzische natie, officieren,
leger en politie hebben de toe
stand in handen genomen. Pre
mier Zahedi zal zijn functie aan
vaarden. Er is geen plaats voor
ongerustheid. Bewaart de kalm
te". Het verwarde geschreeuw
nam daarna nog toe. Tenslotte
werd het volkslied gespeeld en
toen verdween Radio-Teheran uit
de aether voor geruimen tijd.
De Sjah zat rustig op zijn ho
telkamer in Rome te eten toen
hem het nieuws bereikte. Hij
sprong opgewonden op en ze
nuwachtig op een sigaret bijtend
vroeg hij bevestiging. Hij wilde
onmiddellijk terugvliegen zodra
hij officiële berichten had ont
vangen. Een van de eerste daden
van Zahedi was vanmiddag, de
Sjah een telegram te zenden
waarin zijn terugkeer werd ge
vraagd, nadat zulks ook voor de
radio was gedaan.
De Sjah verklaarde vandaag
dat hij oorspronkelijk van plan
was geweest in plaats van naar
Bagdad, naar Azerbeidsian te
gaan, maar dat hij tenslotte van
besluit was veranderd om bloed
vergieten te voorkomen.
De staatsgreep had zich des
morgens bliksemsnel ontwikkeld.
Vroeg in de ochtend waren
slechts enkele honderden jonge
lieden in de straten, die aanval
len pleegden op plaatselijke bu
reaux en gebouwen van rege
ringsgezinde bladen. Tot verwon
dering van allen reageerde noch
de politie noch het leger hierop
en weldra koos het publiek de
zijde van de monarchistische par
tijgangers.
Aanhangers van tie Sjah heb
ben in de binnenstad een aantal
gebouwen in brand gestoken.
Over de hoofden van demonstran
ten heen, werd door politie en
leger met scherp gevuurd. Een
van de afgebrande gebouwen is
dat van Fatemi's krant, de Bakh-
tar-i-Emrooz. Ook 'n Russische
winkel werd vernield.
Generaal Fazlollah Zahedi,
Perzië's nieuwe premier.
Tabriz in de aan Rusland gren
zende provincie Azerbeidsjan
meldde dat alle steden hier in
handen van aanhangers van de
Sjah waren en dat alle door Mos
sadeq aangestelde ambtenaren er
waren afgezet. Radio-Isfahan in
de gelijknamige grote stad, 350
km ten Zuiden van Teheran,
meldde echter dat de bevolking
trouw bleef aan Mossadeq. Vol
gens latere berichten zou echter
ook deze stad in handen van Za
hedi's aanhangers zijn gevallen.
Het eerste nieuws over de ge
beurtenissen kwam vanmiddag
via A.P. uit Londen waar om
13.28 een uitzending van Radio-
Teheran was opgevangen. Daarin
werd medegedeeld dat royalisti
sche opstandelingen de regering
Met behulp van een kraanwagen en houwelen verwijderde de menigte Dinsdag in Teheran
een standbeeld van de Sjah van zijn voetstuk. Gisteren riep Perzië zijn vorst weer terug
naar zijn land. Maar het is zeker dat niet de gehele natie achter het nieuwe bewind van
Zahedi staat en dat Mossadeq nog altijd vele volgelingen heeft. Zo ligt waarschijnlijk slechts
voortgezette burgeroorlog in het verschiet.
Zaterdag is op het Snekermeer de traditionele Sneekweek begonnen. Watersportliefhebbers
uit alle delen van ons land trokken weer naar de waterpoortstad om getuige te zijn van dit
festijn. Op onze foto de start van de 16 kwadraten eenheidsklasse b groep 2. Op de achter
grond de starttoren.
MOSKOU, 20 Aug. De Prawtla meldde vandaag, dat
de Sovjet-Unie een waterstofbom tot ontploffing heeft
gebracht. Het was voor het eerst, dat Rusland de wereld
liet weten, een waterstofbom vervaardigd te hebben. Op
8 Augustus deelde premier Georgi Malenkof weliswaar
aan de opperste Sovjet mee, dat de Ver. Staten „niet
langer het monopolie van de productie van de waterstof
bom bezaten", doch hij zei op dat ogenblik niet, dat Rus
land de waterstofbom ook werkelijk bezat.
De Prawda deelde mee, dat de
waterstofbom onlangs tot
ontploffing was gebracht en dat
deze ontploffing er een van grote
kracht was geweest.
Volgens de Prawda was de
waterstofbom tot ontploffing ge
bracht „met een experimenteel
doel".
„Bij de proef is gebleken, dat de
kracht van de waterstofbom vele
malen groter is dan de kracht
van de gewone atoombommen".
De officiële bekendmaking van
de proefneming met de waterstof
bom ging vergezeld van een nieuw
aanbod om het gebruik van
„atoomwapens en alle andere
soorten wapens, die massavernie
tiging tot gevolg hebben" te ver
bieden.
Dit aanbod is door de Westelijke
mogendheden reeds eerder ver
worpen, omdat de Sowjet Unie
geen inspectie van de atoomfa-
brieken en installaties binnen haar
grenzen wil toestaan. De Weste
lijke mogendheden staan op het
standpunt, dat een verbod op het
het gebruik van atoomwapens
zonder een dergelijke inspectie
niet doeltreffend kan zijn.
De bekendmaking werd gedaan
zonder enige ophef. Zij bevond
zich op pagina twee van de Praw
da. Het opschrift luidde: „Mede
delingen van de regering over de
proef met de waterstofbom in de
Sowjet Unie".
De Amerikaanse Commissie
voor Atoomenergie zegt inlichtin
gen te hebben ontvangen, dat in
de Sowjet-Unie in de ochtend van
12 Augustus een atomische proef
neming is gedaan.
WILLEMSTAD. 19 Aug.
Enige vooraanstaande katholieke
leken op de Nederlandse Antil
len hebben zich met een ver
zoekschrift tot de nuntius van
Santa Domingo, mgr. Francesco
Lardone, gewend, teneinde te
bewerkstelligen, dat het aposto-
lisch-vicariaat van de Nederland
se Antillen verheven wordt tot
diocees. Reeds is geantwoord, dat
men dit verzoek in overweging
heeft.
Benzine in Frankrijk
DE KNAC deelt mede, dat er
voorlopig geen reden is zich on
gerust te maken over de moge
lijkheid, dat men tengevolge van
de staking in Frankrijk geen
benzine bij de benzinestations en
-pompen zou kunnen krijgen.
De bevoorrading gaat normaal
door, zodat zij die per auto naar
of door Frankrijk moeten reizen,
er ook zeker van zullen zijn de
nodige brandstof voor hun motor
te kunnen kopen.
Toestand Koos Vorrink
licht verbeterd
De voorzitter van de Partij van
de Arbeid, de heer Koos Vorrink,
is nog steeds ziek. In zijn toe
stand is de laatste tijd een zeer
lichte verbetering opgetreden. Er
hebben ziöh geen nieuwe inzin
kingen voorgedaan, doch de toe
stand is nog steeds zorgelijk.
Verwacht moet dan ook worden,
dat het herstel nog zeer geruime
tijd zal vergen.
Fatemi die vandaag om het
leven werd gebracht, is 40 jaar
geworden. Hij had in Frankrijk
rechten gestudeerd en was ge
boortig uit Isfahan.
Via de radio heeft Zahedi van
middag een uit acht punten be
staand sociaal herzieningsplan in
het vooruitzicht gesteld. Het om
vat o.a. kosteloze medische ver
zorging voor allen, mechanisatie
van de landbouw, aanleg van we
gen en bescherming van de coö
peraties.
OLIE-AANDELEN
GESTECEN
LONDEN, 19 Aug. Na de
berichten over de omverwerping
van de regering-Mossadeq is de
koers van de aandelen der Anglo
Iraanse Olie mij. met drie shil
ling negen pence gestegen.
Bij de opening van de beurs
noteerden zij 7.6.10,5 liepen op
tot 7.11.3 en sloten op 7.10.1/2.
PARIJS, 19 Aug. (AP) Frank
rijk heeft vandaag gedreigd de
V. N. de rug toe te draaien, indien
de organisatie de klacht van het
Aziatisch-Arabische blok tegen het
Franse bestuur in Marokko hoort.
Een woordvoerder van het mi
nisterie van Buitenlandse Zaken
heeft- verklaard, dat Frankrijk
weigert te erkennen, dat het on
derwerp binnen de competentie
van de V.N. valt. Mochten de V.
N. besluiten stappen in de kwestie
te doen, dan is Frankrijk vast
besloten „zeer ver te gaan".
Dit betekent, aldus de woord
voerder, dat Frankrijk een soort
gelijke houding zou kunnen aan
nemen als de Amerikaanse repu
blikeinse senator William Know-
land bepleit ten aanzien van de
kwestie van de toelating van
communistisch China tot de V.N.
Knowland heeft onlangs ver
klaard, dat indien stappen gedaan
worden om China in de V.N. te
brengen, hij de senaat zal vragen
een resolutie aan te nemen van de
strekking, dat de V.S. uit de V.N.
zullen treden.
PARIJS, 20 Aug. (Reuter)
Generaal Augustin Guillaume. de
Franse resident-generaal in Ma
rokko, is Woensdagavond uit
Parijs naar Rabat teruggekeerd
met de laatste instructies van de
Franse regering om de crisis in
Marokko op té lossen. Verwacht
wordt, dat hij Donderdag een on
derhoud met de Sultan en met
de Frans-gezinde Pasja van
Marakesj zal hebben.
Men gelooft, dat generaal
Guillaume een laatste poging zal
doen om de Pasja en zijn 350
stamhoofden te doen afzien van
direct optreden tegen de sultan
die zij reeds in zijn religieuze
waardigheid hebberi getroffen
door zijn neef als geestelijk lei
der te benoemen.
Volgens de correspondent van
Reuter in Parijs spitst de toe
stand in Marokko zich toe. In
het Zuiden van het land zouden
stammen, die geleid worden
door de Frans-gezinde Pasja van
Marakesj, bijna openlijk in op
stand zijn tegen de sultan.
De stamhoofden, die zich de
„oppositiebeweging" noemen,
hebben verklaard, niet meer met
de sultan te willen samenwerken.
De Pasja heeft in een onderhoud
met een Frans journalist ver
klaard, dat hij geen andere op
lossing van de huidige crisis zag
dan de liquidatie van de macht
van de Sultan en van de natio
nalistische beweging Istiqlal. De
Sultan en de Istiqlal hadden
slechts één doel: de Franse kolo
nisten in Marokko te dwingen het
land te verlaten.
Het is bekend dat het Franse
kabinet, dat Woensdag de crisis
in Marokko besproken heeft, ver
deeld is over de kwestie of de
Sultan, die de onafhankelijkheid
van het land voorstaat, moet
worden gesteund, dan wel afge
zet.
Woensdag zijn
geen botsingen gemeld. Franse
troepen hebben in de stad Oedja
gezocht naar de leiders van de
demonstraties tegen Frankrijk en
de Pasja, waarbij een aantal
Europeanen werd gedood.
TEHERAN, 20 Aug. (Reuter)
Generaal Zahedi, de nieuwe
Perzische premier heeft dr. Mos
sadeq, de afgezette premier, 24
uur de tijd gegeven om zich over
te geven.
PARIJS. 19 Aug. Het Franse
kabinet heeft vandaag eenstem
mig besloten premier Joseph La-
niel te steunen in zijn weigering
om te onderhandelen met de vak
bonden. zolang de leden het werk
nog niet hervat hebben.
Voorts keurde het kabinet de
maatregelen goed die genomen
zijn, om de stakers te dwingen
het werk te hervatten en om de
werkwilligen té beschermen.
De toestand in het land is eer
der slechter geworden dan beter.
In de Renaultfabrieken is in twee
afdelingen het werk vanmiddag
neergelegd. In de bouwbedrijven
en metaalverwerkende industrie-
en nemen de stakingen de laatste
dagen hand over hand toe.
Vandaag heeft ook het metro-
personeel, dat sinds enkele dagen
het werk heeft hervat, besloten
Marokko1 weer in staking te gaan.
Buiten God is 't nergens veilig (Vondel)
Donderdag 20 Augustus 1953 - 49e Jaargang - Nummer 12860
NOORDHOLLANDS
Abonnementsprijs 6,20 per kwartaal, 2,07 per maand, 0,48 per
week, inclusief incasso. Advertentie-tarief per editie 16 ct per mm,
minimum 2,50; in alle edities 26 ct per mm, minimum 4,
familieberichten 20 ct, resp. 30 ct per mm. Bij contract belangrijke
korting. Directeur: E. J. M. Stumpel. Hoofdredacteur H. N.
Smits. Bankrelatie: Ned. Credietbank. Kantoren: Hoorn, Draaf-
singel 59, tel. 4243 en Grote Noord 77, tel. 4362 K 2290; Alkmaar.
Ritsevoort 52, tel. 2046 K 2200; Den Helder, Keizerstraat 89, tel.
2800 K 2230; Schagen, Ged. Gracht 39, tel. 459 K 2240.
