e
Wij reizen vanaf Maandag
naar het verre Zuydtland
Gif moord-verdachte blijft
tot einde toe ontkennen
Zuiveringsacties
op Java en Celebes
ZATERDAG
1
Twintig jaar geëist
Opheffing faillissement
van Avifauna?
DE KROMEK VAN
AL
Tussen industrie en landbouw
een zekere afzondering nodig
Pagina 7
Heiloo:
3ergen
UITJENHORN
r PLAYERS'1
vf eesten
eemskerk" 5
MISSEN:
isvereniging
Nederlands toekomst in Australië
Met „onze" Skymaster gaan
ook 46 emigranten mee
Hoe bestaat het
Naar wij vernemen
Crediteuren vragen uitstel
van bespreking
100e Landbouwhuishoudkundig congres
rn-
el,
ve
ie-
Zaterdag 19 September 1953
EN GEVEN WU
MEN GEBRUIKEN WIJ
Maar...
y hei gehele Jaar
één prijs
1744 één KWALITEIT
UJHEM
307 Telef. 5681
otelaan 20, Tel. 2130
WR'JFU/flS
et.ptrqnoletufc
/an, ouds bekende
Vriendschap1'
l's beste radio-,
amusementsorkest
:CK de muziek
'olendammers
Zigeuners
irolers
10 uur le deuntje
10 N. FERNHOUT
■■■■iiniiiiiiiiHiiin
m
23 SEPTEMBER 5
m
m
heer Sombroek
kaarten in voor- 3
bekende adressen
te voorkomen!
open 7.30 uur S
ng voorbehouden 3
KANTEN. 1- en 2-
Ook KINDER-
zijn bijzonder wel-
915; selie 2.505.50
5017.50; pruimen
■ken basterd 50—68;
18; druiven Franken-
.05; Alicant 851.12;
1 8—47; ananas 15-61;
appels 843; knol-
arkt Leiden
18 Sept. Aange-
eren, 60 melkkoeien.
>eien, 138 vare koei-
alveren, 29 vette kal-
uchtere kalveren. 25
;ht: 700 vette scha-
deschapen, 1506 lam-
/arkens, 246 schram,
2 paarden, 9 veulens.
fokkS375—600; meik-
—1050; vette koeien
vette koeien schoon
are koeien 520750;
820; pinken 350
/eren 180300; vette
200—230; nuchtere
acht 4560, levend
tte schapen 85100;
7090; vette lam-
10; drachtige zeugen
schrammen 55—90;
15; veulens 225350;
tt Leeuwarden
[DEN, 18 Sept.
veren 1.503.50: 90
-2.59 per kg slacht-
ette koeien, le kw.
e kw. 2.502.59, 3e
!9 per kg slacht ge-
melk- en kalfkoeien
5 pinken 350485
kalveren 4058;
reideschapen 60110
a 3064; 539 vette
le) 1.70—1.85; (vette
—1.92; (zouters) 1.77
levend gewicht. 303
0 en lopers 51100;
n geiten, geen note-
irden 450990.
Et Leeuwarden
DEN, 18 Sept.
t 1.981.99; Edam-
.871.88; Broodkaas
(Van ome verslaggever
In het journaal van de ontdekking der ganse aarde heeft een
Nederlands zeeman de eerste betrouwbare berichten geschre
ven over het grote Zuydtland. Het Terra Australies, waarvan
Grieken en Romeinen het bestaan reeds vermoedden. In 1606
voer Willem Jansz met de pinas „Duvfken" in opdracht van
de V.O.I.C. van Banda Oostwaarts. Hij landde aan de Westkust
van wat nu het York-schiereiland heet, in de Golf van Carpen
taria. Hij vond het land onvruchtbaar en negen van zijn man
nen werden er door de inboorlingen gedooil dies keerde hij
haastig terug, maar zijn ervaringen schrikten de Nederlanders
niet blijvend af. Zij benaamden in 1622 Kaap Leeuwin in het
uiterste Zuidwesten en in 1623 Arnhems land in het Noorden.
En het Zuidelijk eiland dat Abel Tasman op 25 November
1642 ontdekte en naar zijn lastgever „Anthoony van Diemens-
landt" doopte, draag sedert 1853 zijn eigen naam. Zo spon
de historie de eerste draden tussen de tegenvoeters Australië
en Nederland, door 18.000 kilometer land en Oceaan ge
scheiden.
De band is in het heden dui
zendvoudig bevestigd. Hoe hecht
zij is en hoe zij ontelbare gezinnen
hier met zovelen overzee verbindt,
ziin we ons des te meer bewust
geworden bij de voorbereiding
van de snelle reportage-vlucht
zeven weken voor een heel conti
nent die we op 't punt staan te
gaan maken. Wie vandaag de op
dracht heeft over Australië te
schrijven, snijdt geen academische
kwestie aan. Hij wordt onmiddel
lijk geplaatst voor de actuele pro
blemen van tienduizenden land
genoten. In acht na-oorlogse jaren
zijn 43.000 Nederlanders naar
Australië geëmigreerd en iedere
week nog melden zich 300 nieuwe
candidaten aan. Drie-kwart van
hen gaat ook. 1440 vertrekken er
op 1 October met de ..Johan van
Oldenbarnevelt" weer. Op 28 Oc
tober volgt de „Sibajak" met 1000
op 6 Januari Vaart de „Van Ol
denbarnevelt" weer. Ook de char
tervluchten per K.L.M. gaan door.
De Skymaster waarmede wij
Maandagmiddag van Schiphol
starten, heeft met 7 collega's jour
nalisten ook 46 emigranten aan
boord. Mevr. de Kok uit Arnhem
zal er zijn met haar vijf kinderen
en Mevr. van Sluys uit Middel
burg met 7. Cees Koeman, een 18-
jarige timmerman uit Wijdenes
gaat óp reis naar Tasmanië, er
zijn 'n Amsterdamse electromon-
teur en 'n chauffeur aan 'boord
met Hendrik Caarels uit Ensche
de. Mej. Veen uit KJelwindeweer
heeft passage geboekt en de fa
milie Aan 't Rot uit Hattem. Mevr.
van Oss uit Oss vliegt naar Bris
bane en Mevr. Wiggers uit Bram
men naar Victoria. Zo zijn er
meer en het is dezelfde reis die
zij allen en wij zullen maken langs
Rome en Cairo, Karachi, Calcutta
en Singapore.
We hebben allemaal de schoe
nen, die we in Australië van plan
zijn te dragen, naar de gemeente
lijke ontsmettingsinrichting in
Amsterdam gestuurd, in de hoop
ze op Schiphol weer te ontmoeten.
Bat moest, campagne tegen mond
en klauwzeer.
We lopen allen gelijkelijk met
prikken in de arm en een ticket
op zak. Nochtans zullen in Perth
de wegen scheiden, en wat voor
ons een journalistieke opdracht is,
is voor hen het begin van een
volkomen nieuw leven. Het grote
avontuur. Van dat avontuur de
achtergronden en het perspectief
te schetsen is het doel van onze
reis. Er is een schema voor op
gesteld. dat ons tot 11 November
over duizenden kilometers in
vliegtuigen en auto's voort zal
sleuren van Perth in het Westen
tot Brisbane aan de Oostkust langs
mijnen en vee-stations, bongerds
en raffinaderijen, millioenen-
steden en woestijnen; we gaan in
UTRECHT, 18 Sept. Utrecht
heeft een automarkt, die enige
faam in den lande geniet. Er
wordt steeds een formidabel aan
tal wagens aangevoerd, dat va
rieert van de meest luxueuze
sleeën tot karren die nog alleen
maar voor de sloop geschikt zijn
Een enkele keer moet het zelfs
wel gebeuren, dat er wagens na
afloop bljjven staan, omdat de
adspirant-verkoper Ihet niet de
moeite meer waard vindt het om
verkochte wrak nog weg te sle
pen. Natuurlijk wordt men op
de automarkt wel eens in de nek
gekeken.
Gisteren is een gegadigde uit
Hilversum er echter toch wel op
zeer bijzondere wijze ingevlogen.
Deze man heeft zich klaarblij
kelijk door radde, tooogiprijzende
woorden een auto laten aansme
ren, die eigenlijk geen auto meer
was, omdat....
Toen de goede man n.l. met
zijn nieuw verworven bezit wil
de wegrijden, bleek dit niet te
lukken. Een technisch onderzoek
wees uit, dat de motor uit de
auto was verdwenen.
De ineens niet meer trotse
eigenaar van het nieuwe bezit
spoedde zich overigens te voet
naar de politie, die eveneens
constateerde dat er geen motor
in het wagentje was. Zij slaagde
erin de verkoper te vinden en
nam in ieder geval veiligheids
halve de 225 .gulden, die ervoor
betaald waren in beslag. Maar er
was geen aanleiding de man in
arrest te houden.
Dit geval zal wel aanleiding
een continent dat even groot is
als de Verenigde Staten, 230 maal
Nederland op zoek naar Neder
landers die er al wonen en naai
de kansen voor hen die nog willen
volgen.
En u moogt wel aannemen, dat
het speuren naar een naald in een
hooiberg niet eens zo erg veel
moeilijker is dan dat wat wij gaan
doen.
Uit stapels literatuur en uren
lange gesprekken doemt een .eer
ste ruw schetsbeeld op van het
jongste continent, waar leven in
een mateloze ruimte en daarvan
weer de helft in een handvol grote
steden.
Ondanks 34 pet woestijnen en
42 pet die alleen geschikt worden
genoemd voor extensieve, vee en
schapenteelt moeten hier nog
enorme mogelijkheden voor de
landbouw liggen. Ge leest het
scherp verwijt dat de Australische
bisschoppen hun landgenoten in
hun social statement van 1951
hebben gedaan; „We hebben ge
weigerd dit land te bevolken" en
verneemt elders cijfers over
's lands natuurlijke hulpbronnen:
een reserve van 29 milliard ton
steenkool en 37 milliard ton
bruinkool, van ijzer, uranium en
goud, zilver, lood en koper, zink,
aluminium, tin, een geweldige na
oorlogse industriële expansie be
vloeiingswerken ten koste van
honderden milljoenen ponden.
Een reeks vragen wacht een ant
woord. dat we pas over maanden
zullen kunnen formuleren.
We zullen Nederlanders ont
moeten. Uw broer wellicht of uw
dochter en van hun wedervaren
berichten als het karakteristiek
mag heten. Wij weten dat hun
eigen brieven dikwijls niet worden
geloofd als zij getuigen van opti
misme. Het is een veel-verspreide
mode geworden, bedenkelijk te
kijken als het over Australië gaat,
nog altijd het verre Zuydtland van
vroeger.
We zullen zien
JAN ONSTENK
bedroeg het aantal verkeerson
gevallen in de maand Augustus
te Amsterdam 1321, d.i. 18.5 pet.
hoger dan het aantal in Augus
tus van het vorig jaar. De ver-
keersthermometer wees aan het
eind van deze maand 9529 aan
tegen 8299 in 1952....
is Den Haag er zeker niet min
der erg aan toe, want daar no
teerde men in de week van 10
tot 16 September 189 verkeers
ongevallen. Op Prinsjesdag alleen
al kwamen 25 aanrijdingen voor,
hielden twee ambtenaren van de
douanerecherche op de werf van
Wilton Feyenoord de 50-jarige
Chinees Y. K. K. aan. De gele
man probeerde twee kilo ruwe
opium van de werf te smokkelen,
ter waarde van ongeveer f 2000....
kwam gisteren een belangrijke
verkeersverbetering tot stand,
toen de Koningin Julianabrug in
Alphen a. d. Rijn officieel in ge
bruik genomen werd. Het werk
heeft bijna f 2.000.000 gulden ge
kost, welk bedrag geheel door de
gemeente werd opgebracht....
werd de expositie „kunstschat
ten uit het Vaticaan en uit Ita
liaanse kerken en musea", die in
het Haagse gemeentemuseum is
ingericht, door de 50.000ste be
zoeker betreden. Het was mevr.
Teunissen-Timmerman uit Heem
stede....
vonden in IJmuiden gisteren twee
dodelijke ongevallen plaats. De
slachtoffers waren een door een
vrachtauto aangereden motorrij
der en een jongetje van vijf jaar,
dat plotseling de weg over stak
en door een zandauto werd ge
grepen....
DORDRECHT Op de tweede dag van de behandeling
door de arrondissementsrechtbank te Dordrecht, van de
strafzaak tegen de 30-jarige gemeente-opzichter A. L.,
die ervan wordt verdacht zijn echtgenote door middel
van arsenicum om het leven te hebben gebracht, is als
getuige gehoord dr. J. C. Pröniger, psychiater uit Wage-
ningen. Deze had een rapport over de verdachte uitge
bracht. Daarin was onder meer medegedeeld, dat het
verstandelijk vermogen van L. goed is, maar dat hij
beheerst wordt door driften, die hij niet bedwingen
wil. Verminderd toerekeningsvatbaar wilde dr. Pröniger
L. niet noemen.
Misschien kon tot verminderde
toerekenbaarheid worden gecon
cludeerd, hoewel het getuige
voorkwam, dat het ten laste ge
legde feit hem ten volle kan
worden toegerekend.
Uit het rapport werd gelicht,
dat L's vader op 47-jarige leeftijd
voor de derde maal trouwde. Zijn
vrouw was een 15-jarig meisje.
Na het verhoor van de ver
dachte, die nogmaals alles ont
kende en onder meer verklaarde,
dat hij zich niet kon indenken,
wie zijn echtgenote vermoordde,
omdat zij bij zijn weten geen vij
anden heeft gehad, nam de offi
cier van justitie, mr. Visser, re
quisitoir.
Mr. Visser zette de loop van
het drama uiteen en zeide o.m„
dat het openbaar ministerie een
uiterst moeilijke taak heeft,
slechts op aanwijzingen het be
wijs van de schuld van verdachte
te moeten leveren. Alle aanwij
zingen pleiten echter tegen T. en
in het gehele proces is geen enkel
punt te vinden, dat tot de conclu
sie leidt: als dat waar is, kan hij
het niet gedaan hebben. Een zeer
gelukkige omstandigheid noemde
de officier van justitie het, dat
de drogist van H. en zijn vrouw
in Moordrecht van de opgraving
van het stoffelijk overschot en de
arrestatie van L. hoorden en dat
zij zich hem herinnerden als de
man, die eens om vergif was ge
komen, omdat hij een hond uit de dit jaar.
weg wilde ruimen. Hij had tegen
het echtpaar gezegd: „Ik ben ge
trouwd met Maaike W, waaruit
zonneklaar blijkt, dat hij het ver
gif heeft gekocht vóór het over
lijden van zijn echtgenote en'niet,
zoals hij volhield, daarna.
Mr. Visser betoogde verder, dat
de eerste vrouw heeft moeten
wijken voor de tweede. Welover
wogen maakte L daarom een
plan, aldus mr. Visser, om Maaike
W. te doden. De eerste en de
tweede keer mislukte het: zijn
vrouw werd alleen maar ziek, de
derde keer gaf hij haar echter
zulk een dosis van het vergif,
dat zij overleed. Deze gruwelijke
misdaad, aldus de officier van
justitie, is in verband te bren
gen met aard en aanleg van de
verdachte.
Het voorlichtings- en het psy
chiatrisch rapport toch spreken
van „weloverwogen, koud, wel
lustig, en sadistisch."
Op grond van de wel zeer ster
ke aanwijzingen, achtte de offi
cier verdachte schuldig aan
moord op zijn vrouw.
Mr. Visser eiste tenslotte twin
tig jaar gevangenisstraf met af
trek van de praeventieve hechte
nis.
Doodvonnissen in Kenya
NAIROBI, 18 Sept. Het op
perste hof van Kenya heeft van
daag 44 Kikoeyoes ter dood ver
oordeeld wegens het vermoorden
van een kind van één jaar tij
dens de massamoorden van de
Mou-Mou in Lari in Maart van
AMSTERDAM, 18 Sept. On
der presidium van de rechter-
commisaris mr U. W. H. Sthee-
man is vanochtend in het paleis
van Justitie te Amsterdam de
verificatievergadering gehouden
van de crediteurs van Avifauna.
Als raadsman van de heer G.
van den Brink, directeur van de
N.V. Britimij, die het vogelpark
exploiteerde, las mr W. M. J.
Russell een nieuw voorstel voor,
dat enkele dagen geleden reeds
is voorgelegd aan de crediteuren.
Het voorstel behelst een ac-
coord, dat gesloten zou moeten
worden tussen de N.V. Britimij
en de crediteuren, als gevolg
waarvan het faillissement op ver
zoek der crediteuren zou moeten
worden opgeheven.
De heer Van den Brink stelt
daar echter tegenover, dat de
bestaande vorderingen (in totaal
ruim f 700.000) voor 100 procent
zullen worden voldaan. Naar be
kend is Avifauna inmiddels voor
f 405.000 aan de gemeente Alphen
verkocht. De overige schulden
zullen worden betaald uit win
sten, die de hoedenzaken van
mevr. Van den l'rink afwerpen.
Volgens de curatoren in het
failissement bedragen die win
sten circa f 100.000 tot f 150.000
per jaar.
In het ontwerp-accoord wordt
thans voorgesteld hierin geen
wijziging te brengen. Aangezien
bij opheffing van het faillisse
ment curatoren geen toezicht op
de gang van zaken meer kunnen
uitoefenen wordt voorgesteld, dat
de heer Van den Brink zal af
treden als directeur der Britimij.
Deze N.V. zal dan twee andere
directeuren krijgen; een aan te
wijzen door de crediteuren zelf
en een door de N.V. Britimij.
Maison van den Brink C.V. (de
hoedenzaken) zal overgaan tot
exploitatie van een nieuw op te
richten hoedenbedrijf te Rotter
dam, welke mogelijkheid, ten
gevolge van invloed van derden,
bij continuering van het faillisse
ment is uitgesloten.
De heer Van den Brink hoopt,
dat de crediteuren dit accoord
zullen aannemen, omdat bij de
•opening van nog een nieuwe
hoedenzaak meer winsten be
schikbaar zullen komen voor de
aflossing der schulden. Bovendien
zou het aan de curatoren uit te
keren salaris vervallen.
Ter vergadering vanochtend
.vroeg de meerderheid der aan
wezige crediteuren uitstel van
bespreking van het voorstel, zo
dat de vergadering werd ge
schorst. Zij zal worden voortge
zet op 9 October a.s. des morgens
om 9 uur in het Paleis van Justi
tie te Amsterdam.
Pseudo vogelpest
te Bilthoven
BILTHOVEN, 18 Sept. In
Bilthoven is bij de hoenders van
de kippenhouder S. pseudo vo
gelpest geconstateerd. De kippen-
stapel, omvattende 380 dieren,
is onmiddellijk afgemaakt.
Belg verbetert record
harmonicaspelen
GENT, 18 Sept. Een accor
deonist in Gent. Auguste Schel-
straete, zegt, dat hij het Mara
thon-record harmonica spelen
heeft verbeterd door 72 uur zon
der ophouden zijn instrument te
bewerken.
Volgens Schelstraete was het
oude record dat van een Franse
collega uit Armentiers, die 70 uur
aan een stuk door heeft gespeeld.
L. Jamin overleden
ROTTERDAM, 18 Sept. Te
Rotterdam is vandaag op 71-ja-
rige leeftijd overleden de heer
Louis Jamin, oudste directeur
van C. Jamin N.V. De uitvaart
diensten zullen worden gehou
den Maandag as. in de kerk van
de Allerheiligste Verlosser, aan
de Goudse Rijweg te Amsterdam.
De plechtige Mis van Requiem
begint om 10 uur. Daarna is de
begrafenis aan de Nieuwe Croos-
wijkseweg.
Op het honderdste landhuis-
houdkundig congres dat gisteren
te 's-Hertogenbosch is gehouden,
heeft dr. D. Burger, hoofd van
het bureau Agrarische Zaken van
de Rijksdienst voor het Nationale
Plan betoogd, dat het bevorderen
van de productie van eerste le
vensbehoeften in het algemeen
belangrijker is, dan de zorg om
werkgelegenheid.
Bij het streven naar verhoging
van de welvaart, dient in het oog
gehouden te worden dat tussen
industrie en landbouw een zekere
afzondering noodzakelijk is. Men
kan de agrarische bevolking niet
ongestraft mengen met de in de
industrie werkzame mensen, zo
zei dr. Burger. Hij zou willen
streven naar industrievestiging in
bepaalde grotere kernen en het
uitsmeren van niet-agrarische in
dustrieën over het platteland niet
willen aanmoedigen. Ten aanzien
van de vestigingsplaatsen van
nieuwe industrieën, zei dr. Bur
ger: Fabrieken staan het beste
daar, waar ze het beste produ
ceren en distribueren. Beter is
het volgens zijn mening de arbei
ders naar de fabriek te trekken,
dan de fabrieken naar de arbei
der te brengen.
DJAKARTA, 18 Sept. (Pi Ane-
ta) Het bataljon van de „Ban-
tengraiders" heeft in Augustus in
Midden-Java veel successen ge
boekt in de strijd tegen leden
van de Darul Islam en andere
ordeverstoorders, aldus blijkt uit
een heden verschenen communi
que. 71 leden van de Darul Is
lam werden in gevechten gedood.
Aan de zijde van het leger vie
len 2 doden.
Blijkens mededelingen van het
basiscommando van Makassar
zijn er acties gaande tegen een
bende in de omgeving van Ma
kassar, waarbij alle schuilplaat
sen van benden in dit gebied
door het leger onder handen
werden genomen. Ten Oosten
van Makassar werd een prauw
waarin zich 10 bendeleden be
vonden, tot zinken gebracht.
Bij een treffen tussen het le
ger en ordeverstoorders tussen
Tjandjur en Sukabumi in West
Java, zijn er aan de zijde van de
bende 20 doden gevallen. Dit
vuurcontact geschiedde in het
raam van de intensieve zuive
ringsacties, welke ook in West-
Java tegen het bendewezen wor
den gevoerd, aldus een bekend
making van de generale staf van
het leger. In deze bekendmaking
wordt voorts gezegd, dat bii ach
tervolging van een bende in het
Tjikurajse 16 terroristen werden
gedood en bij een treffen te Tji-
rojom tussen 10 militairen en
desawachters enerriids en een
bende, bestaande uit 30 man.
werden er 8 leden van de bende
gedood.
Het agrarische bevolkingsdeel
kan schokken slecht verdragen.
Daarom dienen wijzigingen, die
met het oog op welvaartsverho
ging nodig zijn, zich geleidelijk
te voltrekken. Bij het bepalen
van de urgentie, volgorde van in
vesteringen ten behoeve van pro
ductie en welvaartsontwikkeling,
treden agrarische objecten weinig
op de voorgrond als men ze be
schouwd uit een oogpunt van
werkgelegenheid. Maar zij staan
op de eerste plaats als men ze
beschouwt uit een oogpunt van
productieverhoging van eerste le
vensbehoefte.
Dr. Burger pleitte er ten slotte
voor om bij .het in uitvoering ne
men van nieuwe objecten alle as
pecten te beschouwen. Zo zal men
in stadsuitbreiding bijvoorbeeld
de agrarische aspecten niet mo
gen verwaarlozen. Men zal er
voor moeten waken, dat de grond
die voor ongewijzigd gebruik be
stemd is daartoe ook de meest
geschikte is.
Bij de aanvang van het con
gres heeft de voorzitter mr. A. G.
A. ridder van Rappard de rege
ring dank gezegd voor de finan
ciële steun, die het mogelijk heeft
gemaakt ter gelegenheid van dit
jubeljaar een gedenkboek, bevat
tende de onderwerpen der 99
voorafgaande congressen samen
te stellen. Het eerste exemplaar
van dit gedenkboek bood hij de
minister van Landbouw, de heer
S. L. Mansholt, die het congres
bijwoonde, aan. Deze dankte voor
het geschenk, bracht de geluk
wensen der regering over en gaf
uitdrukking aan zijn vertrouwen,
dat het gedenkboek voor de Ne
derlandse landbouw van grote be
tekenis zal zijn.
Een huldetelegram werd aan
Hare Majesteit de Koningin ver
zonden.
Voetbal in trance
EDGWARE, 18 Sept. Het
plaatselijke voetbalteam van
Edgware heeft ditseizoen nog
niet één wedstrijd gewonnen.
Ten einde raad heeft men nu een
hypnotiseur in de arm genomen,
die de elf mannen morgen wel
even zal toespreken, voor de be
langrijke bekerwedstrijd tegen
Rainham Town begint. De hyp
notiseur, James Sparrow, denkt
het wel voor elkaar te krijgen.
De supporters zijn echter minder
te spreken. Het enige commen
taar van hen is, dat de spelers
het gehele seizoen al in trance
I zijn
YY\Y\YV\YYYYY\YYYYY\Y\YYYYYYY\YYYYYYYY\YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY\YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY\YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY\YYYYYYYYYYYYYYYYYY\YYY\YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY\Y\YYYYYY\YYYYYY\YYYYY\YYY\YYYYYYYYYYYYY\\YYYYY\\Y\YY*Y\YYYYYYYYYYYY\YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYY\«M|
HET ZOU ZEKER NIET rechtvaardig zijn,
de trage gang van zaken ten aanzien van de
verbetering van de toestand bij ons kleuter
onderwijs, alleen aan de Regering, mitsgaders de
minister van Onderwijs, te verwijten. Dezer dagén
Is er een en ander in de pers, en natuurlijk ook in
ons blad, over gepubliceerd, naar aanleiding van
de Troonrede, de Millioenen-nota en de begroting
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Juist
enkele dagen, voordat deze staatsstukken versche
nen, had mgr. mr. Fr. Op de Coul, de directeur
van het Katholiek Centraal Bureau voor Onderwijs
en Opvoeding, in zijn voorwoord op het Jaarboek
1953, deel I, over het katholieke kleuteronderwijs,
zijn grote teleurstelling uitgesproken „over de laks
heid van het parlement inzake de wettelijke rege
lingen van dit onderwijs en de schrielheid in dit
opzicht van vele gemeenten". Wat het parlement
betreft, verklaart mgr. Op de Coul, „dat de wets
ontwerpen betreffende het kleuteronderwijs in een
stadium zijn, dat de Kamer zelf over de verdere
behandeling kan beslissen". In elk geval, daarge
laten of de Kamer inderdaad de laatste keer een
kans voorbij heeft laten gaan, mag men thans niet
meer spreken van, dat de Kamer over de behande
ling „kan" beslissen, dit moet nu zijn „kon" beslis
sen. Want de boel is, of was, precies gezegd, vast
gelopen.
Dat was natuurlijk al eerder bekend. Het
was uit de schriftelijke stukken gebleken, en
nu blijkt uit de toelichting op de begroting
van Onderwijs, dat het ontwerp gestrand is op de
financiële kant van de zaak. Tenminste, de minister
zegt, dat op het ogenblik een onderzoek wordt
ingesteld naar de verwezenlijking van het voor
gestelde financieringssysteem, hetgeen dus wel
weer een zaak van het departement (en niet van
de Kamer) is. Daarnaast verwijt mgr. Op de Coul
een en ander aan de gemeenten. Verwijten, die
vaak terecht worden gedaan en die herhaaldelijk
in dit blad bij verschillende gelegenheden zijn
beaamd. En al gauw is men geneigd,hierbij te den
ken aan onwelwillendheid van gemeentebesturen,
van wie tot nog toe de medewerking aan subsidi-
geven loPèeiTWoces daarin "de ering van dit onderwijs moet komen. Er zijn loflijke
vraag of een auto zonder motor uitzonderingen, er zijn vele gevallen, waarin men
heeft de het minste begrip van „gelijkstelling" ook op dit
terrein niet kan opbrengen, maar.... wanneer wij
een „verborgen gebrek'
kernvraag zal zijn,
uit de beschouwingen van een man als mgr. Op de
Coul nog weer eens lezen, dat de Zuidelijke (over
wegend katholieke) provincies „wel het slechtste
figuur slaan" in de schrielheid, welke over het
algemeen genomen door de gemeenten wordt be-
toond,dan zijn er heel wat mensen en organen, aan
wie de ontwikkeling van het katholieke kleuter
onderwijs dierbaar zou moeten zijn, die de hand
in eigen boezem moeten steken en zich rouwmoedig
op de borst moeten kloppen, stamelend een mea
culpa, vaak ook „maxima culpa"
Intussen is het eindelijk tot de Overheid
doorgedrongen, dat ook het Rijk hier een
taak heeft en dat men de zorg voor deze
tak van onderwijs niet langer op de gemeenten
afgeschoven mag laten. Al enige jaren is het wets
ontwerp tot regeling van de subsidies e.d. van het
kleuteronderwijs aanhangig en er zit een uitgaaf
van 11 millioen gulden aan vast, met verdere ver
plichtingen voor gemeenten, die op dit punt vroeger
„vrij" waren. De minister zal de spoedige behan
deling van deze zaak met kracht bevorderen, heeft
hij nu gezegd, een bewijs temeer, dat de zaak op
dit moment niet bij de Kamer vastzit, die echter
al eerder had moeten doorzettenEr zijn ver
schillende motieven, waarom deze zaak zó belang
rijk is. O.i. gaat het hier in de eerste plaats om het
belang van het onderwijs, waarover minister Cals
dan ook meer uitvoerig spreekt. Hij wijdt een
beschouwing aan de kwalitatieve verbetering van
het onderwijs (dus verbetering naar de hoedanig
heid) en daarbij verwijst hij in de eerste plaats
naar de betekenis van goed kleuteronderwijs. Het
is in dit verband, dat hij ook de voorgenomen wet
op dit onderwijs noemt. „Goed kleuteronderwijs"
zo heet het dan verder „zal ongetwijfeld
grote invloed hebben op het onderwijs in de lagere
school en daar tot didactische (d.i. lerende) en
methodische verbeteringen aanleiding geven, wel
ke ook voor de leerlingen, die later voortgezet on
derwijs gaan volgen, van bijzondere betekenis
kunnen zijn". Men ziet, dat de minister hier sterk
de nadruk legt op het onderwijs- en opvoedend
karakter van de kleuterscholen, meer dan op hun
oude betekenis van „bewaarschool"....
Daarop schijnt de directeur van het Katho-
liek Centraal Bureau meer de nadruk te
leggen en wij zouden niet graag beweren,
dat zijn argumenten ter dezer zake niet volop gel
den! Duizenden kleuters, zo zegt hij in het eerder
genoemde voorwoord, waarop wij nog eens in het
bijzonder de aandacht willen vestigen, wachten op
het ogenblik, dat ook voor hen de poort van de
kleuterschool geopend wordt. Honderden moeders
zien verlangend uit naar de mogelijkheid, geduren
de enige uren van de dag rust en verlichting te
vinden en de gelegenheid te krijgen, het huishou
den weer op orde te brengen: „Men spreekt en
schrijft allerwege over de noodzakelijkheid, om
verlichting te brengen voor bepaalde categorieën,
hier is de mogelijkheid ontelbare moeders van alle
klassen en standen, gedurende enige uren van de
dag in de gelegenheid te stellen tot kalmte en be
zinning te komen, om daarna haar moeilijke taak
onder vaak zeer bezwarende omstandigheden op
nieuw en met opgewektheid te hervatten." Het gaat
hier dus, naast een groot onderwijsbelang, om een
zeer belangrijk gezinsbelang! Dat blijkt ten over
vloede uit het verdere betoog van mr. Op de Coul,
als hij zegt, dat niet te schatten is, wat geestelijk
en psychisch gewonnen wordt door een goede rege
ling en wijde openstelling van het kleuteronderwijs.
Denk maar eens aan .de thans heersende woning
toestanden! „Welke spanningen" aldus de schrij
ver van deze beschouwing „in vele huishoudin
gen kunnen voorkómen worden, kan slechts hij be
vroeden, die enigszins op de hoogte is van de vele
zenuwoverspanningen, welke tengevolge van te
grote huishoudelijke drukte in alle standen gecon
stateerd worden." Het totstandkomen van de wet
op het kleuteronderwijs zal inderdaad voor zeer
grote groepen der bevolking „een enorme sociale
verlichting bij de vervulling van hun levenstaak
betekenen
Aan deze belangrijke sociale kant van beter
it geregeld kleuteronderwijs is onlangs ook aan
dacht geschonken bij de besprekingen en be
schouwingen over de bouw van nieuwe kerken.
Daarbij is gewezen op de dringende noodzaak van
voldoende scholen e.d., ook kleuterscholen, in de
nieuwe parochies van de grote steden, om die
nieuwe parochies te maken tot die ideale godsdien
stige gemeenschappen, die zij in het algemeen be
lang moeten zijn! Zo wees mgr. van Hussen er dezer
dagen op, dat in de nieuwe grote woonwijk van
Amsterdam reeds nu 350 kleuters van 3 tot 6 jaar
geteld worden, waaruit de dringende behoefte aan
kleuterscholen blijkt. Hier is wel bijzonder duidelijk
geïllustreerd, dat de Overheid (Rijk en gemeente)
de taak hebben, krachtige medewerking te verle
nen. Enige cijfers geven dit nog duidelijker aan: op
1 Januari 1952 bedroeg het totaal aantal leerlingen
op kleuterscholen ongeveer 25.000 méér dan in het
voorafgaande jaar. Op 1 Januari 1953 echter bleek
de toeneming slechts 5000 leerlingen te bedragen.
Voor een groot deel vindt deze vermindering welis
waar haar oorzaak in de daling van het jaarlijks
geboortecijfer na 1946 (toen het „abnormaal hoog"
was) maar een belangrijke reden is ook gelegen in
de Overheidspolitiek welke er toe leidde, slechts bij
uitzondering bouwvolume, voor een kleuterschool
beschikbaar te stellen.
Vandaar dat de leiding in vele nieuwe paro-
chies en ook in oude, waar de toestand penibel
werd, zeide: wij raken hopeloos vast. Er
kon wel is waar soms gebruik gemaakt worden van
overgangsbepalingen, die de ergste gevallen ten
aanzien althans van beschikbaar bouwvolume over
brugden, maar dan eiste de bouw van zulk een
school grote offers. In nieuwe wijken zijn kleuter
scholen dringend nodig en het is dan ook te hopen,
dat de nieuwste toezegging van de minister, dat er
voor de bouw van kleuterscholen „grotere moge
lijkheden zijn", er op korte termijn toe zal bijdra
gen dat de gewenste verbetering verwezenlijkt zal
worden. Dan zal althans de nadelige bouwstop niet
langer remmend werken. Indien de minister er dan
ook in slaagt, met medewerking van het Parlement,
werkelijk de nieuwe wet op het kleuteronderwijs
„spoedig tot stand te brengen", dan kan het verwijt
van mgr. Op de Coul van het Katholiek Centraal
Bureau voor Onderwijs en Opvoeding, dat de
overheid „schriel en laks" is, voor goed in de
archieven worden opgeborgen!
i if
iet
"i-
et
n.
ie
ie
r,
in
ld
it
a.
r,
n
k
