KIHHU1STEH.
<UNST EN KENNIS
Ge Martelaren van Alkmaar en hun tijd.
4-
MLDEMBLIK.
i MEDEMBLIK. Ongeluk. Den
heer Th. de Jong overkwam te
Kolhorn een ernstig ongeval. Met
zijn echtgenoote met paard en kar
huis.vaarts keerende, geraakten bii
Kó'lhorn paard en kar bii' den dijk
neer. De heer de Jong, die er nog
uit wilde springen brak een been
en eenige ribben, zoodat hii ern
stig gekwetst werd opgenomen
Zijn echtgenoote kwam er won
derlijk zonder ongeluk af. Per
auto wed de gewonde naar huis
vervoerd.
DE RIJP.
DE RIJP. Raadsvergadering-, Dins
dagavond vergaderde de raad dezer
gemeente.
De heer D. Q de Moes was niet
aanwezig.
De Voorzitter, de Edel acht. Heer
Romijn opende de vergadering, waar
na voorlezing plaats heeft der no
tulen van de vorige vergadering, wel
ke onveranderd worden goedgekeurd
Ingekomen is een schrijven van
den heer Q. Kaaij die schrijft dat
het in korten tijd reeds de tweede
keer is dat de gemeenteraadsvergade
ring samenvalt met de vergadering
van den L. T. B., waarvan schrijver
voorzitter is. De heer Kaaij gevoelt
zich verplicht voor deze keer de ge
meenteraadsvergadering te moeten
verzuimen, daar hij de vorige keer
de L. T. B.-vergadering heeft ver
zuimd.
Verder is ingekomen een schrijven
van den heer J. Fucks dat genoemde
heer liet stukje aangeplempte grond
naast zijn perceel wil koopen voor
de som van f 20.
Insgelijks van den heer S. v. d.
Heijde, die voor het stukje grond
tusschen zijn perceel en dat van
Vlaanderen wil koopen voor den prijs
van f 11. Voor het eerste perceeltje
heeft v. d. Heijde f 18 geboden.
De raad besluit om behouden goed
keuring van Ged. Staten tot verkoop
over te gaan en wel het eerste per
ceeltje aan Fucks en het tweede aan
v. d Heijde.
De Voorzitter deelt den raad mede.
dat hij het stuk grond naast de Open
bare School heeft gekocht van de
Maatschappij tot bevordering van Nij
verheid enz. en wel voor de gemeente
behoudens goedkeuring van den raad
en mede goedkeuring van Ged. Sta
ten. Het stukje grond is gekocht
voor den prijs van f 100 met de
beoa'in'ren van afsluiting van het ter
rein door bovengenoemde Maatschap
pij en het plaatsen van een hek langs
den straat.
De raad k'eurfc den aankoop van
het stukje grond goed.
Bij den rondvraag vraagt de heer
Schouten of de Sluis bijna klaar
is, waarop de Voorzitter antwoordt,
dat hij hoopt de sluis nog deze
week te kunnen openen.
BROEK OP LANCjENDIJK.
BROEK OP LANGEND!JK.
Gr oentencentrale. Verga
dering van de Langedijker Groen-
tencentrale in de vergaderzaal van
het betaalkantoor.
Aanwezig waren 10 aangesloten
vereenigingen met vertegenwoor
digers van „de Koophandel" en de
Eere-Voorzitter, de heer A. Slot
Pz. De voorzitter, de edelachtb. hr.
Burgemeester Slot opent de verga
dering met een hartelijk welkom
De notulen der vorige vergadering
worden gelezen en na een kleine
opmerking goedgekeurd. Rapjxirt
werd uitgebracht van» het betaal
kantoor over de maanden April en
Mei. Over de maand April is ver
handeld voor een bedrag van
170947.94 en over Mei f 2757.23.—
Ingekomen een schrijven van de
beambte T. Keizer, waarin hii het
bestuur dank zegt voor zijn vaste
aanstelling aan de veiling. Van de
Vereeniging de koophandel is een
schrijven ingekomen met (het ver
zoek om de toegang naar den te
lefoon in de veiling ruim te hou-
wat nog fil eens belemmerd wordt
door het vele publiek. Besloten
wordt het entreegeld van 5 op 10
cent te brengen en zooveel moge
lijk het publiek ook aan de Zuid
zijde der veiling te doen plaats
nemen. Tevens wordt verzocht
de aardappelen, welke geen vas
ten soortnaam hebben, zooals bijv.
Due II of Schoolmeesters met 'n
hiervoor alsnog een naam te be
palen. Besloten wordt den heer Ha
zeloop, Rijkstuinbouwleeraar hier
naar te vragen, en dan zoo moge
lijk dezen naam op alle veilingen
in Noord-Holland in te voeren.
Nog wordt gevraagd om de maat
op de ronde aardappelen 4 m.M.
hooger te stellen dan de langwer
pige. Daar er niet bij vermeld
werd of dit voor vroege of win
teraardappelen bedjeld wordt, kan
er geen besluit ot> genomen wor
den en wordt tot later uitgesteld.
Er wordt echter besloten met de
maat or de aardappelen zooveel
mogelijk in overleg te treden met
andere veilingen. Mededeeling
wordt gedaan dat het arbeidscon
tract tusschen Koophandel en de
Transportarbeiders ongewijzigd is.
Bij de rondvraag wordt besloten,
of het niet mogelijk is een kwan
turn van de vroege aardappelen
aan de aardappelmeelfabrieken te
verkoopen, omdat de vrees bestaat
dat er voor export tekort koop
kracht zal zijn, en dan de prijzen
zoo laag .zullen gaan dat het niet
meer loonend zal zijn. Er zal' on
derzocht worden welke prijzen de
fabrieken kunnen geven. Hierna
sluiting.
OPMEER.
OPMEER. Een relletje. Woens
dagavond had er een oploop van volk
plaats. De vrachtauto van den heer
v. d. P was in aantocht. De heer
v d. P heelt steeds de gewoonte om
met een zeer zwaar beladen auto met
veel te groote snelheid door de nauwe
straten van Opmeer te rijdm; dit kan
onmogelijk, vanwege de huizen, die
dicht aan den straatweg staan. Bij oen
lieer Vos waren de muren erg ge-
scneurd en oij den heer Schenke ge
raakte door het verschrikkelijke schud
den en dreunen een dure spiegel van
den wand. Op het vierzoek van ae in
gezetenen om kalmer te rijden, gaf hij
te kennen wanneer hij terug kwam
't nog even harder te doen. Dit ant
woord verbitterd© niet ten onrechte
de Gpmoeruers.
Toen ongeveer 11 uur 's avonds de
aardappelenauto in de verde aankwam
versperden zij den weg, door een wa
gen met buis, van het P. W. N., er
midden op te rijden. De heer v. d. P.
zag tijdig ae versperring en stopte..
Gelukkig dat er politie op de been was,
anders hadden er onheilen gebeurd.
B. en W. zullen op sommige in
gangen der gemeente borden laten
plaatsen, waarop verzocht wordt lang
zaam te rijden.
ALKMAAR.
H. LAURENTIUS.
Zo. half 7, kwart voor 8 en 9 uur
stille H.H. Missen, half 11 Hoog
mis. Heden collecte voor de St. Jo
zefschool, te half 1 en te 1 uur
Clat., 3 uur Bijbel en Liturgie, 6 uur
Broederschapsjof met pred. en kw.
voor 7 Gougr. van den H. Aloysius
Ma. 7 uur Cbngr. v. d. meisjes.
Di. kw. v. 8 Oongr. v. d. mannen.
W'o. half 11 vergadering van He
aelatricen van het H. Hart. Van
half 7—half 8 bieohthooren, half 8
Cbngr. voor de vrouwen.
Do. feestdag van de H.H. Aposte
len Petrus en Paulus, te vieren als
Bondag. De H.H. (Missen als op
Zondag, 7 uur Lof met Rozenhoedje.
Vr. 4 uur bieohthooren voor on-
ae jeugdige communicanten, te 4
uur moeten de jongens komen blech
ten van de leering van den Wel-
Eerw. heer Kap. H. Hilars voor wie
Zaterd. 7 uur algem. H. Communie.
Za. van 4—6 en van half 7 tot 9
uur bieohthooren, te 4 uur moeten
de jongens ko-men biechten van de
le naleering.
sr. DiOMiMGua
Heden feestdag van het H. Hart
van Maria. 6 uur, half 8 en 9 uur
de stille H.H. Missen met onder
richting, half 11 Hoogmis met pre
dikatie, onder de H.H. Missen collec
te voor de scholen, half 1 Cat. voor
de kinderen der 7e klas, geen Cbngr
voor de mannen, vanwege den poli-
tiieken Landdag, kw. voor 6 Oongr.
voor de jongelingen 7 uur Lof voor
de Gel. Zielen.
Ma. avond half 8 Lof en aan
bidding voor de leden van den Euch.
Bond.
Dli. feestdag van de H. Agnes,
Maagd onzer H. Orde, met volle af
laat, 9 uur gez. H. Mis tor eere van
den H. Antonius, 7 urn- Lof.
Dó. middag 4 uur moeten alle kin
deren biechten om Woensdagmor
gen kw. over 7 gezamenlijk te eom-
municeeren.
Wo. avond 7 uur CbngT. voor de
vrouwen en van 6—8 uur gel, om
te biechten.
Do. feestdag van de H.H. Aposte
len Petrus en Paulus, te vieren als
Zondag.. De H.H. Missen als op
Zondag. Onder de H.H. Missen schaal
collecte voor de St. Pieterspenning, 7
uur Lof met feestpredikatie.
Vr. en Za. avond 7 uur Lof.
Zo. le Zondag der maand met
volle aflaat v. d. Al Ier h. Rozenkrans
's avonds 7 uur Lof en processie.
ST. JOSEFKERK.
Zo. feest van O. L. Vrouw van
het H. Hart, volle aflaat, collecte
voor de kerk, half 8 en 9 uur stille
H.H. Missen, half 11 Hoogmis, half
7 het Lof.
Ma. 9 uur gez. Maandstond v. Hen
dr'k Hoogzaaid, van 4—5 uur biech
ten voor de kinderen, 7 uur Lof ter
eere van den H. Petrus Mart. Pa
troon der zieken.
Di. feest van de H. Agnes, Maagd
van onze H. Orde, volle aflaat, on
der de H. Mis van half 8 algemeene
H. Communie voor de kinderen der
leering van Pater Rector en Preller.
Wa van 5—7 uur bieohthooren.
Do. feestdag van de H.H. Apostele-
len Petrus en Paulus, te vieren als
Zondag, collecte voor de St. Pie
terspenning, half 8 en 9 uur stille
H.H. Missen, half 1*1 Hoogmis, 7
uur plechtig Lof met Veni Oreator
en preek tot open:ng van het 40-
urengebed, dat Vrijdag, Zaterdag en
Zondag in onze kerk zal gehouden
worden.
Vr. en Za. 9 uur pl. H. Mis, 7
uur plechtig Lof en preek.
Zo. feest van O. L. Vrouw Visita
tie volle aflaat, wordt tevens ge
vierd het 12i/2-jaxig bestaan van de
St. Jozefkerk, half 11 pl. Hoogmis,
half 1 gezamenlijke aanbdding der
kinderen, 7 uur plechtig Lof, preek,
procese:e en Te Deum tot sluiting
van het 40-urengebed.
De pronken worden gehouden door
den Z.Eerw. Pater Felix Otten van
het Dominicanenklooster te Zwolle.
Op de 3 dagen van het 40-uren
gebed is de le H. Mis te half 7.
HEEMSKERK.
Zo. De H.H. Missen te 7, half 9
en 10 uur de Hoogmis, half 2 Gat.,
half 3 Vespers met Rozenh., daarna
vergadering van de zelatricen van
het H. Hart, half 5 Maria-congr.
te half 7 H. Familie.
Ma. 7 en 8 uur H. Mis.
Di. 8 uur gez. H. Mis v. Req.
Wo. na de H.H. Missen en 's av.
van 6 uur af biechthooron.
Do. feestdag van de HJI. Aposte
len Petrus en Paulus, te vieren als
Zondag. De H.H. Missen ais op Zon
dag, half 3 Vesp. met Rozenh.
Vr. 8 uur gez. H. Mis van Req.
Za. middag van 4 uur af gel. oan
te biechten, 7 uur Lof ter eere van
Maria met Rozenhoedje.
In deze week Gat. als naar ge
woonte en biechth. v. d. 3e en 4e kl.
SCHERMERHOEN.
Zo. Vroegmis voor fam. van Die
pen—Poel, Hoogmis voor de par.,
half 2 Gat., half 3 Lof.
Ma. voor een overledene.
Di. tot ziekere intentie.
Wo. voor Maria van Saasen—
Datema. Van 6—half 9 biechthooren
Do. Vroegmis tot ziekere intentie,
Hoogmis voor de par., half 3 Lof.
V!r. uit dankbaarheid ter eere
van het H. Hart, half 8 Lof.
Za. voor over], ouders.
LIMMEN.
Zo. half 8 stille H. Mia, 10 uur
Hoogmis, kw. over 1 Gat., 2 unr
Vespers met Rozenhoedje. I
Wo. avond 7 uur Lof ter eesre
van het H. Hart met Litaniev
Clat. als naar gewoonte.
OASTRICUM
Zo. 7 uur Vroegmis, 10 uur Hoog
mis, 1 uur Clat., 2 uur Lof, daarna
de H. Familie.
Ma. 7 uur gez. H. Mis voor da
Ge], Zielen, 7 uur H. Mi3 voor bet
Maria-alfaar, 8 urn- H. Mis.
Di., Wo. en Vr. de H.H. Miseon om
7, 8 en half 9 uur.
Do. feestdag van de H.H. Aposte
len Petrus en Paulus, ,7 uur Vroegmi«|
10 uur Hoogmis, 2 uur Vespers.
Za. 6 uur bij de Eerw. Zusters, 1
en 8 uur H. Mis. Van 4—8 uur gel.
om to biechten, half 7 Lof ter eer*
van Maria.
BOEK EN BLAD
CIRCULAIRE OVER DE
INTRONISATIE.
Verschenen is de „Circulaire"
over de Intronisatie" over 1922
door den bekenden ijveraar voor
de Intronisatie, den ZeerEerw.
Pater Mateo SS. CC.
Een zeer aanbevelenswaardige
brochure.
ONZE STRIJDER.
Ter gelegenheid van het 15-ia-
rig bestaan van den Ned. R. K.
Bond van Overheidspersoneel „St
Paulus" heeft het bestuur een feest
nummer van „Onze Strijder" uit
gegeven, dat redactioneel zeer
goed verzorgd is.
Rector Jansen opent het num
mer met een hartelijk „Welkom!".
De heer L. T. Guit bespreekt het
„Verleden en thans", terwijl „Ju
nior" een „herinnering en op
wekking" in het feestnummer
dichtte.
Verder komen er nog bijdragen
in voor van den Zeereerw. Heer
Rector van Adrichem, en de hee-
ren A. C. de Bruijn, Henri Her
mans, C. J. Kuiper en Jos. A. van
Seggelen.
Over 't geheel een goed ge
slaagd nummer.
Door Pater Dr. Willibrord LAMPEN, O. F. M.
XI.
ALKMAARS BELEG. MARTELDOOD VAN MR. EYLARD EN
DAVID LEENDERTSZ.
Zoodra bekend werd, dat Alkmaar door de Spanjaarden was ingesloten,
werd in de keiken om bevrijding der stad gebeden. Het besluit werd geno
men om nooit met de belegeraars te onderhandelen. Dit werd den vijand mee
gedeeld den 24eten Aug., zoodat de oorlog toen openlijk verklaard was. De
Spanjaard beschoot de stad nu met grof geschut, dat opgesteld was op de
plaats, waar de galg stond d.i. buiten de Schermerpoort.
De hoofdmacht van den vijand lag te Oudoip onder bevel van Alva's zoon,
Don Frederik van Toledo. In zijn gezelschap bevond zich o.a. Juliano Rome
ro, de verwoester van Naarden, Don Gonsalvus de Braccamonte, en vele an
deren uit den Spaanschen en Fransehen adel. Zij gebruikten de kerk van
Oudorp als arsenaal. Het leger aldaai bestond uit 400 ruiters en 42 vendels
oudgedienden, bovendien nog uit 8 vendels voetvolk, onlangs uit Italië aan
gekomen, waarvan velen onder Don Juan van Oostenrijk tegen de Turken
hadden gevochten. Een lijfwacht van 150 ruiters stond Don Frederik ten
dienste. In Huiswaard lag Ferdinand van Toledo met ongeveer 200 man. In
Sint Pancias lag een Duitsch kapitein Polwijler met zes benden Duitschere;
in Koedijk 12 benden Walen en 8 vendels Bourgondiërs; in Bergen 10 ben
den Walen en Franseben en 400 ruiters. Bij de Nieuwpoort 7 benden Span
jaarden, met 15 benden Duitsohe soldaten.
Sonoy was op het bericht, dat Alkmaar omsingeld was, naar Hoorn getrok
ken, verzamelde ei krijgsvolk en doorstak den Hutgendijk en belette aldus
den vijand bet platte land aan den kant van Hoorn verder af te stroopen. Hij
maakte vervolgens schansen te Rustenburg, Broek op Langendijk, Schoorl-
dam en Krabbedam, Deze versterkingen beletten wel, dat de vijand verder
bet land indrong, maar gaven de stad Alkmaar weinig yerliohting. Men be
schikte in de stad over 800 soldaten onder bevel van Jacob Mulhem of Car
beljau, een Vlaming volgens Opmeer „van een wreeden aart en bitter gemoed
tegen de Pausgezinden", volgens Foreest echter „van een zagtmoedigen en
gemakkelijken aart". Behalve deze 800 soldaten waren er 1300 burgers, die
geschikt waren de wapens te dragen, ofschoon natuurlijk nog ongeoefend.
Onder de kapiteins vinden wij vermeld Willem van Zonneberg, Coenraad van
Steenwijk, Jan Spiegel, Dirk Duivel, Jacob Hennebaart en Nicolaas Ruichaver
Een der eerste dagen van het beleg zag Jacob Mulhem een burger op de
stadswallen loopen en vernemende, dat het een priester was, liet Lij hem
aanstonds gevangen nemen, te meer daar een buurman vertelde, dat deze
priester, onze kapelaan David Leendertsz., soms vrijmoedige taal gebruikte
tegen de Calvinisten.
Den 28sten Aug. des morgens te zes uur overleed de predikant der her
vormden Jan Arentsz. de Mandemaker, „allereerste Verzamelaer en Oprigter
van een Onroomsehe Kerk in Hollandt."
Op den twaalfden dag van het beleg wist 'n bode binnen de stad te komen
met brieven van Sonoy en de Staten, die den belegerden hulp beloofden en
moed inspraken. Er gingen binnen de stad reeds stemmen op, o.a. van Dirk
Duivel en Jacob Hennebaart. om de kostbaarheden in te pakken en te vluch
ten, maar C'abeljau, Steenwijk en de Burgemeesters sloegen dit voorstel af.
De stadstimmerman Maarten Pietersz. van der Mey bood zich aan een brief
aan Sonoy, die te Scbagen lag, over te brengen met verzoek sluizen te ope
nen en dijken te doorsteken om Alkmaar te ontzetten. Sonoy zond hem naar
Hoorn tot de Staten* die hem antwoordden, dat Haarlem het veel langer uit
gehouden had. loch besloot men eenige personen naar Alkmaar te zenden
met belofte van ontzet en Van der Meij naar den Prins te Delft.
Intussi hen werd er van beide zijden geschermutseld, en versterkte men de
bolwerken en schansen.
Zaterdag 5 September gebeurde er binnen de stad iets. wat de harten der
Rpomseheti zeer bedroefde. Ken Calvinistische vrouw verried de schuilplaats
van Alkmnars vromen pastoor, die zich 51 weken had verborgen gehouden
ten huize van een man tri de Langestraat, algemeen bekend als den Krans-
bakker. Ofschoon er volstrekt geen grond was om aan verraad te denken,
werd Air. Eylard Dirksz. van Waterland gevangen genomen. Al getuigde hij,
„in 37 weken niet ouder den blauwen hemel te zyn geweest en dus in geen
"erstamlhouding met de Spanjaarden te staan, hier gold macht boven reeht.
Niet alleen de priester, maar ook de kransbakker, diens vrouw en dochter
werden naai de gevangenis gevoerd.
Het is v> el vreemd, dat Foreest niets van deze geschiedenis vermeldt, maar
deze schrijver laat meer weg. hetgeen hem en zijn vrienden niet aangenaam
is. Boomkamp, die veel onpartijdiger is, bemerkt dan oo„De Heer Foreest
spreekt niets van deeze gebeele historie, ziende mogelijk in deeze zaak wei-
lig eer voor die 't spel uitvoerden."
Wij laten hier ook volgen, hetgeen onze stadgenoot Prof. E. H. Rijkenberg
tan toekent:
„Vaar werd er dan door do Katholieken geen recht gevraagd voor hu»
"delen pastoor? Opmeer «egt, dat er nauwelijks een kreet van vewsntwnardi-
ging gehoord werd. Zoo gaat het gewoonlijk, de braven en deugdizamen zijn
dikwjjls te schroomvallig en een handjevol brutale schreeuwers voeren den
boventoon. Meer dan de kinderen des lichte zijn in bun soort voorzichtig do
kinderen der duisternis. Daarenboven deed het vermoeden, dat Eylard rijk
was hem wel veel kwaad."
Van de verdere gebeurtenissen tjjdens het beleg zij alleen nog vermeld, dat
omtrent den middag van 12 Sept. een 15 ponds kogel vanaf den meelmolen
buiten de Friesche poort werd geschoten en door den twee voet dikken muur
der Franciscanerkerk drong en de dochter van «en borstelmaker van de
Nieuwe Sloot doodde. Het meisje droeg voor het eerst aarde aan tot verster
king der wallen en dacht in de kerk veilig te zijn, maar, zegt Boomkamp, „de
hersenpan wierd haer van 't hooft geschoten, dat het brein tegens den muur
kletste." Wij mogen hier nog wel tussohenvoegen, dat men voor eenige we
ken op het terrein der oude gasfabriek nog do fundamenten dezer kerk heeft
gevonden, alsmede een kelder en zes geraamten, waarschijnlijk van burgers,
die in of bij de Franciscanerkerk hun laatste rustplaats kozen, zooals dit dik
wijls gebeurde.
Den 18den Sept. trachtten de Spanjaarden tevergeefs de stad na heftige
beschieting te bestormen. Tot driemaal toe werd bij de Friesche poort aange
vallen, maar zonder succes. Hieraan herinnert het opschrift op het Vietoria-
standbeeld in het plantsoen bij de Friesche brug. Er vielen dien dag van
Alkmaars garnizoen 24 soldaten en bovendien 13 burgers.
De verliezen der Spanjaarden zullen wel onbekend blijven, al schatten
«enigen ze op 600 man.
Den 22sten werd een Waal gevangen genomen, die door de Spanjaarden
ter verspieding was uitgezonden, maar zelf bij de bevelhebbers der stad ver
klaarde, dat bij zulks alleen had aangenomen te doen, om zijn eigen leven te
redden, daar hij in zijn hart een afkeer van deze onderneming had.
Ook verklaarde hij den volgenden dag, dat het den Spanjaarden zeer ver
droot, dat zij noch door overloopers nooit door brieven van katholieken iets
aangaande den toestand der belegerden te weten konden komen. Hoe onge
grond de beschuldiging van verraad was, die men tegen de priesters en ka
tholieken soms uitte, geeft zelfs Boomkamp toe, die hierbij aanteekent:
„Dit is zeeker een groot getuigenis voor de Alkmaerders in 't gemeen, en
voor de Pausgezinden in 't bijzonder, dien van eenige bezettelingen wierdt te
last gelegt, dat zij verraed in 't zin hadden, by nagt tot den Vyand waeren
overgeloopen, of door brieven aen Pylen gebonden, raed en middel om de
Stadt te beinagtigen, hadden aen de hand gegeeven, 't welk dus altemael
verviel."
Inderdaad do verdediging van Alkmaar was niet het werk der hervorm
den alleen; ook de katholieken hadden er hun aandeel in. De oorlog tegen
Spanje was geen zuivere godsdienstoorlog en de huurlingen in Spaanschen
dienst streden allesbehalve voor de verdediging van den katholieken gods
dienst. Onze overwinning was evenmin een overwinning van den hervormden
godsdienst als een overwinning door Duitschland in dezen oorlog de triomf
van Luthers hervorming zou zijn geweest. Maar men maakt het er in sommi
ge kringen van.
Dat men Eylard, Alkmaars pastodF en den kapelaan David Leendertsz. ge
vangen hield, kwam niet zoozeer hieruit voort, dat men hen voor Spaanseh-
gezind hield en van verraad verdacht, maar blijkbaar uit haat tegen het oude
geloof.
Den 24sten September zag men vanaf de Alkmaarsche wallen, „dat het wa
ter wel een handbreed gereezen was". Het aantal Spaansche tenten begon ten
Zuiden van de stad reeds te verminderen; ook de weg van Oudorp naar Alk
maar begon door de regens en overstroomingen onberijdbaar te worden ten
nadeele der Spanjaarden. Door brieven, die in handen van den vijand waren
gevallen, waarin het doorsteken der dijken werd beloofd, overviel Don Fre
derik zulk een schrik, dat hij besloot het beleg geheel op te breken. Het ope
nen der sluizen alleen was reeds voldoende geweest om den Spanjaarden
natte voeten te bezorgen en daarmede onwilligheid om het beleg voort te
zetten.
Den achtsten October trok Don Frederik naar zijn vader den hertog van
Alva, die te Amsterdam was. Alkmaar was na 7 weken beleg verlost, van
waar het gezegde:
„Invictis invicta viris Alcmaria Victrix."
Het zegevierend Alkmaar is niet overwonnen door mannen, die nog on
overwonnen waren.
Do nuchtere geschiedschrijver, die ondanks alles onpartijdig moet oordee-
len, zal noch den keldhaftigen weerstand der belegerden verkleinen, noch de
verdiensten der verdedigers vergrooten, noch de Al'kmaarders allen als vro
men, noch de Spanjaarden allen als schavuiten beschouwen. De groote we
reldoorlog heeft wel geleerd, hoe moeilijk het is voor berichtgevers de daden
door bun eigen legers verricht zonder overdrijving mee te deelen.
Laten wij nu zien, hoe 'het onzen gevangen Eylard verging.
Gedurende zijn gevangenschap, zoo verhaalt Opmeer, kwamen er dikwijls
Calvinisten tot hem, om te probeeren, of zij hem niet tot afval van het katho
lieke geloof zouden kunnen brengen. Maar bij weerstond hun kloekmoedig
cn standvastig blijvende au het eens ontvangen geloof, beantwoordde hij hun-
ne vragen. Toen «ij nu inzagen, dat zij noch door bedreigingen, noch door be
loften of vleierij iets vooruit kwamen, gingen zij naar Oabe]jau »n Willem
Sonneberg, va* wien wii reeds vermeldden, dat hij rentmeester va* Bredero-
de was, en brachten allerlei beschuldigingen tegen Eylard in, er aan toevoe
gend, dat bet hun kerk tot groot voordeel zou strekken, indien de pastoor uit
den weg geruimd werd, daar goeden en kwaden overtuigd waren, dat er ner
gens zulk een geleerd man gevonden werd in deze streken als Eylardus. Zoo
wel de gouverneur als Sonneberg, door wie de katholieke priesters bijzonder
gehaat werden, waren dit voorstel niet ongenegen. Maar eerst besloten zij
den pastoor, over wien zjj gehoord hadden, dat hij zeer rijk moest zijn, diens
geld af te nemen. Zij laten hem dus uit de gevangenis halen en naar het huis
van den goaverneur brengen. Hieir beloven zij hem vrijheid en straffeloosheid,
als hjj hun 300 Carolusgèddens wil geven als losgeld. 200 gulden betaald*
Eylard bun uit en zeide, dat hij om de andere 100 gulden naar Haarlem had
gezonden, vanwaar hij ze nu verwachtte. In de hoop nu zeker bevrijd te wor
den, gebruikte hij met opgewektheid zijn avondeten.
Doch midden in den nacht, omstreeks twee uur, komt de scherprechter hem
en den kapelaan David Leendertsz., die in hetzelfde vertrek sliep, wekken en
kondigt hun aan, dat dit de laatste nacht huns Rvens is en hij zegt hun, zich
voor te bereiden tot den dood. De kapelaan, geheel ontsteld, begint te zuch
ten en de tranen vloeien hem over de waugen.
Eylard echter blijft kalm en tracht David te troosten, wijst hem op de on
sterfelijkheid der zielen en de glorievolle verrijzenis der dooden.
Opmeer geeft breedvoerig de woorden weer, die de heldhaftige pastoor tot
zijn medegevangene richtte. Ofschoon wij de geschiedkundige echtheid van
deze toespraak wel eenigszins betwijfelen, omdat er naar onze bescheiden
meening waarschijnlijk geen getuigen van dit onderhoud waren, die het aan
Opmeer hebben kunnen vertellen, toch willen wij kort aangeven, hetgeen de
oude schrijver ervan mededeelt.
Wateriandus dan wees den kapelaan op de kortheid van het leven en de
eeuwige glorie, daarna, die wij moeten binnengaan langs moeilijke wegeu.
Het lijden van dezen tijd is niet te achten bij de toekomstige heerlijkheid, die
in ons zal openbaar worden. Dan wees hij op het voorbeeld van zoovele mar
telaren uit de oudheid en ook van den laatsten tijd, zooals Willem IJsbrandz.
van Bergen, die in 1566 te Schoorl kapelaan was en daar twee jaar geleden
gemarteld werd voor het geloof, evenals Gosewijn Waling en de schout van
de Zjjpe. Vervolgens herinnerde Eylard aan den heldhaftigen dood van Da
niël Arendonck en de andere Franciscanen, te Enkhuizen gemarteld. Kape
laan David werd door deze woorden gekalmeerd en gesterkt.
Een dienstbode, die Eylard in deze laatste dagen trouw gediend bad, kreeg
van den pastoor een gouden ring, blijkbaar zijn Doctorering, welken hij ge
durende zijn gevangenschap in zijn kleederen verborgen had weten te hou
den. Zoo beloonde de gevangene rijkelijk de geringe diensten hem bewezen
en onttrok den kostbaren ring tevens aan de begeerlijkheid der bewakers.
Terwijl dit gebeurde, komen weer de Calvinisten en beginnen te redenes-
ren, maar Eylard onderbreekt hen al spoedig: „'t Is nu geen tijd om uwe nut-
I telooze redevoeringen te aanhooren, maar om ons voor te bereiden op den
dood."
I Nu werden zij gevoerd naar de Steenenbrug nabij de Langestraat, waar een
galg was opgericht.
Eylardus klaagde: „Past het dan dat iemand, die niet gehoord is cn we
gens geen enkele misdaad is veroordeeld, midden in de stad op wreede wijze
te dooden? Is er dan niemand, die een woord spreekt ten gunste van 'n pries
ter, die zoo dikwijls bij God en bij de menschen voor heel het volk ten beste
heeft gesproken? Niemand echter kwam, behalve een vrouw, die juist aan het
broodbakken was en haar oven verliet. Zij zeide, alles, wat haar slechts voor
den mond kwain. Eylardus beklom nu de ladder, terwijl hij luidop in het Hol-
landsch de 30ste psalm bad: „Op U, o Heer, betrouw ik! Moge ik niet ten
schande worden tot in de eeuwigheid" enz. Nadat de beul hem de strop om
den hals had gedaan, gaf Eylard zijn schoone ziel aan God en ontving het
eeuwig leven in ruil voor dit vergankelijk bestaan.
Het was op den llen December van bet jaar 1573, des Vrijdagsmorgens te
6 uur. Eylardus was toen 43 jaar oud.
Op dezelfde wijze werd ook David ter dood gebracht.
Den geheelen dag bleven de lichamen aan de galg hangen, des avonds wer
den" zij afgenomen en over de Langestraat op een kruiwagen door de open
bare lijkbezorgers naar het kerkhof van de groote kerk gebracht, daar wer
den zij van hun kleederen beroofd en begraven op het grasveld aan de zuid
kant der kerk, op de plaats waar gewoonlijk de misdadigers begraven wer
den. Beiden werden in een kuil geworpen, terwijl knapen hun naaktheid be
spotten en hun half begraven lichamen met puin en modder bedekten.
Zal eenmaal in vervulling gaan, wat Opmeer aan zijn verhaal toevoegt!
„Zeker zal de dag eens komen, dat naar oud gebruik het altaar aan hun zang
gebeente rust zal verschaffen; het altaar, waarop aan God het offer zal wor
den opgedragen, waarbij de Heer zelf Priester zal zijn; waarop het Lichaam
van Christus geofferd zal worden en Zijn Bloed voor de zondaren «al worde
vergoten." T, v,„ahu
Wanneer Alkmaar groot mag gaan op geleerden als Bas tins «oi
die te Leuven echitterden door hun wetenschap, met meer recht, zegt upwi
„mag Alkmaar roemen op een heiligen Eylardus, die door zqn
tigde, wat hij ale herder de kudde van Christus^eleerdkeeftV*
ter David, die 1 miseer toevoegde aa* Alkmaars beroemdheid de etod tot
verstrekte door rijn marteldoed."
