lïiil
Uit Us lissisiiisi! ven UitgetsL
&Een echte koken
HEILOO.
HEILOO. Grasverpacluing'. Al
loop van gras verpachting' en verhn
ling etgroen door Notaris Mr. A
P. Hi de I.ange Alkmaar op 6 Juli
a. voor de heer J. Borst aan di
Mallevóortsdijk:
1. Grasgewas, groot t.77.50 H.A
J C.. de Wit f '80.
Idem, gr. 1.58.70 H.A., J. Sen
gers f 170.
Idem gr 0.9340 H.A. J. van Die
pen f 190.
Idem. gr- 0.93.10 H.A. J. Mors
Aki. 225.'
Idem gr. 0.95.50 H.A. P. Sap, f215
ld gr. 0.98.00 H.A. J. Mors Azn
f 240.
Id gr. 1.00.40 H.A. J. Zonneveld
f 260.
Id. gr. r.03.00 H.A. Wi. Groo!
f 290.
Het efgroen van bovengenoemde
perceelen K.'Muijs f 8(XL
b. Voor de R. K. Armen te Heiloo:
grasgewas, perceel groot 1.25.00
H.A. J. Mcrsch, f 75.
Het efgroen van genoemd perceel
Jac. Sengers f 65.
Grasgewas perceel groot 125.00
HA, om tweemaal te maaien A.
Seng ets f 95.
t. Voor het bestuur Oosterzijpokfer
Grasgewas, groot 0.502)0 H.A. om
tweemaal te maaien J. Sombroiek f 30.
d. Voor de Wed. A. Cornelissc
perceel groot 1.60.00 H.A.,grasgewas
f 170, etgroen daarvan f 70, opge-
Kouden.
1 SCHAGEN. f i
SCHAGEN. Met pensioen, De
heer Th. Roep, sedert 42 jaar onder
wijzer te Scfaagen, gaat met 1 Sept.
met pensioen.
De heer J. Prins ploegbaas bij
de H IJ. S. M. standplaats Schagen,
gaat met 1 October den dienst ver
laten.
Zomcrvacantie. De zo-mer-
vacantie bij het lager onderwijs te
Schagen is met hef nieuwe leerplan
van 17 op 22 dagen gebracht.
Het Sc'hager-sluisje. Tot de
'belemmeringen van de scheepvaart
in West-Friesland behoort in de eer
ste plaats het Schager-sluisje, hetgeen
toegang geeft tot Geestmer Ambacht
Het is t eondiep te smal en te kort
—"dat. er alles aan ontbreekt wat
«oeC's- «Aan er aan de Lan
ge ncfijk stemmen het boe_
zemwater van Geestmer Anruo.^
de Schager en Nicdorper Koggen
op gelijk peil te brengen. Het sluisje
voornoemd was dan verder onnoo-
Ó'ig. Als dan de handen aan den
ploeg werden geslagen, kon Scha
gen een goed vaarwater krijgen tot
aan de Zes Wielen. Werd dat vol
doende verbeterd, dan was er een
goede verbinding msschen het Noor
den en Alkmaar verkregen.
SCHAGEN. Burgerl. Stand. Ge-
bo: enCatharina Geertruida, K v.
Johannes Jacobus van der Linde en
Cornelia Rood. Klaas, z. v. Simon
Zeil em aker en Geertruida Molenaar.
Ondertrouwd: Genït Jan Rokers,
oud 28 jaar, matroos le kl. wonen
de te Rotterdam en Nellie Windt,
üua 19 jaar, z. b., wonende te Scha
gen.
Getrouwd: Willem Stain en Ca-
harinl 'de Wit.
Overleden: Johanna Roekema, oud
1 mndd. v. Tjerk Boekema en
Alicia Helena Rascii'.
Poli ie. Verloren: een voerbak
voor een - paard.
Gevonden: een sleutel en een man
gel knoop. 1
WARMENHUIZEN.
WARMENHUIZEN. Overplaatsing.
De rijksveldwachter L. Oudewaard
alhier; wordt Overgeplaatst naar Oude
Wetering (Z.-H.).
Benoemd. Tot leden van
Je gezondheidscommissie in hetdis-
iri-ct Schagen zijn benoemd de hee-
ren A. G. Th. Man te Alkmaar en
W. H. Lap te den Burg (Texel).
MEDEMBLIK.
MEDEMBLIK. Ongeluk. Deneer
D. Berkhout, aannemer alhier, had
hét ongeluk, met het verplaatsen van
een heimast, het heiblok op zijn been
te krijgen. Met gekneusde voet is hij
naar huis vervoerd.
Ongesteld. Alhier zijn vele
personen ongesteld geworden, na fïet
gebruik van karnemelk; brakingen
enz volgden. De karnemelk' is ter
onderzoek opgezonden.
Brand. Donderdagmiddag
brandde door onbekende oorzaak de
slachtplaats van den heer J. Makkes
.ot den grond toe af. De g cheek-
inventaris, een fiets en eenige kippen
ging verloren. i
Verdronken? Donderdagmid
dag werd aan het frasenhoofd alhier
een onbeheerde damesfiets gevon
den. Na onderzoek bleek deze te
behooren aan Mej. Br. de Git. Ver
moed wordt daar het meisje Zwaar
moedig was, dat zij in de haven is
gesprongen. De politie is aan 't dreg
gen, tot nu toe zonder resilltaat.
NIEUWE NIEDORP.
NIEUWE N1EDORP. - Burgerl.
Stand. Geboren: Jacob1, z. v. C.
Schoen en T. van Eeten. OdiVlia Luf-
tiida, d. v. S. v. d. Stok en Tr. Heinst-
man. Pieter Evert, "z. v. Job. Broek
huizen en Jb. de Jong.
Ondertrouwd: Jn. Beerepoof en S.
Roosje van Zwaag.
Getrouwd: C. van Eeten en J,
Wit.
EDAlI—VOLENDAM.
Do Verkiezang. Over de uitslag
der verkiezing ook in onz® gemeente
mogen we hoogst tevreden zijn. Over
de rechtecke linie is een algemeene
vooruit gang te boeken zij het dan
ook in procenten uitgedrukt niet
veel. Evenals op meerdere plaatsen
elders kreeg' de S.D.A.P. ook te
Edarn een gevoelige klap. Zij behaal
de 25 pCt. minder dan in 1919 met
de gemeonterhaidsvfei,kie,ziiig'cln.
Dat aagt veel en is een gt>ad be
wijs van hoe men in deze gemeen to
over de roodo oamoilie d®nkt.
Als bij de gemeenteraadsveffkie--
"zing de uitslag gelijkluidend is dan
zal de S.D.A.P. in Edam geen 3
zetels kunnen handhaven.
Wio dezo zetel dan zal moisten
li-ezetten va]t mioeilijk' te voorspellen
daar dit geheel zal afhangen naar
welke zijde de op de kleine par
tijen verdeelde stammen zullen over
gaan,
EDAM.
EDAM. OfficieelQ uifela^ Btetn-
nnng.
Edaitn.
Voiienda-™'.
S. D. A. P.
491
2
V. D'. ■-
357
- 15
V. B.
255'
13
R.-K.
363
1627
Clhr.-Hisï.
J 166'
- 28
Anti Ei0V.;
73
38
Braat
38
Communisten
6
1
Teonstra
i 19
1.
Bexensteijn'
3
1
Miimema
6
Chr. Soc.
4'
i
Dom. Partij
2
Bood v. BeiaAtingbeft 5'
i'l
Ned. Bond v. Bea
4
L'b. (v. Houten)
7
2
N. K. P.
8
1
vooizle'n^
den naam
AüUff HARDT mei hand^etltmn^
CbmiinAaaéi
VOLENDiAM.
VOLENDAM. Uitslag verkie
zing. Bij de gehouden stemming op
5 Juli waren 1754 stemmen uitge
bracht. Hiervan verkregen: Bomans
1634, Teenstra 1, Dtuys 3, De Groot
3, Schokking 28, Dreeselhuys 14,
Hrneenk 38, Marohant 16, Beresteijn
1, Van Liemt 1. A. P. Staalman 1,
Gobel 1. Er waa 1 stem blanco en
13 van onwaarde.
HEEMSKERK. T
HEEMSKERK. De storm. Tijdens
de hevige storm, welke Donderdag j_l.
woedde, zijn hier verschillende boo-
roen omgewaaid, een boom bij' den
heer C. Rozenbroek scheurde fanaal
door midden, zoodat de eene helft
bij bakker Smit op het huis terécht
kwam; aan de Marguettelaan viel een
boom juist dat er een hooiwagen pas
seerde van C. Melboven; gelukkig was
hij er even voorbij, anders had de
boom op het paard gevallen. In Mar-
guet lagen 4 boomen totaal met wor
tel en al uit den. groud. Bij den heer
P. H. stond een wagen met hout, al
het hout werd van den wagen geslagen
door den wind, de planken kwamen
door een der ruiten terecht, wat een
tend'e" tewefy* in *2® zit"
gelukken zijn ons tot nog "toe1 u JüJö
nidt bekend. s
Werkloosheid. Bij den Corr.
der Arbeidsbemiddeling rijn ingeschre
ven: 5 losse arbeiders.
Een stout stukje. Een huis
eigenaar van onze gemeente had onder
Uiigeest een hus onbewoond staani
Verskillende hadden al om dat huis
te huur geweest, maar de eigenaar
wilde liet niet verhuren maar wiel ver-
koopen. Nu kreeg die eigenaar van de
Huurcommissie van Uitgeest een
schrijven, dat hij dat huis verburen
moest, maar de verhuurder stoorde
zich daar niet aan, met het gevolg,
dat de duurwaard'er namens de Huur
commissie van Uitgeeat kwam met een
schrijven om voor den Kantonrechter
te verschijnen. Maar de huiseigenaar
schreef een aangeteekeud schrijven aan
do IJaurcommissie, waarin hij ze le
kennen gaf, dat hij in zijn recht stond
om het niet te verhuren. Na >een paar
dagen kwam do veldwachter van Uit
geest zeggen, dat de Huureommisisie
het huis verhuurd had en dat de
huurder in het huis moest De eigenaar
had natuurlijk niet veel zin en liet
cloor een paar knechts de raanen »n
deuren er uitnemen, zoodat het iiu
een geraamte geworden is en de huur
der er zoo .niet in kno gaan, die
moest weer met zijn huisraad terug.
De huurder had al f 60 gegeven voor
de gemaakte Ito sten aan de Huurcom
missie.- en doet nu zijn best om ziju
centen weer te krijgen. Je moet maar
niet bang zijn!
WARMENHUIZEN.
WARMENHUIZEN. Burgen. Stond
over de maand Juni 1922. Gebo
ren: Simon, z. v. Dirk Sikkink en
Trijntje Groot Nicoiaas, z. v. Gerrit
Buttertnan en Grietje Tensen. Nico
iaas CorneEs, z. v'. Willem Ligttexi
en Anna Stijkertnan. Alie Marie, d.
v, Co-melis Jan RegSer en Maria
Geertruida Keeraan.
Ondertrouwd: Arfe Bakker, oud 24
jaar en Adriana de Groot, oud 24 j.
Getrouwd: Mar'tinus Blankendaai
oud 27 jaar en Maria Nannes, oud
27 jaar. Johannes van den Berg, oud
28 jaar en IJda Jonker, oud 26 jaar
Overleden: Leuzer Aigra, oud 1
jaar, z. V. Johannes Aigra en Annigje
de Jong.
Verkiezingsactie. Nu wij voior
ons zien den uitslag der verkiezing,
in onze gemeente treft ons in He
eerste plaats het feit, dat in cms een
voudig, gemoedelijk dorp op 17 lijs
ten stemmen zijn uitgebracht. Ver
der is de uitslag der verkiezing jn
onze plaats schitterend voor de Ka
tholieke partij- Slechts één Katholiek
had larie aan alle actie en weigerde
zijn stemplicht te vervullen. Dit is
voorwaar een schitterend resultaat
voor de moeite die zich de R-. K.
Kiesvereenigjng heeft getroost, om
de kiezers en kiezeressen klaar te
maken voor de Roomsche zaak. De
avond voor de verkiezingen werd
een succesavond en door het be
zielend woord van den Wel Eerw.
Heer Bik, Kap. dezer parochie, en
door de praciische wenken door steun
te geven betreffende het ter stem
bus geleiden van zieken en invaliden.
Bij de gewone sprekers, zooals onze
de'tfrSS?, wethouder, de heer Jan
niging, de heer Van"Ba^ Kmsveree-
en de heer Kraakman, voorzitter,
mochten wij het genoegen smaken
te hooren als gewoon lid der R. K.
Ktesvereeniging, oins Roomsch raads
lid den beer K. Molenaar en iuist de
flink uit h-et hoofd gehouden b-eschou
wingen, hébben ons hem doen ieeren
kennen als iemand, die als verdedi
ger der R. K. zaak, als Raadslid goed
geplaatst is.
De Control ecommlssie verdient
voorzeker een woord van dank voor
ae werkzaamheden van Woensdag
j.l., alsmede de bestuurder en bege
leiders der auto die Woensdag on
verpoosd hebben gereden om het
de kiezers en kiezeressen te ver-
g-cmaikefijken.
Als nu MJ een volgende gelegen
heid de s'erntyus geplaatst is in een
gelijkvloers lokaal, waardoor lret bin
derij jktrappen-klitrttnen vermeden kan
worden js alles volmaakt.
ENKHUIZEN. i
ENKHUIZEN. UW hét poSitierap-
port. Door de po®ie alhier werd
proces-verbaal opgemaakt con Ra F.
F. Vingerhoed en Jeremias Schekker-
man wegens hét bekladden van ge-
meeate-eigenckttnimen en straten met
"'ens de verkiezingen
kajk
or hef gemeentebestuur zii'n
e enige werkloozxn te werk gesteld
om de kMkverontreniïging; yreg te
ruimen
Z1JPE.
Z1JPE. Burgert. Stand van 1—7
JuÜ 1922. GeborenCornelia Ever-
dina, d. V. Laurens Schilder enEver-
aSna Anna Trojnpi Gerarda Maria,
d. v. Anionius Mors en Maria Bier
man.
Overleden: Cornells, oud 7 mnd.,
t. v'. Dirk Mare es en Aaltje Kjramer.
ILPENDAM.
ILPENDAM. Burg Stand.
Geboren: Jacobus, z. v. lacobus
Slotboom en van Geertje Wals.
Trijntje, d. v. Paitlus Bunschoten
en van Trijntje Roemer.
Ondertrouwd: Simon Butter, 24
jaar, van Allernaar en Anna Sloo-
ves, 30 jaren, van ITpendam'.
Getrouwd: Dirk Jacobus Lan-
kester, 24 jaar en Jannigje PaTsen,
22 jaar, van Purm erend. Frederik
Lodewijk Albert Varenbrink 27 j.
en Jacoba Gesina Lankester 22 j.
Pieter Dobber, 29 j. en Trijntje
Lelie, 23 jaar.
'ij ALKMAAR.
H. LAÜRENTIUS.
Zb. half 7, kwart voor 8 en 9
uur stille H.H. Missen, half 11 de
Hoogmis, half 1 en 1 uur Cat.,
3 uur Bijbel en Liturgie, 6 uur
Broeclerschapslof met predikatie, te
kwart voor 7 .Gongr. v. d. H. Aloysius
Ma. 7 uur Congr. voor de meisjes
Di. kw. v. 8 voor de mannen.
IWo. half 8 voor de vrouwen.
Dö. en Vr. avond 7 uur Lof.
Vr. 4 uur moeten de jongens
komen biechten, die loeren voor de
pleohügo H. Communie.
Za. van 4—6 en van half 79 uur
bieciithooren.
Di. ajs. zal door den Vrouwenbond
de iaarlijksche processie naar O.
den wotdbn.Kood' te Heil<x> 8®^"
ST. DOMTNICUQ.
Heden feestdag van de H.H. Mar
telaren van Gorauin, met volle af
laat, 6 uur half 8 eu 9 uur de
stille H.H. Missen met onderrichting
half 11 de Hoogmis met predikatie
half 1 Cat., voor de kinderen der
7e klast half 6 Clomgr. voor de
mannen, kwart voor 6 voor de jon
gelingen 7 uur Lof. i
Ma. i uur Solemneels H. Mil
voor de lev', en overl. leden vad
den Broedersohap dei- Br. Processie
Di 9 nur. goz. H. Mis ter eerei
van den H. Anionius, 7 uarr Lof.
Dinsdagmiddag moeten alle kinderen
biediten om Woensdagmorgen kwj
over 7 geaamenlijk te qoramunioeoj
ren. Woensdagavond 7 uur Oongr
voor Üe vrouwen.
Do. avond C'ongr. v. d. meisjes.
Vr. en Za. avond 7 uur Lof.
ST. JOSEFKERK.
Zo. 2e Zondag der maand, bij'
zonder toegewijd aan den Zoeten
Naam Jezus, feest van Se H.H. Mar
telaren van Goroum, volle aflaat
Collecte tot schulddelging der kerk,
half 8 en 9 uur stille H.H. Missen,
half 11 Hoogmis, half 7 Lof met
gebeden en gez. ter «ore van den
Zoeten Naam Jezus.
Ma. half 8 maanddiensf voor wed,
lElisalbeth Mek es—van Lent. Vanf
4—6 uur biechthooren voor de kin
deren, 7 uur Lof ter eene van den
H. Petrus, Mart. Paboon der zieken
Di. onder de H. Mis van half 8
algemeene H. Communie voor dia
kinderen der leering van Pater
Rector en Pater PreDer.
Wo. half 10 VenL Creator, er
gez. Huwelijkamte.
Do. 7 uur Lof ter eera van het
Allerh. Sacrament.
Vr. 9 uur gez. jaarstond voor-NI.
colaas Oonijn. i
BERGEN.
Zo. Feestdag- van de H.H. Mat
telaren van Gorcum, de H.H. Misser
te 7, half 9 en 10 urn; onder de
H. Mis van 7 uur zrallen eenige kin
deren hun eerste H. Communie doen.
1 uur Cat., 2 uur Lof, kw. voor
Mariacongregatie voor de meisjes in
de Kapel der Eerw. Zusters. Half
7 Mariaeongr. v. d. jongens.
Wo. Eerste dag der Novene, 's-
Avonds 7 uur Lof.
Do. 2e dag der Novene 's-Avjjndi
7 uur Lof t. e. v. h. H. Sacrament.
Vr. 3e dag- dei' Novene. 's-Avord,s
7 uur vergadering voor de leden
der 3e Orde.
Za. 4e dag der Novene. 's-Nanr.
van 4—9 uur biechtgelegenheid.
De gebeden worden verzocht ooi
Pebus de Moor die met de laats*"
H.H. Sacramenten der Stervenden is
voorzien en voor Maria Catharina
Muider, hsvr. van Arie Lengers, die
in den Heer is overleden.
HEEMSKERK.
Zo. de H.H. Missen te 7, half 9
en 10 uur do Hoogmis, half 2 Cat.,
half 3 vergadering Derde Or ie, te
half 5 Maria-Cbngregatie voor de
jongens van het Patronaat «n to hm
7 de H. Familie.
Ma. de H.H. Missen olm 7 eu 8u
Di. de H.H. Missen te 7, hal
8 en 8 uur.
WD df» T-I H MteacuMi 4xx 7 S s.
Do. SS H. Mis fc© 7 uur en f-
8 uur g-öz. H. Mzs vau. iRocj
Vr. en Za. do H.H. Misesa en?
7 en 8 uur.
Za. middag van 4 uur af biecht
hooren. 7 u. Lof ter eore v. Maria.
In deze week Cat. als na ex ge
woonte en biechthooren voor die le
en 2e kpw
IX.
Wanneer het kerkelijk leven te Uitgeest een zelfstandig bestaan heeft ge
kregen; wanneer Uitgeest eene eigen parochie werd, nalt op het oogenblik,
bfj gebrek aan historische bescheiden, niet te zeggen. Antwoord in deze moet,
naar onze meening, uitgaan van de Egmonder-abdij, waaraan een gedeelte
van Uitgeest op het einde der elfde en in het begin der twaalfde eeuw schat-
pliehtig was. Wijst de kerktoren van Uitgeest in zijn bouwtrant op de 12e,
uiterlijk op het begin der 13e eeuw; de kerk daarentegen dagteek ent uit
eene latere bouwperiode, uit het tijdvak der vroege Gothiek, en blijkt eerst
omtrent het midden der 14e eeuw gesticht te zijn.
Daardoor lijkt het ona waarschijnlijk, dat aan dezen Got.hisohen bouw een
bedehuis in Romaanschen bouwtrant is voorafgegaan. Zelfs schijnen enkele
gegevens, welke uit de vroege middeleeuwen ons gebleven zijn, deze veron
derstelling, zoo niet te bevestigen dan toch meer waarschijnlijk te maken.
In 1226 wordt in een officieel stuk een priester vermeld, Hugo geheeten, als
werkzaam te Uitgeest 1.; en in 1276 worden door graaf Floris den vijfde die
fan Uitgeest en Akersloot vrij gesteld „met alle hare eygen goeden eren
die zij voeren, tot in der eeuwigheyt, van alle schattin ge van onse tol", 2.
waardoor bewezen wordt, dat in de 13e eeuw te Uitgeest eene bevolking
woonde, welke goeddeels door den handel in haar onderhoud voorzag. Waar
in juist handel gedreven werd, staat in den vrijbrief niet vermeld. De vele wa
terplassen, welke de grensstreek der geestlanden begrensden, zuilen wel aller
eerst tot „vissehen en vogelen" aanleiding hebben gegeven; te meer, omdat
in den aanvang der 16e eeuw, toen aan inpolderen en droogleggen van plas
sen eerst begon gedacht te worden, naar de Informacie verzekert 3., deze tak
van bedrijf door de meeste Uitgeesters beoefend werd.
Ook wren er die hun brood verdienden met het weefgetouw; slechts enke
len hielden zich onledig met den akkerbouw.
Een booge vlucht op het gebied van den handel heeft Uitgeest nooit geno
men. Zijn invloed en heteekenis is niet meer geweest dan die van eene een
voudige dorpsbuurt. Vaste markten, waar gewestelijke of vree-mde kooplieden
samenkwamen met hunne ruilwaren, heeft Uitgeest in de middeleeuwen nooit
gekend; een haven, waar de kooplieden een veilige ligplaats vonden voor
hunne schepen, is er Dimmer geweest; toezicht op maat en gewicht; een eigen
munt; grachten, wallen, poorten of bruggen, tot niets van dat alles heeft de
ontwikkeling van Uitgeest geleid. Tot de beteekenis alzoo van eene stad heeft
het zich nimmer kunnen verheffen; 't is, zoowel in de middeleeuwen als in la
tere tijden, een dorpsbuurt, een dorp, eene gemeente gebleven van geringen
invloed en ondergeschikten rang.
Doch, dat neemt niet weg, dat onder de Uitgeesters in de vroege middel
eeuwen een zekere welvaart heerschte, waardoor zij in staat waren een kerk
gebouw te stichten, dat in zijn omvang beantwoordde aan het getalsterkte der
katholieken, en in zijn bouwtrant, hoe sober ook, zich aansloot aan de e*chen
welke aan dorpskerken in die dagen gesteld werden.
Het met hoopvol klimop begroeide kerkgebouw draagt in zijn lijnen en vor
men het werk der vroege Gothiek en dagteekent uit het midden der 14e eeuw
Het is eene kerk van baksteen opgetrokken, zonder zijbeuken en met houten
tongewelf, waaraan zich een minder breed priesterkoor aansluit, gesloten met
drie zijden van een achthoek. Do vensters zijn klein en hebben hunne tracee
ringen verloren. De steunbeeren hebben schuine afdekkingen. Een bijbouw
ten zuiden der kerk, met trapgevel dateert uit do eerste helft der 17e eeuw.
De kerk is gebouwd op eene verhevenheid: zoo eischt bet de symboliek,
wijl men eerst dan met de groote offeraars van het Oude Testament met Abra
ham 4. en Salomon, 5. ten offer kan opwaarts gaan; omdat Christus, die leer
de, hoe wij bidden moeten, meermalen ten gebed der berg beklom, 6. van ge
daante veranderde op den berg Thabor, op den berg (Jalvarië stierf, 8. en
bemelvaarts steeg op den berg van Olijven. 9. Vandaar die herhaalde zinspe
ling bij eene kerkwijding op de kerk „gelegen op eene rots", 10. of, naaT het
■we«»d van in psalmist „gegrondvest on den heiligen berg." 11.
„Bi den ses trappen'waarmede men ter kerke klimt, 12, worden betook end
„vliticheit totten godd-eliken dienst, oetmoedicèeit, berouw van alle d-ootson-
den, aendaohticheit, stilheid, volstandioheit. Een mensch, die devoteliken ende
verdiensteliken misse horen wil, dese sal opclimmen dese see trappen".
Bovendien was het noodig, dat de kerk, door hare hoogere ligging, tegen
waterschade beveiligd was en, bjj tijd van nood, aan de omwonende bewo
ners gelegenheid kon bieden naar de opgeworpen hoogten, bij wijze van ter
pen of vliedbergen, heen te vluchten.
De kerk is georiënteerd of geplaatst op den heiligen lijn of linie, wijl haar
priesterkoor gericht is naar het oosten. Dit was een eisch, waaraan bijna zon
der uitzondering zich alle kerken, van de kathedralen af tot aan de eenvou
dige dorpskerk toe, onderworpen hebben. 18. Zonder oriëntatie was geen ker
kelijke bouwkunde mogelijk. Vandaar dat Alberdingk Thiin tot hen, die daar
over eene andere zienswijze waren toegedaan, dorst zeggen 14.: „En nu heb
ik slechts dezen eisoh te stellen: dat men zich onbhoude van kerkelijke bouw
kunst te spreken bij kerken, die niet georiënteerd zijn, of dat men mij van
dwaling overtuige."
Deze oriëntatie of oosting was als eene wet, omdat de priester en de met
hem mede offerende geloovigen het aangezicht in het morgenuur ten oosten
gekeerd houden ter begroeting van den opkomenden dageraad, waaronder,
naar het woord van den psalmist, Christus verheerlijk wordt. 15. Volgens mid-
deleeuwsche schriftverklaarders lag het paradijs, waaruit Adam en in Adam
het geheele mensöhelijke geslacht verdreven werd, in het oosten; ter plaatse,
waar eens de boom bloeide der kennis van goed en kwaad, zou de kruisboom
geplant zijn, 16. waaraan verzoening verworven werd door den Zaligmaker,
die stervende „den rug en niet het gelaat tot de inwoners van Jerusalem.ge-
keerd had." Indien wij dus, als treurende kinderen van Eva, de handen op
heffen ten gebed, dan wenden wij ons naar het gelaat des Heeren, die, ten
westen gekeerd, den geest gegeven heeft. Wie anders bidt, zegt een middel-
eeuweoh schrijver, 18. hij heeft den Heiland den rug gekeerd, en „de duivelen
souden den spot met ons drijven, als sy ons God den rug sien toekeeren."
In het ten oosten glorieus opgaande zonnelicht wordt het beeld begroet van
den verrezen Christus, die „in de zon zijne woontente heeft opgeslagen" 19,
en als Messias, „eene zon van^ gerechtigheid" 20. licht heeft gebracht aan de
wereld, die in duisternis van zonde en dwaling gezonken was.
Het oosten heeft als windstreek overal en altijd een voorsprong gehad bo
ven de andere hemelricktingen; ja het voorrecht zelfs, dat Christus in de
Schriften „het oosten" is genoemd geworden. 21.
Door de Katholieke kerk wordt het oosten als punt van uitgang genomen
in hare liturgie; van haren eeredienst kan de zin en beteekenis niet worden
begrepen, noch tot haar recht geraken, tenzij de geloovigen al biddende het
gelaat ten oosten gewend houden.
Al die kerken in dezelfde richting: 't is als een maatgezang op de eenheid
des geloofs; als een kompas, waarop het schip van Petrus waaraan de kerk
een afbeeldsel is met kracht naar het oosten stuwt. 22.
En die gedachten, aan oriëntatie verbonden, waren zoo diep doorgedron
gen in het hart des volks, dat Jacob van Campen, die in een tijd van gods
dienstig verval arbeidde aan den opbouw van het Amsterdamscne stadhuis
16481655 in den plattegrond van het „achtste waereltwonder' even
veel symboliek beslaat als in eene kathedraal uit de middeleeuwen. „Gelijk
zulk eene kerk georiënteerd is, 23. zoo loopt ook de as van het Amsterdam-
sehe stadhuis van het westen naar het oosten. Plaatst men zich in die as met
het gelaat naar de opkomende zon gericht, dan heeft men voor zich de v ïer-
schaar, waar het Heilig Recht, het hoogste der stedel$re privilegiën, gediend
werd."
En als gold het eene overbekende zaak, zoo laat Vondel in zijn „Adam in
ballingschap" Lucifer "verhalen, hoe Heer Adam met het aangelicht ten oofi-
ten lof brengt aan zijnen Leenheer: 24.
Maar laat ons schuilen, eer het Iieht kome opgeschote*
In 't heldre Oosten en uit het welig rozendal,
Heer Adam, met zijn bruid gewekt, op 't aanzicht vall',
En zjjnen Leenheer loof, die heat H bezit van Ede»
Te leen geschonken heeft, en, ondw zijne tiede»
Den Weoinwank zegent
De -kerk te Uitgeest werd bij hare inwijding onder de bescherming gesteld
der H. Maagd: Maria werd haar patrones onder den titel van hare Geboorte;
welk feest door de H. Kerk op den 8en September gevierd wordt. Aan dezen
titel is de Katholieke kerk te Uitgeest, ondanks de Hervorming, getrouw ge
bleven; nog heden is do kerk aan Maria's Geboorte toegewijd en vermeldt bet
kerkzegel in zijn randschrift: Sig. Par. tit. Nat. B. M. V. d.w.z.: Zegel dar pa
rochie onder den titel van Maria's Geboorte. Uitgeest en Marken-Binnen zijn
de twee oudste kerken in Noord-Holland, welke eene bijzondere gebeurtenis
uit Jiet leven van haar patrones in -herinnering brengen.
Ter vermijding van alle misverstand is.het goed te bemerken, dat elke kerk:
dat ieder heiligdom is en blijft toegewijd aan God, den algoede, dcn algrc-rte.
Deo optimo, maximo, zooals ook indertijd in den gevel der kerk gesclDveu
stond, welke in 1834 onder pastoor Van Megen gebouwd werd. Maar
wordt eene kerk ook onder de bescherming gesteld van een bepaal<KB -heilige
en onder diens aanvoering of voorspraak aan God toegewijd.
Met zekere voorliefde werden de namen der martelaren gekozen, wier he'
lig gebeente onder den altaarsteen der kerk geborgen lag; gebeden onder de
voorspraak eens martelaars opgezonden tot den Koning der martelaren moes
ten op bijzondere wijze op verhooring aanspraak maken.
Later werd niet zelden tot patroon-Heilige dezelfde Heilige gekozen, endei
wiens bescherming bet aartsdiaconaat was gesteld, waartoe de parochie be
hoorde. Vandaar de zeer oude parochie-kerken in het bisdom Haarlem, weKe
aan Sint Maarten of Sint Bonifacius zijn toegewijd.
Gaarne viel voor -kerkpatroon dp keuze op een Heilige, die de eerste bis
schop der plaats was geweest; die daar geboren was of er geleefd had; w.ens
heilig lichaam daar begraven lag of wiens heilzame tusschenkomst voor de
bewoners der plaats op eendgerlei wijze merkbaar gebleken was.
1. Mr. Van den BerghOork. van Holland en Zeeland: no. 292.
2. W. G. Lams: I.e., blz. 491-
3. Informacie upt stuck der Verpondinghe, Leiden, 1866, blz. 60.
4. Gen.: XXII, 1—10.
5. HI Reg.: 1H, 2—5; II Paral.: I, 6.
6. Matth.: XIV, 23; Marc. VI, 46; Luc.: VI, 12; IX, 28.
7. Matth XVII, 110; Marc.: IX, 18.
8. Matth.: XXVII, 33; Marc.: XV, 22; Lmc.: XXIII 33; Joan.: XI
9. Acta Ap-' f, 912; Marc.: XVI, 19; Luc.: XXIV, 61.
10. Pontificale RomanumMechliniae, 1855, p. II, pag. 8. lo, 23-64,-60, o-.
11 ps. LXXXVI, 1; J. Sauer: Symboliek des Kirchengebaudes und seiner
Ausstrattnng in der Auffassung des Mittelalters, Freiburg ïm Breisgau, 190„,
114—115; Alberdingk Ttajm: De Heilige Linie, Amsterdam, C. L. van Lan-
geilhuysen, 1858, blz. 26, 117, 157-158.
12. Alberdingk Thijm: I.e., blz. 157.
13. Alberdingk Thijm: Geen kerkehjke bouwkunst zonder oriëntatie, Am
sterdam, C. L. van Langeirhuysen, 1859, blz. 4546.
14. L.c., in het voorbericht.
15. Ps.: XVHI, 6.
16. Zöckler, D.: Das Kreuz Obristi; Religions-bistorische und KireUieh-ar-
cliaólogische'Untersuchungen, Gutersloh, 1875, S. 469—470.
18. Aangehaald in: de H. Lmie, blz. 153, idblz. 178.
19! Ps.: XVIII, 6.
20. Mal: IV, 2; Is.: LX, 1-3; Apoc.: XXI, 4; Antiph. maj.: 21 Dec.; Litur
gisch tijdschrift, Abdij Keizersberg, Leuven, no. 6, 1911, blz. 221.
21. 'lach.: III, 8; VI, 12; Luc.: 1, 78; Durmdus, G.: Rationale divtneru»
offaelorum, Heapoli apud Josephum Dura bibliopolam, 185'J, Lrt>. I, c. 1, öo. 5
pag. 13; De Katholiek: jg: 1864, dl. I, blz. 372
22. Geen kerkelijke bouwkunst zonder oriëntatie: tri..
23. Weüaman, A. W.: Toelichting ter getogen-heid der bezoekt* »*t
Koninklijk te Amsterdam, Amsterdam, 1911,^
24» Yitdet *itg. t. Vletem dl. U» bkh 740, 2e k«L
