Een echte koken
I
SPORT EN SPEL
Handel m Markt
1 iiioiiigisi in itfjiiit
rait 1 en te 1 uur leering
Broederschapslof met pretf.
7 Go pgr. v. d. H. Aloysiui
uur Oongr. y. d. meisjes.
v. voor 8 voor de nuuuietü
alf 8 voor Üe vrouwen,
alf 11 vergadering van d«
1 van het H. Kart.
Vr. avond 7 uur Lc£.
uur moeben de jongens ko
chten van de leering van
[eerw. heer Kap. H. Bilate
Za. 7 uur algem. H. Cbm.
an 4—6 ©n van half 79
hthooron, te 4 uur moeten
•ns komen biechten van de
;rirg.
st. DOMraicua
6 uur, half 8 en 9 uur
H Missen met onderrichting
de Hoogmis met predikatie
i .HH. Missen sohaalcollee
de St. Jozefklerk. Na den
half 5 Congregatie voor
en, kwart voor 6 voor de jon p
7 uur Lof voor de gel.
uur gez. Maandstond yoo-
Maria Menbe.
uur gez. H. Mis ter oere
H. Anbonius en 's avonds
lof. Dinsdagmiddag 4 uur
alle kinderen biechten om
gmorgen kwart over 7 geza-
te Ctommunioecren. De ou- j
rden verzocht hun kinderen
te zenden.
vond 7 uur Oongr. voor de
rond voor de meisjes. i
i Za. avond 7 uur lof.
•gen 10 uur moeten alk
bóven 8 jaar in de kerk
ST. JOZEFKERK.
>llecbe voor de kerk, half 8
ur stille H.H. Missen, half
gmis, na de Hoogmis ge-
1 om zich te laten insohrij-
de Broederschap van het
r van O. L. Vrouw van den
trniel, half I Lof.
,-an 4—5 uur bieohthioorea
kinderen, 7 u. Lof ter eera
H. Petrus, Mart. patroon
:en.
nder de H. Mis van lialf 8
me H. Cbmmunie voor de
l" dier leering van Pater Riec-
Pater Preller.
alf 10 Veni Creator en giez.
Pmis, 7 uur Lof ter eere
Allerh. Sacrament.
est enisaliijd
M «jb voorzienvan
ÈH den naam
handlob
- Woe»
de vracht-
önmoge1.i| ^"o^de^Jck^ge
krijgen. Bh n hglft van den acp_
W^was crebroken. Later heeft
teras _was g 1—1.,,van €Cn
teras was
men den aufo met behulp van c
paard M,rBd|ffifi|VCr,oeKl.
BEEMSTER. Ge slaagd. Voor
Het te Amsterdam gehouden exa
men voor apolhekers-adsistenten is
geslaagd Mej. A. Pels, alhier.
ZIJPE.
ZIJT'E. Burg. Stand, van 15
tot 21 Juli. (LaborenTrijntje, d. v
Cornejis Nierop en Trijntje Bregman
Ooi'iie.'ia Maria-, d. van Petrus Tuin
eu Anna Vader. Tennis, z. van
fWiilem Watertor nn Gr. Sckotvang* r.
Overleden: Antjo Mooijboer, 78
jaar, ived. van Abraham Hendrik Vo
gelzang. Aaltje Groenveld, 51 jaar
echtgen. van Willen; Gutker.
R K PROP AGAN D ACL U B
„DE VOORHOEDE".
Donderdagavond werd door ge-
1 - noemde dub een feestavond g-ehou-
f den in het gebouw der R. K. Mili-
F. taiieo-Vereeniging.
De Voorziiter dezer club. de heer
Van Weet. .releveerde den gunstigen
uits.ag der verkiezing en dankte alle
v propagandisten zonder onderscheid
I voor .hunne werkzaamheden voor-
I nameiïjl'< Mej. Naber. die in deze een
1 groot weikzaani aandeel had gehad.
F De dames werden de heeren ais
I vooi beeld tot propaganda voorgehou-
t den en hij hoopte dat hare werk-
E zaanneden de heeren tot voorbeeld
F mochten strekken.
Ook richtte hij een woord van
dank tel het bestuur der Kiesveree-
V niging die de propagandadub zoo
krachtig heeft terzijde gestaan. In
het bijzonder dankte hij den Voor
zitter dier vereeniging.
De Voorzitter der Kiesvereniging
dankte voor de hulde eil wees er
A verder op dat de propagandadub
- Lkj de verkiezingen zeer verdienste
lijk werk heeft verricht. Hij wijst er
v'ei der op, die propaganda levendig
te houden en nu na de verkiezing
een wei'klooze periode intreedt deze
niet onbenut te iaten. doch' de pers-
i propaganda ter hand te nemen en
te zorgen dat in elk Kathi gezin ter
taiel konie. pen provinciaal-, gewes
te.ijk- ot plaatselijk R. K. blad.
Vender releveert hij den laatsten ver
kiezingsstrijd en wijst erop dat de
Hioornsche iroode broeders dien avond
reeds fuifden en gnuifden zonder
alien «Se medegewerkt hadden tij
dens de verkiezingsdagen voor hun
opoffering en werkzaamheden Hef
verdere gedeelte van den avond werd
voortgezet met een gezellig samenzijn
Eenige tieeren en dames zetten hun
beste beenen en beentjes voor en
zorgden voor afwisseling door het
geven van voordrachten, petzij ernst
of luim.
Voor de noodige vérfrisscRingen
en ververschingen was zorg gedragen
en onwillekeurig na-
de bet middernachtelijk uur en dreef
nu de fuivende en gnuivende propa
gandisten huiswaarts toe.
De Voorziiter der prop.-dub sloot
deze feestelijke bijeenkomst, pa nog
een opwekking ten beste gegeven te
hebben met den Christelij'ken groet.
NOG EENS DE GYMNASTLEK-
FEESTEN.
In ,}Het Turnblad", officieel or
gaan van het Kon. Ned. Gymn. Verb,
komt een zeer vleiend verslag voor
van de alhier gehouden Gewestelijke
uitvoering. Men achtte deze „een
prachtig stuk propaganda" en als
„boven verwachting geslaagd".
Het technische verslag vangt aan
met h'et volgende:
„Inleiding":
„Het was in 1912, dat het Gewest
Noord-Holland in Hoorn voor den
dag kwam mét een bijzonder gelukte
uitvoering.
Sindsdien werd h'et peil der betoo
gingen van ons grootste Gewest niet
verhoogd,ja, dikwijls zelfs verlaagd
Merkwaardig is het nu, dat in 1922,
dus precies 10 jaar later, hét weder
Hoorn moest zijn. 't welke een uit-
oer-ing georganiseerd zag. die „zeer
geslaagd" moet worden genoemd.
Zonder eenig bezwaar mogen wij
zelfs vaststellen, dat ditmaal vele der
vroeger gehouden demonstraties in
de meeste opzichten overtrol'f en wer
den.
In 't kort: en 2 Juli 1.1. hebben
wij één der allerbeste Noord-Holland-
scihe betoogingen medegemaakt.
Als wij schrijven, dat de eer van
dit resultaat in de eerste plaats te
danken is aan den energieken en niet
minder sympathieken hoofdleider, den
heer P. Rijswijk, dan dienen wij op
deze lofuiting onmiddellijk te laten
velgen, dat de administratie bij de
techniek niet achter stond. Want in
derdaad de algemeene Regelings-
Conimissie. .gepersonifieerd in den
heer H. A. Sindram. haar Secretaris,
heeit een orormen berg werk1 op-
de snelste en de beste wijze verzet
Doch in het verworven succes
schuilen nog andere factoren.
Deze zijn b-.v. gelegen in den aard
van liet stadje Hoorn, een plaats, klein
genoeg voor algemeene samenwer
king -en volledige centralisatie en aan
den anderen kant van voldoende
tweeduizend turners en turnsters, die
in het mooie oude Ziuiderzee-sfedeke
aan de 21 uitvoeringen van het Ge
west Noord-Holland hebben deelge
nomen ..ware feestdagen hebben me
degemaakt.
1 dat zif van den uitslag iets wisten
noch vermoedden dat de nederlaag! grootte, om met man en macht een
J1 Ar.
Unciaal Ésuwis
- 1111in 11 T
HEEMSKERK.
MSKERK. Lijk aa ngc
d. Maandag j.L is ahlier
aangespoeld van een jnaii-
persoo-n, vermoedelijk var
kellner in het „Rembrand
te Noondwijk, die een week
1 bii .het baden aldaar v
1 is.
HEILOO.
.OO. Proces verbaal
een 2-tal aannemers en 'n
is proces-verbaal ojpgemaaW
overtreding der Arbeids-
i de L.T.B. is een verzoek
l.E.T.T. ingekomen om
e teneinde daarvoor prijzen
cbaar te stellen voor het con
hippique.
ORD-SCHARWOUDE.
)RD-SCHARWOUDE. Vrit
ld. Blijkens ingekomen he
in van de lichting J923 we-
roederschap yoor goed vrü I
T. Duyves, P„ Wagenaa..
f. F. Wolf.
SPANBROEK.
MBROEK. Mild vuur. Bii
iger L. heeft zich een geval
Lldvuur voorgedaan.
OPMEER,
IEER. Bevolking. Inge-
J. Hoekstra van Berkhout, H
iersma en vrouw en vroinv,
panbro-ek, M. Commandeur
eerhugowaard, Th. van Scha I
n Alkmaar.
rokkenJ. Groot en vrouw, I
ioogwoud, "Wed. A. Koe; is
(euzenaar, naar Hoogwo d,
Heaties naar Hoogwoud, -
Dot en gezin naar Oostwo.
IEER HUGOWAARD.
WAARD. Tewater. Dor
nicldag,geraakte het dochter-u
n den heer P. Pater in eefl|
-•a.Ja ooyz-enbiik te water,
oeoer die het een poosk
1 vermiste, smaakte nog h<|'
gen het kind te kunnen red-Ij
school'k estie. Geen
euring is verkregen door he-
rirtebestuur op het verbouw^
ran school no. 3. Voglens diO
rouderi twee lokalen wordefl r.
•ouwd om de school dan M'
>aar te stellen aan het R. Rj
Ibestuur. Het plan kan w'e!
odkeuring ^verkrijgen, ïnd'^J
s één lokaal vvoixlt bi®>'
d en voorts zoo weinig n1^
verandering wordt aange'
t. De goedkeuringis eve»'
erkregen tot den bouiv va®
choot met twee lokalen Vöd!
>aar onderwijs.
da-ad van betee'kenis tot stand te bren
gen. Als daar. lezer(es), dan n-og bij
komt. een mentaliteit als die der be
woners een mentaliteit, die haar
ui.drukking vindt vooral in harte-
H.j ,ij'ke beituTp-zaamheid en giulle gast-
wtoirdt I vrijheid dan zult g'ij zonder eenige
Hij dankte de propagandaclub ent terughouding willen gelooven. dat de
zoo gnoot zou wezen.
Hij drong erop aan volgend jaar
.Hj de gemeenteraadsverkiezingen we
derom Bink de pro-paganda ter hand
te nemen en te trachten dat de R.
Kl fractie met nog één lid versterkt
LAND- EN TUINBOUWTEN
TOONSTELLING.
Men schrijft ons: 1
Op een dezer dagen gehouden ver
gadering van Secretarissen der af-
deeldngen van bovengenoemde ten
toonstelling werd als om strijd hét
terrein als expositieplaats geroemd.
F.lke afdeeling zal hier volkomen tot
haar recht kunnen komen. De hoop
werd dan ook uitgesproken dat een
ieder hét belang der Noo-rd-Holland-
scihe bo-dem-ouituur van Bij-en tot Paar
den. .van Bloemen tot Werktuigen,
zal inzien om deze extra schoone ge
legenheid te benutten „te toionen wat
Noioid-Hollamd is en kan. -
De inschrijvingen van de reeds ge-
sloten afdeelingen waren zeer be
vredigend. Laat men nu ook' voor
de andere afdeelingen waarvan de
siuiting blijkens in dit nummer voor
komende advertentie eerdaags onher
roepelijk plaats viindt zorgen voor
een rijke demonstratie. Dan toch zal
het 75-jariig bestaan der Hollandsche
Maatschappij van Landbouw hét best
tot haar recht komen.
ZOND-AGSSLUITINQ APOTHEKEN
Op a.s. Zondag 23 Juli zal de apo
theek van Mevr. Schlouten—Oele
Kciors'traat 47,.geopend zijn; de an
dere apotheken zijn gesloten vian Za
terdagavond 10 uur tot Maandag
morgen 8 uur.
De apotheek', die den Zondags
dienst heeft, is gedurende de gehteele
daarop-violg-ende vveék 's nachts ge
opend. De and-ere apotheken zijn be
halve Zondags en op- feestdagen ook
gesloten op werkdagen van desav.
8 uur ('s Zaterdags 10 uur) tot den
volgenden morgen 8 uur.
DIENST DER WERKLOOSHEIDS
VERZEKERING EN ARBEIDS
BEMIDDELING.
Atdeeling Arbeidsbeurs.
Doelenstraat. Tel. 645 2rx.
Geopend op alle werkdagen van
des vloorm. 9 tot des nam. 12V2 uur;
bovendien des Maandagsavonds van
7—8 uur.
Aangeboden: 1 betonwerker. 1
boekhouder. 1 dag'meisje, 1 drukkerij
binder. .1 diukker-zetter, 2 grondwer
kers. 1 elcctricien, 1 huisknecht, 2
vl'. en 7 m. kantoorbedienden 1 kan
toor loop er. 1 koetsier, 1 koaiestroop-
Lrander. 3 letterzetters, 2 machinisten-
stoker. 2 metselaars, 4 opperlieden,
1 p-akhuisknedM. 1 plaatwerker, 1
piclitoerder. 3 schilders, 1 schipper,
1 slijper. .3 smeden, 1 smid-rijwiel-
h'ei steller „1 steenhbuwer, 1. schoen
maker 4 sigarensorteerders, 45 si
garenmakers. 3 tabaksbewerkers, 8
timmerlieden 1 aank. timmerman, 1
voerman. 1 waker, 1 ijzergieter, 2
ij'zeiw erkers. .1 Zandvorm er en 26
losse arbeiders.
Geplaatst: 1 metselaar'. 22 sigaren
maker en 1 los arbeider.
Gevraagd: 1 agent tot liet plaatsen
van spaar -pandbrieven.
ZAANLANDSCHE ZEILWEEK.
Vrijdag was de uitslag als volgt:
Z V. V.-Klasse. Ie prijs Rana van
J. Latenstein, Zaandijk, in L47.20; 2e
prijs Windekind van E. Smit, Koog, in
147.27 3e prijs Jonge Kees van Cl
van de Woude, Zaandijk, in 1.50.
112-Voets jolLen. Ie prijs Ingeborgje
van Gebr. Vis, Zaandijk, in 1.9.42; 2e
prijs Windewiek II van H. C. M. Hes-
lanfeld, Bussum, in 19.56; 8e prijs
Loodsje van H. j. Pluygers, Rotter
dam, in 110.25; 4e prijs Geisha van
W. Blankenvoort, Bioemendaal, in
110.37; 5e prijs Duimelot van A ik.
Verkade, Zaandam, in 111.42.
35 M2. klasse. Ie prijs Anna van
Fr v. d. Meer, Sneek, in 129 55 2e
prijs White Rock van R. Sevensma,
Sneek; 3e prijs Sjoulc van H. v. d.
Zee, Sneek, in 136.10.
45 M2 klasse. Ie prijs Loes van P.
Molenaar, Zaandam, 'in 127.37; 2e prijs I
Benati II van B. Feuenga, Beverwijl"
in 129.8; 3e prijs Walta van P. Bon,
Zaandam, in 129.40.
75 M2. klasse. Ie prijs Woelwater
van J. Brouwer, Zaandam, in 1.2491
B-klasse. Ie prijs Iris van v. d. Werf,
Amsterdam, in 127.15,
j2-VoeLs jollen door dames bezeild.
Ie prijs Snaje van mej, M. van Bre
inen, Haarlem, in 18.15; 2e prijs Mieke
van mej M. van Órden, Zaandam, in
114.
G klasse 60 M2. Ie prij3 Ingeboeg
van M. H. Verkade, Zaandam, in 1.32.4j
Groote Gnodels. Ie prijs Welgelegen
van S. Krom, Weslzaan, in 2.57; 2e
prijs Martien van S. van der Meer
R. Arendsveen, in 2.8.
Kieine Tjotters. Ie prijs Maria van
H, Honig, Koog a. d. Zaan, in 1.16.fJ.
22 M2. klasse. Ie prijs Vagebond
van W. van Orden, Zaandam, in
148.52.
Groote Sloepen. Ie prijs Anna Maria
van P. van Houten, Zaandijk, ini
146.36; 2e prijs Greta van Joh. de
Wijn, Koog a. d. Zaan, in 2.16; 3a
prijs Holland van D Tiemeyer, Koog,
in 22.27.
Schouwen en Tjotters O D, le prijs
Maike van D. Oppenhuizen, Sneek, in
149.3
Regenboogklasse, le prijs Leede van
f. Doedes, Den Haag, in 1.40.46 2e
prijs Holland van Syndicaat Holland
Zaandam, in 1.40.53; 3e prijs Ada van
G de Vries Lentsch Jr., Amsterdam),
in 141.19; 4e prijs Poelsnip van R;
Aten Bz., Zaandam, in 1.42.58.
Kleine Gondels, le prijs Aagje van
H. en P. de Boer, Westzaan, in
i 10.50; 2e prijs Libel van J. Zwik-
lter Pz, Zaandam, L12.48.
Kleine Sloepen A le prijs Annie van
D Beekhoven, Zaandam, 0.59.44; 2e pr.
Eircus van L. Scholten, Zaandijk,
10.21.
Kleine Sloepen B. le prijs Viele van
W Busslage, Zaandam, 1.8.7; 2e prijs
Nejo van» Jb. Loon, Zaandijk, 1.9.15.
Scltelde-jollen. le prijs Wily van
G de Vries Lentsch Jr., Nieuwendam,
in 1.51.40; 2e prijs G. Vermeulen, Bus
sum, in 152 35.
Gemengde klasse, le prijs A. Wild
schut, Wormerveer, in 138.57.
Team-zeeilen tusscheu dc Engclscho
en de Zaausche zeilers
Bij loting worden de Miek, Boreas
en Wildebras a. h. Engelsöhe team toe
gewezen; de Duimelot, Ingeborg en
de Pas Op aan de Zaankanters. Ook
nu weer had een Engelschman de lei
ding, doch zij zaten hem nu meer op
de hielen. Toch was een der Engel-
schen met de Boreas weer het eerst
over de eindstreep, doch de drie Zaan-
kantors volgden hem op den voet.
De uitslag was Engeland 9 punten,
Z. V. V. 12.
Aangezien de Pas Op te vroeg door
de start was gegaan en deze tweede
aankomende was, werd deze gedisqua-
lificeerd en werden van het Zaansche
totaal 5 punten afgetrokken, zoodot
het resultaat van den tweeden dag
was Engeland 9, Z. Z. V. 7 punteaj
Te zamen met den eersten dag is dp
stand nu: Engeland 19, de Zaankan
ters 18
VOETBAL.
Op een desbetreffend verzoek van
het bestuur van het District Zaandam
van den D. H. V. B. stelde het D. H.
V. S.-bestuur de halve finale der Bis-
sehopsbekercompetitie vast te Castri-
cum, teneinde ook op die plaats propa
ganda te maken voor den R. K. Voet
balbond.
De eerste elftallen van H. B. C. en
Wilskracht wisten zich voor deze hal
ve finale te handhaven en vindt thans
morgen op het terrein der R. K. C. V.
V. „Vitesse55 te Castricum de wed
strijd H. B. C. 1Wilskracht 1 plaats.
Gezien de vroegere ontmoetingen
tusschen deze elftallen mag een interes
santé strijd verwacht worden en valt
moeiljjk te voorspellen wie overwin
naar zijn zal. De wedstrijd staat onder
de ervaren leiding van den heer F. v.
Veen.
ALKMAAR, 21 Juli. Op de Kaas
markt waren beden aangevoerd 180
stapels, wegende 126 899 K.G.
Fabriekskaaskleine m. m. f 53.
z. m. f50.commissie f51.—; Boe
renkaas: kleine m. m. f51.z. m.
f 48.oommissie in. m. f 50 Han
del vlug
AuKMAAB, 21 Juli. Alkm. Export
veiling, Bloemkool le soort f3.90
f7.60, 2e soort f2.803.90 per 100 st.
roode kool f 6 407.90 per 100 K.G.
wortelen ff 1.104.20 per 100 bos; ra
barber i'3 40--6.90 per 100 bos; aard
appelen 43 907.60, drielingen f2.80
3 90 per 100 K.G.aardbeien f34—
f60 per 100 KG.; andijvie f2.805.20
por 100 stuks; doperwten f1825 per
100 K.G.kropsla f2.105.10 per 100
stilleskomkommers f710 50 per 100
stukspieterselie f 2 202.80 per 100
bos; peulen f 1025 per 100 K G.; pos
telein 825 ct. per ben; snijboooen
f5075 per 100 K.G.spinazie t0.40
ff 8 80 per .100 K.G.; selderie f0.60-=f
f 1,50 per iOO bos; tuinboonen "f2.3ö
5 GO per 100 K.G.roode bessen f24
70 per 100 K G.zwarte bessen 59—1
68 ct. per K.G.tomaten 11524 pep
100 KG.
BROEK OP LANGENDIJK, 21 Juli.
Langed Groentenveiling. Bloemkool le
soort i 917 per 100 stuksworte
len ff 1 402.20 per 100 bos,; roode.
kool le soort 17.109.10 per i00KG.;i
aardappelen: Seh. muizen 13.308.20,
sckooim f 3.307.70, driel. f 2 80—400.
kleine 11.301.50, graafjes f 15.3*1,
koksianan 13.60, due f 3.403.80, ne-
gentigvoud f'3 80 per 100 K.G.sla-
boonen 13031 per 100 K.G.
Aanvoer: 1700 st. bloemkool, 21.200
K G. roode kool, 15.060 bos wortelen,
361.500 K.G. aardappelen, 15.800 K.G.
drielingen en 210 K G. slaboonen.
NOORDSCIIARWÓUDE, 21 Juli.
Aardappelen: Schotsehee muizen 12 90
6.50, koksian.cn f 33.70, negentig
voud 1'370, juiia f 3.603.70, due a'
york 133 90, schoolm. 12.90—3 90,
drielingen f'2.10—3.80, kriel 11.20—1.3C
Zilvcrnep 1T8 2021.60, id. drielingen
16.10, spercieboonen f 26, peulen f 7,
tuinboonen 1' 2 70, roode kool f 7.40—
f7.60, witte kool 18.30, alles per 1O0
K.G.; bloemkool 113.8017.70 per ÏO'
K.G.peen 12202,60 per 100 bos.
Aanvoer op 20 Juli: 335 950 K.G
aardappelen, 350 K G. roode kool, 19(X
K.G. witte kool, 302 stuks bloemkoo
en 1665 bos peen.
HOOGKARSPEL, 21 Juli. „De Een
drachtGr. aardappelen 11.852.00,
kl aard. f 1.202 05, kriel-aardapptV
f Ó.50-0.65.
ÓBDAM, 21 Juli. „De Tuinbouw."
94 500 K.G. gr aardappelen 13 404.20
en MOO KG.'driel. 12—3 50.
HEM, 20 Juli. „De Zuider-Kogge."
AardappelenSchotsehe f 1.902.05,
dues en koks f 1.752, kleine f 1.35
2.05, kriel f0 50 per baal. Aanvoer
275Ó baal en kriel 50 baal
WOGNUM, 20 Juli. „De Volhar
ding," Aardappelen- 640 baal Schot
sehe f22.20, 720 baal dues, koks en
schoolm f 1601.95, 65 baal kleine
fl—105
W ARMENHUIZEN, 21 Juil. Aard
appelen Schtosche f 3 807, school
meesters f2303.70, negentigv. f3.40
360, drielingen ff 3.40—3.80, graat
jes'f1170, kriel f 1.60.
MEDÉMBL1K, 21 Juli. R.K. Mrrkt-
ver. „St. Jozel." Aardappelen: groot
muizen f0 901.15, kleine id. fC.9G
f 11 05, blauwe f 1.551.85 per 25 K.Gi.
Aanvoer 8000 zak
ANNA PAULClWNA, 21 Juli. Gt.
aardappelen f2708.50, kleine idem
f2 202.30, slaboonen f 41.50—55, dop
erwten f 13, tuinboonen f 4 80, bloem
kool le soort f81250, alies per 10!)
K.G.
HOORN, 21 Juli. Heden hebben 22
vaartuigen hier aangevoerd: 508 pond
bot 3036 ct., 71 pond schol 17i/3—
24 ct, 123 pond aal 5785 ct. per
pond; 8 manden garnaal f 1—130 per
mand
LEEUWARDEN, 21 Juli. Veemarkt.
136 enterstieren 1 110325, 105 twema-
stieren 1 325750, 320 vette koeien f 22T
450, per K.G. 11.101.35; 740 melk
en kalfkoeien f 180480, 88 pinker
f 60160, 340 vette kalveren f 35—85,
(Vervolg.)
Meermallen werd ook tot kerkpatroon een der veertien noodhelpers geko
zen; Heiligen, die, als helpers in de nooden des liehaams, in de middeleeu
wen algemeen vereerd werden en aangeroepen. Bij Lucius Ferraris worden
hunne ramen in deze volgorde genoemd: 25) Blasius, Dionysius, Erasmus,
Pantaleon, Vitus, Georgius volgens anderen Gregorius Cyriacus,
Ohristophorus, Achatius, Eustochius, Aegidius, Barbara, Catharina, Marga-
retha. Waarbij dan nog Sinte Anna en Sint Sebastianus moeten gerekend
worden, wijl van oudsher de eerste als beschermster van kraamvrouwen, de
tweede als patroon tegen de pest door het geloovige volk werd aangeroepen.
Doch voor Maria, als patrones eener kerk, gold meer dan een dezer rede
nen. Zjj immers wordt door de kerk begroet als de Koningin der martelaren;
\j_ haar gebed heeft het werk der Apostelen, heeft den arbeid onzer geloofs
verkondigers gezegend; in menige stad eu op menig dorp is hare hulp in al
lerlei nood zichtbaar geweest; van haar mocht als kerkpatrones verwacht
worden, dat zij een schut en scherm wezen zou voor het aan haar toegewij
de heiligdom, meer dan de andere Heiligen, die daartoe werden uitgekozen,
"ti Vandaar die groote menigte van kerken en gestichten, van kloosters en ka
pellen, welke van ouds aan Maria werden toegewijd, zonder echter daarbij
een of ander bijzonder feit in herinnering te brengen. Uitgeest en Marken-
Bfanen daarentegen zijn, zoóals ik zeide, de oudste kerken in Noord-Holland,
welke onder een bijzonderen titel aan Maria werden toegeheiligd. 26).
Welke altaren en vicariën in de kerk werden aangetroffen; welke priesters
«Ie parochie bedienden: dat alles blijft thans onbesproken, wijl alleen de lot
gevallen van het gebouw zelve in dit epistel onze aandacht vragen.
Volgens de Oudheden van Kennemerlaud 27) was het jaarcijfer 1575 voor
de kerk te Uitgeest van groote beteekenis; toen werd ook zij door het grauw
en het baldadige volk geplunderd en ontheiligd, gelijk van zoovele andere
kerken sinds Augustus 1566 het treurige lot was geweest. Voor den eere-
dienst werd de kerk gesloten. Er trad een tijdperk in van onzekerheid; met
afwisselend geluk werd door beide partijen, zoo door de Staatschen als door
de Spaanschgezinden, de strijd gestreden.
De meerderheid der bevolking was katholiek en maakte het rijkste en
deftigste deel der natie uit. En toch werden de katholieken in het uitoefenen
van htm godsdienst belemmerd, tot het vervullen van staatsambten onbe
voegd verklaard en door de minderheid verdrukt. En dat alles omdat er ook
onder de Katholieken velen werden gevonden, die, in hun afkeer van het
Spaansche bewind, den opstand begunstigden en aan de krachtige protestant-
echo minderheid een overwicht 'bezorgd hadden.
Ën daar, zegt Fruin, 28) de begrippen van dien tijd een staatskerk vorder
den, kon geen andere dan de gereformeerde de kerk wezen van den Neder-
landschen staat, dien de Calvinisten hadden gesticht.
I Eerst in 1583 was te Uitgeest het pleit ten gunste van het Calvinisme be
slist, toen in de oude Roomsehe kerk de eerste predikant optrad in den per
soon van Syman' Paulusz., die tegelijkertijd ook Akersloot bedienen zon.
I Het tijdperk van verval der aloude paroehie-kerk dateert uit het einde der
16e eeuw. Bij een zwaren storm stortte het grootste gedeelte in van het pries
terkoor, dat in 1594, blijkens het jaarcijfer in den muurwand der kerk, werd
Svernieuwd en hooger opgetrokken dan het dak van het schip der kerk. Wel
pmerkelijk, dat men, in dien tijd van verwarring op godsdienstig gebied,
gen bezwaar maakte tegen den opbouw van een priesterkoor, dat in de
tieuwe religie niet thuis behoorde, en thans, bijna overal, als een nuttelooze
•"iunte door een schut of traliewerk van de "kerk is afgeschoten.
I, Tegen het einde der 17e eeuw werd aan de zuidzijde van het kerkgebouw
aanmerkelijke verzakking gezien, zoodat het dak door zwaar-gemetsel-
de pilaren, boogsgewijze aan elkander verbonden, moest vervangen worden-
«rtfen aan den constructieven houw der kerk een eigenaardigen aanblik
Vandaar dat menige oudheidkenner, onbekend met de geschiedenis
oier kerk, over dezen tussoheobouw verschillende veronderstellingen heeft
ten beste gegeven. 29).
De kesten aan deze herstellingswerken verbonden, drukten in die dagen
loodzwaar op de burgerij van Uitgeest; te meer, wijl ook het aantal armen
in de laatste jaren aanmerkelijk was toegenomen. Bij dezen geldelijken nood
kende de vroedschap des dorps geen ander redmiddel dan het uitschrijven
eener loterij, waartoe den 13en November 1704 besloten werd. Aan de
Hoogmogende Staten werd vergunning gevraagd voor eene loterij van
200.000 gulden „ten behoeve van de kerk en de gemeene armen." Met het
verloop van deze loterij is menig jaar gemoeid geweest.
Nog in 1713 wordt er in de vroedschap over gesproken. De Uitgeesters
Oornelis Blauw, Dirk Goesinne, Paulus Cabel, Jan Visser en Odewijn Claess
hebben in deze aangelegenheid zich bijzonder verdienstelijk gemaakt; door
op de prijzen eene aanmerkelijke korting te leggen, konden de reparatie-kos
ten der kerk betaald en aan de behoeften der „gemeene armen" worden te-
Igemoet gekomen.
Een feit van belangrijke beteekenis in de geschiedenis der kerk bracht het
jaarcijfer 1795, toen de Omwenteling of Revolutie begon met de onttroning
I der Nederl. Herv. Kerk. Ln de nationale vergadering van 1796 werd het be
ginsel eener volledige scheiding van Kerk en Staat aan de orde gesteld: de
Hervormde kerk moest ophouden de heerschende kerk te zijn; zij moest aan
de andere kerken en kerkgenootschappen worden gelijkgesteld en ontdaan
van hare bijzondere voorrechten, welke haar, sinds de dagen der Hervor
ming, waren ten deel gevallen. Li dezen tijd van gisting en opgezweepte ge
moederen waren de geesten der predikanten zelve verdeeld; sommigen wa
ren vóór, anderen tegen de ideeën der Omwenteling. Door dezen werd in
1797 te Utrecht eene vergadering belegd om, zoo mogelijk, de Nederd. Herv.
Kerk voor algcheele ontreddering te bewaren. Een adres bij de Volksverte
genwoordiging ingezonden, werd, als zijnde niet tijdig, genoeg ingekomen
zonder eenige overweging ter zijde geschoven. Ondanks alle verzet werd in de
constitutie van 1798 het beginsel eener geheele scheiding van Kerk en Staat
sterker nog doorgedreven. Voortaan, zoo heette het, diende elk kerkgenoot
schap te zorgen voor liet onderhoud van zijn yen eeredienst, zijn leeraren
en gestichten; na drie jaren zouden van staatswege alle tractementen wor
den ingehouden en uit de kerkelijke goederen, welke aan den staat vervie
len, zou een nationaal fonds worden gesticht voor opvoeding en armen. Bo
vendien wat voor ons vooral van beteekenis is werden alle kerkgebu-
wen en pastoryhuizen der voormaals heerschende kerk voor zooverre zij
door aanbouw uit de afzonderlijke kas der gemeente geen bijzondere en wet
tige eigendommen zijn overgelaten aan de beschikking van ieder plaatse
lijk bewind, om daarover tusschen alle kerkgenootschappen eenig vergelijk te
treffen, en wel binnen de eerst komende zes maanden na de aanneming der
staatsregeling. Het kerkgenootschap, dait het grootste aantal leden telde „zal
aldus Ypey en Dermout 30) de voorkeur hebben omtrent de naasting
eener plaatselijke kerk en pastory, onder bepaling echter, na genade begroo
ting van de waarde dier gebouwen, van eene matige uitkeering, hetzij in eens
of bij termijnen, aan de andere kerkgemeenten, naar evenredigheid van der-
zelver leden, welke alle, door deze bepaling worden gehouden, voor altijd af
stand gedaan te hebben van de gemeene aanspraak.
„De alzoo genaaste kerken en pastoryen blijven te allen tijde, onder de be
zitting, beheering, en het speciaal onderhoud dier kerkgemeenten, aan wel
ke dezelve, volgens het hier voorgaand onderling contract, zijn toegewezen.
„De geschillen, over dit een en ander ontstaande, worden ten spoedigste
beslist door het Vertegenwoordigend ligchaam.
,.De torens, aan de kerkgebouwen gehecht, benevens de klokken, met der-
zelver huizingen, worden verklaard eigendommen te zijn en te blijven der
burgerlijke gemeenten, staande te allen tijde onder derzelver beheering en on
deihoud.
„Allerdonkerst waren nu de uitzigten der hervormde kerk van Nederland.
Zij scheen geheel ten ondergang te hellen. De staat had de goederen der kerk
tot zich genomen en die tot wettig eigendom der natie verklaard. Als gunst
en voor genade moest het gehouden worden, dat de staat aan de kerk het
genot vain die goederen nog eenen tijd van drie jaren had gelieven toe te
staan. Vele gemeenten kon men ligtelijk bevroeden, dat, na verloop van die
drie jaren, zich niet in staat zouden 'bevinden, om hunnen godsdienstleeraars
eene, aan hunne waardigheid eenigszins geëvenredigdo bezoldiging toe te
leggen en uit te reiken. Onmogelijk was dat, naar het ziek op geen losse gron
den liet berekenen, wijl er zulk eene sehaarschheid van gereede gelden was,
en het opbrengen van zoovele buitengewone belastingen niets bijna overliet.
Klaar was bet vooruit te zien, dat door dien weg de openbare godsdienstoefe
ning van het hervormd kerkgenootschap, weldra op vele plaatsen zoude be
lemmerd en gestremd worden. Men denke hier nog bij. dat in die onstuimige
tijden velen, die geen_ voegelijke gelegenheid hadden, om andere leeraars te
hooren dan zulken, die van hen in burgerlijke denkwijze verschilden, zich
van de openbare godsdienstoefeningen verwijderden, en met een koudharti-
ge onverschilligheid, waarvan geen voorbeeld was, er openlijk voor uitkwa
men, dat zij voornemens waren, ter instandhouding van dezelve niets bij te
dragen. Een kommerverwekkend lot 'hing dus velen openbaren godsdienst
leeraren boven het hoofd, die of geheel of gedeeltelijk van eigen tijdelijke goe
deren ontbloot, en soms met de zorg voor de belangen van talrijke huisge
zinnen bezwaard waren. Verwarringen daarenboven zag* men tegemoet,
waaraan geen einde zijn zoude, vooral in zoodanige streken des vaderlands,
waar het groote meerdertal der inwoners en het 'burgerlijk bewind var den
Roomsoh-K'a.tholieken godsdienst waren."
Van de Katholieken daarentegen had de Staatsomwenteling de stoutste ver
waohtingen overtroffen. Na eeuwen van druk was de Katholieke kerk met, do
oude staatskerk gelijk gesteld. Hare boeien waren geslaakt. De dager waren
voorbij, dat de „groote dwalingen en superstitiën van het pausdom" werden
tegengegaan: 31) de „menigvuldige klagten over stoutigheden" waren ver
stomd; geordende priesters, monniken en vooral Jesuieten waren niet meer
staatsgevaarlijk maar vertrouwde en vertrouwbare Nederlandsche burgers;
„waereldljj'ke" priesters behoefden niet meer 'binnen den tijd van een maand
acte van admissie aan te vragen bij „de Heeren gecommitteerde Raaden van
het qu'&rtier"; 32) met den Nuntius te Keulen of den Internuntius te Brussel
kon, ofschoon zij „handlangers van Rome" bleven, briefwisseling gehouden
worden; de Roomsehe vergaderplaatsen mochten op kerken en publieke ge
bouwen gelijken; stallen en hooischuren konden aan hunne bestemming wor
den teruggegeven; geen priester zou meer voor een „perturbateur der publi-
que rust" worden aangezien noch verdacht, 't Is geen wonder, dat sommige
pastoors in den zwijmel van dit ongekend genot, in hunne doopboeken, de,
ten deele slechts beschreven, bladen omsloegen, om op eene geheel blanke zij
de met ongewoon groote letters aan het nagslacht te vermelden, dat het eer
ste jaar der Bataafsehe Vrijheid was aangebroken.
„Het was dan ook, zegt Glasius, billijkerwijze der Roomsehe Kerk op haar
standpunt niet euvel te duiden, dat zij van dien haar gunstigen toestand ge
bruik maakte. Te vreezen had men echter, dat zij, eensklaps van alle banden
bevrijd, de perken der gematigdheid zou overschrijden; en vergeten, dat, vol
gons de leus der Republiek, op welke haar pas verkregen vrijheid gegrond
was, ook de regten van anderen behoorden geëerbiedigd te worden. Ligteljjk
toch kon zij daartoe zich Iaten vervoeren.
25. Lucius Ferrarlus: Prompta bibliotheca, i.v. patroni sancti, no. 21.
26. Kronenburg, J. A. F.: Maria's heerlijkheid in Nederland, F. H. J. Bek
ker, Amsterdam, dl. V, blz. 469.
27. Deel IV, blz. 98.
28. Fruin. R. De tachtigjarige Oorlog, zevende druk, 's-Gravenhage, Mar
tinus Nijhoff, blz. 247.
29. G. van Arkel en A. W. Weissman. Noord-Hollandsche Oudheden, Am
sterdam, Ten Brink en De Vries, 1891, Kennemerlaud blz. 88; Voorloopige
lijst der Nederlandsche Monumenten van geschiedenis en Kunst, de provin
cie Noord-Holland, Utrecht, A. Oosthoek, 1921, blz. 327.
80. Geschiedenis der Nederlandsche Hervormde Kerk: Breda bij Hollin-
gerus Pypers, 1827, dl. IV, blz. 171173.
31. Zie het plakkaat tegen de Roomsehe priesters van 21 Sept.. 1730:
Bijdr. van Haarlem: dl. XX, blz. 278-283., 1
32. Zooveel als ons tegenwoordig college van gedeputeerden.
33. B. Glasius: Geschiedenis der Christelijke Kerk en godsdienst in Ne
derland, Amsterdam hij Johannes van. der Hey en Zoon, 1844, dl. Ill, blz.
35—36,
(Wordt vervolgd.)
