Moord-Hollandseli
Dagblad.
JURGENS*
VOOR
ALLE
STAHDEM
VISITEKAARTEN
Tweede blad.
OP HET BROOD
VOOR BAKKEN
EN BKADEN
SCHUIMT IN DE
PAN
Wauteil 21 IWMbtr 1123.
a
PROVINCIAAL NIEUWS.
de eerstvok
nne deze zaak
DRUKKERIJ „ÖNS BLAIft
BofgMa Alkmaar.
wenscht een schuthok of iets van dien
aard om losgelaten eenden op te ber
gen.
De heer Rentenier, voorzitter van de
Banne, zegt toe, dat op
gende vergadering der Bai
ernstig onder de oogen zal worden ge
zien. Hij zal de zaak l1_
maken, zoodat geen verzoekschrift aan
■■pMI kwam
INGEZONDEN STUKKEN.
Uit de geschiedenis
van Uitgeest.
xv.
Hets. ’t
geen
is
in eens; den
A
SPOEDIGE LEVERING
MODELBOEK TER IJUr»
PLANTA
Telefoon 433 en 633.
MO
sionaris. Na de pauze werd een overzicht
gegeven van verschillende negerfiguren,
slavenhandel, door hongersnood geteisterde
negers, zoomede negers die reeds tot het
Christendom waren overgegaan, missie-sta-
tie, kerken, kerkelijke plechtigheden, terwijl
het verrukkelijk schoon was te zien het uit
gaan eener kerk, menschen die het heiden
dom vaarwel hebben gezegd, succes na een
17 jaar onvermoeid werken der misionaris-
een bijgestaan door de nonnetjes. Gekomen
bij deze laatste voorstelling geraakte de mis
sionaris tijdens deze laatste bespreking ia
geestdrift. In verband met het feit, dat nog
zoo'n groote behoefte aan arbeiders in der
wijngaard bestaat, deed spr. een beroep op
de aanwezigen om toch vooral gehoor te
willen geven aan die roepstem.
De Eerw. Kapelaan dankte namens allen
hier aanwezig den missionaris, zegt dat Z.
Eerw. steaks bij bet uiteinde der zaal met
een schaal staat en hoopt dat dan een
ieder dien dank omzet in daden door
wat daarin te werpen.
WIJDEN ES.
WljDENES. Gekozen. Tot Hoofd
ingeland van de banne is gekozen de
heer J. Pereboom Ir. en tot lid van
net Dag. Bestuur der banne de heer
C. Duin, beiden aftredend.
HOOG KARSPEL.
HOOGKARSPEL. Vergadering.
In de „Landbouw7’ werd een vergade
ring gehouden van R. K. Stemgerech
tigde Ingelanden van de banne Hoog-
karspel naar aanleiding van de peri
odieke aftreding van den heer H. Rente
nier, voorzitter van de Banne en van
den heer W Valentein, als Hoofdinge
land. De opkomst was zeer slecht. De
heer H. Rentenier werd met bijna ak
gemeene stemmen weder candidaat ge
steld. In de vacature Valentein besloot
men geen candidaat te stellen, daar de
verhouding 4 R. K. tegen 3 niet-katho-
lieken juist werd geoordeeld.
Vervolgens besprak men het tekort
der kas.
De voorzitter zegt overweging toe
van de wijze, waarop dit tekort het
best uit den weg is te ruimen, mis-
achien wel met behulp van de Prop.-
dub.
De heer Tuijens acht bet beter, dat
/de bestuursleden »elf bij de ingelanden
aankloppen om een jaarlijksche bij
drage. daar zonder geld geen actie
mogelijk is.
Besloten werd deze aangelegenheid
in een volledige bestuursvergadering
onder de oogen te zien.
De heer w. Smit vestigt er de aan
dacht op, dat bouwers veel last heb
ben van eenden, hetgeen erger wordt
nu men in Westwoua met kracht tegen
de eendenpiaag te vdlde trekt eo de
dieren dus hierheen verhuizen. Spr.
hoorde, en onder hare leden burgemeesters
en pensionarissen telde, terwijl de andere
tak aan den ouden godsdienst was getrouw
gebleven, en onder hare leden zonen had,
die de priesterwijding ontvangen hadden, of
kerkmeesters telde, aan wie de belangen
hunner geloofsgeuooten ter harte gingen.
Dergelijke familiebanden, niet minder die
ook van vriendschap, brachten te weeg, dat
invloedrijke hervormden door geheime, bij
wijlen door openlijke bescherming de Katho
lieken uit tal van moeilijkheden wisten te
redden, waarin zjj door de gestrengheid der
plakkaten of door d<- verdraagzaamheid
van dweepzieke ijveraars geraakt waren.
En wat de gezindheid der gewone burgerij
betreft, hier kwam het eigenbelang, vooral
in de handelsteden den Katholieken ten goe
de. Want de Republiek, en vooral Holland,
begrepen, dat de handel de voornaamste
bronaar van hun bestaan was; zjj zagen te
recht in, dat niets nadeeliger is voor den
handel dan gemis aan vrijheid. Zooals een
maal aan de Schelde, zoo wilde men ook
toen aan den Amstel vrijheid van gods
dienstoefening voor allen, die om hunne ban
delsbelangen zich daar kwamen nederzetten
Het getal huiskerkjes, vooral te Amsterdam,
is immer aanzienlijk geweest in die eeuwen
van verdrukking.
Een laatste reden tot inschikkelijkheid
jegens de Katholieken bracht de hebzucht
van schouten en baljuws, die in den benar-
den staat hunner Katholieke medeburgers
eéh middel zagen om zich te verrijken. Van
den aanvang af der Repuoiiek zegt
Fïulü o) worden er, die zich bet ooglui
kend toelaten van den roomechen kerk
dienst Heten afkoopen. Reeds in 1594 werd
de baljuw van Grootebroek beschuldigd,
dat hij voor 80 gulden in het jaar aan de pa-
pizten de uitoefening van bun godsdienst had
toegestaan. Dat was toen iets ongehoords,
maar spoedig werd bet misbruik een soort
van gewoonterecht, waarvan de Katholieken
gedurig ojjenljjker partij trokken. Te Uit
geest werd jaarlijks 75 gulden betaald. In
vier jaren tjjds, van 1638 tot 1642 schrijft
Rovenius 10), betaalden de Katholieken
niet minder dan 50.000 gulden aan boeken,
en ongeveer even zooveel om de ambtena
ren de oogen te doen luiken.
Maar bjj deze gelden, die onder den naam
van recognitie-gelden bekend staan, bleef
bet niet. Er moest nog veel meer worden
opgobracht. Daartoe behoorde allereerst het
admissie- of toelatingsgeld; geen pastoor
kon de herderlijke bediening in zijne Statie
uitoefenen, tenzij eerst een bepaald bedrag
aan Schout en baljuw door de gemeente ge
offerd was; op het rekest zelf om admissie,
bij gecomitteerde Raden werd ingele-
‘je pastoor de hulp nóodig van
een kapelaan, bet kostte opnieuw veel geld.
aan de gemeente, die hjj verliet, op aanzien
lijke offers te staan. Eischte een kerkhuis
dringend herstel, dan moest, om toestem
ming te verkrijgen, aan den betrokken amb
tenaar, een geschenk in geld worden opge
bracht.
De schandelijkste knevelarijen echter
zoo verhaalt de Post v. d. Neder-Rhjjn 11)
waren de zoogenaamde dienvenu-gelden
„Wanneer een baljuw sterft en een ander
in zijn plaats komt, eischt die van de
pastoeren de gouden handschoenen, dat ia
eene geluk wensebing, verzeld van een aan
zienlijk geschenk in baanen gelde; welk
zij, schoon het een geschenk, eene vrijwillige
gift noemen, naar hun eigen willekeur be
palen en welke eisch van den eenen baljuw
zevenhonderd, wederom van eenen anderen
duizend en vijftig guldens is, en zoo voorts.
Wanneer nu de pastooren, bij hunne geluk-
wenschingen aan die Hooggenadige Heeren
niet zorge draagen, dat er dit geld tot den
laakten kwadrant-penning is, worden zij
niet alleen schamper behandeld, met schaam
te weggezonden, maar ook haar het verrit
ten van hunne» kcrkdièCXi belet."
Aan déze schandelijke afpersingen werd
eerst den 25en Januari 1787 een einde ge
maakt, toen de Republiek op hare grondsla
gen wankelde.
J. C. VAN DER LOOS
1) Truin R.: 10 jaren «!t den tachtig jari
gen oorlog, 7e druk. 's-Gravenhage, Martl-
nus Njjhoïf, blz. «rV- 251.
2) Groot Plac-etboeck van Cornelia Cam
dl I, blz. 212.
3) L c., blz. 21».
4) L. c„ blz. 208.
5) Knuttel, W. P. C.s De toestand der Ne-
derlandsche Katholieken ten tjjde der Repu
bliek, 's-Gravenhage, Martinne Njjhoff, 1892
blz. 44, 118, 329.
6) L. o., blz. 258.
7) L. blz. 240.
8) Arebeif v. Utrecht, dl. XVII, blz 462.
9) L. o. blz. 262.
10) Archief van Utrecht, dl. XVH1, bit 21
11) Aangehaald bij Knuttel, Lc., dl. II blz,
260.
Geachte Redactie.
Ik zal op de hateljjkhed en van J. Admi-
raai, voorkomende in uw blad van 16 No-
vember, niet ingaan.
De hatelijke interruptie, welke A. zich
veroorloofde, is helaas niet strafbaar. Ik heb
dat zeer jammer gevonden.
Het is mij een raadsel waarom A. zich
moet mengen in het woord van den ZeerE.
Heer Pastoor. Ik ga er evenmin op in, in
hoeverre Z.Eerw. op zjjn plaats was.
In Avenhorn ken ik niemand en wil er
dus graag met A. heen, doch liever niet per
fiets, 't Weer is niet erg aanlokkelijk.
De heer A. deed beter niet in raadselen te
schrijven. Kom ronduit voor de zaak uit;
noem personen en daden, welke weergeven
de feiten waarop A. zinspeelt.
Verdachtmaking zonder bewijzen is een
man on waardig.
Met dank voor de plaatsing,
G. 8MITS.
(Zou de heer Smits verder maar liever
niet zwijgen? Het Is nu waarlijk mooi ge
weest. Red.)
gloeien door te schetsen de bet eek en is
van het kerkgebouw, aan den dienst van
God toegewiWL Het feestgeschenk der
dankbare parochianen, de elektrische
lichtinstallatie, was nog wet niet geheel
gereed, doch met de leiding was ’t
zoo ver gevorderd, dat het elektrisch
hcht in milden overvloed zijn zachte
stralen door het goed gevulde kerk
gebouw wierp In het kruis zal een
lichtkroon worden aangebracht, doch
het daarvoor benoodigde bedrag is nog
niet 'aanwezig. Moge Zwaagdijks paro
chianen in stalen wedijver zich het een
plicht van dankbaarheid rekenen zoo
spoedig mogelijk het benoodigde be
drag bijeen te brengen, tot meerderen
luister van God’s huis.
Door den koster en de misdienaars
werd een sierli|c klokje voor de sacris
tie aangeboden, terwip.de heer P. Wie-
ring en echtgenoote blijk gaven van
hun godsdienstzin en liefde voor den
luister van de woning van den Koning
der Koningen door het ten geschenke
geven van een van smaak en kunstzin
getuigend stel altaarranden.
Onder het Lof werd eed coHecte ge
houden voor het noodlijdend en hon
gerend DuitschJand, waarin zoo velen
zelfs aan bet allernoodzakelijkste ge
brek lijden.
Het opwekkend woord van Pater Ver
klei) om op dezen gédenkwaardigen dag
uit dankbaarheid een milde gave op
het altaar der naastenliefde te brengen,
zal zeker wel tot het hart, dat zooveel
geen Katholieke scholen of schoolmeesters
mogen zijn, noch eenige Katholieke boeken
gebruikt worden".
Geen wonder, dat door de Staten ge
hoopt werd, dat het oude geloof met het
thans levende geslacht zou uitsteiven.
Hoe komt het dan, dat dit alles niet
geschied, ondanks de grimmige plakkaten,
welke over een tijdvak van meer dan twee
eeuwen tegen de Katholieken werden uitge
vaardigd?
«Want die plakkaten bleven van kracht
en werden zelfs verscherpt gedurende het
Twaalfjarig Bestand 16091621; ook nog
na den vrede van Munster 1648, toen niets
meer van Spanje of van de Spaansche ge
zindheid der Katholieken te duchten viel.
„Na den vrede van Munster zegt Knut
tel 7) had het al den schijn of men erop
bedacht was de paapsche stoutigheden den
kop in te drukkenallee scheen erop te
wijzen, dat men minder dan ooit bereid was
den Katholieken medeburgers eenige vrij
heid voor hun godsdienst toe te staan. Toch
is de loop der zaken een geheel andere ge
weest, dan de aanvankelijke maatregelen
zonden doen verwachten”.
Waaraan dit au is toe te schrijven?
Voor de wetten der seven geünieerde pro
vinciën werd de Katholieke Kerk niet als
rechtspersoon gekend; ambten of waardig
heden konden alleen bekleed worden, door
wie de gereformeerde religie waren toege
daan; inaar burgerlijke rechten waren aan
de Katholieken gelaten, zoodat zjj eigenaars
konden wezen van huizen en gebouwen,
welke voor het houden van godsdienstoefe- l
ningen of voor huisvesting dar priesters noo-
dig waren.
Rij den aanvang der hervorming bedroeg
het getal der Katholieken het negen tiende
gedeelte der bevolking; en al viel een aan
zienlijk gedeelte, zoo van leek en ais van
van de Katholieke kerk af, een
gedeelte bleef getrouw aan het
,rin zjj van kindsbeen af waren
opgogroeid.
Nog in 1638 was de helft der adellijke
personen van Holland of Katholiek of met
een E
schen zich maar stil hielden en door
stof tot juichen had, zijn doorgedron
gen.
De geschiedenis der parochie, ver
lucht met de beeltenissen van den tegen-
woordigen Pastoor en zijn beide voor
gangers, zal weldra het licht zien.
WESTWOUD.
WEST WOUD. Missieavond. Zondag j.j. i»
het voor de Missievrienden in onze parochie
een genotvollen avond geweest: immers de
Weleerw. Father C. van Graven missionaris
van de St. Jozef-Congregatte van Mill-HUl
was gekomen om in de kolfbaan van mej.
de Wed. Schaper een lezing te houden met
lichtbeelden over de Missie.
De opkomst was schitterend, enkele hon
derden hadden aan den oproep gehoor ge
geven, zoodat de zaal geheel gevuld vu.
Z.Eerw. opend met den Chr. Groet, schet
ste de uadeelige gevolgen die luudea ont
staan tijdens de voorstelling door het vele
rocken, mede in verband met zjjn zwak gei
stel. Op voortreffelijke wjjze besprak Z.
Eerw. het doel znjjer komst, zich voorstel
lende te zjjn een bedelaar in zjjn soort;
steeds bet doel voor oogen hebbende meer
dere miseie-vrienden aan te werven en in
verband hiermede zoekende naar jongens
die de roeping gevoelen en liefde bezitten
voor de Missie, waarna een reeks voorstel
lingen werden gegeven meest betrekking
hebbende op de natuur, zooals rotsen, pracn
tige tuinen waaronder boomen met reusach
tige dikke stammen, terwijl af en toe wilde
dieren en verschillende soorten van vogels
op het doek werden gebracht, alles op de
meest duideijjke verklaringen van den Mis-
is 1
twin
roerende goederen en den tienden penning
bjj verkoop van alle roerende goederen.
v Door de algemeen* Staten werd de hon
derdste penning goedgekeurd, doch tegen
de twee andere, vooraf tegen den tienden
penning, rees een krachtig protest. Het
--wisten de Staten
den hertog te bewegen, de beide gehate be
lastingen twee jaren uit te stellen tegen
eene vergoeding van twee millioen gulden
per jaar. Doch, toen hjj in 1572 zich gereed
maakte den tienden penning in te voeren,
ontstond er onder alle standen, ook bjj de
‘itig verzet. Het ver-
Alva zjjne belasting-
De inneming van den Briel door de Wa
tergeuzen wat het sein tot den opstand in
Hofland en Zeeland. De Calvinisten wierpen
onmiddelljjk het masker af, en, evenals in
1566 bjj den beeldenstorm namen zjj de lei
ding in handen, terwijl vele Katholieken
Vrachtig medededen; want alle Nederlanders
zoo in Noord als Zuid, waren door den bit
teren nood afkeerig van Alva’s bestuur.
Aan bet heffen van den tienden penning
viel niet meet te denken; en daar Alva meer
dan ooit gebrek had aan geld, beriep bij
eene vergadering der Staten van Holland in
Den Haag. Doch tezelfdertijd in 1572 hielden
de Staten van Holland eene vergadering te
Dordrecht, waardoor de Statenvergadering
Van Alva mislukte.
Op die eerste onwettige zelfstandige ver
gadering van de Staten van Holland, werd,
om den schtyn van opstand te vennjjden,
Prins Willem van Oranje erkend als 's Ko-
nings stadhouder van Holland, Zeeland en
Utrecht; Paulus Bujjs werd aangeeteld tot
landsadvocaat; voor den strijd tegen Alva
zouden de noodlge gelden worden tezameu-
gebracht; de hervormde godsdienst werd
met den Katholieken gelijkgesteld.
j **0Paal<l 1) „dat gehouden zal
worden vrijheid van religie, en dat een iege
lijk de zj)ne in het openbaar, in kerk of ka
pel naar het de overheid zal goeddunken,
yru oefenen zak zonder dat daarin f
overlast mag lijden; verder dat de geestelij
ken in bun staat onbekommerd zullen blü-
ven". Doch die belofte van godsdienstvrij
heid voor de Katholieken werd bjjna overal
schandelijk geschonden.
Op den 20sten Dec. 1581 vaardigde Wil
lem van Oranje het eerste plakkaat uit, waar
bjj „eenige pausseljjcke exertien als missen
prediken, doopen en andersints” in kerken,
zoowel als in particuliere huqsen" „hetzij hei
meljjck of openbaar”, onder zware straffen
verboden werden. 2) Den 23en Juni 1587
werd een verbod uitgevaardigd tegen „het
gaen ter bevaert”. 3) en den 26en Februari
1622 werd bepaald, dat geen priesters,
papen of monniken van de Roomsche gesin
de in de vereenigde Nederlanden sullen mo
gen komen ofte verblijven. 4) En deze lange
reeks van plakkaten gedurende de 17e en
18e eeuw, waarmede de ondergang werd be
oogd van het Katholieke gqjoof, werden uit
gelokt door de klachten van synoden en
dasjes, door de mannen, die voorgaven om
de „vrfjheid van consciëntie” de wapenen te
hebben opgenomen. Niet zonder mede
dongen schrijft prof. Fruin 6) kunnen
wjj nu nog, na derde halve eeuw, de klach
ten hooren door de Katholieken in hunne
verdrukking geslaakt. „Merkt wat een groo
te pijnen en marteling het voor onze vrome
zielen is, dat benemen van alle middelen on
zer zaligheid, het derven der waarachtige
leering van het Katholieke geloof, de uitrei
king der H. Sacramenten. Wjj weten, dat
w(j een onsterfelijke ziel hebben, en dat, die
verloren, al verloren te, wij weten, dat die
niet zalig kan worden zonder het waarach
tige geloof en het gebruik der H. Sacramen
ten. Wat hartzeer en marteling denkt gij dan
wel, dat w|j dag en nacht lijden, die zoo
gaarne onze en onze kinder en zielen zou
den zalig maken, en dien de middelen ont
breken”.
Dat griefde het ouderhart het meest, dat
zij hun kinderen in onwetendheid en ongods
dienstigheid zagen opgroeien.
„Het gebod des Heeren belast ons zorg
te dragen voor goede onderwijzing onzer
kinderen en de natuurlijke liefde dringt ons
daartoe; wat pijn en marteling meent gfi
dan we), dat wjj lijden, als wjj zien, dat wjj
het niet kunnen, dat onze kinderen verwil
deren, opwassen als wilde wouters zonder
eenige goede leering en oefening, zoodat zjj
van God niet weten, on nooit den Katholie
ken Kerkdienst gezien hebben. Willen wjj ze
ter school laten gaan, zoo zien wjj, dat zjj
iemand van hun meesters verleid worden; daar er
daar aanhangig
1
het Bannebestuur behoeft te worden
gezonden.
ZWAAGDiJK.
ZWAAGDIJK. 50-iarig bestaan.
Zondag 18 Nov. wapperde alhier bijna
huis aan huis de vadertandsche drie
kleur. ’tOold geen wereldsoh feest
maar de herdenking van een belangriic
feit in de geschiedenis van Zwaagdijk:
het 50-jarig bestaan der Parochie,
’t Was den parochianen dien dag een
ofiUeerstaandbare behoefte hulde en
dank te brengen aan den Koning der
K«ningenK voor de vele aegeningen en
genaden in die halve e«uw van den
Hemelheer ontvangen. Des morgens na
derden ze in grooten getale tot .de
Tafel des Heeren. Aan het met groen
en bloemen prijkend hoogaltaar droeg
de Weleerw. pater VerkTeij, gardiaan
van het klooster te Nieuwe Niedorp,
de Hoogmis op, als dankoffer aan den
Oever van alle goed voor het voorrecht
hun in een eigen Parochie geschonken.
Des avonds werd een pLecnig Lof ge
houden, waarin Pater Verklei) de feest-
predicatie hield. De gew'ijde redenaar
wist de harten der hoorders nog meer
van dankbaarheid jegens God te doen
d*t bjj gecomitteerde Raden werd ingele
verd, vielen hooge kosten; had een bejaar
de of gebrekkig»
een kapelaan, hi
Werd een kapelaan verplaatst, het
In 1569 deelde Alva aan de Staten te Brus
sel mede, dat hjj als vast belastingstelsel
wilde invoeren den honderdsten penning, dat
pCL van alle bezittingen
tlgsten penning bjj verkoop van alle on-
bjj verkoop van alle roerende goederen.
'derdste penning goedgekeurd,
de twee andere, vooraf tegen
rees 22
mocht niet baten. Alleen
te bewegen, de beide gehate be-
twoe jaren uit te stellen tegen
er jaar.'Doch, “toen hjj in 1572 zich gereed
laakte den tienden penning in te voeren.
Katholieken een krach’
lies van Brielle belette
plannen uit te voeren.
priesters,
niet minder
geloof, waai
opgtigroeid.
Nog in 1
Katholiek gehuwd. En zoo de Room-
2::? hua
optreden geen aanstoot gaven, waren de aan
zienljjke burgers, die bijna overal van de re-
geeringsbanken meester waren, wel geneigd
de oogen te luiken, indion zich hier of daar
een „mispaap” op mocht houden.
Het geschiedde vaak, dat de eene tak
eener familie tot de „nieuwe religie" be-
