1
iS J
EB
I r
k
éb. ^A^ai'a-tcrram
ff I-’0<
tóW-
„ONS BLAD”
M|M
I K
r-
®V.\
inn
n
No. 203. GIR0 alkmaar hmsh Donderdag 30 Aug. 1928. o«o alkmaar imms z2e Jaargang
|g^
7]
tl
Y >1
AS
I
FEUILLETON.
De vier gedenkwaardige jaren
van de familie van der Velde
door
I
1
t
jfj
Abonnementsprijs t
F«r kwartaal roar Alkmaar, t
Voor buiten Alkmaar
Met Geïllustreerd Zondagsblad
Sa
A
Koninginnedag.
aMBl
Z - j
i 1
MB.- I
WH, I
i- 1
I I
Haarlem’s eerste Bisschop Nicolaus Nova-terranus.
l
ZIJN BENOEMING.
BureauHOF 6, ALKMAAR - Telefoon
i.pne>ii/anas. c'evr'fa,
z/r. ont/ttnuj' X-
Advertentieprijs
Aan alle abonni’s wordt op aanvrage gratis een polls verstrekt, welke hen verzekert tegen ongevallen tot een bedrag van f 3000.—, 1750.—, f 250. f 125. f 50.f40.—
K--
GIRO ALKMAAR 1048*3
"'tf-
.frggas
Haarlenf
S'
r<
i
.3
•“77
(?/77ZZ7//J
een
(Wordt vervolgd)»
o
4
7
saöfa£>
T* >0
---
^SS7-
areswgg
derr
van
i^jn plechtige intrede in die stad
JAN VAN MERLENSTEIN.
,J1-
f 2.85
f 0.60 booger
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
- -~£Z '-
haar in-
nvjjgen
dagen 18 bovenstaande brief waarlijk
„juweeltje."
Voorts verhaalt de historicus, hoe de
nieuwe bisscbop van Haarlem nog in 't zelfde
jaar 1561 bezit nam van bet Bisdom en van
de Abdij van Egmond.
Over zijn intrede in de stad Haarlem in
een volgend artikel.
schop toecomendcn den selven zal garan
deren van alle costen, schade ende interesten
die zy ter cause van den voirsz. acceptatie
ende consent bij hen in desen gedraghen,
zoe van den Eertsbisscbop t’ Utrecht, als
van anderen zouden mogen hebben aft lyden
in eeuighe mannieren. Al d’welck de voirsz.
Heeren President ende Deken elck in den
name ende qualiteyt als boven zulcx belooft
hebben; waar van de Gerechte van Haarlem
versocht heeft Acte. Gedaan ter camere
voirsz. den 6 dacb Novemb. Anno 1561.
Aldus onderteyckent
JACOB VUYTEN ENG.
CORNELLS SUYS.
Als voorbeeld van ambtelyken stijl in die
overbrenging van den wil. Ik was op mijn
reizen ook in Egypte geweest, waar ik de
stuwwerken van den Nyl had bezichtigd. En
in Egypte ziet men veel staaltjes van een
geweldige suggestiekraeht. Was Gerard het
offer geworden van autosuggestie, die zóó
sterk was, dat zij ook op anderen
vlood uitoefende? Hjj scheen myn
te begrijpen en zeide:
„Ik heb het wel vooruit gezegd, Dirk
dat je je op een verrassing moest voorberei
den. Misschien zal je de zaak eerder geloo-
van ais jij nu hetzelfde experiment maakt.
Ben je daartoe bereid?”
„Ik knikte toestemmend.
„Dan heb je niets anders te doen, dan pre
cies hetzelfde wat ik zoo net bob gedaan".
„Zoo. Ga nu precies zoo staan als ik daar
straks. Het hoofd in den kogel, door den cy
linder kun je dan de deur zien. Pak nu met
je rechterhand den regelingshefboom aan
den versterker vast Concentreer je ge
dachten en je wil eerst op den wensch, de
klink neer te drukken. Draai dan langzaam
en gelijkmatig den versterkingshefboom naar
links. Op het oogenblik, dat de klink naar
beneden is, mag je den hefboom niet verder
draaien, mafr dan moet je de eerste gedach
te door de tweede, n.1. dat de deur zich mag
openen, laten volgen. Wanneer dan de wer
king niet direct intreedt, kun je den verster-
kineshefboom nog een beetje naar links
Morgen viert onze geliefde Koningin Haar
'48sten verjaardag.
Dan zullen de klokken weer beieren, de
vlaggen wapperen van torens en huizen,
muziek zal overal haar blijde tonen doen
hooren en daar, waar de mensehen zich ver
lamden zal er vreugde zijn met Haar en
voor Haar, die óns land en ons volk zoo
voorbeeldig in liefde en vrede en vol Gods
vertrouwen met sterke en vastberaden hand
bestiert
Want, zooals in een huisgezin de verjaar
dag van moeder een lichtstraal is in de een
tonigheid van bet dagelijksebe leven, zoo is
in het groote Nederlandsche gezin de 31ste
Augustus telkens weer een aanleiding om
met vreugde en dankbaarheid de weldaad te
gedenken, welke ons volk in zijn Vorstin be
zit.
H. M. Koningin Wilhelmina viert morgen
Haar aobt en veertigsten verjaardag. Zij
staat nu in de volle rijpheid des levens en
ziet rondom zich een volk, dat met Haar is
opgegnSeid, met Haar heeft geleden en ge
streden in moeilijke en donkere tijden, maar
ook heel gejubeld op zonnige dagen. Hecht
is de band, die Vorstin en volk verbindt.
Daar is geen afstand tusschen Landsvrouwe
en staatsburgers, dan die passend is tusschen
Koningin en onderdanen; geen ongenaakbare
betoonen; dat de Geestelijkheit en het Volk,
u met genegendheit aanneemende, naar uwe
heilzaame vermaaningen en bevélen met oot-
moedigheit luisteren, en dezelve met ’er
daad poogen uyttevoeren.”
Daarop heeft Margaretha van Parma in
’t zelve jaar eenen brief gezonden aan Kor-
nelius Suys, President van 's Konings Raad
in Holland; en hem last gegeeven om zich
in eigen persoon naar de gemelde Abdjj te
begeeven; en Niklaas van Nieuwland, als
eersten Bisschop van Haarlem en Abt van
Egmond, aldaar af te kundigen; en vorders
de Geestelijkheit en het Volk van Haarlenf
te beveelen, dat zij hunnen Bisschop met alle
ontzag en eerbiedigheit hadden aan te nee-
men.”
In dezen brief van Margaretha van Parma
wordt genoemden Kornelius Suys opgedra
gen, na „den klooster-luiden van Egmond
den geloofsbrief te hebben ter hand gestelt”,
zich „te begeeven naar <le gemelde stad
Haarlem; en daar hetzelfde te verrichten bij
degenen, die het bewind en het bestier over
S. Bavoos kerk aldaar hebben”. „En daarna
zult gij den officier en de Wetgeevers der
stad Haarlem gaan vinden, en hun insgelijks
de redenen verklaaren, die zijne Majesteit
bewogen hebben om de kerk van Haarlem
tet een Bisdom en Kathedraale kerk op te
rechten; en hun vorders aankondigen, dat
zijne Majesteit tot die nieuwe Kathedraale
kerk benoemt heeft den gemelden Nova-ter-
ra, Wijbisschop van Utrecht, een geleerd en
deugdzaam man.”
Daarop aldus gaat de geschiedschrijver
voort te weeten op den 5 February 1562
hebben de Burgemeesters eu de Vroedschap
pen van Haarlem hunne toestemming tot het
aanneemen van den Bisschop gegeeven; en
ten dien einde den volgenden brief in ’t
licht laaten gaan:
Alzoe Mr. Cornell’s Suys, Heere vqp Rijs
wijk, President in den Hove van Hollandt,
metten eerwaardigen Heere Mr. Jacob Vuy-
ten Eng, Deken, van Sint Pieter tot Utrecht;
den Burgemeestren, Schepenen ende Raide
der stede van Haarlem, collegialiter op haare
Kamer vergadert zijnde, verthooqj heeft ge
had d’ intentie ende wille van onsen G. Hee
re den Coninck te wesen een goet getal van
Bisdommen in dese zijne Majesteits Neder
landen te erigeren, ende mede onder ande
ren binnen der voirsz. stede van Haarlem:
exhiberende de voirsz. President zekere mis
siven te dien sijne, soe bij de Con. Maj als
oick by de Hertoghinne van Panna, Regente
ende Gouvernante van den Landen van her-
werts over, aan Schout, Burgemeesteren
ende Scheepenen van Haarlem geëxpedieert,
soe oick de President voirsz. exhiberende
was zekere Bulle van onsen Alderheylich-
sten Vader den Paus.Paulus de Vierde van
dien name, in date den 26 May 1561, by wol
vet Apostolyck van Pius de vierde Paus van
dien name, in dat den 26 May 1561, by wel-
cken de eerw. heere Nicolaas de Novaterra
’t Bisdom van Haarlem gegunt tuide gegeven
wert; hebben Burgemeesteren, Schepenen
ende Rado voirsz. gesien ende gelesen de
Missiven, Bulle ende Procuratie wy noch co-
pye, hebben, daar inne als onderdanigbe on-
dersaten geconsenteerd, met expresse condi
tie ende de Poorteren ende Ingesetenen van
dien, ende elcken van hen besunderen, sullen
i geheelyk blyven by haare privilegiën, ende
alle haare gewoonlycke gebruycken, usan-
tien ende gerechticheden, die zy inne ende
tot haare Parochikercke met compendentien
ende appendentien van dien van outs altyts
ende tot buyden desen daghe toe gehadt
hebben. Ende dat oick de eerw. Heere Bis-
soodanig, de plaats van Koor-
Bisschop by den Utrechtschen
Georgius, bekleedt. Daarenboven
Proost van Haarlem geweest.
Tot die waardigheid wierd by door Ko-
ning Pbilippus benoemt in ’t jaar 1560. En
den 26 Mey 1561 is deze benoeming goed
gekeurd door Pius IV; dewelke hem de Abdjj
van Egmond tot eene bruidschat beeft toe-
geseit; en hem zelf tot Abt van Egmond,
den Acht-en-dertigsten in getal, heeft aan-
gestelt.”
Hierna volgt het Brevet, waarin Paus
Pius IV de benoeming, door Philips gedaan,
bevestigt en „het klooster van Egmond, van
8. Benedictus Order, tot een bruidschat voor
de Bisschoppelijke tafel” verklaart, en „ten
dien einde den eernaam, den tytel, en de
waardigheit van Abt in 't gemelde klooster
vernietigt”. De monniken waren, van nu af,
aan den Haarlemse! en Bisschop de eer en
het gezag verschuldigd als weleer aan den
Abt De bisschop zou „de vruchten, renten,
en inkomsten van de Abdije vrijelijk en
zonder zonde genieten.”
Doch niet alleen de monniken van Eg
mond heel het bisdom moest den nieuwen
bisscbop erkennen: „Verders bevielen wy
gename gedachte voor my zou wezen".
„Dat is begrijpelijk. Maar, neem me'taiet
kwalijk, Gerard, nu ik al je verklaringen heb
gehoord, waarbjj ik toegeef dat ze hoewel
onwaarschijnlijk, toch niet geheel ónmogelijk
zyn, zou ik rny'n verder oordeel willen op-
sohorten, totdat ik je toestel heb zien wer
ken”.
„Ik heb niets anders verwacht en ben be
reid, Dirk. Zeg zelf maar, wat ik doen moet”.
Ik keek de kamer rond om een gelegenheid
te vinden het apparaat te beproeven, toen
Gerard my stoorde.-
„Probeer niet de zaak „zoo gemakkelyk
mogeiijk te maken. Je kan mij ook een taak
stellen, waarvan de volvoering buiten deze
kamer moet geschieden”.
Mijn blik viel op het tuinhek Vanuit de
werkplaats kon men naar twee zijden den
weg opzien. ^De villa lag op het kruispunt
van twee wegen. Het groote, dubbele tuin
hek voerde naar de hoofdstraat, naar de
zijstraat voerde een klein, eenvoudig deurtje,
dat wij gebruikten, wanneer we vanaf het
station van de electrische spoor zonder om
weg in huis wilden komen. Beide deuren
waren overdag wel gesloten, maar niet ge
grendeld. Ik zei tegen Gerard:
„Welnu, open de kleine tuindeur naar het
laantje."
Gerard knikje, ging op het apparaat toe,
bukte een weinig, en kroop met zyn hoofd
draaien. Maar wees voorzichtig. De verster
king loopt snel op. En laat je niet door an
dere gedachten van je taak afleiden. Het ge
volg zou verrassend kunnen zijn".
Ik stond met het hoofd in den kogel. In
de rechterhand had ik den versterkingshef
boom en door een cirkelvormige ypening
zag ik het grootste gedeelte van het tuinhek
voor my met in het midden van het gezichts
veld het slot daarvan. De temperatuur in
den bol was hooger dan in de werkplaats,
maar in het geheel niet onverdragelijk.
Plotseling hoorde ik Gerards stem schijn
baar ver verwijderd maar toch scherp ge
accentueerd als een militair bevel:
uDe klink neer, de klink neer, neerl*
aan onze- beminde Zoonen, het Kapittel, de
Kerk, en het Konvent voornoemd, en aan
hun beiden Vasalïen, mitsgaders aan de
Geestelijkheit en het Volk der Stede en des
Bisdoms van Haarlem, dat ze u voor hun
Vader en den Harder hunner zielen met oot-
moedigheit aanziende, aan u behoorlijke en
onderdanige gehoorzaamheit en eerbiedigheit
In „Oudheden en Gestichten van Kenne-
merland”, behelzende de „opkomste en
oenaminge der Steden Haarlem, Alkmaar,
Amsterdam, Hoorn, Enkhuizen, Edhm, Me-,
demblik, enz. met de omleggende Dorpen,
tare Kerkelijke en Geestelijke Gebouwen,
Abdyen, Kloosters en Kapellen. Kerkover-
sten, Geleerde Mannen, Privilegiën, enz.
getrokken uyt de oude Handschriften van
Kerken en Kloosters, en uytveele andere
gedenkstuk ken, ken meeeten deele noit in ’k
ücht gegeeven”, verschenen te Leiden
hij Christiaan Vermey, in het jaar 1721,
vonden wy een aardige beschrijving J'—
benoeming van ddn eersten Bisschop
^n?eSwm'1562.
In verband met de jongste benoeming van
Haarlem's nieuwen bisschop achtten wy het
niet van belang ontbloot voor onze lezers een
en ander uit dat oude boek hier af te druk
ken.
Vooraf een stukje geschiedenis.
De kerk van Haarlem stond tot het jaar
1559 onder den Kerkvoogd van Utrecht en
is in gemeld jaar 1559 door Paiulue IV en
daarna in 't jaar 1561 door Pius IV, met de
toestemming van Koning, Philips II tot een
Bisschoppelijke Kerk, staande onder den
Aarts-Bisschoppelyke Kerk van Utrecht
xangesteld.
De inhoud van de verklaring van de Pau-
seljjke Bulle van Pius IV, welke brief in
gemeld boek ruiih. 25 bladzijden druks be
slaat, willen wjj onzen lezers besparen.
Wy laten hieronder echter den tekst vol
gen, waarin de geschiedschrijver de verhef
fing van de St. Bavc te Haarlem tot Kathe
drale Kerk beschrijft.
„In 't jaar 1559 wierd deze Bavoos Kerk
door Paulus IV aangesteld tot eene Kathe
draale Kerk; en is in deze nieuwe Kathe
draale Kerk door denzelfden Paus een Ka
pittel gesticht vyn negen gepromoveerde
kanonnikken. Dan negenkanonnikken,
zegge *ik, en niet veertien, gelijk Schrevels
in zyne Beschryvinge van Haarlem verkeer
delijk opgeeft. Drie van deze negen ka
nonnikken moesten volgens de Bulle van
Pius IV voor Doktoors, of voor Licentziaa-
4.
Of het punt, bw as de ilsgolven zich in ar
beid moeten omzetten, veel of weinig van
het toestel is verwijderd, schijnt hoegenaamd
geen invloed op bun sterkte uit te oefenen.
Dat zou dus tot de gevolgtrekking leiden,
dat deze golven van een heel ander soort
zjjn dan alle, die wy tot nu toe kenden.
Hot> zy zich zullen gedragen, wanneer, zoo
als b|j de radio honderden van zulke appa
raten door elkander werken, is my intus-
seten geheel onbekend. Waarschijnlijk zou
den dan de sterke golven de zwakke teniet
doen”.
„Maar dat la toch nog slechts een veron
derstelling van je?”
„Goddank, ja, want als ik op een goeden
dag sou bemerken, dat de golven van myn
apparaat krachteloos werden, dan sou daar
ook uit te besluiten xjjn, dat ergens in de
wereld een sterker apparaat tegen het myne
werkt, dat dus iemand anders tot dezelfde
resultaten als ik gekomen moet zijn.
Je kunt Je voorstellen^-dat dit geen sin-
-«■
door de ovale opening in het achtergedeelte
van den kogel. Hierna draaide hij het toe
stel totdat het op het deurtje gericht was.
Dan klonk het dof uit den kogel:
„Kjjk nu goed naar de deur, Dirk".
Ik keek scherp naar de deur. Plotseling
zag ik, hoe de klink langzaam naar beneden
ging. Toen ze op het onderste punt was aan
gekomen, draaide de deur zich even lang
zaam in haar hengsels totdat ze wyd open
stond. Ik vertrouwde mijn oogen niet. Toen
klonk het uit den kogel:
„Nu sluit ik de deur weer”.
En direct daarop sloeg de deur met een
heftigen slag in bet slot terug. Garard dook
uit den kogel op. Zyn gezicht was een
beetje rood geworden en hij zei:
„tk had de deur ook zachter kunnen slui
ten. Maar dan had ik, i.p.v. een, meer wil-
handelingen noudig gehad-, n.l. eerst het
dichttrekken van de deur, dan het neerdruk
ken van den klink, dan het in het slot duwen
en tenslotte het loslaten van de klink. Daar
om was ik zoo onbeleefd haar eenvoudig
dicht te slaan. Maar, Dirk, wat zeg je daar
nu van?”
Ik wiet niet wat te antwoorden. Ik kende
myn broer Gerard te goed, dan dat ik hem
van een grove misleiding zou verdenken. En
toch kon ik bet niet gelooven.
Mijn hersenen verzetten zich tegen de
gedachte van zulk een daadwerkelijke ver-
1 ten aangenomen zyn in de Godkunde. Drie
anderen moesten Doktoors of Licentziaaten
zyn in de Geestelijke Rechten. En de drie
lesten moesten van adelyk geslagt, en onder
het Bisdom gebooren zyn; en ook den eer-
tytel van Doktooren of Licentziaaten, t’ zy
in de Godkunde, of in de Geestelijke Rech
ten, bekoomen hebben.
Om dit Kapittel te doen bestaan, heeft
men de inkomsten van het Regulieren Kloos
ter Heilo buiten Alkmaar, en van het Ka
pittel te Geervliet, aan het zelve toegewezen.
En ia ten dien einde dit Kapittel van Geer-
vUptt ’t welk de heer Niklaas vaw Putten en
zyne huisvrouw Aleidis van Stryen daar ge-
Sticbt hadden in 't jaar 1307, naar Haarlem
overgebYagt in 't jaar 1565.
is dan tot eersten Bisschop van Haar
lem aangestelt Niklaas Nieuwland, op zyn
Latynseh, en ook door de wandeling, de
Nova terra of Nova-terranus genaamd. Deze
Niklaas van Nieuwland was te Egmond ge
booren, en was wel eer Deken van S. Ma-
riaas Kerke te Utrecht, en de tytel-voerende
Bisschop van Hebron geweest; en had, als
zoodanig, de plaats van Koor- en Wy-
Bisschop
was hy
Van I5 regels f 1-251 elke regel meer f 0-25- Redama
regel f 0.75 voor da eente pagina voor da overige pagina’s f 0J91
Rubriek „Vraag en aanbod” bij vooruitbetaling per plaatsing
f 0.60 per advertentie van 5 regels i iedere regel meer fO.lX
hoogheid of langzame vervreemding. Inte
gendeel: Wilhelmina blijft met en onder Haar
volk leven en bjj het klimmen der jaren
wordt de gehechtheid steeds grooter.
Spontaan uit zich deze aanhankelijkheid bj)
iedere gelegenheid, welke zich voordoet.
Nooit Is er sprake van opgeschroefd vertoon
of kunstmatige vreugde, wanneer onze Ko
ningin zich onder Haar volk vertoont. Inte
gendeel, met spanning verwacht steeds een
landstreek of een stad de komst der Vorstin.
Er is wanneer er al ooit sprake is van een
klacht nooit een andere dan deze: dat men
de Koningin niet méér in zijn midden mag
zien.
Zoolang een volk nog zoo naar de komst
van zyn Vorstin blyft reikhalzen, is er geen
gevaar voor afnemende liefde voor het Vor
stenhuis. -
Moge de gehechtheid nog lange jaren
voortduren; die eerbied en aanhankelijkheid
aan de Vorstin, het symbool van onze een
heid, is de beste waarborg voor orde en wel-
laart.
Vergeten wy daarom Haar en Haar ge
zin vooral morgen niet in ons gebed, opdat
de Opperste Koning haar nog lange, lange
jgren de kracht schenke om haar hooge taak
op dezelfde wyze te blijven vervullen, land
en volk tot heil.
Domine, salvam fac reginam nostram.
..-„-..a-.-
