Het Werk der Hereeniging
R
Van bergen en menschen Poolsch
ioeristenland Een Zondag in Zakopane
BLADZIJDE 3
TWEEDE BLAD
WOENSDAG 2 OCTOBER 1929
m
TWEEDE DAG
DERDE DAG
De vijf mogendheden
conferentie
BERICHTEN UIT ONZE
VORIGE OPLAGE
Het congres te BredaIn het mooie mastbosch
f
Ir. H. M. W. Werker f
De zaak Salomon Liebermann
.5$
verrichten als apostel der Hereenl-
k
t
r
de
der
JC1J. rUlauov IdUIl vlg EU 3 VC W”
spiegel fronsen en blinken.
verscheidenheid was bijeengebracht
die
kerkdijk terrein.
I
hereeniglngspo-
oude
oude
dent Hoover een gu-st'g vc.-locp hebben.
.•js
Ituxtó-*-
C
s
acht opende de voorzitter de
van
dr.
t
i
Bede Pater Borroinaeus O.M.C.
WESTERSCHE APOSTOi AATSMElHODEN
IN HEI OOSTEN
en
tuin
sneeuw
latlnlsatie-me-
k Oosterlingen
10
n.
t
n
st
1
I
n-
Ol.
•os
li
et
li
la
Ja
er
>a
la
het
het
aan
weg.
i te
deze zaak op 3 en November as. voor het
Amstcrdamsche Gerecht hof dienen zal. Ver
dedigers zfjn, naar men weet, Mrs. Kohowskl
en Duys.
,,_j t
nlstische sympathieën
In t kort werd nog behandeld hoe het
te reis naar Rusland en U ku”. verzekerd
zijn, dat wij voor U olijven bidden om den
zegen Gods over Uw werk al te smeeken.
Een welgeslaagd Congres.
DE ST. VENCESLAUS-FEESTEN De verlichting van da kerken te Praag. Op den
voorgrond het standbeeld van Hos.
De OrtbodoxML_ep de u'tnoodlging
naar het VaticaansNie Concilie.
Gehoor gevend asm dén raad van talrijke
Kardinalen en Bisschoppen, had Paus Plus
IX 8 September 1868 bevolen om een brief
te schrijven aan „alle Bisschoppen der Kel
ken van den Oosterschen Ritus, die niet in
gemeenschap met den Apostolischen Stoel
leven," waardoor de Paus hen vaderlijk en
dringend ultnoodigde om deel te nemen aan
de zlttlnggen der Algemeene Kerkvergade
ring die aanstaande was, evenals hunne
voorvaders en het Tweede Concilie van Lyon
en dat Florentle hadden bijgewoond, opdat
de wetten der aloude vriendschap mochten
vernieuwd worden, de vrede der Vaderen
mocht hierop bloeien en na de langdurige
duisternis der scheiding de schitterende zon
der verlangde Hereeniging over allen mocht
schijnen. Dit was de laatste officieele poging
tot Hereeniging.
Op 23 September gaf bet officieele Ro-
melnsche blad .X*e Journal de Rome” den
tekst van den uitnoodlglngsbrief waarvan de
exemplaren eerst 23 September aan de Apos
tolische Delegaten die den brief aan de Ortho
doxe Bisschoppen moesten aanbieden, ver
zonden werden.
Deze voorbarige bekendmaking door de pers
werkte noodlottig en werd voor de meeste
Oostersche prelaten de reden of het voor
wendsel om de uitnoodiglng naar het Con-
cille van de hand te wijzen De vijandige I
pers in het Oosten had dit bericht onmld-volge daarvan werden verschillend* veran-
ter zoo'n groot succes mocht boeken met de
’erle Jpzlngen. welke docr dr. Mulders wer
den gehouden.
Ofschoon het onderwerp, het werk
Hereeniging, vrijwel onbekend is voor de
menschen, en allerlei vereenlglngen gedu-
i rende het winterseizoen lezingen en Cursus
sen organlseeren. waren de lesavonden ge-
regeld zeer goed bezocht en sprak prof. Mul
ders telkens voor een volle zaal.
Thans heeft het Comité het aangedurfd
om een congres te houden en een schitterend
welslagen is reeds verzekerd. Het werk der
Hereeniging zal voortaan In en om Breda
veel belangstelling en steun ondervinden.
Er werd veel moeite, tUd. zorg en arbeid
gevorderd van het Comité om deze tentoon
stelling en dit congres te organlseeren.
Daarvoor dankte Mgr. van Oers de leden
van het Comité, want het werk der Her
eeniging is een stuk mlssieactle en het mis
siewerk la In dit Bisdom aan spreker op
gedragen.
Het werk der Hereeniging is missiewerk,
omdat zij medewerkt aan de uitbreiding
van het Rijk der Moederkerk.
Paus Plus XI wordt de vredee-paus en de
missie-paus genoemd en terecht: voor het
brengen van den vrede Christi in Christus
Rijk en voor de Missieheeft de H. Vader
heel veel gedaan; maar het Werk der Her
eeniging is het werk, dat geheel het
Pontificaat van dezen Paus zal kenmerken.
Wij moeten allen medewerken om dit Ideaal
te helpen verwezenlijken en vooral veel bid
den voor de dwalende broeders en zusters m
ons vaderland. Vooral tn de Octobermaand
30 September 1929
Ftksche regenbuien hadden een frlssche
atmosfeer geschapen. Zuivere dennenlucht
drong uit het bosch tot ons door. Heel het
s heeft een schitterend verloop.
ha# acht opende de voorzitter de
Borromeus van de Orde der Capucljnen. dis
drie jaar gestudeerd heeft aan het Oosterse!»
Instituut te Rome, alwaar hU ook gedocto
reerd is en die binnen enkele dagen naar
Russisch Polen vertrekt, om daar pioniers
werk te verrichten als apostel der Hereeni
ging.
Bezoek van Mgr. van Oers
Tn den namiddag bracht Mgr van Oers
Vlcaris-Genëraal van het Bisdom Breda, -en
bezoek aan de Tentoonst-Ilina. waar Mon
seigneur werd rondgeleld door Rector de Bie
en Kapelaan Kok.
Na afloon van de schitterende lezing van
Kapelaan Kok over de Oud-Katholieken. die
geestdriftig werd voorgedragen en ontroering
wekte onder de aanwezigen, sprak Mgr. van
Oers een hartelijken gelukwensch voor het
Comité Breda van het Apostolaat der Her
eeniging, dat ‘reeels In den afgeloopen wln-
moeten voorafgaan
haar nieuwe pogingen
Te Den Haag is, 47 jaar oud, overleden
Ir. H. M. W. Werker, oud-lngenleur der Zui
derzeewerken.
De thans ontslapene was aanvankelijk in
genieur bij de Hollandsche Spoorweg Mij. Hjj
heeft een krachtig aandeel gehad In den
bqpw van het station te Haarlem. Later was
hij verbonden aan de Ned. Indische Spoor»
wegen. Op 1 Aug. 1919 trad hij In dienst de>
Zuiderzeewerken, waarbij 1 Jan. 1922 Werd
bevorderd tot eerst-aanwezend ingenieur.
Wegens ziekte werd de heer Werker in Sep
tember 1927 gepenslonneerd.
De teraardebestelling van het stoffelijk
overschot geschiedt Donderdag aj. op de
Algemeene Begraafplaats aan de Kerkhof-
laan te ’«-Gravenhage.
Van de 600 KJIJ barer oppervlakte, behoo-
ren er 160 aan Polen, de rest aan Tschecho-
Slowakye, waar ook de hoogste be««top ver
rijst, de Garluch, ter hoogte van 2663 M. De
voornaamste top binnen de Poolsche grens
is de Rêysy, die 2503 meter haalt.
Wij rijden naar het middelste stuk der
Tatra-groep, waar de diepe insnijdingen
der dalen de bruisende watervallen bij het
smelten van de sneeuw, de mooiste der hon
derd ze-tlg meren, die de heele groep der
bergen omsluit, de wilde rotspartijen en over
hangende bergklompen, de stelle spitsen en
gladgeschaafde wanden boven het veelge-
topte dennenwoud, heel de hooglands-hesr-
lijkheid voor het oogenblik reeds gesluierd in
de spinsels van de eerste sneeuw, aan de
weidsche pracht dér Alpen herinnert. Het
grootste dezer bergmeren, boog in t ge
bergte gehangen, het ..groote Poolsche meer",
meet 35 H.A.; het diepste is het „Zwarte
meer”’, van geringe oppervlakte. WU rijden
naar Let mooiste van alle, dat dien won-
ren naam draagt Tan Morskle Oko, het oog
der zee. -
Door bosschen en almaar bosschen jaagt
de weg, kleine onbeduidende, onsappige den-
nenbosschen. de karige vacht van een bodem
zonder weligheid en wilden plantengroei. WU
"chietcn rakelings voorbij aan de Tsjecho-
Slovaaksche grens met haar wlt-rooden tol-
richel en haar wachtposten. En reeds spo
ken de berggestalten boven het groen der
dennen uit In hun zilveren glans. ZU duiken
uit de diepte op en wijken weer en maken
dan voor andere plaats, al naar de weg
blijft kronkelen. Wij naderen het geheim der
binnenste bergwereld, waar de sterkste en
stoutste der geweldige bergreuzen de wacht
betrekken. Aldoor verspringen en verschui
ven rij hun pralende facetten naar het licht
gewend zoo torenhoog, zoo hemeltergend. Als
een klein zwart krieldingetje dringt de auto
vooruit op den slingerweg, wel «luw gekrast
op den harden bodem tusschen de schrale
bosschen. En eindelijk zigzagt hij bedacht
zaam, doelbewust omhoog. De bergmassa
staat in roerloos wachten. De toppen lichten
met een vreemden gloed. Het is als daalden
rij. in een zacht verzinken. Dan staren we
tegen niets meer dan rots in grillige stape-
'ing. tot deze splijt, zich gewonnen geeft, den
schoot opent: daar rust hst meer, grijs
blauw, dat verderop verdonkert en zilverig
fronst onder den wind.
Een Ijzige^ stilte heerscht er om de ver
scheurde vinden, die het blikkerend water
gevangen houden. Spreek nu. spreek en laat
uw geheim varen. Wij hebben u veroverd en
houden u met onze blikken vast. Openbaar
uw mysterie
Niets dan zwijgen Raadselachtig als te vo
ren blijft de l.
Lacht het meer om onzen armen hoogmoed,
om onzen machteloozen trots?
En straks gaan we weer weg vandaar, tn
het bgsef onzer nietige menschelljke klein
heid. ons ven een schennis bewust. WU
staarden vorschend in het „Oog der Zee", en
zagen er niets dan ons eigen kleine zelf en
den kalmen glimlach van het eeuwig mysterie.
Sftnxacntlg schouwden de witte gestalten
der bergen op ons. van kit den extatlschen
aroom hunner ongerepte schoonheid....
Maai met een juichende blijheid zag "k
de blijde menschen terug, de mooie, bonte
menschen en het warm-kloppend leven.
Na de Unie der Rutbenen echter in 1596,
wint de gedachte veld, dat de Latinlcatie-
methode moet vermed-n worden en vervan
gen door adapts tlm -thoae.
Tot aan Paus Pius IX vorder de Ooster
sche ritussen evenwel nog vaak beschouwd
als van den tsveeden rang.
Izwtng van Kapel. Kok
over de Oud-Katholieken
Spreker begon met de keuze van zijn
onderwerp te motlveere,. Hoewel kle n in
aantal nemen de leiders der oud-katholieke
beweging een voorname plaats tr bU het
hereenlgings streven wat gedeeltelUk te ver
klaren is door den zucht naar zelfbehoud.
Vervolgens gaf sprek-r e*n overzicht van
het ontstaan van het Duits*he oud-xatholl-
clsme, als gevolg van de verwerring der
Vatlcaansche besluiten loor een gedeelte der
Qultsche Katholieken Reeds onmtddelIUk
wendsel om de uitnoodiglng naar het Con-werd contact gezocht me’ de oud blsschop-
De vijandige I pelUke clerrsy en de Orthodoxen, en tenze-
«cricht onmld- volge daarvan werden verschillend* veran-
delIUk verspreid.- ongunstig toegelicht of ge-deringen in het oud-chrlstelUke geloof aan
gebracht.
De oorsprong van het Nederlandsche oud-
kathoilcJsme ligt in het Schisma van Utrecht,
Congres
Om 1
slotvergadering en stelde'als spreker
dezen dag aan de congressisten, vow,
De Pausen zUn nie* dè oorzaak geweest
van de Lattnlsat e; de oorzaak was de scheu
ring van Photlus en Caeruler-us.
Vanaf Paus Pius IX wordt de Latfnisa-
tie bijzonder tegengewerkt door Rome en
worden niet alleen ritussen, maar ook ker-
kelUke wetgevingen en hee’ de christelijke
cultuur van 't Oosten algemeen In eere her
steld.
Dat de Katholieke Kerk zich aldus niet
vereenzelvigd heeft met net Latinisme, is
te danken aan der. goodelljken bijstand, die
haar steeds ondersteunt. bijzonJ-r bij
keerpunten der Geschieden.»
Ons, 20e eeuwsche kathol eken moet het
daarom een vreugde rijn door ruimen steun
aan t Apostolaat der Hereeniging steeds
schitterender te doen strale. dit kenteeken
van Chrisus’ ware Kerk; de Katholiciteit on
zer gemeenschap.
Rector de Ble dankte Dr. Borromaes voor
zUn keurige en duldelvxe u teenzetting De
geleerde spreker heef- m zyn lezine gezegd:
Het Westen moet zich berrln maken voor
de ontvangst van het Ocsten.
Moge dit congres daartoe iets hebben mee
gewerkt.
WU wenschen U goed succes op Uw groo-
feector de Ble dankte voor den steun en
belangstelling, die het Bredasche Comité
voortdurend en ook thans weer van Mgr.
van Oers mocht ondervinden.
Nadat In de kapel van het Sint Lauren-
tlus-zièkenhuls door Dom. Hdefons Dirks de
H. Mis volgens den Oosterschen Ritus was
gecelebreerd, hield kapelaan Van Lierop een
korte toespraak over het werk der Hereeni
ging, dat bU uitstek een apostolaat des ge-
beA Is, want alleen door de genade God?
zal bereikt worden dat het zUn zal één
schaapstal en één Herder
Traag drupte een enkele regendroppel op
de donkere dennen van het Mastbosch dat
daar nog te sluimeren lag in de Zondag-
ochtend-stllte. Er waren ny<er nieuwe Con-
gres-gangers gekomen: WU zagen om. Don.
Dr. Constatlnus Bosschaerts O.S.B., Prior
van Schoo tenhof; Dom. Dr. Franco de
WUels O. 8. B. en vele andere vrienden van
het apostolaat der Hereeniging.
Felle llchtstreepen kleurden weldra het
heerlUke bosch in gouden najaarstinten
Toen Dom. Dr. Franco de WUels zijn le
zing begon, was de zaal weer volgestroomd
Naar wU vernemen Is. zulks op verzoek der
verdediging, de behandeling in hooger beroep
Tan de strafzaak tegen Salomon Liebermann
terugkeeren en of de eisch van het LatUn *eeïllge weken uitgesteid. Thans is bepaald, dat
Slotwoord van Rector de Ble.
Het Congres Is weer voorbU: *t zyn pret
tige. aangename en nuttige dager geweest.
Steeds heerschte hier cn geest van saam-
hoorigheid. van waard-ering en Heide.
De vergaderingen waren drux bezocht; de
tentoonstelling trok heel vee’ belangstelling,
ook van Andersdenkenen zoodat #e dit Con
gres als volkomen geslaagd kunnen beschou
wen. Deo gratlas.
De Voorzitter- bracht dank aan Mgr. Hop
mans voor zUn groot* belangstelling -Het
welslagen van dit Coreres is groot endeels
toe te schrijven aan de vel* moeiten en in
spanningen. welke de hee-en Kok en van
Berkom zich In onverdroten ILer hebben
getroost
Het ledenaantal Is In deze dagen gewel-
ons vaderland. Vooral In de Octobermaand gestegen; de hereenigingsgetlachte heeft
moeten wU den Rozenkrans bidden voor de baan gebroken bU aU-n. en de waardeering
groote belangen van onze Moeder de H. Kerk.
lis Steenoven. Aartsbf
noemde. De dogmat
•ten zich voortduren,
primaatschap was bei
pares.”
De Unie van Utrecht van 1889 omvat nu
de oud-Katholieker. In Amerika P-' en Oos
tenrijk. Dultschland en Hol'and en telt to
taal 400 000 geloovigen Me' klenf betoogde
de inleider, dat ook de cud-katholleken thuis
hooren in ons Memen-o er dat on.» gebed
des te dringender noodzakelijk Is. waar het
vertrek uit het Vaderhuis tot een totale
vervreemding dreigt te verworden.
In een artikel van d- O id-Katholl-k op 15
I October 1927. stond die mooie aansporing:
„Gods geest make ons tot vredemaners."
Vechters zijn er veel veel, vr-d-makers
veel t/> we‘nlg Juist daar m rijn er nog
zooveel vechters. En d? veer terz verspreiden
bederf allerweve. maar die vrede stichten
waarborgen sterkte en bloei
Mocht toch voor ons katholieken vafi Ne
derland vooral, dr tUd aanbrtken. dat we
de verloren broeders en zusters in het va-
derhuis mochten oegro* en Ach bet is niet
te belezenheid en diepgaande kennis van hetom het aantal, de kerk bleef or de rots
werk der Hereeniging.
boerenkunst'ook, van weefsels, borduursels en
huizenbouw, waar het jonge Polen der al
tisten een nieuwe Inspiratie zocht.
Dicht op elkaar gedrongen staan hun hul
zen nier, woning en stallen, schuurtjes en
wagenhuizen, uit zware planken saamge-
voegd met een versierd portaal van kunstig
versneden hout en versierde geveltoppen.
Over alle: lommert het oud geboomte; aan
den einder, maar nu dicht bU. karbonkelt
het gebergte In den zonneschijn.
De kerkdienst is ten einde. De bevolking
vult nu de wegen. De boer brengt zUn vrouw
en dochters in de oude kales of den gevloch
ten wagen naar huls terug. En het is of we
droomen.
Ieder wagentje Is ais een mand vol bloe
men: elke dier vrouwen is een wandelend?
tuin. Het rood, het groen, het geel van al die
rijke rokken en gedrapeerde sjaals vlamt
met Iets onwerkelijks, met Iets van een fees-
telUke opzetteHjkheid. alsof het niet echt
was Almaar gebloemde doeken in kleurige
bontheid, ook zijden doeken, franjgle fou
lards, in lachende verscheidenheid, in kleuri
ge wemelingen, in telkens andere samenstel
ling. Bloemen, louter bloemen. Het is een
gesprankel van tonen en kleurakkoorden.
waarblL het heele landschap wordt tot mu
ziek. -Eén bachanaal van juichende kleur. De
metamorphoge van een tuin, waarin alle
bloemen tot menschen werden.
Maar het mooist zijn de mannen. Nauw
sluitend zit hun de wlt-wollen broek om 7
been die beneden wijder wordt bij den voet
waar een roosje kleurt of een kleurig
kwastje. Het bovenste gedeelte Is met bonte
borduursels belegd, wier motieven ontleend
zUn aan de oude botorvormen. boeketten gc-
styleerd tot ruiten, bladeren of vogels, zon
der tal. Met borduursels bestlkt is het'«vitte
hemd. datrt>olt uit het lederen jak met de
bontranden Maar slerlijker, zwieriger is het
'os om de schouders geslagen juje van witte
wol. weer eveneens geborduurd en saamge-
houden onder de km met een strik van flad
derende, roode of blauwe linten. Een klein
zwart hoedje past daarbU. om den bol ge-
geslerd met een ris van porcelelnen kralen of
schelpjes.
Het is een ongelooflijke symphonle van
stiksels en sieraden: en toch blUft ze man-
nelUk die ongemeen rUke, schitterende klee-
dü. En Tt laat mU vervgeren door den zwier
van deze* sooals ik verblind werd door de
kleurigheid der adere.
Dan rUden wU naar het elgenlUk gebergte
toe. nog een uur per auto verder. WU ztU-
gen boven de vallei uit. die daar geheel in
groen gepenseeld ligt aan den voet van de
stapeling der heuvels waarachter de trotsche
bergen steil omhoog rijzen, wit en stil.
De Tatra-groep vormt een gedeelte der
Karpathen, maar zU is als een op zlh zelf-
staand geheel van de nabUe Besklden-groe-
pen door breede hoogvlakten gescheiden
toen er grootere getalen hun eigen weg gin
gen. nur het is om de zielen
Als dr. Heinrich Kautz zijn baanbrekend
werkje schreef: Um die Se«:e de* Industrle-
klndes. dan sluit hll met <*at echt» Chritus
woord: Hllfe tut not um seiner Seele
willen."
Broeder» en zusters dat ta een woord voor
ons :Hllfe tut not: hulo aan den schreiende
In den donkeren nacnt. die worstelt met
zUn ziel, omdat het tritsen* hoofd gebogen
moet, de korte, maar door h**t verleden
zoo. lange weg naar het vaderhuis, moet
worden ingeslagen En de vervreemding doet
de vader streng en oiitjlgzasn. schUnen.
niet wetend dat de kerx als moeder zorg
had over het verdwaa'de kind. Niet besef
fend. dat de ring zal worden gestoken aan
rijn vinger, dat er vreugde ral zijn om het
weerzien, en dat de racune ver bleet omdat
de liefde zooveel deed begrl’nen en omdat de
liefde hopen bleef en werdr»agreevr, en
groot van harte waa.
Lezing H. Fortmann
BU afwezigheid van Rector de Ble,
j elders een vergadering
van de 17e en 18e ee<’w op organisatorisch moest bUwonen, opende de vlce-vooraltter,
i KaPe'aan Kok. op de hem origlneele wUze
Uitvoerig ‘gaf“spreker hun contact aan met de drukbezochte vergadering en stelde den
de Jansenistische bewealrg in Pvankriik. spreker aan de congressisten voor,
welke haar Invloed kreeg op de Hoilandsche
Katholieken door de vrlendschar van Ar-
nauld met Rovenius Hei elgenlUk* sch'sma
werd bewerkt door Petrus Codde die door
trotsch op hun vrijheid, daar zU nooit voor
Iemand onderdeden, fier op hun verleden
Us op hun mooie drachten, ophun
Polen, dit land dat niet meer bestond en
plotseling herrees, kreeg bij zUn hernieuwd
aanzun twee dingen mee, die het beschou
wen mocht als een geschenk der góden: een
strook zeestrand en een berglandschap.
Dit was roe nieuw en zoo wondervol voor
de menschen der vlakte, dat ze rUk zUn met
dit geschenk als konlngen. En begrijpelUk is
de kindervreugde van hen, die u meesleepen
daarheen.
Want Polen wil „vlakte” zeggen, In het
Slavisch polol. En alleen maar aan een
groene uitgestrektheid dachten we tot nog
toe. wanneer we den naam van het land uit
spraken.
de hereeniging niet zou tegenhouden.
De Kerk heeft het LatUn tot nu toe ge
handhaafd. maar nooit gezegd, dat verande
ring onmogelUk is. De eisch van de volks
taal kwam immers voor een gedeelte voort
uit het Protestantisme, dat Jp ieder ge-
ioovlge ^en priester zag. en daaraan wilde
de Kerk niet toegeven. Vervolgens is de ééne
taal voor haar niet alleen een symbool maar
ook een versterking van haar InnerlUke
eenheid; het Invoeren van de landstaal in
een tUd van nationalisme Iran die eenheid
in groot gevaar brengen. Bovendien zou een
vertaling uit het LatUn een -erlles aan
schoonheid en scherpe dogmatische formu-
leerlng en het gebruik van een profane taal
een verlies van majesteit beteekenen.
Zal de Kerk bU deze houding blijven?
Het is zeer goed denkbaar, dat bU een even-
tueele hereeniging in het Westen van de
Kerk gevraagd zou worden de landstaal in
de Uturgie toe te staan. Het antwoord zou
natuurlUk Mhangen van de omstandighe
den, maar in elk geval zou de Kerk reke
ning houden met dit nieuwe bezwaw tegen
het LatUn, dat nX de ééne taal, die In het
eene opzicht de eenheid versterkt, nu In het
andere ^opzicht een hereeniging zou kunnen
tegenhouden. Er is een derde mogelUkheid:
een liturgie gedeeltelijk tn de oude liturgi
sche taal, gedeeltelijk in de landstaal. Deze
oplossing heeft In het Oosten werkelUk be
staan en zou zeker een belangrijke tegemoet
koming van de Kerk beteekenen. Laten wU
bidden, dat God Zijn Kerk dan voorlichte
en de dag van de eenheid spoedig kome.
Van de vele methoden bespreekt woord
voerder er slechts twee, ci-e zeer markant
aan elkaar tegenover ges'ela zuu.
1). Westerlingen zUc er geween de t
Oaten wilden Brengen hoe langer hoe meer
tot latUnschen ritus latunscn kerkrecht
latUnsche cultuur. (Latinaatle methode)
3). Westerlingen zyn er ook geweest, die 't
Oosten wilden doen benouden zUn liturgie,
kerkrecht en cultuur. Aanpassingsmethodel
den).
Deze twee methoden va» apostolaat wor
den in hun hstorischen groe docr spreker
voorgesteld en ultgewe.kt
Nadat bUna geheel het christelijk Oosten
tn 1054 en later zich van de Katholieke Kerk
had afgescheiden, onta'and ne. g< vaar, dat
de Katholieke Kerk zich zou/Vereenzelvigen
met het Latinisme.
Dikwijls werd dan ook-^
thede door Westerlingen
toegepast.
Zoo ligt het langs beide oevers van de
Welchsel. zUn heilige rivier. Groen van ko
renveld en aardappelland, zonder rimpeling,
■onder welving, eindeloos, tot waar de blauwe
hemel er zich over neerbuigt. Water is er
schaarsch: soms een «omn, of een plas Soms
ook een zandig stuk onbebouwd terrein, waar
dennen samenscholen tot boschJes en de
berk hen gezelschap houdt. In strakke lUnlng
loopen rechte wegen door deze eindeloos
heid. onregelmatig met boomen bezoomd
met peppels, met wilgen. Boomen staan ook
in het land ta rijen en groepjes, langs wegen
die onzichtbaar zijn of nsast verborgen plas
sen. Maar schaars en schraal. Want ontgon
nen moet wat ontginbaar is. Voor niets an
ders is er plaats. Zelfs voor geen dorpen
Waar zUn de dorpen van dit land, de bou
wers dezer akkers? De zeldzame dorpen lig
gen ver van den weg. Zoo nu en dan duiken
daarnaast wat huizen op. die meest maar
hutten zUn. van planken saamgevoegd en wit
met kalk bestreken, onder laag gedrukte da
ken van oud-donker riet.
Geen beken ook Heel zelden een kleine
windmolen, die niets heeft van de statigheid
der windmolens van Holland. Langs den
weg staan armoedige kruisen, als hooge sta
ken in het veld geotant en vaak kapel
letjes. die oorspronkelUk gemetselde voet
stukken waren van een beeld of crucifix,
maar van lieverlee plaats gaven aan nl»sen.
waarin nu beeldjes en prenten pronken. Dorre
bloemen liggen er bU. tusschen de tralies
geschoven, die de Madonna beveiligen
Naast de Moeder had het Poolsche volk al
tijd een bijzondere voorliefde voor den wee
nenden Christus”, zooals Hij bedrukt en
droevig er neerzit op de spotbank, naakt met
de doornenkroon.
In Mei is dit land een deinende zee van
gelig graan en groene veldvruchten: in den
herfst is net droef van verlatenheid, grauw
en geroodl Hoe troosteloos moet het des
winters zUn.
Maar ook nu, zelfs bij den prachtigen zon-
neschUn onder een lucht zonder wolken, is
het niet bill, niet opwekkend. De weven zijn
slecht en weergaloos stoffig. Ojrdtjnen van
stof hangen er minuten lang overheen
waarbU de auto zijn vaart vertragen moet, uit
vrees voor aanrijding. Troepjes snaterende
ganr-n ook koelen maar vooral veel kleine
boerenwagentjes en lichte sjeezen brengen
er afwisseling. Door het veld niet alleen,
maar ook binnen den ring der huizen van
nederzettingen en gehuchten, loopen de
paarden vrU rond, statig en dartel. Eerst
na tientallen en tientallen van kilometer»
beurt een kerktoren utt de verte zijn spit»
Maar nu liggen er dan nog maar amoer
tien jaren blnren de grenzen van Polen
ook werkelijk bergen. Zakopane werd een
tóoverwoord.
Een stadje, pas nog een dorp, nu een toe-
ristoord van 18 ooo inwoners, een akl-»tatlon
en bet’ Davos der Karpathen. waar van 40
tot 60.000 badgasten JaarlUks samenstroo-
men.
Van Poznan of van Warschau gaat ‘t eerst
tot Krakow Neem dan den trein naar ver
der. Het Is dan wel een zit van vijf uur In
een bergtrelntje. maar dit léopt ten minste
over Ijzeren HJnen Iets anders Is een zit in
een autobus. Dan Is Zakopane óók nog drie
nur van Kracow verwijderd. Maar dit zUr.
drie martel-uren. De wegen, stoffig en slecht,
hobbelig en hopeloos slingerend, uitgehold
en uitgesleten, wanneer niet met keien als
kazen belegd Neem den trein I
Maar de rijweg la schflderachtlg, vooral
op Zondag. Tot hoog In het gebergte om
plant met wilgen, ofschoon er geen water is
Ook leidt hl^door meerdere dorpen. Ook zUn
er enkele mooie vergezichten. Maar die weg
blijft voeren door heuvelland. Zakopane zelf
ligt nog maar aan den voet der hooge berg
muren.
Op Zondag Is die weg met name In den
Voormiddag, vol volk. Uit het omliggende
zijn de menschen ter stad gegaan. De vrou
wen komen er vandaan, blootvoets, een doek
om het hoofd en een .sjaal om de schoudeH.
terwijl zU hun voorraden voor de week mee
dragen In groote witlinnen zakken, die zjj
onder den last gebogen, op den rug dragen
Velen gaan blootsvoets. BU de slechte wegen
moet dit gemakkelUker loopen zUn dan met
hooge hakken.
In het heuvelende groen van wel en veld
de blauwlg-gekalkte hutten met de grauwe
rietdaken binnen kleine tuintjes. Geen gor-
dUnen voor het raam, maar bloemen om den
drempel
Verder komen de wagentjes van gevloch
ten riet, de planken karren en stoffige
sjeezen In grooter aantal opdagen. Kerkgan
gers naar een ver gelegen kerk. En dan. nog
dichter bU de groenen van mannen en vrou-
,wen. elk afzonderlUk. ernstig en streng. De
rokken worden kleuriger, ^reeuwend bont:
de sjaals, de voorschooten en hoofddoeken,
vormen brandende kleufenwemelingen bin
nen het groen van den overlommerden weg
Schoenen en kerkboek fan de hand houdend,
komen de vrouwen haast allen blootsvoets
■anstappen.
Alleen maar enkele*ondfr de mannen dra
gen de lange jas met de waaiende pan
den; maar op den bok der rijtuigjes, mannen
en jongens/'de leeren jasje» zonder mou
wen. met oont afgezet en de muts van pels
werk
WU zwenken voorbU aan een dier
houten kerkjes zoo 'kenschetsend voor het
land, dooi de bevolking vroeger zelf getim
merd omgeven door een open gaanderU met
breed-neerhangend dak. Binnen een be-
schermend muurtje omringen hlar oude
eiken.
En plotseling rijzen de bergen, de topper
der Tatra-groep uit de midden-Beskiden
blank besneeuwd, als een groote witte kam
boven de olauwe en groene koppen der heu
vels van het voorgebergte Tusschen de wol
ken door, die donzig neerstréken op hun
spitsen. beschUnt ze de zon met haar strakke
stralen Fonkelend lichten hun wanden op
als zilveren schilden; fonkelend diepen er
nissen en kloven open tusschen hun ver
schuivende helmen en spitsen. Het glinste
rend hooggebergte vol verscheurdheden
verbrUzelingen. fantastiseeren in'den I
der wolken tot beelden van klstal en
gestold.
Weer dalen weer verdwijnen in groene
schemeringen van omlooverde dorpen en
boschjes en dreven: en de streek begint,
waar de eigenlUke bergbewoners thuis zUn.
i het^gewone leven. In het Oosten is die toe- met edelmoedige offer- aardigheid
Schisma werd bezegeld door de keuze van
het pseudo-kapittel var Utrecht, dat Corne-
blssrhop van Utrecht be- taal-kwestle is daar geen sprake,
itwhe verschillen spl't-
itwoe. toen eenmaal het
>epertt tot „primus Inter
I
In de tweede week van Janaari 1830
LONDEN. 1 October Naar van boord
van 4e ..Berengaria'' gemeld wordt, heeft de
regeermg te Londen MacDonald medege
deeld. dat thans van all? regeeringen der
Dominions goedkeurende antwoorden zUn
ontvangen voor de bUeenroeplng der vut
mogendheden-conferentle te Londen die In
de 3de weck van Januari 1930 zal bijeenko
men.
Aan de verzending d r formcele uitnoodi-
glngen staat thans niets meer in den j
aangenomen, dat de onderhandelingen
Washington tusschen MacDonald en prest»
De Tentoonstelling
In de lichte warar.da vonden wU een
kleurige collectie Lit, rg re he gewaden en
voorwerpen, die bestemd zUn voor den eere-
dlenst van den Oosterschen Ritus Dom.
Hdefons Drks en zUn getrouwe BenedictU-
ner gezel Dom. Irene -s Doens. garen alle
gewenschte verklaringen
Op talrijke tafels lagen keurig geëtaleerd
een schat van boeker, en Litteratuur over
de Oostersche kerkeij ei. Byzantium ever de
Anglicanen en de Oxl ut d bewegi:.g, over
het Protestantisme enz enz
Vooral de Russische aideellng trok aller
asmdacht en belangstelling
Een Grieksch kerkje gaf ons een duide
lijk begrip van de architectuur en Inrich
ting der kerkgebouwen van het Oosten.
Langs de waranda h'ngen mee* dan twee
honderd platen en sch'tterende kleurige
reproducties van Oostersche kunst.
Heel den dag door zag men belangstel
lende bezoekers stil ger.le’en van al het
1 schoone en leerzame dat hier in zoo rijke
heel verkeerd voorgesteld.
Sommige bisschoppen weigerden den briet
of zonden hem terug. Weer andere prelaten
maakten bezwaar omdat zU moesten gehoor
zamen aan den Patriarch van^Uonstantl-
nopel, terwUl eakele bisschoppen ze'den dat
zU zich tegen de hereeniging zouden ver
zetten. omdat de Paus Koning was en een
zwaard droeg en het „Pllloque” aan het
•ymbolum had toegevoegd. ,X*aat de Paus
dat woord schrappen, laat HU het zwaard
afleggen, Jaat hU rün leger afdnnken, dan
zullen wU ons met hem vereenlgen."
Een aantal Grieken maakten den Pa
triarch het verwijt den brief niet aanvaard
te hebben. Door niet naar het Concilie te
gaan, zoo zeiden sommigen, geeft
Grieksch episcopaat te kennen, dat
jtah onbekwaam voelt om een redetwist
V gaan met de katholieke bisschoppen.
Voor al de overige kerken uit het Oosten
is het antwoord beslist weigerend ot ontwU-
kend, met hier en daar blUk van goeden wil,
die afstuitte op den onwil van de Patriar
chen. tn t bUzonder van den oecumenlschen
Patriarch van Constantinopel. AHe.n beweer
den de hereeniging te wenschen, maar
tengevolge van de vooroordeelen tegen
Rome, en de onderworpenheid der Ortho
doxe bisschoppen aan hun eigen patriarch,
en de afhankelUkheid van sommige prelaten
van enkele antl-Roomsche regeeringen. spe
ciaal van Rusland, is deze
ging mislukt.
De groote les dezer geschiedenis heeft ons
geleerd, dat het werk der hereeniging van
langen duur zal zUn. Toenadering, liefde en
waardeering zdllen
voor de diplomatie
gu«t hervetten.
Deze lezing getuigde van veel arbeid gn»-
voor het Werk der Hereeniging is algemeen
geworden.
De Voorzitter bracht dank aan de Pers,
voor haar machtigen steun.
Maar er moet vee! meer gedaan worden;
onze geest is verrijkt geworden met veel
zijdige kennis; aan ons hart is bUgehracht
vertrouwen op de toe Komst, moed en geest
drift voor het welslarcn
Nu moet het goed, zaad worden uitge
strooid tot een rUten oogs*
Laten we daarbU n’e* vergeten ha^tfwoord
van Dom Chautard: Norit moeten we den
ken om een vruchtbaar Apostolaat te ver
vullen. als we niet beginnen met heilige
Apostelen te zUn
kende het Christendom Het werk der Hereeniging moet worden
elgenlUk geen liturgische taal. De taal van 1 aangevat en voortgezer biddend en we-kend
i met war?n broederzin,
--w-- niet on
bezweken standvastigheid: r.t omres unum
sint totdat allen weer één zUn.
DE ST. WENCESLAUS-FEESTEN De optocht van de bevolking van het land ia
haar kenrige kleederdracht op de Kareis burg.
dat zUn grond had in meeningsverschilleri ’’•oodzakelUkerwUze
j Kapelaan Kok. op de hem origlneele wUze
Ha a vorcrarloriner on s4av>
beweglr-g in Prankriik. «preker aan de congressisten
Liturgische taal en Hereeniging
Oorspronkelijk kende het Christendom
- - - - taal WAn
p.aus was wegens zijn Janse- Uturgie was geen andere dan die van i onder Gods Zegen
nlnt.iRr'r»A tmnnat h<AAn j
ftarnt zoo gebleven: zoowel geunleerden als
de orthodoxen gebruiken meestal in de li
turgie de landstaal en van een liturglsche-
In het
Westen echter is de ontwikkeling op een
bepaald punt tot stilstand gekomen; eerst
heeft het LatUn er het Grieksch verdron
gen, omdat dit geen volkstaal meer was.
maar toen het LatUn zelf als volkstaM ver
dween. bleef het toch in de liturgie behou-
den. Het gevolg hiervan was. dat de liturgie
niet meer door het volk werd verstiran en
I de reactie hierop kwam met de Hervorming;
sindsdien hebben allen, die zich van de
Moederkerk afscheidden, ook het LatUn In
de liturgie geruild tegen de lanstaai. BU
een eventueele hereeniging komt dus de
vraag of zU tot het LatUn zullen moeten
