ONS BLAD
H. BLOED
HERMAN DE GRAAF
I
RIJWIELEN
DOOR UITSTROOMEND GAS GESTIKT
EN VERBRAND
J
,1
Voornaamste cKieuws
De geschiedenis
herhaalt zich
Jan Kühne
aangifte moet op straffe van verlies van rechten, geschieden uiterlijk driemaal vier en twintig uren na het ongeval
VIER EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 102
DIT NUJj^ER BESTAAT GIT DRIE BLADEN
DONDERDAG 1 MEI 1930
f40
f50
VREESELIJKE TOESTAK! IR EER FABRIEK
Firma
Gevaarlijk individu gearresteerd
Telefoon 626
Ziidam 8-9
Twee dooden, een persoon in levensgevaar
Heldhaftig gedrag van een arbeider
Zangboekjes
Sr. Laurentiuskcrk
St. Jacobstraat 1
8
f
JOH. LAUWERS
PAVGLOP 3
ALKMAAR
Souvenirs
en gebedenboekjes
4
COPIEER-1NRICHT1NG
Vlugge levering Duidelijke afdrukken
NOORD-HOLL ANDSCH DAGBLAD
gesleept,
buiten
naar
waren de levens-
welke
fabriek.
BUREAU:
Telefoon:
moker
brijzeld,
de chemische fabriek van den heer J.
[eles aan den Havenweg
Tot Provinciaal der Paters Redemptoristen
is benoemd de Hoogeerw. Pater L. Wouters.
Boven Waalhaven is een vliegtuig ncerge-
stort. Geen persoonlijke ongelukken.
Te Den Helder is een berucht inbreker, un
der hevig verzet, gearresteerd.
zz.
Alle
Mea
De viering van den Sisten geboortedag van
H. K. II. Prinses Juliana.
ter
ache
xx>k
Z. D. H. Mgr. J. D. J Aengenent woont het
Graalspel te Amsterdam bil.
die het leven in den tegen-
i tijd eenigszins nauwlettend
en daarbij inzonderheid aeht
De muiterij in de gevangenis te tolumbna
is geëindigd met de onvoorwaardelijke over,
gave der gevangenen.
Aardbeving in Tokio.
Be prinses beantwoordt spontaan den groet, dien de jongens haar bij bet einde van de
pret brengen.
Barometerstand 9 uur vjn.: 765, vooruit.
LICHT OP. De lantaarns moeten morgen
Onder hevig verzet
Een berucht individu, dat gerulmen tijd
Den Helder onveilig maakte door diefstallen
en inbraken, en de poi...e handenvol werk
gaf, is Woensdagmorgen gearresteerd.
Deze arrestatie was een voor Den Helder
ongekende sensatie, omdat de man zich tot
het uiterste hardnekkig verzette. Niet min
der dan zes agenten waren noodig om hem
te overmeesteren, waarna hij onder grooten
toeloop van et publiek de arrestatie ge
schiedde juist om 12 uur, toen de straten
di-ht bevolkt waren naar de cel werd ver
voerd. De man was gisternacht cp heeter-
daad bertapt bij een inbraak.
bil verlies van *n
anderen vinfieë
H. Steles aan den Havenweg te Helmond
heeft in den afgeloopen nacht een ernstig
ongeval plaats gehad, waarbij 2 personen
om het leven zijn gekomen, terwijl het derde
slachtoffer in levensgevaar verkeert
Door het scheuren van het reservoir van
trichloor-acctyleengas zijn de arbeiders C.
Wijnen en Van Duinhoven vergiftigd en
verbrand.
Toen er hulp daagde,
geesten reeds geweken.
Ook de heer Neles, directeur der fabriek,
vond men zwaar vergiftigd op zijn kantoor.
Men tracht hem in het leven te houden.
Hij is naar het St. Antonius-Oasthuis over
gebracht en van de H.H. Sacramenten der
Stervenden voorzien.
In de fabriek wordt dag en nacht gewerkt.
Hoe het ongeval zich heeft toegedragen is
nog niet met zekerheid bekend. Een onder
zoek wordt ingesteld.
bh ecu breuk van
been of arm
Gisteren had in den tuin van hei paleis aan het Noordeindc te Den Haag, ter gelegenheid
van den verjaardag van Prinses Juliana, een kinderhulde plaats. Onze fotograaf slaagde
er In van deze aardige plechtigheid, waarbij natuurlijk geen publiek werd toegelaten,
ioeh eenige foto's te maken. Nadat de geheele Koninklijke familie op het bordes den
zang met belangstelling had gevolgd, vertoefde Juliaantje te midden der kinderen.
„ne'v on dit blad Hm insevolae de verrekeriniuvoorwaardeo
ongevallen verzekerd voor een der volgende uitleveringen
Ter bestrijding van deu woeker zal het
K. K. Werkliedenverbond een olkscrediet»
bank opriebten.
Omdat voor den aandachtigen lezer, die
eenigszins is doorgedrongen in de men
taliteit van het leven der wereldsteden
in onze dagen, duidelijk de overeen
stemming moet blijken. Staat het met
met het huwelijk, de sportvergoding, den
zelfmoord, de onvruchtbaarheid, de
ontvolking van het platteland, de ho-
mosexualiteit enz., in onze dagen in dt
groote steden niet precies els in het
oude Rome?
En hoe is het nu met Rome verkno
pen?
Rome scheen onder het keizerrijk tot
in het oneindige te willen groeien.
Onder Caesar telde het rond 900.000
inwoners, onder Augustus ver over
1 millioen, onder Tiberius meer
dan 1S millioen, onder V e s p a s 1 a-
n u s ongeveer 2 millioen en bij hei.
begin der tweede eeuw wel 2%
millioen. Maar dezen geweldigen groei
dankte het alleen aan het voortdurend
toestroomen van versch bloed van
den buiten. Toen echter ten slotte het
Romeinsche landschap geheel ontvolkt
was, Griekenland nog slechts een woe
stenij was en ook de provinciën het
grootste gedeelte hunner bevolking
verloren hadden en dientengevolge de
vloed naar Rome ophield, verviel de
Bijzonderheden over
Congres te Carthago.
ABONNEMENTEN: voor Alkmaar
on Agentschappen: per week Z5 cl.;
per kwartaal f JJ»; pe» P°»L P«r
kwartaal f 3-58 bü vooruitbetaling.
Teder,
woordigen
gadeslaat
geeft op den groei der groote steden
de ontvolking van het platteland, het
aedelijk verval, de geboorte-beperking,
de ondermijning van het huwelijk, de
verafgoding van sport en spel en zoo
veel meer, is geneigd om uit te roepen:
de geschiedenis herhaalt zich, l’histoire
se répête. Van al hetgeen wij thans
ipeemaken en wat ons'taet onfeilbare
zekerheid in zoo menig opzicht wijst
naar een nedergaande lijn, hebben wij
het duidelijke voorbeeld in verloopen
eeuwen beleefd. Ieder, die daarop acht
geeft en de vergelijking met dat verle
den zuiver trekt, maakt zich geenerlei
illusie omtrent de toekomst, hij weet,
dat we maatschappelijk bergafwaarts
gaan.
Wij werden daaraan opnieuw herin
nerd door een betoog van Richard
Korherr. in de Süddeutsche
Monatshefte van Maart j.l. en ge
wijd aan: Berlijn, de nieuwe
wereldstad. Wij zouden wenschen,
dat ieder, die belang stelt in het maat
schappelijke vraagstuk en vooral in
het vraagstuk der grootstad, dit uitge
breid artikel van Korherr zou lezen,
omdat hier toestanden worden blootge
legd, met een klaarheid en een open
heid, welke geen ruimte voor twijfel
laten. Maar vooral doet deze schrijver
duidelijk uitkomen, dat in dat alles
niets nieuws is gelegen, dat het slechts
is een herhaling van wat de geschie
denis van het oude Rome ons leert.
Wat den opgang en het verval der
grootstad betreft, behoeven we ons ech-
niet uitsluitend naar het heiden-
Rome te refereéren, we kunnen
teruggaan tot het Babylonische
Rijk, ongeveer 3000 jaar vóór .Christus.
In den bloeitijd van het Babylonische
Rijk, die rijk was aan kunsten en we
tenschappen, trok de hoofdstad ook al
les tot zich macht, schattëh. Intel
lect, bedrijfsleven, politiek enz. Ook
toen was de grootstad het tooheel van
allerlei uitspattingen en van zedelijk
'verval en ook toen vond men naast de
grootste welvaart de nijpendste ar
moede. De stadsbevolking had alles
wat zij verlangde, en de plattelandsbe
volking moest van alles ontberen, kwam
tot geheel verval. Waar eenmaal
vruchtbare akkers bloeiden, ontstonden
ten slotte troostelooze woestijnen. Dit
duurde zoolang en ging zoover, totdat
maatregelen, welke werden genomen
om van overheidswege verbetering te
brengen, niet meer hielpen en geheele
streken voor goed tert gronde gingen,
voornamelijk omdat ze te ver van Babel
aflagen, waar het hart des lands en
van alle welvaart klopte.
Te Utrecht is een vergadering gehouden
om te geraken tol de oprichting van een
K. K. Centraal Verband.
heeft hem daarop
waar hjj bijkwam
Inmiddels was de directeur, de heer Neles.
gewaarschuwd en deze gaf order, om een der
knechts van de fa. Dupré aan den Haven
weg, den heer C. Wijnen, uit zijn bed te
kloppen. Deze was spoedig ter plaatse. On
danks het feit, dat verschillende arbeiders
hem aanrieden, niet naar binnen te gaan,
deed Wijnen dit toch, om te trachten den
vermisten man te redden
De arbeider Van Reyt hield hem tegen en
er ontstond tusschen beiden zelfs een wor
steling. wijnen ging toch naar binnen, om
nooit meer levend naar buiten te komen.
Hij ging naar boven en keerde niet terug.
De heer Neles wilde even later de fabriek
in en naar de derde verdieping, doch Van
Reyt verzette zich ook daartegen.
Weer volgde een worsteling, doch de di
recteur ging toch naar binnen en geraakte
eveneens bewusteloos.
De heldhaftige Van Reyt is toen zelf ook
naar binnen gegaan, heeft zijn directeur
naar beneden gesleurd en op zijn kantoor
gelegd.
Intusschen was het reeds bijna half 6 ge
worden en men wist niet, wat men moest
doen.
Brandweer en politie zjjn toen gewaar
schuwd. die even later ter plaatse waren.
Een der politie-agenten sloeg onmiddellijk
een ruit In, om daardoor de atmosfeer in
de fabriek te verbeteren. Toen de agenten
naar binnen wilden gaan, heeft Van Reyt
getracht, ook hen tegen te houden. Er ont
stond een formeele worsteling met als resul
taat, dat de politie toch naar binnen ging.
Ook dr. Vingerhoet ging naar binnen. Hij
zoowel als een agent zijn ook bewusteloos
geraakt en moesten naar buiten worden ge
bracht. De agent was door een straal van de
vloeistof aan zfjn hand gewond.
Van Reyt heeft daarop een kraan afge
sloten, waardoor geen verdere vloeistof meer
kon ontsnappen.
Voorzien van een zuurstofapparaat heeft
de brandweer daarop Van Duinhoven en
Wijnen naar buiten gebracht. Ook de direc
teur werd in de frlssche lucht gebracht. Bij
Van Duinhoven en Wijnen waren de levens
geesten reeds geweken
Dr. Vingerhoet, die intusschen weer was
bijgekomen en dr. Kollewljn, die ook ter I
plaatse was gekomen, konden slechts den i
dood constateeren. De heer Neles was be
wusteloos. Toen hij uit de fabriek gehaald
werd, stond hij op het punt te stikken. Hem
werden de laatste H.H. Sacramenten toe
gediend. Hij is opgenomen in het St. An-
tonius-Gas thuis
Hedenmorgen te ruim half 8 is hij weer
tot bewustzijn gekomen en men hoopt hem
in het leven te kunnen houden.
De arbeider Wijnen was gehuwd en laat
een vrouw en een kind achter.
De arbeider Van Duinhoven, die ongehuwd
was, woonde te Stiphout.
Het gas heeft op de slachtoffers een zeer
eigenaardiger: invloed. Als zjj, die bewuste
loos waren, weer tot bewustzijn komen, heb
ben zij het gevoel, dronken te zijn. Gewone
gasmaskers waren niet voldoende voor be
scherming. Eerst toen de brandweer met
een zuurstofapparaat kwam, was het moge
lijk de slachtoffers naar buiten te brengen.
Het werk in de fabriek is voorloopig stop-
stad zeer snel, omdat zij zichzelf niet
in stand kon houden. Hare onvrucht
bare bevolking verminderde buitenge
woon snel. Onder 8 ev e r u s had zij
nog ongeveer 600.000 inwoners, onder
Constantijn nog 2 a 300.000. De
onbewoonde huizen stortten ineen, de
straten waren verlaten. De verwoesting
ging met razende snelheid verder. De
treurige overblijfselen der bevolking
verzamelden zich aan den Tiber, het
oude Marsveld en rondom Sint Pieter.
De groote volksverhuizing vernielde
ten slotte de laatste resten der ver
vallen grootheid. Forum en Kapitool
werden veeweiden, zooals eenmaal de
pleinen van Babel. Tusschen de nog
bewoopbare keizerlijke paleizen leefden
eenige duizenden menschen, volkomen
gedegenereerd en verwilderd. Toen
Tot 11 a in 546 zijn intocht deed, kon
den met de meeste moeite nog 500 in
woners worden bijeen gebracht voor de
plechtige ontvangst.
Is dit voorbeeld van Babel en Rome
inderdaad niet schrikaanjagend? En
moet ieder, die de toestanden van deze
steden in haar bloeitijd geschetst ziet
en die ook de hedendaagsche wereld
steden kent, niet tot de erkenning
komen, dat de overeenstemming tus
schen voorheen en thans op schier elk
gebied treffend is?
Maar dan mogen we ook wel trach
ten te verhoeden, dat het lot, hetwelk
aan Babel en Rome eenmaal bescho
ren was, ook het lot worde van de
moderne grootsteden.
Zijn er niet reeds .voorteekenen,
welke er op wijzen, dat bijvoorbeeld in
Frankrijk de ontvolking van het
platteland zoover is gevorderd, dat
Parijs vandaar weinig niéuw Ölded
meer heeft te wachten? Wij zullen onj
aan geen voorspellingen wagen, maar
zeker is, dat Babel en Rome hun onder
gang nabij waren, toen de zedeloos
heid haar toppunt had bereikt en de
afvloeiing der bevolking uit de provin
cies een einde nam.
Ook Berlijn zou reeds nu jaarlijks
met 7000 inwoners achteruit gaan,
wanneer de vestiging van buiten er
niet was.
Het vraagstuk der groote steden
vraagt, nu, meer dan ooit en in ver
schillende opzichten, onze volle aan-
daeht.
BOF ALKMAAR
Administratie No. «33
Redactie No. «33
ADVERTENTIEPRIJS: Van I
regel» LZS; elke regel meer »-2&.
RECLAME, per regel 0.75 vooe
de eerste pagina: «oor de overige
pagina'» 1 0.50
RUBRIEK .VKAAO EN AANBOD"
btj voorvltbetatlng per plaatsing
OM t>et advertentie van 6 regel»;
Iedere regel meer 1 0.12
Een ander deel ging ten gronde van
wege de steeds toenemende onvrucht
baarheid der bevolking. Ten slotte kon
Babel niets meer halen uit de geheele
omgeving, welke allengs in een volsla-
gen wildernis was veranderd en kwam
de vermaarde stad zeer snel tot alge
heel verval; binnen de muren ver
bouwde men het graan en op de verla
ten pleinen graasde het vee.
Dit was de stad, waarvan de profeet
Tsaias had gezegd: ..Ik dacht een
Koningin van eeuwigheid te zijn”,
maar wier ondergang door Jeremias
in de meest onbemantelde woorden was
r voorspeld. En In het Nieuwe Testa-
r ment juicht er Joannes in zijn
Openbaring no^ over, dat deze stad
wegens naar ‘onzedelijkheid ten gronde
glrg'
r Het wóórd ging in vervulling, volgens
hetwelk er een tijd zou komen, waarin
L men niet meer zou weten, waar Babel
eens gestaan had.
Ongeveer 2000 jaar later zien we
opbloei der antieke cultuur van Grle-
r ken en later van Romeinen, met al
spoedig'* als alles beheerschend cen-
trum de stad Rome, waarbij het ge-
heele platteland in het niet verdween.
I Maar ook Rome ging ten gronde aan
f onnn Levenslange geheele ongeschiktheid tot werken door «CA bijeen ongeval met - neft bil verlies van een hand. 1O£ d.'Jt^ol'wi ls vinger
vUUU«* *erlle* who beide armen beide beenen of beide oasen I ivV»“ dondelliken afloop 4 JU»1" ecD voel of een oog l&v»
het Eucharistisch
de kwalen, welke met de wereldstad
van-eeuwen-her onafscheidelijk verbon
den schijnen.
Rome werd de slaaf van zijn spelen.
De menigte verdrong zich voor de am
phitheaters. De keizers traden in de
arena op. Caligula wilde een hengst
tot consul benoemen. Boden, die de
aankomst van nieuwe paarden en wa
genmenners aankondigden, werden met
gejubel begroet. Hét verlies van een
bepaalde partij bij de wagenrennen
stond gelijk met of was erger dan het
verlies van een veldslag. Bloed moest
er vloeien in de arena om aan de sen
satie te voldoen en ten slotte wist men
geen middelen meer uit te denken om
het volk te bevredigen. Onder Augus
tus waren er in Rome geregeld 66
speeldagen per jaar. onder Tiberius
87, onder Marcus Aurelius 135 en
onder Constantijn zelfs 175.
Dat hield zoo aan, tot alles onder den
der volksverhuizing werd ver
maal' ondertusschen duurden
nog steeds in het circus de hartstoch
ten voort. Ook in Rome bracht, behalve
sport en spelen, als weleer in Babel,
het zedenverval de stad ten onder.
Eenige voorbeelden. Elke rijke vrouw
bracht haar procurator (ami, Freund)
mee ten huwelijk als derde. De vriendin
stond ver boven de echtgenoote. H e -
liogabalus sprak* de verzamelde
deernen van Rome aan als commilito-
nes. De voornaamste dames der stad
maakten zich aan echtbreuk schuldig
en wisten zich aan de straffen te ont
trekken, door zich als prostituees te
laten inschrijven. Dichters bejubelden
deze eerlooze vrouwen. Julia, de
dochter van keizer Augustus, maak
te zelfs in zomernachten het Forum
tot het tooneel van ontucht. De voor
naamste Romeinen verhuurden hun
huizen voor onzedelijke doeleinden.
Caligula stond daarvoor zelfs zijn
keizerlijk paleis af. Ten slotte kon dit
alles niet meer bevredigen en wierp
men zich op de homosexualiteit. V1 r -
g 11 i u s kende alleen dit kwaad. Ook
Nero maakte hiervan zijn feest.
Het huwejljk raakte in verval. Ci
cero, Ovidi.us, Plinius hadden
achtereenvolgens 3, Caesiu en Anto
ni us 4, Sulla en P om p e i u s 5 vrou
wen. Sommigen hadden er 20. Voor de
vrouwen gold hetzelfde; er waren er,
die 8 mannen hadden in 5 jaar.
Ook zelfmoord was aan de orde van
den dag. Hjj werd door C i c e ro,- Se
neca, Horatius, Plinius en Ta
citus en tal van andere schrijvers
formeel verdedigd. Tal van keizers
stierven door zelfmoord.
Ten slotte trok Rome alle welvaart
tot zich en buitte het de ondeihoorig-
heden uit door een geweldigen woeker.
De weelde trok natuurlijk de groote
genieën aan, zooals beeldhouwers, dich
ters en kunstenaars op elk gebied, die
zich van buiten vestigden en den roem
der stad verhoogden.
Waarom wij dit ^yes hier met de
feiten in de herinnering terugroepen?
Hoe het ongeluk zich toedroeg
Omtrent net ongeluk in de chemische fa
briek van den heer Neles te Helmond wordt
nader gemeld:
De fabriek is gelegen aan den Watermo
lenwal achter den Havenweg, juist ach'er
het café van den heer Van Eyck en net
woonhuis van den heer Van der Zanden.
Eenige jaren geleden was er een graanma-
lerij van den heer Neles gevestigd
door een grooten brand werd verwoest. Na
dat het getrouw weer was opgetrokken.
Vestigde de heer Neles er een chemische
waarin voornamelijk cacaoboter
wordt vervaardigd. In het voorste gedeelte
van de derde verdieping van het groote fa
brieksgebouw bevindt zich een enorm re
servoir van trichloor-acetyleengas.
Omstreeks half 4 hedenmorgen is in een
buisleiding van dit reservoir een lek ont
staan. Een ontzettende stank verspreidde
zich en de arbeiders vluchtten uit het ge
bouw.
Plotseling bemerkte men, dat een van hen,
de ongehuwde arbeider Van Duinhoven,
ontbrak. Eenige arbeiders zijn toen, met de
petten voor den neus gedrukt, de fabriek
weer -Ingegaan. Men zocht alles zoo goed
als mogelijk was af. doch men vond den
man niet. De jeugdige arbeider Van Reyt
is half bewusteloos uit de fabritk gestrom
peld. Hjj had om hulp geroepen, doch dit
schijnt niet te zijn gehoord. Deze arbeider
heeft zich toen voortgesleept naar de in de
nabijheid gelegen gemeente-gasfabriek, naast
de stookplaats van de gasovens.
Hier ontmoette hij den chef-stoker, dien
hü waarschuwde. Hjj vroeg hem gasmaskers,
daar deze in de chemische fabriek niet te
vinden waren. Reyt was intusschen eenigs
zins bjjgekomen en hij en de chef-stoker
begaven zich toen weer naar de fabriek
Opnieuw hebben zij daar gezocht, doch
eerst vonden zjj niets. Op den terugweg
naar buiten ontdekten zij plots net HJk van
den vermisten man. Het lag achter het gas
reservoir. Uit een der leidingen spoot de
vloeistof, die door het blootstellen van het
gas aan.de lucht ontstond en welke de ver
giftigde dampen verspreidde.
De man lag met het gelaat in een pias
van deze vloeistof. Op het moment, dat de
chef-stoker het lijk ontdekte, geraakte hij
zelf in onmacht. De arbeider Van Revt
cz>
te
HEGRA
Hoogste stand: 768.3, te Shields.
l-aagsle stand: 756.8, te Marseille.
Verwachting: Meest matige, Noord-Ooste-
Hjke tot OoBtelüken wind. Gedeeltelijk be
wolkt. Waarschijnlijk droog weer. Iets war
mer.
H
Geseind hedenmorgen te 9.45 uur aan alle
posten van Delfzijl tot Hoek van Holland:
Atlentie-sein neer.
