FEUILLETON BLADZIJDE 1 DERDE BLAD ZATERDAG 7 JUNI 1930 DE ERFENIS VAN EEN PRINSES (Wordt wscniflSI 3 öV V ES PASSIESPELEN t een heb van 1 regen rig en ARTHUR TERVOOREN, En nu het spel zeil. voor- geheel hoe te Op da markt ia Obaraauaar*Ml anders, hebben gen kleine, zeer fraaie in barokstijl versier de kerk de Hoogmis opgedragen. Neen, niet als bU ons, mêt begeleiding van orgel en mannenzang; hier gaat het heel anders toe. Het koor ts een gemengd vindt zich dan r.z; 1. paleis van Pilatus voorstelt, terwijl zich recht» de woning van den Hoogeprlcster bevindt hun en u je wilt als ik OBERAMMERGAU EN DE -r het dorp ligt. Foto rechte do voorstelling de menigte verlaat dan die schelmen? Ja zei de steenhouwer Ik ben het onbezielde, onwetende werktuig, dat treft. dus open, zijn hoogte voet Foto linke boven: De kerk van Oberammergau mot den Kolel. aan wiens voet boven I Sen klikje in het dorp, buiten do kom. Fotooaderaani net paaele-theater te helpen Goed, maar spaar hen dan niet zooals gij mU gespaard hebt.... Meent gij dan dat gij meer waard zjjt dat hij er op bedacht was, voelde hij zich reeds bu den hals gegrepen en overwonnen. Een der helpers van Kaufmann had hem den lasso omgeworpen. Machteloos zonk het slachtoffer neer. Het koord was zoo sterk aangehaald, dat eenige minuten voldoende waren om hem te doen stikken Zijn aanvallers keken met een duivelschen grjjns naar de stuiptrekkingen van den on gelukkige. Eensklaps sprong er uit de duisternis een man naar voren, greep een der schelmen bij de schouders en slingerde hem met onweer staanbare kracht in de diepte. De beide anderen, met schrik geslagen tij dezen plotselingen aanval, klauterden in alle haast op de rotsen om te ontkomen. Hoe snel zu echter wegvluchtten, toch had hun tegenstander Kaufmann opgemerkt. Dat is jammer, bromde Morro’s redder, ik heb m'n mannetje gemist. Dan boog hij zich ijlings over den onge- lukkigen steenhouwer, om het touw om diens hals los te maken. Het slachtoffer ver- nntk omen of zich te verdedigen, want vóór weerde zich half bewusteloos. wand, dicht bij de zee. Daar was htj dus heengegaan vol vertrouwen en blijdschap, dat hij nu eindelijk zijn verdiende loon zou opstrijken Had Blücher niet gezegd, toen hij hem de twintig goudstukken gaf Gij zult vijftig, honderd maal zooveel ontvangen, als ge getrouw mijn bevelen uit voert. De ontmoeting zou 's avonds plaats heb ben. Tegen elf uur, nadat de steenhouwer reeds eenigen tijd gewacht had, hoorde hij op den rotslgen grond eenige voetstappen. Opziende zag htj een man op hem afkomen, doch wie was hij In weerwil van de duisternis herkende Morro in hem Kaufmann, vergezeld van twee groote. sterke mannen. In een oogenblik zag hij geheel het wanhopige van zijn toestand in. De vreese- Ujke Kaufmann, die niet anders dan beuls werk had. kwam hier niet om hem het be loofde geld uit te keeren. De steenhouwer zag zich verloren. Hoe te ontsnappen aan dte overmacht? Lang kon hij niet beraadslagen nog drie der oude teksten, de oudste ts van het jaar 1632 |dus nog van vóór het pest jaar) waarvan een gedeelte zelfs nog wel een eeuw ouder is. De tweede is drie maal gebruikt nJ. in 1750, '60 en '70, waarna in 1780 weer een nieuwe tekst verscheen, die bij de spelen in dat jaar en in 1790 ge bruikt werd De man die den stoot gegeven heeft aan de opvoering der Passiespelen in hun tegenwoordigen vorm is de in 1799 ge boren en in 1883 gestorven geestelijke Jos. Alois Daisenberger, die met gebruikmaking van de oude teksten een nieuwe vervaar digde. die. eenlgszins omgewerkt ook in dit jaar weer gebruikt is de gelofte trouw nagekomen. al hebben oor log en twisten wel ééns een afwijking van het vastgestelde jaar noodzakeluk gemaakt. Niet steeds is dezelfde tekst gebruikt; in het archief der familie Lang bevinden zich 46 HU was er in geslaagd Morro, zijn moorde- ■»ar te bewegen hem bij te staan in de ge vaarlijke taak Waar had Jan dien man dan ontmoet? En welke omstandigheden hadden er toe geleid, om van dezen wolf een getrouwen waakhond te maken?.... Het was nu twee weken geleden, dat de steenhouwer hem in het water van de Bt- dassoa geworpen had. Morro, die geheel onbekend was met de plannen van het geheime Genootschap en steeds meende, dat men zijn hulp met goud zou betalen, had een rendez-vous in Pas- •»jes geaccepteerd, In dekrat, van een rots- waarln de ontroering trilde: Janik geef mij geheel aan overdoe met mij wat mjj maar wreken kan Wilt ge u wreken? Dat zweer ik u. Die ellendelingen heb ben mij te barbaarsch behandeld. GU zult u wreken I Gij hebt mij slechts nachts ontmoetten: eerst op het slot van Font-Aulade, waar ge mü voor een wezen uit de andere wereld aanzaagt, dan in Fontarabie en nu hier! Welnu kameraad, als ge nog lust hebt mjj te verdrinken, ga je gang dan maar, geneer je niet. Er zijn geen getuigen bjj ert misschien betalen je meesters dezen keer wat meer dan een touw om den hals. Morro evenwel lachte niet HU greep de hand van zijn redder en sprak met een stem. Hé. riep de bevrUder. laat me begaan, als gj; leven wilt. Ik ben Kaufmann niet! Morro opende nu voor 't eerst weder de oogen en keek naar zUn redder, dien hj) on danks de duisternis, herkende GU hier! stamelde hU. ;naar gij waart dood Best mogelijk. In ieder geval heeft dat niet lang geduurd, zooals ge ziet En voor 't eerst na langer tijd lachte Jan weer. Wat is er gebeurd? vroeg de steenhou wer. terwUl de. ander hem de slapen wreef Ja ziet ge. de rollen zUn omgekeerd, zei de huisknecht, zU die u geld schuldig zijn, komen om u te vermoorden en degenen, die gU om het leven brengt, redden u van den dood. Ik had een groote schuld jegens u. maar nu zUn wU quitte. Na eenigen tijd was Morro geheel beko men van zUn schrik en had zich daarom op gericht. Ik ben een schurk, zei hU, een verra der. Ja. en een mijner oude vrienden Het schijnt echter, dat wu elkander alleen des en roem te oogsten, maar alleen om een heilige gelofte ge-tand te doen. Tot aan het einde der wereld zal Oberammergau elke tien jaar de Passiespelen opvoeren, hebben drie eeuwen geleden de voorouders dezer dorpsbewoners acn God beloofd die ge- De dag van het Pas siespel. *s Morgens om zes uur wordt in de voor een dorp groote, maar voor zoo veel vreemdelln- Om acht uur precies, als nog enkele laat komers tusschcn de rijen wachtenden door, naar hun plaatsen schuifelen, klinkt de muziek en aanstonds daarop treedt vaal beide zijden van het tooneel het koor op. dat zich, de heele reusachtige breedte een lange Anton het koor en het orgel wordt versterkt door een volledig orkest met violen en violoncellen en bessen, met bazuinen en trompetten, met fluiten en trommen en bekkens en het da vert door de kerk; en waar bij ons bij de consecratie een bescheiden schelletje klinkt, daar schetteren hier bazuinen het uit, dat het wonder van het H Misoffer weer is voltrokken. De Mis van Haydn. En opgepakt staan er de menschen in de kleurig beschilderde, rijk met beeldhouw werk versierde kerk, opgepakt als sardientjes in een blikje en tot buiten de deur, op het fraaie kcrkhol. dat het gebouw omgeclt. knielen ze neer, de geloovlgen, die straks 't grootsche Passiespel zullen gaan bijwonen. Nauw is de H. Mis uit, of het wordt een jachten en jagen om thuis te komen en daar te ontbijten, want over een uurtje al. om 8 uur, begin het spel De zon schijnt en het is vroolljk op straat en die nog niet mocht weten waar de groote schouwburghal zich bevindt. hU volgt maar den dichten stroom van menschen, want alles gaat naar „het spel.” Door de zestien ingangen betreden de be zoekers. meest allen gewapend met reisde ken of kussen het spel duurt lang en de itoelen zijn hard de reusachtige hal. Geen gedrang alles gaat geleidelijk, als vanzelf, dank zij de uiterst practlsche regeling en spoedig zitten ze daar alle vUf dui zend. die gekomen zijn om bjj te wonen de inlossing van de „Pest- belolte' dei Oberammergauers. Men weet het toch, dat de Pas siespelen zooal niet hun ontstaan want ze waren al vroeger op gevoerd. maar dreigden in on bruik te geraken dan toch hun voortbestaan danken aan de pest, die in 1633 S meer dan 80 van de 600 in woners van het dorpje weg- sieepte. Toen legden ze in Oberammergau de gelofte af, als de plaag ophield, elke Hen jaren. tot aan het eurdc der wereld toe. het lijden van Christus met een Passiespel te zullen herdenken en van dat oogenblik ■stierf er in Oberammergau geen mensch meer aan de pest In 1634 werd het spel voor de eerste maal uitgevoerd en sedert is. maar «U zijn het hoofd, dat tot de misdaad besluit en mij daartoe aanzet. Maar heg wist ge,... Bah, dat Is tamelUk eenvoudig, ze! Jan ironisch. Ge praat er maar op loe, armé jongen. Hebt ge niet aan eenige zeelui uit Hendaye gezegd, dat ge dezen avond naar Passajes ging? Dat Is mij ter oore gekomen en Ik heb u gevolgd, omdat ik bang was, dat gU een of anderen dammen streek uit zoudt halen. Het schijnt dat mijn vrees niet ongegrond was. hè? Morro voelde zich geheel overmeesterd door de geheimzinnige kracht, die er van zijn redder uitging. Deze was inderdaad door zUn verrassend stoutmoedig optreden, waarin zijn sterkte, zijn beleid en menschenllefde nWw- blonken, plotseling meester geworden van Morro. dat ruwe wezen met beftlgen wil en driften. Dus gü wilt mU volgen, vroeg Jan. Getrouw als een hond, verklaarde dd ander. Ik waarschuw u echer dat ik u geert stapels goud kan geven! en brandweerman hartelijke vrouw Is het tooneel geen gewoon tooneel. ook hetgeen opgevoerd wordt is geen gewoon tooneel - stuk Wel behandelt’de tekst aaneengeschakeld het lijdens verhaal des Heeren. van aen intocht van Jezus in Jerusalem tot aan de glorierijke opstanding maar daartuaschen door worden de verschillende tooneelen telkens ingeleld door een proloog, die dan onmkidelHik gevolgd wordt door een levend beeld, waarin een met de hand-- TZ- RITTEK? LZ Ik denk er niet aan A *- Ik ben naar Oberammergau gegaan, om er gesticht te worden, om er te medi- teeren .over het lijden van Christus, niet jn de eerste plaats om er mooi tooneelspcl te zien. En gesticht ben ik er en gemedi teerd heb ik er. beter, inniger, dan ik het ooit bjj de best» vasten-meditatiee heb kunnen doen. En bovendien heb ik ■naar heelemaal als bij zaak, mooi tooneelspel gezien. Daarmee wil ik niet zeggen, dat alles vlek keloos was. dat er geer aanmerking zou te ma ken zün. maar die ei niet komt om nu ccru goed op te letten, hrx die ..eenvoudige;;, men- when uit Oberammer gau nu eigenlijk we ..spelen", die ziet Je tletne tekortkomingen niet, door de overwel- ligende menigte groot, ache en verheven mo menten. Toen ik, met vele an deren, die met den ex tra trein van „De Ka tholieke Illustratie" naai Ober Bayern warer gekomen, om daar, be halve het Passiespel noj veel ander moois tt tien, in Oberammergat uit den trein stapte, re gende het. Van de langt Apostel-haren, die on der de roode pet den witkiel die 'iler een blauwkiel is uitkwamen, dropte het water op mUn kof fer. dien hl) aan 'n riem op zijn rug hing en in ziln rulgen baard glansden de druppels jn de juist doorbrekende zon. Aan het stuurwiel van den auto, waar- ons geleidde, zat, blootshoofds, het uitzicht wat meer De slanke Kofel, die top tot 1343 meter verheft en aan wiens Oberammergau ligt, bc- hecrscht het dal. dat daar met zijn bloemige. malsche weiden ligt als r»n oase ir. de met sneeuw bekroonde reusachtigc steenmassa’s rondom. Heel lang heb ik dien eersten avond niet in het dorp rondgcwandeld na een nach- tclijke treinreis lokt een goed bed meer joftc niet tot een leugen te maken daarin stellen de tegenwoordige Oberammergauers, zoo goed als die van de geslachten die vóór hen waren, hun eer. Die drang om te spe len, niet omdat er van heinde en ver men schen komen om dat spel te zien, maar om dat zjj het als woord breuk zouden beschou wen als zij het niet de den. legt in hun spel iets verhevens, iets dat boven alle kunst uitgaat omdat het de snaar van het gevoel doet trillen bij de spelers zelf en. door hen. ook bij de toeschouwers. Die vjjf duizend die daar zitten in de zaal, zijn geen menschen. die kijken naar andere menschen, die daar voer hen staan te spe len, neen. het zijn menschen, die met die spelers overwegen het schrikkelijke lijden, dat de Godmensch voor ons allen ondergaan heeft. Die vijfduizend, op gegaan naar het Pas- «etheater om te genie ten van wat zU ala kunst hebben hoeren prijzen, zijn vijfdui zend medlteerenden ge worden. door den ver heven eenvoud, de ont roerende eerlijkheid, de godvruchtige over tuiging van die eenvoudige dorpelingen, sjoe lend voor de eer van hun God. die ook da onze is. ling van het spel overeenko mende gebeurtenis uit het oude testament wordt voorgcsteld. Ter verduidelijking een enkel voorbeeld: Vóór het verraad van Judas wordt vertoond, komt eerst als levend beeld: ..De zonen van Jacob verkoo- f>en hun broeder voor twintig zilverlingen.” Wel verre van storend te werken op den gang van het geheel geeft juist dit telkens afbreken van de eigenlijke han deling een zekere rust; hét is als het ware alsof men hetgeen zal gaan volgen, als een visioen vooruitziet, een dood visioen, een levend beeld, maar zonder levan, dat den indruk van het levendige beweeglijke tooneel dat er op volgt door de tegen stelling des te meer relief ver leent. Op zichzelf zUn die vieren twintig levende beelden mees terstukjes van regiekunst, kleu- fraai gegroejocerd. maar aangrijpen der is toch de indruk dien het lijdensverhaal zelf op den toeschouwer maakt Als je daar zit in die groote ruimte en je ziet er voor je het lijden van den God mensch: ZUn afscheid van Zjjn moeder in Bethanie; Zijn doodsangst in den hof van Gethsemane; Zijn bespotting en ZUn geese- llng en eindelijk Zijn smadelUken dood, dan denk je niet meer aan tooneel. dan word je meegesleept door de overgave waarmee de v spelers zich aan hun taak geven, een taak, die zij niet op ZjR zich hebben geno- men om aardsch gewin, of om eer Waar even iets tooneeitn^tigs komt in houding of gebaar ook deze spelers zijn menschen en niet onfeilbaar daar schaadt dit dadelijk den indruk, die geschapen wordt, juist door den eenvoud, die over het algemeen het spel der Oberammergauers kenmerkt. De menschen die zjj uitbeelden zijn werkelijke menschen. menschen met hun deugden en hun gebreken. De apostelen worden niet als heiligen voorgesteld en Pl- latus en Kaiphas niet als duivels het zijn allemaal menschen, dte we voor «na tien leven en die we HftiflBn begrUpeUTT Nooit heb ik kunnen begrijpen, boe «m man ais Pilatus. dié toch geen domkop en geen zwakkeling was, niettegenstaande hij Jezus onschuldig wist. Hem toch aan da Joden overlevende nu begrijp ik het. Nooit heb ik kunnen begrijpen, hoe dezelf de Joden die acht dagen tevoren Christua met gejuich en palmgewulf In Jerusalem hadden ingehaald, nu plotseling ala waren zij bezeten schreeuwden: „Kruisigt Heml” nu begrUp ik het. Het Passiespel van Oberammergau is voor mij een openbaring geweest en ik dank Go<% dat ik het heb mogen zien. heen hjj weer zoon langharige een echte Johan- neskop die ons bracht naar het pension, waar onze gastheer, de heer Anton Schauer, beeldhouwer en brandweerman, en ziln vrlendeljjke, hartelijke vrouw ons hun „Griisz Gott" tocricpen. De regen had ojigohouden en bleef verder .weg zoodat ik den avond voor mU had. om Oberammergau eens te bekijken. Leuk dorp leuk stadje eigenlijk, want wr een dorp staan er te veel groote ge bouwen, restaurants, winkels Het was er r.u vol; een txmte menigte, menschen van allerlei landaard, krioelde er dooreen: Hollanders en Franachen, Italia nen en Engelschen, Amerikanen en Jaj»n- ners onder de laatsten waren er zelfs, die In hun nationaal kostuum, de kimono, rondliepen tusschen de typische, veelal aan den buitenkant met bjjbelsche voorstellingen beschilderde kleurige hulzen. Zie bijvoorbeeld het stamhuis van dr. Lang, het zoogenaam de Pilatushuis, waar op den gevel aan den tuinkant de veroordeeling van Jezus door Pilatus is uitgebeeld. En al die huisjes en huizen, te midden waarvan de smaakvolle barok-kerk met haar peervormig bekroonden toren zich verheft, staan, met het reusachtige Passie-theater, kleurig tegen den valen bergwand, die het heele Ammerdal insluit; alleen In het Noordwesten worden de bergen heuvels, is dan den ammergau, al zijn de hulsjet waarin die bedden staan et waarmee de meeste gasten ziel moeten vergenoegen, daar d< hotelruimte natuurlijk niet be rekend kan zUn op zóóveel be zoekers, veelal ook zeer een voudig. Maar, eenvoudig of niet de pensionsprijs is bejiooriljk 44 Mark en een verplicht» fooi van tien procent, dus f 2f in Hollandsch geld voor twee nachten slapen en een dag eten fier persoon. En je moet daar wel logeoren. of je wil of niet, want alleen In je pension kan je een toegangskaart voor bet Passie-thaoler knopen, die ne gen of twaalf gulden kost. In het eene pension betaal je ne gen gulden voor Isten rang B, in het andere twaalf gulden voor Isten rang A. maar je weet nooit vooruit wat ja krUgt. Want vandaag heeft dit pension de dure kaarten en morgen dat, zoodat je altijd op f 13 moet rekenen, daar er van de dure wel de meeste schijnen te zUn. Dat is wel een beetje veel geld, 41 gulden voor één dag verblijf plus een theaterbiljet, maar als je dan de voorstelling liebt bljge- woond dan ben je blij, dat dat je niet heeft laten afschrikken Het was je méér waard geweest! van procenium beslaande, in een lange rU opstelt. de proloog-zegger. Anton Lang, de vroegere Christus in het midden. De muziek zwijgt, en nu klinken de woorden van oen proloog, tot in de verste hoeken van de reusachtige ruimte aan de tooneelzljdc geheel open ja. want al zitten de toeschou - wers onder een beschermend dak. de spe lers staan in de open lucht, wor den nat als het regent, verzengen als de zon brandt: in geen geval toch wordt het spelen gestaakt. Het tooneel is niet als oen ge woon ooneel. In het midden van de groote ruimte staat iets, dat men met het tooneel zooals wjj dat in onze schouwbur gen kennen, kan vergelij- ken: een vierkante ruimte, die met een gordijn afgesloten kan worden. Aan weerszo den daarnaast tiet men een straat, die naar achteren om buigt, zoodat men de menschen die door die straat op het tooneel komen als het ware uit de verte ziet aankomen. Naast de linksche straat be- nog een bouwsel, dat het uitzicht wat slanke Kofel, tot 1343 Ofeerammergauer typrn en een Oberammergeuer buis |k:«> j - goede bed ui Ober-

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1930 | | pagina 7