FEUILLETON
BLADZIJDE 1
DERDE BLAD
ZATERDAG 7 JUNI 1930
DE ERFENIS VAN EEN
PRINSES
(Wordt wscniflSI
3
öV
V
ES
PASSIESPELEN
t
een
heb
van
1 regen
rig en
ARTHUR TERVOOREN,
En nu het spel zeil.
voor-
geheel
hoe
te
Op da markt
ia
Obaraauaar*Ml
anders,
hebben
gen kleine, zeer fraaie in barokstijl versier
de kerk de Hoogmis opgedragen.
Neen, niet als bU ons, mêt begeleiding
van orgel en mannenzang; hier gaat het
heel anders toe. Het koor ts een gemengd
vindt zich dan r.z; 1.
paleis van Pilatus voorstelt, terwijl zich recht»
de woning van den Hoogeprlcster bevindt
hun
en
u
je wilt als ik
OBERAMMERGAU EN DE
-r
het dorp ligt. Foto rechte
do voorstelling de menigte verlaat
dan die schelmen?
Ja zei de steenhouwer Ik ben het
onbezielde, onwetende werktuig, dat treft.
dus
open,
zijn
hoogte
voet
Foto linke boven: De kerk van Oberammergau mot den Kolel. aan wiens voet
boven I Sen klikje in het dorp, buiten do kom. Fotooaderaani
net paaele-theater
te helpen
Goed, maar spaar hen dan niet zooals
gij mU gespaard hebt....
Meent gij dan dat gij meer waard zjjt
dat hij er op bedacht was, voelde hij zich
reeds bu den hals gegrepen en overwonnen.
Een der helpers van Kaufmann had hem
den lasso omgeworpen.
Machteloos zonk het slachtoffer neer. Het
koord was zoo sterk aangehaald, dat eenige
minuten voldoende waren om hem te doen
stikken
Zijn aanvallers keken met een duivelschen
grjjns naar de stuiptrekkingen van den on
gelukkige.
Eensklaps sprong er uit de duisternis een
man naar voren, greep een der schelmen bij
de schouders en slingerde hem met onweer
staanbare kracht in de diepte.
De beide anderen, met schrik geslagen tij
dezen plotselingen aanval, klauterden in alle
haast op de rotsen om te ontkomen.
Hoe snel zu echter wegvluchtten, toch had
hun tegenstander Kaufmann opgemerkt.
Dat is jammer, bromde Morro’s redder,
ik heb m'n mannetje gemist.
Dan boog hij zich ijlings over den onge-
lukkigen steenhouwer, om het touw om
diens hals los te maken. Het slachtoffer ver-
nntk omen of zich te verdedigen, want vóór weerde zich half bewusteloos.
wand, dicht bij de zee. Daar was htj dus
heengegaan vol vertrouwen en blijdschap,
dat hij nu eindelijk zijn verdiende loon zou
opstrijken Had Blücher niet gezegd, toen hij
hem de twintig goudstukken gaf
Gij zult vijftig, honderd maal zooveel
ontvangen, als ge getrouw mijn bevelen uit
voert.
De ontmoeting zou 's avonds plaats heb
ben. Tegen elf uur, nadat de steenhouwer
reeds eenigen tijd gewacht had, hoorde hij
op den rotslgen grond eenige voetstappen.
Opziende zag htj een man op hem afkomen,
doch wie was hij
In weerwil van de duisternis herkende
Morro in hem Kaufmann, vergezeld van
twee groote. sterke mannen.
In een oogenblik zag hij geheel het
wanhopige van zijn toestand in. De vreese-
Ujke Kaufmann, die niet anders dan beuls
werk had. kwam hier niet om hem het be
loofde geld uit te keeren.
De steenhouwer zag zich verloren. Hoe te
ontsnappen aan dte overmacht?
Lang kon hij niet beraadslagen
nog drie der oude teksten, de oudste ts van
het jaar 1632 |dus nog van vóór het pest
jaar) waarvan een gedeelte zelfs nog wel
een eeuw ouder is. De tweede is drie maal
gebruikt nJ. in 1750, '60 en '70, waarna in
1780 weer een nieuwe tekst verscheen, die
bij de spelen in dat jaar en in 1790 ge
bruikt werd De man die den stoot gegeven
heeft aan de opvoering der Passiespelen in
hun tegenwoordigen vorm is de in 1799 ge
boren en in 1883 gestorven geestelijke Jos.
Alois Daisenberger, die met gebruikmaking
van de oude teksten een nieuwe vervaar
digde. die. eenlgszins omgewerkt ook in dit
jaar weer gebruikt is
de gelofte trouw nagekomen. al hebben oor
log en twisten wel ééns een afwijking van
het vastgestelde jaar noodzakeluk gemaakt.
Niet steeds is dezelfde tekst gebruikt; in
het archief der familie Lang bevinden zich
46
HU was er in geslaagd Morro, zijn moorde-
■»ar te bewegen hem bij te staan in de ge
vaarlijke taak
Waar had Jan dien man dan ontmoet?
En welke omstandigheden hadden er toe
geleid, om van dezen wolf een getrouwen
waakhond te maken?....
Het was nu twee weken geleden, dat de
steenhouwer hem in het water van de Bt-
dassoa geworpen had.
Morro, die geheel onbekend was met de
plannen van het geheime Genootschap en
steeds meende, dat men zijn hulp met goud
zou betalen, had een rendez-vous in Pas-
•»jes geaccepteerd, In dekrat, van een rots-
waarln de ontroering trilde:
Janik geef mij geheel aan
overdoe met mij wat
mjj maar wreken kan
Wilt ge u wreken?
Dat zweer ik u. Die ellendelingen heb
ben mij te barbaarsch behandeld.
GU zult u wreken I Gij hebt mij slechts
nachts ontmoetten: eerst op het slot van
Font-Aulade, waar ge mü voor een wezen
uit de andere wereld aanzaagt, dan in
Fontarabie en nu hier! Welnu kameraad, als
ge nog lust hebt mjj te verdrinken, ga je
gang dan maar, geneer je niet. Er zijn geen
getuigen bjj ert misschien betalen je meesters
dezen keer wat meer dan een touw om den
hals.
Morro evenwel lachte niet HU greep de
hand van zijn redder en sprak met een stem.
Hé. riep de bevrUder. laat me begaan,
als gj; leven wilt. Ik ben Kaufmann niet!
Morro opende nu voor 't eerst weder de
oogen en keek naar zUn redder, dien hj) on
danks de duisternis, herkende
GU hier! stamelde hU. ;naar gij
waart dood
Best mogelijk. In ieder geval heeft dat
niet lang geduurd, zooals ge ziet
En voor 't eerst na langer tijd lachte Jan
weer.
Wat is er gebeurd? vroeg de steenhou
wer. terwUl de. ander hem de slapen wreef
Ja ziet ge. de rollen zUn omgekeerd, zei
de huisknecht, zU die u geld schuldig zijn,
komen om u te vermoorden en degenen, die
gU om het leven brengt, redden u van den
dood. Ik had een groote schuld jegens u.
maar nu zUn wU quitte.
Na eenigen tijd was Morro geheel beko
men van zUn schrik en had zich daarom op
gericht.
Ik ben een schurk, zei hU, een verra
der.
Ja. en een mijner oude vrienden Het
schijnt echter, dat wu elkander alleen des
en roem te oogsten, maar alleen om een
heilige gelofte ge-tand te doen. Tot aan het
einde der wereld zal Oberammergau elke
tien jaar de Passiespelen opvoeren, hebben
drie eeuwen geleden de voorouders dezer
dorpsbewoners acn God beloofd die ge-
De dag van het Pas
siespel.
*s Morgens om zes uur
wordt in de voor
een dorp groote,
maar voor zoo
veel vreemdelln-
Om acht uur precies, als nog enkele laat
komers tusschcn de rijen wachtenden door,
naar hun plaatsen schuifelen, klinkt de
muziek en aanstonds daarop treedt vaal
beide zijden van het tooneel het koor op.
dat zich, de heele reusachtige breedte
een lange
Anton
het
koor en het orgel wordt versterkt door een
volledig orkest met violen en violoncellen en
bessen, met bazuinen en trompetten, met
fluiten en trommen en bekkens en het da
vert door de kerk; en waar bij ons bij de
consecratie een bescheiden schelletje klinkt,
daar schetteren hier bazuinen het uit, dat
het wonder van het H Misoffer weer is
voltrokken.
De Mis van Haydn.
En opgepakt staan er de menschen in de
kleurig beschilderde, rijk met beeldhouw
werk versierde kerk, opgepakt als sardientjes
in een blikje en tot buiten de deur, op het
fraaie kcrkhol. dat het gebouw omgeclt.
knielen ze neer, de geloovlgen, die straks
't grootsche Passiespel zullen gaan bijwonen.
Nauw is de H. Mis uit, of het wordt een
jachten en jagen om thuis te komen en
daar te ontbijten, want over een uurtje al.
om 8 uur, begin het spel
De zon schijnt en het is vroolljk op straat
en die nog niet mocht weten waar de groote
schouwburghal zich bevindt. hU volgt maar
den dichten stroom van menschen, want
alles gaat naar „het spel.”
Door de zestien ingangen betreden de be
zoekers. meest allen gewapend met reisde
ken of kussen het spel duurt lang en de
itoelen zijn hard de reusachtige hal. Geen
gedrang alles gaat geleidelijk, als vanzelf,
dank zij de uiterst practlsche regeling en
spoedig zitten ze daar alle vUf dui
zend. die gekomen zijn om bjj te
wonen de inlossing van de „Pest-
belolte' dei Oberammergauers.
Men weet het toch, dat de Pas
siespelen zooal niet hun ontstaan
want ze waren al vroeger op
gevoerd. maar dreigden in on
bruik te geraken dan toch
hun voortbestaan danken
aan de pest, die in 1633
S meer dan 80 van de 600 in
woners van het dorpje weg-
sieepte. Toen legden ze in
Oberammergau de gelofte af,
als de plaag ophield, elke
Hen jaren. tot aan het eurdc der wereld toe.
het lijden van Christus met een Passiespel
te zullen herdenken en van dat oogenblik
■stierf er in Oberammergau geen mensch
meer aan de pest In 1634 werd het spel
voor de eerste maal uitgevoerd en sedert is.
maar «U zijn het hoofd, dat tot de misdaad
besluit en mij daartoe aanzet. Maar heg
wist ge,...
Bah, dat Is tamelUk eenvoudig, ze! Jan
ironisch. Ge praat er maar op loe, armé
jongen. Hebt ge niet aan eenige zeelui uit
Hendaye gezegd, dat ge dezen avond naar
Passajes ging? Dat Is mij ter oore gekomen
en Ik heb u gevolgd, omdat ik bang was,
dat gU een of anderen dammen streek uit
zoudt halen. Het schijnt dat mijn vrees niet
ongegrond was. hè?
Morro voelde zich geheel overmeesterd
door de geheimzinnige kracht, die er van zijn
redder uitging. Deze was inderdaad door zUn
verrassend stoutmoedig optreden, waarin zijn
sterkte, zijn beleid en menschenllefde nWw-
blonken, plotseling meester geworden van
Morro. dat ruwe wezen met beftlgen wil en
driften.
Dus gü wilt mU volgen, vroeg Jan.
Getrouw als een hond, verklaarde dd
ander.
Ik waarschuw u echer dat ik u geert
stapels goud kan geven!
en brandweerman
hartelijke vrouw
Is het tooneel geen gewoon
tooneel. ook hetgeen opgevoerd
wordt is geen gewoon tooneel -
stuk Wel behandelt’de tekst
aaneengeschakeld het lijdens
verhaal des Heeren. van aen
intocht van Jezus in Jerusalem
tot aan de glorierijke opstanding maar
daartuaschen door worden de verschillende
tooneelen telkens ingeleld door een proloog,
die dan onmkidelHik gevolgd wordt door
een levend beeld, waarin een met de hand--
TZ- RITTEK?
LZ Ik denk er niet aan
A *- Ik ben naar Oberammergau gegaan,
om er gesticht te worden, om er te medi-
teeren .over het lijden van Christus, niet
jn de eerste plaats om er mooi tooneelspcl
te zien. En gesticht ben ik er en gemedi
teerd heb ik er. beter, inniger, dan
ik het ooit bjj de best»
vasten-meditatiee heb
kunnen doen.
En bovendien heb ik
■naar heelemaal als bij
zaak, mooi tooneelspel
gezien.
Daarmee wil ik niet
zeggen, dat alles vlek
keloos was. dat er geer
aanmerking zou te ma
ken zün. maar die ei
niet komt om nu ccru
goed op te letten, hrx
die ..eenvoudige;;, men-
when uit Oberammer
gau nu eigenlijk we
..spelen", die ziet Je
tletne tekortkomingen
niet, door de overwel-
ligende menigte groot,
ache en verheven mo
menten.
Toen ik, met vele an
deren, die met den ex
tra trein van „De Ka
tholieke Illustratie" naai
Ober Bayern warer
gekomen, om daar, be
halve het Passiespel noj
veel ander moois tt
tien, in Oberammergat
uit den trein stapte, re
gende het. Van de langt
Apostel-haren, die on
der de roode pet
den witkiel die 'iler
een blauwkiel is
uitkwamen, dropte het
water op mUn kof
fer. dien hl) aan 'n riem op zijn rug hing
en in ziln rulgen baard glansden de druppels
jn de juist doorbrekende zon.
Aan het stuurwiel van den auto, waar-
ons geleidde, zat, blootshoofds,
het uitzicht wat meer
De slanke Kofel, die
top tot 1343 meter
verheft en aan wiens
Oberammergau ligt, bc-
hecrscht het dal. dat daar met
zijn bloemige. malsche weiden
ligt als r»n oase ir. de met sneeuw bekroonde
reusachtigc steenmassa’s rondom.
Heel lang heb ik dien eersten avond niet
in het dorp rondgcwandeld na een nach-
tclijke treinreis lokt een goed bed meer
joftc niet tot een leugen te maken daarin
stellen de tegenwoordige Oberammergauers,
zoo goed als die van de
geslachten die vóór hen
waren, hun eer.
Die drang om te spe
len, niet omdat er van
heinde en ver men
schen komen om dat
spel te zien, maar om
dat zjj het als woord
breuk zouden beschou
wen als zij het niet de
den. legt in hun spel
iets verhevens, iets dat
boven alle kunst uitgaat
omdat het de snaar van
het gevoel doet trillen
bij de spelers zelf en.
door hen. ook bij de
toeschouwers.
Die vjjf duizend die
daar zitten in de zaal,
zijn geen menschen. die
kijken naar andere
menschen, die daar
voer hen staan te spe
len, neen. het zijn
menschen, die met die
spelers overwegen het
schrikkelijke lijden, dat
de Godmensch voor ons
allen ondergaan heeft.
Die vijfduizend, op
gegaan naar het Pas-
«etheater om te genie
ten van wat zU ala
kunst hebben hoeren
prijzen, zijn vijfdui
zend medlteerenden ge
worden. door den ver
heven eenvoud, de ont
roerende eerlijkheid, de godvruchtige over
tuiging van die eenvoudige dorpelingen, sjoe
lend voor de eer van hun God. die ook da
onze is.
ling van het spel overeenko
mende gebeurtenis uit het oude
testament wordt voorgcsteld.
Ter verduidelijking een enkel
voorbeeld: Vóór het verraad
van Judas wordt vertoond,
komt eerst als levend beeld:
..De zonen van Jacob verkoo-
f>en hun broeder voor twintig
zilverlingen.”
Wel verre van storend te
werken op den gang van het
geheel geeft juist dit telkens
afbreken van de eigenlijke han
deling een zekere rust; hét is
als het ware alsof men hetgeen
zal gaan volgen, als een visioen
vooruitziet, een dood visioen,
een levend beeld, maar zonder
levan, dat den indruk van het
levendige beweeglijke tooneel
dat er op volgt door de tegen
stelling des te meer relief ver
leent.
Op zichzelf zUn die vieren
twintig levende beelden mees
terstukjes van regiekunst, kleu-
fraai gegroejocerd. maar aangrijpen
der is toch de indruk dien het lijdensverhaal
zelf op den toeschouwer maakt
Als je daar zit in die groote ruimte en je
ziet er voor je het lijden van den God
mensch: ZUn afscheid van Zjjn moeder in
Bethanie; Zijn doodsangst in den hof van
Gethsemane; Zijn bespotting en ZUn geese-
llng en eindelijk Zijn smadelUken dood, dan
denk je niet meer aan tooneel. dan word je
meegesleept door de
overgave waarmee de v
spelers zich aan hun
taak geven, een taak,
die zij niet op ZjR
zich hebben geno-
men om aardsch
gewin, of om eer
Waar even iets tooneeitn^tigs komt in
houding of gebaar ook deze spelers zijn
menschen en niet onfeilbaar daar schaadt
dit dadelijk den indruk, die geschapen
wordt, juist door den eenvoud, die over het
algemeen het spel der Oberammergauers
kenmerkt. De menschen die zjj uitbeelden
zijn werkelijke menschen. menschen met hun
deugden en hun gebreken. De apostelen
worden niet als heiligen voorgesteld en Pl-
latus en Kaiphas niet als duivels het
zijn allemaal menschen, dte we voor «na
tien leven en die we HftiflBn begrUpeUTT
Nooit heb ik kunnen begrijpen, boe «m
man ais Pilatus. dié toch geen domkop en
geen zwakkeling was, niettegenstaande hij
Jezus onschuldig wist. Hem toch aan da
Joden overlevende nu begrijp ik het.
Nooit heb ik kunnen begrijpen, hoe dezelf
de Joden die acht dagen tevoren Christua
met gejuich en palmgewulf In Jerusalem
hadden ingehaald, nu plotseling ala waren
zij bezeten schreeuwden: „Kruisigt Heml”
nu begrUp ik het.
Het Passiespel van Oberammergau is voor
mij een openbaring geweest en ik dank Go<%
dat ik het heb mogen zien.
heen hjj
weer zoon langharige een echte Johan-
neskop die ons bracht naar het pension,
waar onze gastheer, de heer Anton Schauer,
beeldhouwer en brandweerman, en ziln
vrlendeljjke, hartelijke vrouw ons hun
„Griisz Gott" tocricpen.
De regen had ojigohouden en bleef
verder .weg zoodat ik den avond voor mU
had. om Oberammergau eens te bekijken.
Leuk dorp leuk stadje eigenlijk, want
wr een dorp staan er te veel groote ge
bouwen, restaurants, winkels
Het was er r.u vol; een txmte menigte,
menschen van allerlei landaard, krioelde er
dooreen: Hollanders en Franachen, Italia
nen en Engelschen, Amerikanen en Jaj»n-
ners onder de laatsten waren er zelfs,
die In hun nationaal kostuum, de kimono,
rondliepen tusschen de typische, veelal aan
den buitenkant met bjjbelsche voorstellingen
beschilderde kleurige hulzen. Zie bijvoorbeeld
het stamhuis van dr. Lang, het zoogenaam
de Pilatushuis, waar op den gevel aan den
tuinkant de veroordeeling van Jezus door
Pilatus is uitgebeeld.
En al die huisjes en huizen, te midden
waarvan de smaakvolle barok-kerk met haar
peervormig bekroonden toren zich verheft,
staan, met het reusachtige Passie-theater,
kleurig tegen den valen bergwand, die het
heele Ammerdal insluit; alleen In het
Noordwesten worden de bergen heuvels, is
dan
den
ammergau, al zijn de hulsjet
waarin die bedden staan et
waarmee de meeste gasten ziel
moeten vergenoegen, daar d<
hotelruimte natuurlijk niet be
rekend kan zUn op zóóveel be
zoekers, veelal ook zeer een
voudig. Maar, eenvoudig of niet
de pensionsprijs is bejiooriljk
44 Mark en een verplicht»
fooi van tien procent, dus f 2f
in Hollandsch geld voor twee
nachten slapen en een dag eten
fier persoon. En je moet daar
wel logeoren. of je wil of niet,
want alleen In je pension kan
je een toegangskaart voor bet
Passie-thaoler knopen, die ne
gen of twaalf gulden kost. In
het eene pension betaal je ne
gen gulden voor Isten rang B,
in het andere twaalf gulden
voor Isten rang A. maar je
weet nooit vooruit wat ja
krUgt.
Want vandaag heeft dit pension de dure
kaarten en morgen dat, zoodat je altijd op
f 13 moet rekenen, daar er van de dure wel
de meeste schijnen te zUn.
Dat is wel een beetje veel geld, 41 gulden
voor één dag verblijf plus een theaterbiljet,
maar als je dan de voorstelling liebt bljge-
woond dan ben je blij, dat dat je niet heeft
laten afschrikken
Het was je méér waard geweest!
van
procenium beslaande, in een lange rU
opstelt. de proloog-zegger. Anton Lang,
de vroegere Christus in het midden.
De muziek zwijgt, en nu klinken de woorden
van oen proloog, tot in de verste hoeken van
de reusachtige ruimte aan de tooneelzljdc
geheel open ja. want al zitten de toeschou -
wers onder een beschermend dak. de spe
lers staan in de open lucht, wor
den nat als het regent, verzengen
als de zon brandt: in geen geval
toch wordt het spelen gestaakt.
Het tooneel is niet als oen ge
woon ooneel. In het midden van
de groote ruimte staat iets, dat
men met het tooneel zooals
wjj dat in onze schouwbur
gen kennen, kan vergelij-
ken: een vierkante ruimte, die
met een gordijn afgesloten
kan worden. Aan weerszo
den daarnaast tiet men een
straat, die naar achteren om
buigt, zoodat men de
menschen die door die straat op het
tooneel komen als het ware uit de verte
ziet aankomen. Naast de linksche straat be-
nog een bouwsel, dat het
uitzicht wat
slanke Kofel,
tot 1343
Ofeerammergauer
typrn en een
Oberammergeuer
buis
|k:«> j
-
goede bed
ui Ober-