5-
Ada
KbXMilïCiRV
p
EX)G|D
Van alles wat
Hoe tante de mieren ving
Een brief van
DE REISVEREENIGING VAN JAN MUIL T^Wck Leeuwaard
HE
(2>
DE B.L.N.S.
(Een jeugdherinnering)
T.O
I
I
gewoon
garenklosje, waarvan de eene zijde een
beetje wordt verwijd. Het teekenlngetje
geeft duidelijk aan. wat ik bedoel.
OVERNEMING UIT DEZE
RUBRIEK ZONDER TOESTEMMING VERBODEN
^erL*r,’s
dat
tante Marie,
>nd
1
1
Nu, ik houd op.
jullie
ADA
A. L
s
n
d
WIST JE DAT?
h
Met tante te praten
J.
d. M.
Oost-Voome, datum
Beste clubgenooten.
B o tv,
en sag daar.
N
«er
1
1
a
ei
t Was alweer een warme dag. maar ge
dachtig aan den goeden raad van Henk,
net te doen, of het niet warm was. bereik
ten we vrij vlug het dorp Rocanje. We
setten onze fietsen daar neer en gingen
naar het meertje loopen. We waren niet
op zoo heel veel bijzonder» voorbereid,
dus viel het bijzonder mee. Wel hadden
we vooraf een beschrijving gelezen. De
diepte schijnt erg ongelijk te zijn. In het
midden is een soort eilandje, dat er haast
jaren
een
men in
cm de
HOE MAKEN WE ZELF EEN
MICROSCOOP
voorwerpen
vergrooten.
1
1
1
1
1
Jullie weten toch wat dat voor ‘n ding
is
mentje berust. Bekijk daarvoor nog
eens even flg. 3 van de teekenlng.
De schijnbare afmetingen 'fan een voor
werp zijn omgekeerd evenredig met zijn
afstand van het oog: is dus de afstand
de helft van de doorsnede, dan lijkt het
voorwerp tweemaal zoo groot
v
t
V
11
d
I
V
n
g
U
d
n
i
a
s
v
t
V
ach
lan
u i
CM
J
•en
I
da
wo
eei
jui
Hc
kl
Je
Kt
kl
n
zi
st
m
U<
di
er
1
1
1
1
1
1
1
spr
del
eei
tro
ver
vai
Ujk
Zal
C
na.
hij"
dat
ver
es
pl
bt
di
to
rij
te
ve
de
ee
w<
ni
ce
la
uii
ov
m.
on
ni
vo
let
«c]
en
ph
be
tw
ah
wi
scl
da
praten,
lekkere
rotsachtig uitziet. Van dat ..rotsachtige”
nam ik een stukje mee (Flg. 3). Het
stukje is gevormd door kalkafaettlngen.
Naar ik uit de beschrijving las. moet
er vroeger meer water in geweest zijn De
plek wordt daarom beschouwd als een
ideale plaats om veenvorming te bestu-
deeren (is dat niet wat voor onzen prof,
om op te disserteeren?)
Ook schijnt het water radium te bevat
ten en is er gelegenheid voor genees
krachtige beden.
De meld bracht nu een paar lekkere
boterhammen
ze er gewoonlijk nog een schepje
bovenop. De nieuwe Duitsche sneltreln-
tot 130
heid! Wat wil je nog meer! Enwat
was het daar heerlijk koel! Heelemaal
geen last van de heete zonnestralen, die
bulten zoo hinderlijk waren! Neen maar,
dat was me nu nog eens een leventje!
Ik kwam 's middags op bezoek bij tante.
Als naar gewoonte opende ik het poortje
en ging dén tuin in. Het viel me al heel
gauw op, dat de gouden-regen niet zoo
motief van den gewonen spoorwegdienst
te bepalen..
Aan het eind van een baanvak van 40
KM met een zwakke daling, begon een
waterpas-gedeelte. Men begon met 8 rij
tuigen. Een zelf-reglstreerd toestel gaf de
bereikte snelheid aan. Telkens werd met
een rijtuig minder gereden, tot eindelijk
de locomotief, zonder last, een snelheid
van 154 S KM bereikte.
Laten we echter met ons sneltrelnvaartje
tevreden zijn. Wij stappen heel gerust in
een trein, maas in het buitenland doe je
dat niet met hetzelfde veilige gevoel, als
je denkt aan de talrijke spoorwegonge-
ongelukken, vooral in Frankrijk, die daar
herhaaldelijk voorkomen.
mijn nichtje, dat hier ook logeert, gisteren
al vroeg op pad Onderweg zagen we niet
veel bijzonders. Alleen wenschten we boo
nu en dan Henks kijker bij ons te heb
ben. want we zagen telkens vogels, die
we niet thuis konden brengen. Een
Omdat de afstand, waarop we een voor
werp in het algemeen op zijn duidelijkst
kunnen zien, ongeveer 18 c.M bedraagt,
lijkt een voorwerp, op 3 c.M. van het oog
gehouden, 8 maal zoo groot als het is. Het
voorwerp lijkt dan 8 maal zoo lang en
8 maal zoo breed, of 64 maal vergroot.
(De omtrek schijnt dus 64 maal boo groot
als in werkelijkheidMaar een ding, dat
we op 3 c.M. afstand van ons oog houden,
zien we slechts vaag, en om dat te voor
komen, dient het kleine gaatje. Gezien
door dezen microscoop zien we bijvoor
beeld den vleugel van een vlieg, zooals in
figuur 3 geteekend is, even groot als een
hand op armslengte gehouden Onzuivere
azijn (we doen een druppeltje op het
mlca-plaatje) schijnt te krioelen van
kleine wormpjes.
Een druppel water, waarin een paar
dagen wat hooi heeft gelegen, laat hon
derden kleine beestjes zien, die in alle
richtingen over het mica schijnen te krul
pen. Is dit geen aardig instrumentje, om
allerlei interessante waarnemingen te
doen? Probeert er allemaal eens eentje te
maken. Je zult zien, dat je daar veel pM-
zler van beleeft.
Maar Mina kreeg geen verklaring van
t geval en ging naar den winkel. Heel
geheimzinnig ging tante een poosje later
met het pannetje den tuin in en spoedig
lagen de drie natte sponsen op haar
plaats.
bessen aan de takken (fig. 1). Op een
paar blaadjes zat iets bruins. Truus, mijn
nichtje, meende, dat het verdorde blade
ren waren. Maar ik begreep, dat we met
roest te doen hadden (Flg. 3). Die roest
maakt de plant buitengewoon gevaarlijk
voor graanvelden, want de roestplanten.
die graanvelden aantasten, moeten een
deel van hun levensloop op berberisplan
ten doorbrengen. Daarom heeft men m
de meeste streken de berberis uitgeroeid.
Des te meer trof bet ons, de planten daar
zoo mooi te zien staan.
geleden heeft
proef genomen
Aangelokt door den zoeten geur van het
suikerwater kwamen de mieren werkelijk
bjj drommen op de sponsen af, proefden
eerst eens aan den rand van de spons
en drongen dan dieper in de grotten en
holen van 't weeke ding. Daar was t een
waar luilekkerland voor hen: volop zoetig -
noegen werkelijk die lastige mieren op
haar 1 raaien boom te verdelgen.
mooi bloeide als anders en
wilde ik, kleine neuswijze man
HOE SNEL RUDEN DE TREINEN?
De snelheid, waarmede een trein over
de rails vliegt is niet willekeurig en
I wordt ook niet door den machinist op zijn
boom en zag daareen nieuwe spons.
„Dat is een mooie vondst.” dacht ik.
..Die steek ik in mijn zak. daarmee kan
ik al mijn klasgenooten gelukkig maken!
Van die reuzespons kan ik ge makkelijk
twintig kleine sponsjes maken; daarvan
kunnen we allemaal een fijn nietw stukje
krijgen, om onze- leien op school schoon
te vegen.”
Wel voelde het ding Wat vochtig aan,
maar daar gaf ik niet om. In een wip
zat de spons in mijn zak en ik ging naar
binnen, verder niet denkend aan den
kwijnenden gouden-regen.
Als altijd werd ik door tante hartelijk
welkom geheeten en weldra zat ik in de
gezellige achterkamer met tante te
De meid bracht me een paar
boterhammen met aardbeien en een glas
melk en ik watertandde, toen al die heer
lijkheden daar zoo voor me stonden.
„Ga je gang maar, hoor!” sprak tante.
„Doe maar net alsof je thuis bent!”
Weldra zat ik dan ook te smullen!
Maar raad je. wat er nu gebeurde?
De spons in mijn zak begon me gruwelijk
zweet brak me uit en als
sprong ik op en rende dol
en de pijn door de kamer.
„Maar jongen." sprak nu
„wat scheelt Jou?”
In plaats van te antwoorden, begon ik
het uit te snikken van pijn en ik liet me
op den grond vallen en wentelde me om
en om. om maar van die ellendige kwel
geesten verlost te worden. Tante werd
doodelijk ongerust en onderzocht me.
Op mijn knie zag ze een groote natte
plek. Dat was een aanwijzing om in mijn
zak te tasten. Verbeeld je haar verbazing,
toen ze daar die spons te voorschijn
haalde! Een heel regiment mieren mar
cheerde er over heen. Al die nijdige
zwartjes waren nog op weg naar mijn
lichaam, om me te kunnen kwellen.
Ik werd ontkleed en in de badkuip ge
stopt. Hé, wat was ik blij, van die mieren
verlost te zijn. Daarna kreeg ik schoone
kleeren aan en weldra was het leed ver
geten. De spons werd (na opnieuw in t
suikerwater te zijn gedrenkt) op haar
oude plaats gelegd en tante had het ge-
Nu, hebben er zalig gelegen en
zijn eindelijk weer teruggegaan naar on
ze fietsen, t Was toen een beetje afgo-
koeld. Maar wat waren we verbrand!
Truus zat zelfs vol blaren op haar ar
men Ik had wel overal pijn, maar daar
bleef het bij. Nu. we blijven nog een week
hier en dan mag Truus met mij naar
huls. Zij zal dus ook wel eens een beschei
den blik in jullie gezellige babbeltjes
slaan. Ik hoep niet, dat iemand zich daar
aan ergert Trouwens, tegen dat jullie
dezen brief leest, is het kwaad reeds ge
schied.
eigen houtje geregeld
Kun Je net denken. Die hangt van een
heeleboel dingen af. Bijvoorbeeld van
het soort en het gewicht der wagens en
locomotief; den aard van den weg; de
grootte van den afstand, die zonder on
derbreking wordt afgelegd en ook de
lengte van den trein zelf.Dat zijn alle
maal dingen, die invloed hebben op de
snelheid van een trein.
Alle treinen zijn op een bepaalde ma
nier samengesteld, d. w. z. in een bepaal
den trein loopen steeds zooveel mogelijk
dezelfde wagens en rekening houdend
met alle bovengenoemde omstandigheden,
werd voor lederen trein een bepaalde
snelheid vastgesteld en is de rijtijd voor
een bepaald traject (afstand) dus pre
cies bepaald. Trouwens, anders was het
voor de menschen op de bureaux ook fi
naal onmogelijk om een spoorboekje in
elkaar te zetten. Dat snappen jullie wel!
Voor dit ln-elkaar-zetten van zoo’n
dienstregeling komt nog veel meer kijken,
maar dat vertel ik jullie later nog wel
eens.
Hoe snel wordt er nu gereden?
De snelheid van goederentreinen gaat
van 15 tot 30 KM. per uur* Locaaltrelnen
en tramtreinen voor kleine verbindingen
op zijlijnen met licht materieel rijden van
20 tot 45 KM De gewone personen
treinen maken 30 tot 60 K.M., terwijl
de zoogenaamde „sneltreinen", die alleen
aan de groote stations stilhouden van 50
tot 90 KM. per uur rijden.
De D-trelnen, die ons met het buiten
land verbinden, rijden hoogktens 90 KM.
per uur. tenminste in ons land. In het
buitenland jakkeren ze zelfs tot over de
100 KM, maar dat is in ons land ver
boden. Daar is 90 KM. het maximum.
Maar, zooals ik seg, in bet buitenland,
doen
daarom
van een
jaar of tien, eens zien, of ik er ook wat
aan kon doen!
Spoedig stond ik asm den voet van den
te hinderen! De mieren vonden het blik
baar niet zoo heerlijk meer in de spons,
die nu zoo samengeperst in mijp zak zat.
Nijdig kropen de zwarte beestjes uit hun
schuilhoeken enverspreidden zich
naar alle kanten. Eenige namen den weg
naar mijn borst en rug. andere naar niijn
beenen! En om te laten zien, dat ze
vreeselijk boos waren, begonnen ze me
te prikken en te bijten van wat ben je me.
Stel je voor, zoo’n duizend mieren (die
zaten er zeker in de spons!) die daar over
je lichaam kruipen en je met nijdige
beten hun misnoegen te kennen geven!
Plotseling smaakte me de lekkere boter
ham met aardbeien niet meer. jfet angst-
-een razende
van de jeuk
Deftig klinkt die aanhef hè. Dat gaat
zoo, als je op zoo n halfonbewoond eijand
zit, zooals ik op het oogenbllk. Ook heb
ik helaas de gewoonte, als ik met va-
cantle ben, datums te vergeten. Heb ik
dan toevallig een kalender voor me han
gen, dan schrijf ik netjes den datum
boven mijn papier. Maar een kalender
zie ik hier niet en dus zet ik netjes
datum postmerk. Maar nu terzake. Henk
zou al lang gezegd hebben: „die meisjes
hebben altijd zooveel tijd noodig om te
beginnen” en terecht.
Ik schrijf deze aan het strand te
Oost-Voome, terwijl juist het bootje van
Rotterdam aankomt. Want als het in
Hoek van Holland te druk wordt, trekt
heel Rotterdam hlerheertSDe duinen zyn
mooi, maar klein.
Maar wat ik eigenlijk vertellen wou, is
mijn tocht naar Rocanje. Ik' ging met
locomotieven kunnen het zelfs
KM. brengen.
Eenige
Amerika
grootst mogelijke snelheid van een ioco-
prachtig gezicht was 'het. toen we in de
duinen eensklaps voor een paar berbe
risstruiken stonden. De planten waren
al uitgebloeid. Hier en daar zaten al
Toen Teddie -morgens wakker werd, lag hü te
kraaien van plelzier. omdat hij sulke mooie dingen
«g. Recht tegenover zijn bedje immers spoelde zich
een sprookje af. vtnt wel twintig mooie kleurtjes
dansten daar op en neer.
Zoo iets moois had Teddie nog nooit gezien.
Waar sou dat toch vandaan komen?
Gisteren had moeder de kamer schoongemaakt,
dat wist Teddie nog goed, want hij had er moe
der zelf nog bU geholpen met het aangeven van
de spon a
Maar als je een ka
mer had senoonge-
niaakt, dan kwamen er
toch geen kleurtjes op
de muren dansen.
Wel een kw-artier
lang had Teddie naar
dat moois liggen kij
ken. Joen moeder bin
nenzwem om hem aan
te kieeden en mee naar beneden te nemen.
Maar opeens schrok Teddie toch werkelijk
van hetgeen hij nu te zien kreeg. Ook op
moeders gezicht dansten de kleurtjes op cn
neer.. hij zag het duidelijkhaar neus
was heelmeaal blauw, en haar wangen geel en
haar ooren waren vuurrood.
Moeder begreep er niets van. waarom Ted
die zoo angstig keek.
..Wat is dat moeder", vroeg Teddie „Kijk
•ent allemaal kleurtjes op den muur en u zit
zelf ook al vol.”
Maar nu begon moeder opeens hartelUk te
lachen.
••Ach, weet je waar dat van komt malle jon-
zen? Weet Je dan niet
meer dat moeder gisteren dat mooie
gekleurde papier boven tegen de ra
men heeft geplakt? Zie maar en als
de zon or doorneen schijnt, dan zie Je
al die kleurtjes op den muur en op
moeders gezicht... En dat dansen komt
van de takken van de boomen die voor
Je kamertje staan.”
Ja hoor, nu zag Teddie het ook.
Hij was nu werkelijk gerustgesteld,
want die kleurtjes op den muur waren
wel mooi, maar dat 'pt-'ders gezicht
er zoo raar uitzag. %nd hfj niet
leuk.
was als andere jaren?
Tante beschouwde den boom eens op
lettend, keek ook eens op de onderste
takken en in de onderste bloemtrossen
en toenging haar een lichtje op! De
mieren waren de oorzaak, dat de boom
niet goed groeien wilde. Zü waren het,
die hem belemmerden in zijn groeikracht,
die den prachtigen boom deden kwijnen!
Het bleek dan ook, dat er duizenden,
neenmillloenen van die zwarte kleine
plaaggeesten in den boom huisden en
tante huilde bijna van verdriet over die
nare beesten, die haar boom, haar groot-
sten trots, niet met rust konden laten.
Wat er echter tegen te doen? Tante
peinsde zich de hersens moe enmeen
de ten slotte de oplossing gevonden te
hebben! „Mieren houden veel van suiker.”
dacht mijn slimme tante en ook suiker
water Is voor hen een geliefkoosde drank!
Weet je wat ik nu zal doen? Op den
grond, dicht bij den stam van den boom
leg ik een groote spons neer, die Ik van
te voren in suikerwater drenk. Ook op
de takken in de hoogte leg ik een paar
van die natte sponsen neer en dan zal
Ik ze wel krijgen! Ze zullen zich in de
gaten van de spons dringen om te snoepen
van t zoete vocht en 's avonds daag ik
heel onverwachts op en haal de sponsen
(die natuurlijk vol meeren zullen zitten!)
weg en daarna drenk ik ze opnieuw in
suikerwater en leg ze weer op haar plaats.
Zoo zal ik in een paar dagen die lastige
beesten wel kwijt- zijn. En tante lachte in
haar vuistje, dat ze zóó slim was!
Het plan werd netjes uitgevoerd en
Mina, de meid, kreeg last, een pannetje
met fijn suikerwater te maken.
„Waarvoor juffrouw?” vroeg de nieuws
gierige AagjeMina, wil ik zeggen.
Maar tante, die uit haar humeur was.
Bel kort en bondig: „Doe maar, wat ik
je zeg. Mien." En toen het pannetje klaar
stond, zei tante: „En nu naar den winkel
om drie groote sponsen te koopen.”
„Out, juffrouw," Niel Mina weer in.
„wat moet u nou toch met drie nieuwe
sponsen doen? Onze spons is toch nog
heel goed!”
Hoe grooter de klos is. hoe sterker de
vergrootlng. Heb je dus dien eenen kant 'n
beetje uitgevijld, dan maak je de binnen
zijde heelemaal pikzwart met Oost-Indi-
tchen inkt, dien je dan goed laat drogen.
Lijkt ie je nog niet donker genoeg, dan I
ga je er met je inktpenseel nog maar
eens overheen.
Op de verwjjde opening maak Je daarna
een stukje doorzichtig mica of celluloid,
Je weet wel van dat goedje, dat ook dik
wijls voor kacheldeurtjes zit.
Je kunt dat het best erop vastmaken
met een paar kleine spijkertjes. (Zie op de
teekenlng B.)
Aan den anderen kant van den klos,
dus bjj C. bevestigen we een stukje zwart
karton. Heb je dat niet, wel dan neem je
wit en je Oost-Indiache inkt zorgt dan wel,
dat het pikzwart wordt.
Met een beetje gluton krijgen we dat ee
gemakkelijk op vast.
Precies in het midden daarvan, dus bfj
D, maken we met een scherpe naald een
gaatje. Nou moet je er vooral oppennen,
dat dit gaatje uiterst klein is. anders
wordt je beeld wazig en onduidelijk. Dus
denk daar vooral om.
En nu is onze microscoop kant en klaar
en kunnen we hem gaan gebruiken.
We zetten nji een klein voorwerp, dat
we eens wat nauwkeuriger willen bekij
ken en dat we. om het te doen kleven,
nat kunnen maken, op de doorzichtige
oppervlakte B en kijken dan door da
opening D.
Het is noodig. dat we onzen microscoop
op een sterke lichtbron richten, en. zooals
bU al dergelljke Instrumenten, moet het
voorwerpje, dat we bekijken willen, door
zichtig zijn.
Ik zal je nu ook nog duidelijk maken
op walk' tTW~lp~~l ons eenvoudig instyw— -rr-^
mentje berust. Bekijk daarvoor nog maar
Toen ik nog een kleine jongen was,
was ik dikwijls bij mijn tante Marie, een
allerliefste oude, ongetrouwde dame. Ze
bewoonde 'n aardig villaat.e even buiten
onze stad en daarvoor bevond zich een
tuintje, zóó aardig, als men maar zelden
zag. Dat tuintje was de trots van tante.x
Daarin bloeiden in het voorjaar viooltjes,
rozen, tulpen en nog veel andere schit
terende bloemen. Bewonderend bleven de
wandelaars staan, om tante's bloemen te
aanschouwen en te geniéten van de heer
lijke geuren. Vooral de prachtige ..gouden
regen”, die in een hoekje van den tuin,
vlak bU het hek stond, trok aller aan
dacht. als die heerlijke, gouden trossen
van bloemen in Mvervloed over het hek
hingen. Nergens zag men zulke trossen
bloemen. Nergens geurden ze zoo lekker
als in tante’s tuin!
Je kunt dus begrijpen, hoe treurig tante
was, toen in zeker voorjaar de boom veel
minder trossen droeg dan andere jaren.
Ook zagen de bloempjes er lang niet zoo
fleurig uit als anders. En tante peinsde
er over, hoe dat wel mogelijk kon zijn,
ze had toch door haar ouden, vertrouwden
tuinman den grond om den stam goed
los laten woelen, had den boom mest ge
geven en goed laten snoeien! Hoe kwam
het dan, dat hij dit Jaar niet zoo fleurig
Da’s een instrument, waarmee je heele
kleine voorwerpen verscheidene malen
kunt vergrooten, zóbdat je dingen
kunt zien, die je met het bloofe oog niet
kunt waarnemen.
Nu zijn er wel fijne toestellen te koop,
die bijvoorbeeld iets wel 500 maal kun
nen vergrooten, maar die kbsten vies dut
ten. wel een paar honderd gulden.
Maar we maken er vandaag eentje, die
kost geen halven cent.
Hoe is die?
Je hebt misschien wel eens gehoord, dat
het moge! Uk is om zonder lens van een
doodgewoon sigarenkistje een camera
fotograftetoestelte maken.
Maar zoo is het ook mogelUk een mi-
croskoop te fabrlceeren, die tot 64 maal
vergroot
Je hebt daarvoor noodig een
150 Krok Odll vermaakte zich intusschen best bU de
kippen en had een druk gesprek met een kippetje,
dat op een randje van een ton stond.
Ui. Het was voor het eerst van Fn leven dat bet
eentje met een gans kennis maakte. HU dacht
eerst dat hU Reuse-eenden vóór bad.
149 Dat duurde net zoolang tot Kalkoen erbU kwam.
Kalkoen was een deftig heer, die van kwajongens
streken niets moest hebben, ook niet van de
sprongen van Beer.
153. Toen hjj dat zei, moesten de ganzen geweldig
om hem lachen. Zoo’n domme eend tochNeen,
maar dan waren ganzen toch boel wat slimmere