DE BESLISSENDE SLAG IN DEN EERSTEN BOERENOORLOG De Tweede Groote FEUILLETON Boerenoorlog ■£r,jm:ïrAiwie,-u een goed heenkomen I DE VIERDE SEPTEMBER „Wfaer Engeland» imperialisme 1H De zucht naar macht en Aoud „Des to die handige vandoor gegaan, bt" TT VOOR VIJFTIG JAAR OP DEN AMAJUBA A D. KEET zich ook Priisrtus OmmsooI Jwobert Da wnaiaki leldsre, 1881 •I de hl irooten weg glijden F’ blaatte ’t (War* verveigft. 1», luwe echter een n. J. rkUL xktütk PreNisol dag ZeMafrikaanaebe Republiek HM bMeriech terrein De Aasajuba en leuKring I eeargen tijd HOOFDSTUK XVL Een wedloop na et het gerecht. Die verwenschte opstoppingen toch Bryce Oee my ‘n kopple om op te «taan. Gee my die Swaziland met al sy graan En nooit of te nimmer hoor ft my kis: Oee my Suidafrlka Oee my *n roer in my regterhand, Oee my n bok wat vlug oor ’n rand En 'D flukse perd om hom weg te dra: Oee my Suidafrlka Met twee apron] Royce bereikt en l Wat a I Oee my *n vlakte ruim en wyd. Oee my die veld ae oneindigheid En die lekker geur wat die lug daar dra: Oee my Suidafrlka: Van waar Sambeele dreun Tot Tafelberg ae top. Gróót rys Suidafrlka Voor de verbeelding op. Ek alen die Afrtkaander Regeerder van sy land: Ek alen die buitenstaander Reik hom die broederhand. ip dat oogen- ■yce kon vrij ir daarvan was oen flinke, blonde kleed en die z’a hoed I. Hü wm in ge- jongmenfch, dat Suidafrlka is groot, Suidafrlka is ryk. Dit aal nog uit ay hart En uit sy hersens blijk! irnmu f” Gexari bus, die bereikten Na de conventies van Pretoria en Londen had men mogen verwachten al weid bepaling I A ,X* wagen, mijnheer,” merkte de .ent op, langs t’n kin strijkend. Tot stijgend misnoegen van den jeugdigen fat had de agent dit gezegd op ’n toon, alsof hij op tn gemak 'n nieuwen wagen stond te bewonderen. Bn wt «en hoffelijk laehle «u Bryee stapte eveneens door. Z «•ren te diep om M onder woor O— bemfkt tend, l j staan en keek Mi mm Wsfl/ahsdfc „Ja.... e....blauw, wagen Rolls twee zitplaatsen. No. L. 70987. En, beste Flor, ik zeg ie....” ..Welk nummer, mijnheer T” •X L van Londen, snap je en 70987, we krijgen--.- ..Naam, mijnheer F’ „Dien heb ik je al n om luis 01 ^abiik uitbrengen, ««vooraleer h gereed had, wendt De politieagent, die hem aHfid met een wantrouwig en bh 8 aanzag, U blik tuint op de loer, en- - t’n gedachten laten gaan, Boeder gestoord te worden door de gewone vijandelijkheden van den ander. Ben prachtige blauwt Rolla Royce, met twee zitplaatsen, t—- Met koelen blik zag Br Zóó leefde dat voll dieren en wilde menachen, dan nog langer gebukt te gaan onder het Juk van zulk een onrechtvaardige regeering Komt vrienden, komt broeders! Pakt uw wagen, verzamelt uw kudde en laten wtj de grenzen over trekken. God weet waarheen. Hü aal ons leiden.” Dat wm de taal der „voortrekkers*soo ontstond jis groote trek’' naar Noorden, over de Vaal en de Oranjerivier waar tallooae wederwaardigheden en tragische gebeurts niwii n hen wachtten Berucht is het verraad van het Zoeloe-opperhoofd Dkmaan. die eindelijk werd overwonnen op 18 December DM. welk fett nog steeds op „Dingaanrdag” herdacht wordt. De Boeren mochten nu meenen in bet gerust beult te «l)n van bet door hen ge kochte. en ten overvloede veroverde, land: het schoons Natal Maar de Engeleobe landhonger strekte zich nu ook naar dit gebied uit: in 1843 werd Natal door Enge- land junntTioni Merer dsn «tob te onderwerpen, trokken ds Boeren weer verder, onder Pretortus. en als een aanklacht klonk hun taal: „We hebben ons erf. onse vruchten, oneen te velde steenden oogst, onse tuinen, die we met zooveel sorg en vlot bearbeid hadden, wtj hebben dit allee verlaten. W|) verlangen met heimwee naar de roet, de eenzaamheid der woestijnen” Zoo trokken sU weer vorder, en kwamen met de inboorlingen in den Oranje-VrV- ataat op goeden voet, behalve met de Gri- qua’s. waarvan Engeland weder profiteerde, door In IMS ook den Vrijstaat te annexeeren Pretortus kwam wel tn verwet, maar werd verslagen en kon temauwer- nood ontkomen. Nu kwamen de Engelsehen echter op hun beurt ook te moeilijkheden met de In boorlingen. tegen wie ril het ondersptt snnieten delven, omdat de Boeren, aeer be grijpelijk. hun steun onthielden. In het Britache moederland werd men nu toch eindelijk wakker on de regeering sag het voordeel tn van een goede verhouding mat de Boeren. In 1883 sloot men de Zand- rtvtenwnventie. waarbij de Oranjerivier scbeUMUn gemaakt werd van de Britache verantwoordelijkheid, en in 18M word do Oranje-Vrijstaat aan do rechthebbende Boeren teruggegeven. Eindelijk due, na een halve eeuw ven ctiruBt, Ityctan on ■trtJd. echoen voor de Boeren weer een betere tijd te zullen enh—ken Deae duurde echter maar «enige tieniaDwi jaren. Ben nieuwe factor kwam toen te bet spel: do goudrijkdom van den grend en de diamanten van Kimberley Er moest iete op worden gevonden om dien faorttwren grond te annexeeren. En jonge man, deftig gekleed scheef op t'n hoofd droeg, zelechap van een onder 1 te ‘l blauw gekleed was. „Wat voor den duivel." foeterde de eerste ia 4te> adem. „Daar is me Boo n lieve jongen er met onse Luxte vandoor, Fiona. Wat 'a durf. Heil» diender En met voel beweging wenkte hij een politieagent. „Kom 'as hier 1 Nou, kom maar I Ik heb Mts, dat speciaal voor louw oorsa bestemd ia.” De maa ia *t blauw kwam gewichtig naderbij „Mijnbeer f" „Zie Je die blauwe Rolle daar «oo heerlijk over den grooten weg glijden F’ blaatte "t dX T*vaa mii.** weeklaagde hü verder. Reeds eeuweri is het geleden, dat Hol landers en Franache Hugenoten zich ves tigden aan Kaap de Goede Hoop en daar dén volk voortbrachten van Afrikaners, een volk, voorbeeldig in eenvoud, burger deugd en godsdienstzin, dat zich, niettegen staande moeilijke levensomstandigheden, gestaag ontwikkelde tot een natie waar voor thans nog over heel de wereld achting en sympathie bestaat Tben echter in het begin der negentien de eeuw Oroot-Brittannié er sün heer- schappü kwam vestigen, braken voor het Xxige Afrikanervolk dagen van beproeving aan; Jaren van onderdrukking en verne dering een eeuw van onrecht. In plaats van de Boeren bü te staan en hun gezag hoog te houden tegenover de telrjjke. meest nog onbeschaafde. Inboor lingen volgden de Engelechen een politiek van onderdrukking en belemmering op al lerlei gebied Openlük werd voor de Kaf- fcrs pwrtü getrokken tegen de Boeren, wier taal selfs verdrongen werd. BegrlJpelUk was toen de ontevredenheid en de verontwaardiging der Boeren, die ben er tenslotte toe dreef bet vaderland te wriatui. waarin sü. onder vreemde over- heerBching, in geen enkel opzicht veilig waren. Hun leiders spraken: „liever nog de •BVB’ 1 der wildernis van verscheurende ^Mu. ik mow mfl asn uw aangenaam fs- Mlschap onttrekkenbeats vriend, ww pelde hij op sputinM toen. „Ik hoop onse kennismaking In DUrtmoor no* eean te 1 of hfl niew peboord hsd. bijzonderheden zijn er, mijn IbaatT vroeg hy. ngen had Bryce de Rolb 21 1 dook echter Let stuurrad. bof. dat hij dien wagen daar had laten, staan I Hij haalde de handle over. De Rolle gleed voort, Bryce tuurde voor neb utt. t'n oogen slee! te gericht op het achterstuk van den zwarten wagen hij wa> zich met bewust van den be den blik, die sprak uit twee zacht ze overzijden Ie ab Ja m niet moet hebben. Dat is aardig. Flor. Ommbuassn ik wil zeggi n hominmibussen zijn sen algehoeie —imenlijk gingen m hoen en namen de tegenover de Hall stil hield, en zoó bun plaats van bestemming, omsingeld door een menigte vred.twagem, autos, omnibussen en motorfietsen. Ben arm met witte manchet rees statig omhoog En waar een chaoe was, daar kwam orde. onderscheid n. Bij Victoria en MJ Vsuxhall Bridge moeet hij opnieuw evemb t>u Hyde Park, vijf minu» fan wachtin, omdat het geomnge oog ven een dienaar der wet over het vzrkee/waskte en dit SMt machtig gebaar regtlda. van BH dat de Boeren in het rustig bezit van hun land en recht gelaten zouden worden. In het veilig weten van hun herwonnen vrijheid konden «ij er thans weer aan denken hun land tot welstand en grooter bloei te bren gen. De factoren leken gunstig; daarbij kwam nog dat al spoedig meer en meer rijk dom werd ontdekt aan diamanten en goud. waarvan een seker deel natuurlijk ook tn de staatskas vloeide Die rükdotn van den bodem had mede UX gevolg, dat van alle kanten ware rush naar de goudvelden en diamantmünen begon Een onoverzienbare schare vreemdelingen kwam slch thans veo- tlgsn in Zuid-Af rik» waaronder sen groot percentage van mr twüfelachtlg gehalte. stond vóór het trottoir, ig Bryce dst asa. Ik met n auto’s onbeheerd stond bet daar maar, ’t was een wha filiaal. Dat aoseM toch aanlokkelijk werken op auto-diewa. Hu keek rond «aar den eige- naar. Bn op dot oogenbiik gevoelde hl), dat hij lust had om den eigenaar vaa dien wagen, wie bet ook wal. een, een flinke afstraffing te geven. Hij awmf s’n gal over iemand uit- tpuwen En ab hem dat niet gegeven was 4n wilde hij wel ns even n kort onderhoud hebben neet den agent, die zoo tets had toe- gesraan. Hü overwoog g*B voornemen, maar Ket het tenslotte varen. O» datnoifde oogtnblik kwam een toefte, gwarte Buggatti de poorten van Chattertou’. t.uts uitgeatoven. Aan weerexfidrn stond lanns het spatbord eeen groote koffer en een derde „Maakt hij het b tegenwoordig lastig t Of ligt de handel noowat stiJT hier «weeg hij. terwijl ar oen bijsondere gloed in «ün oog» kwem. Js db atroew uitdrukking ven b gelaat te wijten aan t die misdaden een lid van 1 den hals te schuiven T’ j geen woord een pestend de Viscount niet waren in te willigen. President Kruger toonde zich echter nog toegevend en ver zocht om arbitrage. Toen openbaarde zich bü Engeland een niet minder dan misdadige houding: het weigerde arbitrage, waardoor toch neer waarachünlük de hangende kwesties opge lost hadden kunnen worden en het drama voorkomen ware geworden dat thans moest volgen. Tegenover den «normen troepenaanvoer van Engeland Melde de Republiek een ultima tum. Hieraan werd niet voldaan de oor log was weer begonnen. Deaen Boerenoorlog van 1SM herinnert zich nog menigeen. Geheel de wereld volgde met spanning bet verloop van den strüd. Beroemde namen rijzen weer voor de ver beelding op Kruger Cron jé, de Wet. Botha, Steyn. de la Rey en zooveel anderen. Engeland Bette er aHe« op. en zond Lord Roberts en Kitchener Met wisselend geluk werd de strtjd gevoerd, maar de Engeisehe overmacht was te groot In 1900 werd reeds door Engeland de algeJieele annexatie afge- kondlgd; Paul Kroger, de grijze president, kwam op een hem door de Nedertandache Regeering aangeboden oorlogsschip naar Europa en werd tn Frankrijk. Keulen on tn one land met onbeachrüfeltjke uitingen van sympathie ontvangen. Algemeen trok men partij voor de Boeren, die in een ontsetton- de guerilla hun vijand nog twee Jaren be stookten. Om echter niet al hun vrouwen en kinderen tn de beruchte concentretle- kampen om te laten komen sagen sü sioh eindelijk gedwongen toe te geven; in DM kwem de vrede van Pretoria tot stand. waarbü hun onafhankelijkheid verloren ging. De beenchende stemming dwong Enge land tot niet al te ongunstige vredesvoor waarden. soodat omstreeks 19M selfbestuur werd verleend aan beide kolonies, die zich In D10 met de Kaapkolonie en Natal ver- eenlgden tot het Britsen» dominion van de Unie van Zuld-Afrika. gens de Boeren en vooral na den strijd om den Amajuba. ongetwüfeld een demonstratie van den grooten persoonlijken moed van de Afrikaners, begon de publieke opinie zeer tegen Engeland te keeren En ook was men niet direct voor uitgegaan. wat de achting voor het Britache leger betreft. Het was immers een feit, dat een leger van 12000 man niets had kunnen uitrichten tegen een zooveel geringer aan tal Boeren. Daardoor bleef er voor bet ministerie Gladstone niets anders over dan in de ge leden nederlaag te berusten. Gladstone er kende dat men hem verkeerd had tngellcht H3 vernietigde de annexatie en herstelde de Boeren In hun geschon den rechten. Door de con ventie van Pretoria, die in D31 tot stand kwam, werd aan de Boeren de vrüheid van binnen- landsch bestuur terug ge geven. onder loorwaarde van erk-nnlng van En geland* suzeretnitelt. Hoewel het reeds een belangrijk succes was. had dit U>t gevolg, dat het land nu door twee hete rogene beginsels beheerd werd dat van het volks vertegenwoordigende zelf bestuur «n dat. vertegen woordigd door den Brit- schen resident. Daar dese toestand vele moeilijk heden met zich bracht, ging tn 1883 een deputa tie. waarbij ook Paul Kro ger behoorde, wederom naar Londen, waar in Fe bruari 1884 een nieuwe oonvenUe tot stand kwam waarbü over de suserei- nlteltakwestie al niet meer gerept werd. De voornaamste bracht artikel Zuld-Afrikaarsche Repu bliek aal geen verdrag at verbintenis aangaan met eentgen staat at natie, behalve den Oranje-Vrij staat, noch met eenlgwn inboorltngstam ten Oos ten of ten Westen van de Republiek, voordat het zal zün goedgekeurd door H M de Koningin". (Victoria), Lord Derby verklaarde In het Hoogerfruls dat. hoewel hü ds suaerelnlteit had laten varen, bet weaen ervan was gebleven: de regeering hield dus een slag om den arm De deputatie der Republiek welke van toen af sou heeten _de Zuid-Afrlkaanache Republiek" sag dus haar taak met óen besten uitslag bekroond Vooral was de vol doening groot voor den sympathleken Peul Kroger, die met groote meerderheid tot Staatspresident gekozen werd. De Britache resident te Pretoria werd tot gewoon consul teruggebracht en aan het tweeslachtig bestuur der Republiek was een eind gemaakt Na haar bsuoek aan Landen kwam de deputatie van Transvaal ook tn Nederland, waar zü overal met de grootste sympathie ontvangen werd. Nu waren de Boeren weder vrü maar waakzaamheid bleef geboden, gezien de waarschuwingen van het verleden. Gelukkig vertrouwden hun belangen toe aan een man. die als staatsman een grooten naam wist te verwelven en met vaste hand ds teu gels van het bewind kon voeren Gelukkig tn sün vrüheid en met vertrou wen op de toekomst keerde de Boei terug naar «ün hoeve en cijn land Was het dan teveel, wat hü vroeg, met rost gelaten te worden op den grond, dien hü lief hadl Waarvoor hü gewerkt en gezwwegd en gestre den had. het land, waarvan A. K Keet song: genoemd, vriend. T -h niet telkens „Uw naam. mijnheer»” vroeeg Robert geduldig. „O. neem me niet kwalijk. Dat ia mijn schuld. Veeg uit. Hier, tn n kaartje.” Uit «n binnenzak trok hij g’n portefeuille en nam er een kaartje uit. Robert spelde nauwkeurig naam en woon plaats. „L-o-r-d L-e-l-e-h-a-m 1 M-o-n-i-t-o-r C-I-fa-b. R-i-e-c-e-d-i-l-l-y. Prad tig, mijn beer. We zullen u bericht «enden.” MenI maakte aanttalte otn hacti t* £*tnn Lord Laleham tem bij den arm *Wacht *m even." teemde kunn n we dien stinkenden pakken F’ D» hem koel aan. „Stink hobbeL O, u bedoelt een bominmibua I” Schitterend f” riep lord Lalekam «R.f .Er» hcminimbua Zoo n oude brmdaer Ze MM nooit ab je ae nood., b^t M renige tnoeilükheden der Boeren met de inboorlingen en nam de Kimberley-mljnen in beslag President Brand ging persoonlijk naar Engeland om op te koenen voor de rephten van den Oranje-Vrijstaat Het Kabinet erkende ongelijk en bewilligde een schadevergoeding, belachelük laag voor de rijkste diamantvelden der wereld. Na deze episode richtte de Britache begee- righeid zich naar een anderen kant: thans was Transvaal aan de beurt Toen dew» re publiek omstreeks 1877 een strüd tegen de Matabelen te voeren had. welke aanvanke lijk ongunstig verliep, achtte Engeland dit een prachtige gelegenheid om vanuit de Kaapkolonie de Engelse he troepen Trans vaal te laten bezetten, onder voorwendsel, dat de klsmrblükelüke onmacht der Boeren tegenover de inboorlingen een blüvend ge vaar opleverde voor leven en goederen van alle Europeanen in Zuld-Afrika Hoe het Britache Gouvernement dese daad van bruut geweld kon overeen bren gen met de Zandnvierconventle. was onver klaarbaar De eene deputatie na de andere werd naar Engeland gestuurd, maar bet Mi nisterie weigerde verandering in den toe stand te brengen, voorgevende dat andere de belangen der Britache kolonisten zouden geschaad worden en zelfs gevaar voor een burgeroorlog sou ontstaan. Zoo waa dus weer de Britache heerschap pij gevestigd in Zuld-Afrika. met schending van alle verdragen en conventies louter om te voldoen aan de zucht naar macht en goud Maar ook nu sou het onversaagde volk der Boeren slch niet onderwerpen, te veel nog had bet de eigenschappen in slch van zün Hollandscgie voorvaderen, die eeuwen worstelden om hun vrüheid. Voor vrijheid en recht. Een publieke wrkooping. wegens belas tingschuld, te Potchefstroom werd de aanlei ding tot den opstand. Cronjó stelde zich aan het hoofd van gewapende Boeren en gaf bet sein tot verset. Dit leidde tot een volksvergadering, waar een nieuw Republl- kelnsch bestuur werd ingevoerd sn Kroger. Joubert en Pretortus als leiders werden aan- IV Zoo begon de Vrijheidsoorlog van 1881 De Boeren waren met buitengewone geestdrift bezield en traden zeer voortvarend op. Zü beletten den Engelsehen. hun troepen te Pretoria samen te trekken Te Bronkhorst- rprult. tusschen Lüdenburg en Pretoria, kwam bet tot een treffen, waarbü de Brit- ache krijgsmacht een verpletterende neder laag leed: aan alle kanten, zoowel te Lü denburg, Pretoria als te Standerton werden de Engelechen Uigealoten De Boeren beletten den Gouverneur van Natal den Engelsehen te hulp te komen door de toegangen In het Drakengebergte bezet te houden. Bij Laings Nek werd h|j teruggeworpen. Toen de Gouverneur ten tweeden male trachtte een doorgang te forceeren, wachtte hem de strüd om den Amajuba-heuvel. Hü liet In den nacht van X op 37 FVbroari 1M1 de steile helling beklimmen. De Boeren hadden hiervan kennis gekre gen. Ben vurige toespraak van den aanvoer der verzamelde 150 vrijwilligers om hem heen Onder bescherming van bet vuur eener tweede atdeellng van meer bejaarde mannen, die schoten op alles, wat zich maar even blootgaf, beklommen ds dappere Boe ren den berg en verdreven den vüand van den top, waarop hü zich genesteld had De generaal sneuvelde, de Engelacbe strüdmacht was aan alle zijden totaal verslagen de Boeren hadden overwonnen! Dat was de groote dag van vandaag voor vütUg jaar! De haast ongeloofelüke overwin ning op den Amajuba. die diet alleen den Boeren de overwinning bracht tn den Vrij heidsoorlog. maar ook leidde tot een totalen ommekeer in de Brltoehe politiek ten op zichte van Zuld-Afrika, ten minste voor de eerste decennia. Immers, ds schtjnaehoone redeneertngen en geraffineerd opgeeette tactiek van de En- gelache manipulaties in Zuld-Afrika waren niet langer in staat de wereld te mislei den omtrent de ware bedoelingen Na de vele onrechtmatigheden van Engeland je- De belangstelling van de geheels wereld werd nu weer des te meer op Afrika geves tigd. Verschillende mogendheden schiepen er kolonlén, zoodat al spoedig Afrika geheel verdeeld was. Ook Engeland had zün belangen in Afri ka steeds meer uitgebreid en omsloot weldra de Boerenrepublieken. Met leede oogen be gon men het aan te zien, dat juist deae ge bieden aan het Britache koloniaal bezit ontbraken. Vooral vanuit de Kaapkolonie begon men nu te ageeren om meer invloed te kunnen krügen op den gang van zaken in de Zuld- Afrlkaansche republiek Dit was echter on- mogelük. omdat volgens de wet het kies recht voor buitenlanders niet gemakkelük en slechts na zeer langen tüd van vestiging te verkrijgen was. Zoo moest men zich er dua^^toeleggen, de wet gewijzigd te krij- geÉ^nervoor werden al spoedig alle krach- toir Ingespannen en alle middelen gebruikt. Omstreeks dien tijd kwam Cecil Rhodes naar voren In Afrika als gouverneur van de Kaapkolonie en leider van de Chartered- Company. een tnaatachappü. opgericht om de rijkdommen van Zuld-Afrika te exploi- teeren. Rhodes eras de verpersoonlijking van het Britache Imperialisme dat droomde van Zuld-Afrika als een tweede Brttach-IndW, maar niet minder van de meest brute en hebzuchtige begeerlükheld naar rijkdom men voor zichzelf en zün maatschappü Onder zün aanvoering werden systematisch onrust en ontevredenheid gekweekt onder de vele „uitlanders" die zich tn de Boerenre publieken. en vooral in Johannesburg, had den gevestigd. Het kwam tot een samen zwering van Engelsehen in Rhodesia, zich uitend in een aanval onder leiding van Dr Jameson Ds Jameson-raid mislukte echter totaal, dank sü President Kruger’s waakzaamheid en had slechts tot gevolg dat de Boeren ge waarschuwd waren voor wat hun thans weer te wachten stond. De Engelache etechen, vooral inzake het kiesrecht, werden steeds grooter, soodat ae Robert fronste al peinzend de wenkbrau wen. „Mooie agent op, lani *1**- - de agent dit gezegd op ’n alsof hij op z a gemak *a nieuwen wagen stond te bewonderen. „xewn nep i« je „Ja, nust die car hebben ze gestolen. Rolls Onderbreek me g«8«PL meegepikt, gekaapt, ont eigend ^Robert strekte z’n hand uit, waarmee hij om stilte verzocht. „Ik begrijp ’t al, mijnheer,” zei hij, en diepte uit zijn heupzak een notitieboekje op. „Dua de wagen u gestolen.” „Wat voor den drommel Zoo’n uils kuiken," bromde de eigenaar van de Rolls. „Hoor je ‘t Flor, hij begint het te «nappen Nu, kijk 'Ut haer, ik Ud graag, dat js de kapers te pekken krsef...." „De auto-dMvea, mijnbeer,” viel Robert hem ia de rede. „Ei zijn er dea lasiMen rijd teel «rat. Ik had aooieta wel verwacht ea ik wü u vertellen, dal ik al laager sen diea veal heb.” -Is 1 heuech V vroeg de ander L Mi handigejdief ar onder je oogen Robert’deed of hij nisN „Wat voor I -

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1931 | | pagina 12