ONS
LAD
In Memoriam
Mgr. Prof. Dr. Willem Hubert Nolens
fusrtó: f250.- f ik.- f so.-
W'
•dit nummer bestaat uit drie bladen
VHF EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 201
VRIJDAG 28 A
USTUS 1931
f40.
f50
VOORNAAMSTE NIEUWS
Uit de Pers
f
9
Mgr. Prof. Dr. W. H.
Nolens overleden
De plechtige begrafenis
Levensbijzonderheden
IER UITERLIJK BRIEMAAL VIER ER TWINTIG UREN RA HET ONGEVAL
De laatste oogenblikken
van Mgr. Nolens
Het oordeel van politieke
leiders over Mgr. Nolens
AARGIFTE MOET, OP STRAFFE VAK VERLIES VAR ALLE RECHTER, GES
4.3
NOORD-BOLLANDSCH DAGBLAD
De DO X is te New-York aangekomen.
Dram* te ’s-Hertogenbosch.
wielrenner M. Vluggen
Moord te Maastricht?
Amerikaansch crediet aan Engeland.
Groote bezuiniging In Beteren.
nog
een
de
Sacramenten
zeer
Ir. J. W. Albania.
al
Mr. H. 3. Knottenbelt.
4
BUREAUi
Telefoon:
Laten wij toekomstige zorgen echter
zwijgen bij den rouw van het oogenblik;
scharen wü ons in den geest rondom
de doodssponde van den eminenten pre
laat, die het beste van zichzelf aan de
wereld en vooral aan ons gegeven
heeft, en bidden wij:
Dat hij moge rusten.
In vrede!
van Mgr. Nolens te Venlo plaats
Voor de teraardebestelling zal in
Martlnuskerk aldaar een plechtige
van Requiem worden opgedragen.
viel
het
St.
Mis
Mgr. Prof. dr. W. H. Notens te gisteren-»
avond overleden.
Aan een artikel in ..De Maasbode" over
grooten doode ontleenen wij het vol-
i
i
i
I
ABONNEMENTSPRIJS:
Per kwartaal, voor Alkmaar 2.—
Voor bulten Alkmaar 2.85
Mei Geïllustreerd Zondagsblad
0.60 booger
..De Prutefoehe Landdag aal bijeengeroepen
worden.
BU een zworen brand In Italië lijn 2W
hulzen en barakken verwoest.
Door de credteteonunisaie van de Europee-
■che commissie uit den Volkenbond te rap
port uitgebracht over den internationalen
financleelen toestand.
die
danken
Mi verlies vso ’n
anderen vinger
Naar men uit Venlo meldt, zal deplech
tige begrafenis van het stoffelijk overschot
hebben,
de
H.
leg vragen laat, en daarom, vooral bü meer
of minder gewichtige aangelegenheden, span
ning brengt.
Een eigenschap, die vertnoedelllk eer ver
sterkt, dan verzwakt is geworden door de
elschen, die de leiding van een zoo groote
fractie als de Roomsch-Katholleke stelt,
waarin de schakeeringen. vooral In de la
tere jaren. misschien sterker dan in eenige
andere partij gevonden worden. Maar een
eigenschap ook, die tegelijkertijd voor een
van het leider-
1 De dood, de niemand en niets ont
ziende dood, die ons welhaast dagelijks
voor de smartelijkste en ongelooflijkste
feiten plaatst, heeft ons thans aange
tast in een allerkostbaarst bezit:
Na een wekenlang hevig lijden, waar
in de laatste dagen door talloos velen
met ieder uur, met iedere minuut werd
Mgr. Nolens, de typische staatsman, zoo n
markant Nederlandsch politicus, was vóór
alles democraat. Op de eerste plaats was het
Mgr Nolens erom te doen, de sociaal-econo
mische toestanden te toetsen aan de natuur
lijke zedenleer en de waarheden, welke aan
de menschen geopenbaard zijn door Christus.
Hij zocht naar de wegen, welke konden lel
den tot de verweaenlUklng van die zuivere
harmonie. HU zocht de ruimte van de Chris-
tus-boodschap te brengen In de maatschap
pelijke verhoudingen. In zijn functie van re-
geerlngsafgevaardlgde voor de verschillende
arbeidszaken en conferenties, genoot hü ten
volle het vertrouwen van de overheid. Iets
merkwaardigs voor zün persoon, iets teeke-
nends en verheffends tevens was. dat men
hem zelden of nooit een beperkte opdracht
medegaf; hjj was Immers volkomen onafhan-
kelijk en had een haat gezworen aan de ver
schillende instructies, welke steeds aan de
verschillende gedelegeerden worden medege
geven. e»
Dat de regeering zulk een standpunt te
genover hem. aannam, was overigens niet te
verwonderen, daar hü een uitnemend des
kundige was in arbeidszaken en niet alleen
binnen onze grenzen, maar ook daarbuiten,
den roep had van een bekwaam geleerde te
zUn Inzake de kennis van het Internationaal
arbeidsrecht.
Dr. Franke schreef In het bekende week
blad: Sociale prakis": .Nolens een hooge ka
tholieke geestelijke, leider van de katholieke
partU in Nederland, is een veteraan in de
Internationale arbelds-beschermlng."
Nóg nooit hebben wij ons voor éénige
journalistieke taak zóó beklemd gevoeld
als thans, nu wij aan Mgr. Nolens een
„In Memoriam" moeten wijden:
hoe zouden wij de ontzaglijke be-
teekenis van dezen grooten mensch voor
ons volk en voor de internationale sa
menleving, vooral voor de Katholieken
van ons land endaarbuiten, kunnen
schetsen! hoe zouden wij hem in onze
bescheiden en sobere dagblad-woorden
naar de werkelijkheid kunnen waardee-
ren als mensch, als priester, als geleerde,
als staatsman, als partijleider! o
Zij, die hem in al deze hoedanigheden
en in nog meerdere van nabij heb
ben mogen kennen en liefhebben en be-
Willem Hubert Nolens werd geboren te
Venlo op 7 September 1860. ZUn vastheid
van karakter, nuchter verstand en fierheid
hb hij van zUn hoo^ereerden vader ge
ërfd, zUn vroomheid van zijn zeer geliefde
moeder.
De jonge Wiel, zooals ze hem in Venlo
noemden, was een stille jongen, die weinig
deelnam aan de spelen zUner klasgenooten.
en aan wien men niets bUzonders opmerkte,
dan dat hü een hartgrondlgen afkeer had
van vleesch-eten, en „een stlefkopf" was.
Te Venlo bezocht hü de lagere school en
vandaar kwam hü In 1870 op de voorberei
dende klasse van de 3-jarige H. B. 8
ZUn medeleerlingen op den 3den cursus
waren: W. Berden, thans pastoor te Affer-
den. P. de Sevaux als leeraar thans van de
zelfde school gepensionneerd, W. J. van
Terwlsga, thans gepensionneerd luitenant-
generaal en P. Schrijnen, als apotheker te
Amsterdam overleden.
Onder de ongeveer 50 leerlingen waren er
zes, die zich tot den Priesterstand geroepen
achtten. Zü leerden LatUn en Orleksch bij
de kapelaans der stad. Zoo Nolens bü kape
laan Mathieu Nijssen.
In 1874 ging hU over naar het College te
Weert, waar hij zich weldra door zün helder
verstand onderscheidde.
In de Jaren 1879—1880 studeerde hU .philo
sophic in Rolduc. van waaruit hü te Lelden
het.Staatsexamen deed.
Van 1880 tot 1884 studeerde hU in de rech
ten aan de Universltelt te Utrecht. Na het
doctoraal examen In de Rechtswetenschap
bezocht hU van 1884 tot 1887 het Groot-8e-
minarie te Roermond. Op 25 Maart 1887 ont
ving hU de H. PriesterwUdlng. In Februari
1888 werd hij tot professor te Rolduc be
noemd. Twee jaar later 12 Februari 1890
promoveerde hü te Utrecht cum taude op
een proefschrift „De leer van den H. Tho
mas van Aquino over het Recht.” ZUn pro
motor was professor De Louter, die dezen
eminenten leerling steeds zUn groote belang
stelling gewoonlijk per briefkaart bleef
betoonen, wanneer eenlg belangrijk levens
moment daartoe de aanleiding bood.
Denzelfden dag. dat Mgr. Nolens tot doc
tor In de Staatswetenschappen promoveerde,
verdedigde hij 24 theses, waarmede hü den
titel van doctor In de Rechtswetenschappen
behaalde.
En thans, terugziende op dit leven, mogen
wij met den heer Serrarens constateeren
.Niet het zoeken naar gewin, niet de zucht
naar invloed, niet het streven naar macht,
bepalen zUn handelingen, maar het bewust
zijn te werken in overeenstemming met de
ChristelUke beginselen, met de katholieke be
ginselen. de wet om naar de volle maat zU
ner kracht Gods gebod tot grondwet van de
samenleving te doen maken.”
Van 1888 tot 1896 bleef Mgr. Nolens als
professor te Rolduc, in welk laatste Jaar
Dr. J. Schokking.
De voorzitter van de Chrlstelük-Hlstorische
fractie, dr J. Schokking, schreef om.:
Ofschoon niet de nestor van de Tweede
Kamer, evenmin wat zün leeftUd. als wat
zün daarin zitting hebben aangaat, treedt
hU naar voren als een van de oudste leden
In den besten, meest beteekenenden zin van
het woord Voor de oudere leden zeker niet,
maar, naar Ik meen, ook voor de Jongere is
het Parlement zonder Dr. Nolens moeilijk
denkbaar.
Dit zegt nog niet alles, maar wel Iets; of
liever in dit geval reeds veel.
Want het Is waarUjk niet, dat daarbU dan
allereerst gedacht wordt, aan den man, die,
voor zoover Ik mU alhans herinner, al de
Jaren daar steeds op dezelfde plaats gezeten
heeft, niet op de voorste maar op de ach
terste rU. vanwaar hü de fractie, waarvan
hU de leiding heeft, van bovenaf kan over
zien; die dik wills meer bü den Voorzltters-
stoel'of in de nabijheid van de Mlnlsters-
tafel dan op zijn plaats gezocht moet wor
den. echter steeds herkenbaar aan zijn on-
veranderlUke, statige kleedü, en zooveel meer
dat in dit verband genoemd zou kunnen wor
den.
Neen; maar, ofschoon dat alles er niet los
van is. wel aan de zeer voorname plaats,
welke Dr. Nolens inneemt. En hier Is het,
wat ik bedoelde met de verklaring, dat het
moeilijk valt aan het verzoek om enkele re
gelen te schrijven te voldoen.
Inderdaad. Dr. Nolens is toegankelUk. niet
in den engeren, maar zelfs ruimeren zin van
het woord; wij hebben ook als ChristelUk-
Historischen ervaring daarvan, vooral In
vroegere jaren. wanneer de omstandigheden
in bUzonderen zin tot overleg leidden.
In persoonlUk gesprek komt men onder de
bekoring van den rUkdom van geest en veel
omvattende kennis; en wie hem ook maar
een enkele maal ontmoet heeft In zün eigen
werkkamer.waar alles getuigt van goeden
smaak en niet het minst van Intellectualiteit,
die speurt In het verleden maar meer nog
het tegenwoordige naar allen kant zoekt te
grijpen, heeft daar iets leeren verstaan van
het meesterschap dat hem eigen is. en In
de Jaren steeds grooter is geworden.
Doch hoe toegankelUk. altijd is en blüft er
de beheerschtheld, welke hem tot die bjjaon-
dere figuur in ons parlementaire leven heeft
gemaakt.
Een beheerschtheld, die wat den Indruk
aangaat, geslotenheid nabij komt, bU over-
In Mgr. Nolens verliest zoowel katho
liek als nlet-katholiek Nederland ook een
internationale kracht van bijzondere be-
teekenis; wie zal zijn relaties overne-
men? Aan wien zullen zoovele buiten-
landsche grootmachten haar vertrouwen
zóó rijkelijk schenken als aan dezen
maar zoo voortreffelijken
De „Msb.” heeft gisterenavond
onderhoud gehad met pastoor Beysens, In BkJn
wiens parochie Mgr. Nolens woonachtig was. Keni
die de biechtvader van Monseigneur is ge- Jen j
De nieuwe Hongaarache regeering heeft
zich aan het parlement voorgesteld.
wonderen, zullen, méér dan wij, zijn
wonderlljk-groote eigenschappen en ver
diensten vermogen te schetsen en te
boekstaven voor al den tijd, die na ons
komt.
Maar tenslotte zijn het ook niet eens
deze vrienden en vertrouwelingen van
den overleden leider, die ons een volledig
medegeleefd, is te Den Haag in den
Heer ontslapen onze Minister van Staat
Mgr. Prof. Dr. Willem Hubert Nolens.
Tot' voor betrekkeljjk kÓFWIi tijd ♦as
het slechts aan heel enkele Intieme
vrienden bekend, dat het niet goed ging
met den grooten leider; wars van alle
sensatie, als Mgr. Nolens steeds was,
heeft hij tot op het laatste oogenblik
zijn ongesteldheid zün naderend ein
de zelfs voor zijn meest nabije om-'
geving weten te doen verbergen.
Hoewel reeds zeer ernstig aangetast
door de ziekte, welke hem ten grave zou
voeren, toog hij nog naar Genève, om
dat hij niet ten onrechte meende,
dat zijne tegenwoordigheid aldaar niet
gemist kon worden; maar te Genève, te
midden van zijn belangrijke werkzaam
heid, werd de kwaal hem te machtig:
hij moest de leiding uit handen geven,
hij moest gaan rusten, rusten
Mgr. was vermoeid, oververmoeid.
Dit was trouwens de indruk, die zijn
collega’s in de Kamer gedurende de laat
ste periode van zijn verschijnen aldaar
reeds langer te voren hadden gekregen:
Mgr. Nolens was de oude niet meer;
hoewel hij met den geest al het parle
mentair gebeuren bleef volgen. hij
leefde uiterljjk niet meer zoo méé als
voorheen: hij stapte niet meer veer
krachtig door de zaal, hiér een partij
leider iets influlsterend, dèAr een ka
merlid met ’n enkel woord 'n héél lesje
lezend, met ’n vriend een Limburgsch
gemoedelijk praatje makend om plotse
ling op de regeeringstafel toe te schie
ten om een minister van een, wie weet
hoe belangrijk, advies te dienen; hij
sprong niet meer als geëlectrlflceerd
overeind, als een in de Kamer gespro
ken woord hem prikkelde; hij trom
melde niet meer met zijn vingers op den
lessenaar van zijn zetel, wanneer hij zat
te luisteren en na te denken.
Mgr. Nolens, die anders steeds met
zijn beweeglijkheid de Kamer een leven
dig aspect verleende en zij het dan
ook o! zoo bescheiden! leiding gaf
aan de debatten, Mgr. Nolens was stil
geworden, zat in zichzelf gekeerd
Dat is het begin van het einde ge
weest.
En nu staan wij aan het doodsbed van
den grooten staatsman.
Ter gelegenheid van Mgr. Nolens’ 70sten
verjaardag op 7 September 1930 wUdde „De
Maasbode” een extra-pagina aan, den thans
ontslapen staatsman.
De leiders der grootste fracties in de
Tweede Kamer verleenden daarbU hun me
dewerking.
Zoo schreef de heer dr. H. Colljn. voor
zitter der Antl-Revolutionnaire fractie ojn.:
goed deel de ongereptheid
schap tot op den huldigen dag verklaart. Ook
al wordt hierbij de van anderen onderschei
den opvatting omtrent lelden en volgen In
rekening gebracht, het feit van het meester
schap van Dr. Nolens in de politieke lei
ding zUner fractie, staat onaantastbaar, ook
zender dat htf zelf aan de gedachtenwisseling
deel neemt en dit goeddeels overlatend aan
de telkens daarvoor meest aangewezen le
den. houdt hU. aan de door hem gewilde
richting met beslistheid vast.
Ditzelfde feit geeft, in verband met de ge
talsterkte van de Roomsch-Katholleke Ka
merfractie. aan Dr. Nolens die sterke posi
tie en overwegenden Invloed In het parle
ment. waarmee allen te rekenen hebben. Dr.
Notens, de eenige Minister van Staat. Bon
der ooit Minister te zün geweest, heeft ten
gevolge van die positie op wetgeving en be
leid meer invloed dan bij misschien als mi
nister zou hebben gehad. Dat in de groe-
peerlng der partijen zich in de latere Jaren
vooral om zijn persoon de strijd concentreert
om hem van een geducht tegenstander een
begeerden medestander te maken. Is uit dien
hoofde niet vreemd.
rijkelijk
eenvoudigen,
diplomaat?
Voor ons. Katholieken van Nederland,
klemt nog méér de vraag: wie zal den
grooten, den onbetwisten partijleider
vervangen? Wie zal Mgr. Nolens in diens
heel bijzondere leiderspositie kunnen
opvolgen?
Dr. H. Colljn.
Niet alles wat de 100 uitverkorenen des
volks plegen te zeggen, is even belangrijk,
en toch moet het worden aangehoord en
verwerkt, omdat ook het op zichzelf min
gewichtige belangrijk kan zijn door de be-
teekenls. die een bepaalde politieke groep aan
de woorden van dien spreker verbindt.
Dat geldt nu wel van alle fractle-lelders,
maar niet allen ondergaan die taak op de
zelfde wijze. Er zijn er die opvallend op
merkzaam zUn, er Is er maar één die zijne
opmerkzaamheid beoefent zonder het te la
ten merken, die meestal, schijnbaar zonder
veel interesse, rustig op een der achterste
banken aan de rechterzijde zit en wien niet
temin niets van belang ontgaat Voeg daarbU
den langen staat van dienst van Monseigneur
nagenoeg 34 jaar onafgebroken Kamerlid
en ge hebt reeds genoeg om te beseffen, dat
ge niet meer te doen hebt met één van de
honderd.
Toch mag men hierbij niet blijven staan,
want de werkelijke beteekenls van Dr. No
lens wordt er niet door bepaald. Die gaat
ver boven deze ulterlük waarneembare din
gen uit
Tenslotte ontleenen wü aan het artikel
van mr. H. J. Knottenbelt, voorzitter der
fractie van den Vrijheidsbond, het volgende:
Reeds 34 jaren ishü lid der Tweede Ka
mer, maar met onverminderde belangstel
ling, die jongeren hem kunnen benijden,
volgt hU trouw de werkzaamheden van het
college. Meest stilletjes op zün plaats boven
aan de bankenrü ter rechterzijde. Doch niets
ontgaat hem. Vaak ontgaat ook zijn mede
leden niet wat In hem omgaat, want zijn
gelaat kan daarvan somtijds als hü daar
tegen geen bezwaar heeft! zijn meenlng
over hetgeen wordt gesproken zeer duidelijk
weerspiegelen.
HU is een merkwaardige man. Misschien,
wel het meest (maar anderen kunnen dat
beter beoordeelen dan ik» om zün gaven als
leider. Zeker is het voor buitenstaanders iets
merkwaardigs, dat onder zUn leiding de R.K,
Tweede Kamerfractie, niettegenstaande haar
wel zeer heterogene samenstelling, gemeen
lijk als een politieke eenheid optreedt.
villa
ADVERTENTIEPRIJS: Van 1—
regels f L35: elke regel meer ISi
RECLAME per regel «w
de eerste pagina; voer de overige
pagina’s f 0.56.
RUBRIEK „VRAAG EN AANBOD"
bU vooruitbetaling per plaatsing
9.99 per advertentie van 5 regels:
Iedere regel meer f 9.13
De Limbargscbe
doodgereden.
Reeds het leiderschap der sterkste Kamer
fractie stempelt hem op zichzelf tot de In-
vloedrUkste figuur in ons staatkundig leven.
Dat zou zelfs zoo zUn. Indien Dr. Nolens niet
ware die hü Is. Immers, regeeren in parle
mentairen zin is in Nederland niet mogelük
zonder medewerking van de Roomseh-Katho
lieke fractie; noch ook kan een Kabinet zich
de weelde veroorloven het bewind te voeren
in een anti-Roomscben sin. En dat alleen
reeds maakt den leider dier fractie tot een
figuur, waarmee onder alle omstandigheden
te rekenen valt.
Maar als zulk een leider dan bovendien
waarlUk leider is, en daaraan twUfelt in
dit geval wel niemand dan is het dul-
delUk. dat hU In de politieke constellatie
tot een centrale figuur wordt.
Van zulk een positie een gematigd ge
bruik te maken, verheft Iemand tot den rang
van Staatsman in den dleperen zin van het
woord.
De tud van meer nauwe samenwerking
tusschen de groepen der rechterzijde ligt nu
al eenige jaren achter ons en de persoon
lijke aanrakingen zün daarom niet meer ge
heel van denzelfden aard als voorheen. In
dezen zin dan. dat onderlinge besprekingen
en overleg over zaken den laatsten tüd niet
meer plegen voor te komen. Toen ze nog
plaats vonden, was dat overleg niet altüd
even gemakkelUk. In hooge mate voorzich
tig. placht Dr Nolens zich niet spoedig vast
te leggen. Maar had hü zich uitgesproken,
dan wist men ook waar men aan toe was.
En was er een enkele maal een olotsellnge
en op het eerste gezicht z^p,'Het sóust-Br'
bare koerswüziglng, ik van de vU1, aan
het voorstel de betiu>p ndertüd
door mU ingediejir ^^mdweer h een 1Bler
tijdstip te verV? vU1. gieek achter
af. dat deze „„itariér daar
mee de zaak 7, -M. Zoo zouden
er nog wel me,/ JÏenien zün aan te
voeren, die alle echter naast verandering
tevens van beter inzicht hebben getuigd.
Mannen van zooveel rijpe ervaring en zoo
veel inzicht in de psychologie van de Kamer
zün voor elk parlement van onschatbare
waarde.
Züne Excellentie, de- Doorluchtige en
Hoogeerwaarde heer Monseigneur Prof. Dr.
W H. Nolens is gisterenavond om 8 uur 30
in het gesticht van den H. Carolus Borro-
rneus te ’s-Oravenhage zacht en kalm In
den Heer ontslapen.
Rond half vüf was de doodstrijd begon
nen. Behalve eenige eerwaarde Zusters,
waren bü het sterfbed aanwezig de zeer-
eerwaarde heer L. H. J. Beüsens, pastoor
der parochie van den H. Wllltbrordus, de
geneesheer dr. L. C M Steger en de Twee
de Kamerleden oud-minister Prof. Mr. P. J.
M Aalberse en oud-minister Ir. M. C. E.
Bongaerts.
Mr. H. P. Marchant.
En mr. H. P. Marchant, voorzitter van de
Vrüzlnnlg-Democratlsche fractie, schreef o.a.:
Professor doctor W. Nolens. Minister van
Staat, In de Tweede Kamer hoofdman over
negen en twintig, wordt in de Kamer niet
anders genoemd dan Monseigneur. Er is nie
mand, die Excellentie zegt of professor; lx
heb hem ook nooit bü zün voornaam hoe
ren noemen.
Monseigneur is zeventig Jaar. Men ziet het
hem niet aan. Hü is vrijwel dezelfde geble
ven In de dertig jaren, dat ik hem In de
Kamer heb gezien; alleen is op een goeden
dag het gouden brilletje met de halve glaas
jes er bü gekomen, en. sedert hü hoofdman
was geworden, de veldheersblik, en menige
wandeling naar de regeeringstafel op oogen
blikken, dat er iets dreigde te haperen.
Onder zün collega’s zullen er niet zün,
die niet hoogachting voor hem gevoelen, en
wie hunner hem nader hebben leeren ken
nen, houden van hem.
HOF ALKMAAR
Administratie Na 433
Redactie No. 633
wenlo hem afgevaardigde naar de Tweede
Burner, welke functie hü vüf en dertig jaren
Bnafgebroken heeft waargenomen.
I In 1909 werd hü benoemd tot Hoogleeraar
nn de Arbeidswetgeving aan de Gemeente-
Kfnlversitelt te Amsterdam, welken poet hü
■ngeveer 20 Jaar heeft bekleed. Hü nam ten-
■lotte nog deel als Nederlandsch vertegen
woordiger aan de Internationale Arbeids
wetgeving, woonde in deze hoedanigheid in
f1919 de Internationale Arbeldsconferentie te
[Washington bü. en werd eenmaal zelfs voor-
Mftter. n.l. op de 8ste conferentie. De steen-
tadenconferenties deden weer van Mgr. No
tens spreken als van een internationaal poli
ticus. In Augustus 1923 werd hü benoemd
tot minister van Staat, waardoor de overheid
Mük gaf de groote hoedanigheden en presta
ties van dezen priester te eeren. In het begin
van 1930 herdacht Mgr Nolens den dag, waar
op hü voor 40 Jaar zün belde doctorstitels
behaalde. Maar wars van alle ulterlük eer
betoon en feestelükheden hem ter eere. als
Nolens was, werd ook dit feest evenals ver
schillende andere in stilzwügen voorbügegaan.
Buiten de reeds genoemde functies bezat Mgr
Nolens er nog vele andere, zoo was hü o m.
voorzitter van den Münraad. curator van de
Technische Hoogeschool te Delft, voorzitter
van den Werkloosheldsraad en ondervoorzit
ter van den Hoogen Raad van Arbeid. Van
In tallooze onderscheidingen noemen wü zün
loeming tot Protonotarius apostollcus a.l.p.
'en hulsprelaat van Z H den Paus. Voorts was
hü Commandeur in de orde van den Neder-
landschen Leeuw.
Man van onkreukbaar vertrouwen en on
baatzuchtige persoonlükheid. was Mgr. No
tens n der merkwaardige figuren uit het
geheele openbare leven. Zün füne gesloten
lippen, zjjn groote levendige oogen en zün
Innemende glimlach deden direct den diplo
maat in hem vermoeden. Ulterlük altüd even
kalm en bezadigd, soms büna den indruk
makend van onbewogen zelfkenner en zelf-
beheerscher, was hü in den grond van zün
hart een wezenlük vurig type, een tempera
mentvol mensch. Zün gesprekken waren
meestal droog, maar daarom geenszins ont
bloot van geest en humor; misschien lag
daarin de reden, waarom Mgr. Nolens onder
de diplomaten-ook zoozeer gezien was. Dik-
wüls werd hü voorgesteld als iemand, die in
het geheel geen gevoelen zou hebben; niets
was minder juist dan dat, omdat de diplo
maat zün gevoelens wel vaak moet en wil ver
bergen, maar deze daarom nog niet mist.
Mgr. Notens heeft het van zichzelf bekend,
toen hem op den partüdag bü het herdenken
van den dood van Mgr. van de Wetering, een
persoonlüken vriend van hem, de stem stokte
In de keel. „Tegen mün gewoonte In zoo
verontschuldigde zich de voorzitter van den
partüraad ben ik ulterlük wat aangedaan.”
En dan, wie herinnert zich niet die aardige
situatie, welke zich eenlgen tüd geleden
voordeed op een diner van diplomaten. Een
buitenlandsche gezant, die te Den Haag zün
genooten toe, maar zoent op een gegeven
oogenblik naar het Juiste woord. Mgr. No
tens, een buurman van den spreker, souf
fleerde „wetenschappen”, waarop de gezant
met een vrlendelüke buiging zelde: „Dank
Je, mün jongen”; men kan zich voorstellen
de hilariteit, welke toen onder het corps di
plomatique heerachte en.... den lach van
Mgr. Nolens.
Aan het oordeel van Ir. J. W. Albarda,
voorzitter van de fractie der B.' D. A. F.,
ontleenen wü het volgende:
Socialisme is het staatkundig werk van Dr.
Nolens niet geworden. Naar mime overtui
ging zou hü in een ander politiek milieu
krachtig en volhardend aan socialistische
staatkunde hebben kunnen medewerken. Da
Katholieke Staatspartij, met haar veelkleu
rige samenstelling, bood hem daartoe geen
gelegenheid. Haar eenheid en geslotenheid
ging hem steeds boven alles. Ter wille
daarvan legde hü zich vaak en veel zelfbe
dwang op. Socialistische politiek kon zü nlM
verdragen. Maar zoover zü maar tot sociale
politiek te bewegen «as, bewoog de heer
Nolens haar. Nlemdnd kón twijfelen aan
de diepte van overtuiging, waaruit zün so
ciale politiek voortspruit, noch aan haar
oprechtheid.
Hierdoor heeft Dr. Nolens ieders achting
verworven, ook die van zün tegenstanders,
die achting geldt niet alleen zün werk, maar
ook zün persoon.
De opstandelingen in Portugal zouden
eenlg succes behaald hebben.
beeld van hem zullen boetseeren:
over figuren, als Mgr. Nolens er een
was, oordeelen geen tljdgenooten, zelfs
niet de meest ingewijde, over een fi
guur als Mgr. Nolens oordeelt de onfeil
bare Tijd zelf.
En nu weten wij bij voorbaat, hoe die
onfeilbare Tijd oordeelen zal.
De eeuwen, die gaan volgen, zullen in
Mgr. Nolens zien en eeren den ultelnde-
lljken emancipator van katholiek Ne
derland, ^5ie het groote werk van Mgr.
Schaepman voortzette en we mogen
welhaast zeggen voltooide.
Schaepman en Nolens, er zouden
hoogst belangrüke vergelükende studiën
te schrijven zijn over deze beide groote
figuren, maar het allervoornaamste is,
dat belden geleefd hebben in den hun
door God aangewezen tijd: /ie laatste
decennia der vorige eeuw hadden Mgr.
Schaepman noodig, de eerste decen
nia der nieuwe eeuw konden Mgr. No
lens niet missen.
God heeft het zoo beschikt tot heil
van katholiek Nederland, dat ieder van
beiden leefde te juister stonde en den
arbeid verrichtte, welken de katholieken
van Nederland in deze tijdperken be
hoefden.
Maar, hoezeer Mgr. Nolens als priester
natuurlijk allereerst gestreefd heeft naar
de eere Gods en düs naar een christe
lijke. een katholieke staatkunde in Ne
derland, hij heeft héél de natie gediend
als een der loesten; en juist door Mgr.
Nolens’ optreden is vaak gebleken, hoe
zeer katholiek en nationaal belang pa
rallel loopen.
Men noeme ons één lit>eraal, één vrlj-
zlnnig-demokraat, één socialist, één
communist zelfs, die den prachtigen po-
litieken en socialen arbeid van Mgr. No
lens niet met eere moet vermelden.
Van de mrt ons verwante christelijke
partijmannen behoeven wij in dit ver
band niet eens te gewagen.
Alle •bonnc’z op dit blad sl|n inxevolae de vernkeiina>vuorwaard«n f BnnA Levenalaniw Keheele onxeechlktheld tot werken door f TEfl
tesen ongevallen verzekerd voor een der volgende uiikeeringen JUUU.- verlle. van beide armen, beide boenen of belde ongen
weest en den thans overledene ook
laatste geestelüke hulp verschafte.
Ik ging er naar toe, aldus deelde
pastoor mede, toen Ik van dokter Steger den
ernst van den toestand vernam. Uit eigen
beweging vroeg Mgr. mü na enkele dagen
terug te komen. Hü wist, dat hü waar-
schünlük sterven ging en was zich zün
zware verantwoordelükheid echt bewust.
Vier Augustus heb ik Mgr. de laatste
H.H. Sacramenten toegediend. Het was nog
wel niet noodig en geschiedde meer uit
voorzorg.
Mgr. heeft de H.H.
stlchtelük ontvangen.
Ik ging eenige dagen naar Lourdes en
toen ik terugkwam, was de bedlegerigheid
was
H.
den
gende:
Wü hadden gehoopt hem nog lang te zul
len behouden, wü. Katholieken op de eerste
plaats, die aan hem zoo ontzaglük veel
te danken hebben, maar ook het heele
Nederlandsche volk, dat in dezen priester
een man verliest, die jarenlang zün vader
land in en buiten de grenzen heeft gediend
met een bekwaamheid, een toewüdlng en
een onbaatzuchtigheid, welke spreekwoor-
delük zün geworden In onze vaderlandsclte
historie.
In hem waren inderdaad vereenigd de
beste eigenschappen van ons ras: een.
Nederlander, die in den meest verheven sin
van het woord hart had voor religie en
negotie. Een man. die krachtens zün vrij
willig gekozen levensstaat allereerst gewüde
dienaar was van den Allerhoogste, maar die.
toen de Voorzienigheid hem riep, heel zün
robuuste lichaamskracht en al zün geeste
lüke bekwaamheid aanwendde om de be
drijvige gemeenschap te dienen: als leeraar.
als hoogleeraar, als econoom, als socioloog,
als diplomaat, als afgevaardigde des volks,
als afgevaardigde der regeering, als vakver-
eenlgingslelder. als Journalist, als hooge
school-curator, als voorzitter van gewich
tige colleges, als leider van een politieke
partü. als president van internationale
samenkomsten.
„Geheel en al bet type van een Rtaatsman
speciaal gemaakt om in Holland (bedoeld
schünt Nederland) te stagen”, schreef de
„Gazette de Hollande”. Als man van kracht
en beleid, schilderde hem de vrouw van een
gewezen gezant In een Engelsch tüdschrift;
„een model van een goed kamerlid en een
voorbeeld voor ons allen", erkende mr. Rink;
„van allen dl» inzicht hadden de radste, van
allen, die verstand hadden de nuchterste, van
allen die kalm waren, de kalmste”, zoo
typeerde hem Roodhuizen; als den man. die
toonde, „dat het geloof en de godsdienst van
Rome geenszins onvereenigbaar zün met den
wil om de sociale gerechtigheid te bevorderen
en het lot der arbeiders te verbeteren”, zoo
zag h«n de socialistische .Jteuple”; als „den
trouwen wachter voor de juiste toepassing
onzer constitutioneels beginselen”, zoo hul-
v oor goed begonnen. De H. Mis lezen
Mgr. onmogelijk geworden, maar de
Communie ontving hü eiken morgen.
De wetenschap te moeten sterven,
Mgr. eerst zwaar, maar hü was op
laatst tevreden en volkomen onderworpen
aan Gods Heiligen Wil.
Er waren weinig relaties: alleen prof.
Aalberse. Ir Bongaerts en Ik hadden voort
durend toegang.
Mgr. tas en mediteerde.
De laatste dagen zün physiek zeer moei
lijk geweest, maar Monseigneur verborg zün
pün. Hij wilde er niet over spreken,
leed hü veel.
Woensdagavond was Mgr. volledig bü
kennis, hoewel hü erg naar was. Ik vroeg
hem of ik hem de H. Absolutie zou geven.
Mgr. knikte..;. j
Ik ging heen In de overtuiging, dat ik
den zieke niet levend zou terugzien.
Gisterenochtend om seven uur was ik er
weer en heb Mgr., die volledig bü kennis
was, nog de H. Communie uitgereikt, welke
hü devoot ontving.
Toen ik gisterenavond om half zes kwam,
was de doodstrüd in vollen gang. Deze
heeft tang geduurd Het sterke lichaam ver
zette zich en ook de pols bleef krachtig.
Totdat langzaam aan het bewustzün week
en Mgr.. toch nog vrü plotseling om 8.20
uur overleed.