{Binnenlandsch Nieuws
I
Voor de Huiskamer
„De Tijd”
SOCIAAL LEVEN
D
H
Een on
Sociale studiedagen te
Bergen (N.-H.)
Krisis-congres van N. V. V.
en S. D. A. P.
Gemeente Oss voor groote
moeilijkheden
-
Verschillende inleidingen
De eerste dag
Verboden lectuur
Vanaf
Y
cursus
o
een
bedrijf:
werden
uit
A propos.
Resoluties.
omdat
OP
Zeer gedrukte stemming onder de
bevolking
ig van den kri-
?h gebied. Mo-
Cromnaasch werd voor elk der drie aan
klachten afzonderlijk tot geldboete veroor
deeld. Douwke had Inderdaad niets gezegd
van omkooping en zelfs niets van de belee-
diglng en hij kon maar niet begrijpen waar
om de bakker hem niet meer kon luchten
of zien.
,J>at Is nu z’n dank, dat ik hem uit de
gevangenis gehouden heb," dacht de veld
wachter; ,,’t Is toch maar waar dat ondank,
's werelds loon is.
zou
nood-
arbeiders zijn van
paupers, zoo werd
Al
te*
ver-
ge-
504. Na eenig zoeken vonden ze een bus met scheepsbeschuit,
welke ze met moeite en niet dan na herhaaldelijk rusten in
hun hol naar den steen wisten te dragen. Het was een
reuze groote bus, waarschijnlijk door den stormwind van
een of andere boot overboord geslagen. Met den inhoud
hiervan besloten zij den armen beer te spijzigen.
ge
en
door den voorzitter de eerste zitting werd
gesloten.
is
Het
1131
en
cri
tis
elk
xij
lei
en
lie
gel
de
gr
ma
de
eet
vo<
toe
kal
str
gei
koi
vai
rej
we
da.
di<
bei
1
gin
me
org
ik
alle
daa
eer
ver
zee
ker
lan
ker
ooi
te
J
Jan
ver
me
san
ge*
on:
en
uiti
ten
ver
ba*
I
ter
opi
Ka
wel
Z.
I
nle
kla
leei
tot
van de heeren F. van der
J. W. Matthijssen
we:
te
doe
tus
in
pai
var
ene
dez
die
dat
de
en
1
dat
V.
daa
enk
kat
wo
ge'
seli
rijt
hoi
dat
wo
ik
dei
1
ge'
lei<
dei
nei
int
dal
sta
Inleidingen
Walle en
Door het C. B van den Ned. R K. Volks
bond in het Bisdom Haarlem worden van
3—6 October Sociale Studiedagen gehouden,
die voor wat de deelname betreft, onge
twijfeld een succes zijn te noemen. Na een
zorgvuldige voorbereiding, die het C. B. zeer
zeker meer hoofdbrekens heeft gekost, dan
een buitenstaander zal vermoeden, is het ge
lukt in het Petrus Canisius Retraitehuis een
120 menschen onder te brengen, die zich voor
deze Soc. Studiedagen interesseeren.
De berichten, welke tot nu toe in de pers
gepubliceerd zijn omtrent de gevolgen van
een eventueele overplaatsing van Hartog’s
Margarine- en Vetfabrieken te Oss, geven
de juiste strekking van een dergelijken maat
regel niet weer.
De ramp, welke voor de gemeente Oss
dreigt, is aanzienlijk grooter dan die, welke
zij te doorstaan kreeg door de stopzetting
van Jurgens’ fabrieken enkele jaren terug.
Kwamen daardoor circa 500 man werkloos,
Zen gelukwensch
zijn. 1
in van
..Provinciale
niet meer
de cantines
Assen. In
Tijd’’ zal zich hoofdzakelijk concentreeren
op geestelijke stroomingen in binnen- en
buitenland op religieus, cultureel, sociaal en
politiek terrein. Daarnaast zal de voorlich
ting op het gebied van handel en financiën
belangrijk worden ingekrompen.
Deze oplossing lijkt ons in meer dan een
opzicht een gelukkige. Een blad met een
roemrijke traditie als „De Tijd" blijft be
staan en daarnaast zal het in mindere mate
dan de laatste jaren het geval was. een con
current van de „Maasbode’ worden. Beide
bladen zullen nu naast elkander en elkander
zoo noodig aanvullend in collegiale samen
werking zich kunnen wijden aan hun hooge
taak in het belang van het Ned. Kath. volk.
Deze oplossing zal in breede kringen, waar
men „De Tijd” niet gaarne zag verdwijnen,
met vreugde worden begroet en is ook naar
onze meenlng ongetwijfeld een gelukwensch
waard.
Een gelukwensch niet alleen voor onze Am-
sterdamsche collega, maar ook voor het ge
heele katholieke Nederlandsche volk.
stukken voorkomen, die in strijd zjjh met
de krijgstucht.
503. En waarlijk, in het donkere hol bevond zich het jonge
diertje, het zoontje van den minister. De heks had hem
daarin opgesloten en liet hem daar half verhongeren. Onder
droevig snikken en zuchten vertelde hij aan de twee
pinguïns zijn levensgeschiedenis en verzocht hen, hem. In
dien ze konden, te helpen. Deze beloofden alles te zullen
doen, om hem te verlossen.
Naar aanleiding van de aankondiging over
het voortbestaan van ,De Tijd’’ schrijft het
dagblad „Ons Noorden” onder den titel „De
Tijd” blijft”.
Na tal van geruchten in de laatste dagen
nog weer verspreid, doet thans „De Tijd”
vm gisteravond officieel kond aan zijn le-
zers, dat het meerendeel van de aandeelen
van „De Tijd” is overgegaan aan de N. V.
Drukkerij „De Spaarnestad”, waardoor ook
de exploitatie van het blad in deze handen
komt.
Er komt Intusschen een belangrijke reor
ganisatie. Het ochtendblad van .De Tijd” ver
dwijnt, maar de lezers kunnen zich op het
afzonderlijk in het „Kasteel van Aemstel”
van
het
deeld, dat dit geschiedt op grond van het
feit, dat in het blad in den laatsten tijd
;n ook tijdens de conferentie zullen
druk moeten uitoefenen. Dat kan
verkregen worden door demonstraties, door
vergaderingen, maar ook door een nieuwe
petitionnementsactle, liefst internationaal.
In de maanden October, November en De
cember van dit Jaar zal het nieuwe petition
nement worden gehouden. En wel een col
lectief petitionnement. Door dit Congres za)
het eerste adres aan Genève worden ge
zonden.
Komende tot de regeeringsmaatregelen, ge
nomen om tot een sluitende begroeting te ge
raken, zeide spr., dat de Kamerfractie heeft
besloten aanstonds in het parlement voor te
stellen 25% op de oorlogsbegrooting te
schrappen.
De tweede dag
De tweede sociale studiedag werd aange
vangen met een gen. H. Communie, waar
na het gemeenschappelijk ontbijt plaats had.
Om 11 uur werd door den voorzitter van
het Centraal Bestuur de 2de les, nJ. over
„Individualisme", Ingeleid. In leder mensch,
aldus Inleider, leeft de zucht naar zelfbe
houd. Daar bovenuit groeit echter het
streven naar steeds meer en beter, hetwelk
niet in zichzelf te veroordeelen is. Zou dat
streven worden stopgezet, dan staat de
vooruitgang stil, dan worden geen nieuwe
ontdekkingen gedaan, dan is er geen ont-
wlkk ’ing meer in wetenschap en kunst. De
mensch is een maatschappelijk wezen, zijn
natuur is ingesteld op leven in gemeen
schap. Het individu is in zichzelf niet-
genoeg. De in het individu levende krach
ten kunnen slechts door gemeenschappelijk
handelen tot ontplooiing komen. En het is
daarom, aldus spr., dat de mensch streeft
naar zelfbehoud.
Het doel van iedere geordende maatschap
pij behoort daarom te zijn bevordering en
instandhouding van de welvaart van allen.
Ieder
mede
eigen
kracht
schap
In zake ontwapening werd daarna een
resolutie aangenomen, waarin van de regee
ring wordt verlangd, dat zij te GenMe aan
elke doelmatige poging om te komen tot in
ternationale ontwapening haar volle mede
werking zal verleenen, maar ook, dat zij In
overeenstemming met het verlangen van
een zeer groot deel van het Nederlandsche
volk den weg naar de nationale ontwape
ning met beslistheid zal Inslaan.
Eveneens werd aangenomen een resolutie,
waarin het Congres protesteert tegen de
voornemens der Regeering om de uitvoering
van openbare werken te vertragen en er op
MDdxtagk floot yeöwgU* vw heft auM-
--
dle-percentage de reglementaire verplich- met de overplaatsing van Hartog’s fabrieken
tingen der werkloosheidskassen te waarbor
gen; verlenging der uitkeeringstermünen
mogelijk te maken; over te gaan tot wette-
HJke regeling der werkloosheidsverzekering.
Verder om den uitgetrokken werkloozen
hoofd- en handarbeiders behoorlijke ult-
keeringen te verstrekken, de minimum
bedragen van de steunregeling te verhoo-
gen en aan de gemeenten een ruime tege
moetkoming te verstrekken, zonder daar
van vrouwelijke arbeidskrachten uit te slui
ten. Ook moet bijzondere aandacht gewijd
worden aan het vraagstuk der jeugdige
werknemers en door ingrijpende maatrege
len de jeugdige arbeiders tegen de nadeelen
der werkloosheid te beschermen.
Ten slotte moet door een planmatig ge
leide werkverruiming de abnormaal groote
werkloosheid bestreden worden door in sa
menwerking met de provinciale en gemeen
telijke overheden noodzakelijk uit te voeren
werken te laten verrichten en tot bespoe
diging van andere werken over te gaan. o.
m. door verbetering van ons wegenstelsel in
veel sneller tempo, den bruggenbouw, ar
beiderswoningbouw, voortzetting der Zul-
derzeewerkzaamheden. ontginning, enz.
Daarna werd het congres gesloten.
Avondvergadering
In de avondvergadering werden allereerst
eenlge uren gewijd aan de gedachtenwisse
ling over de inleiding van den heer Van
der Walle. Niet minder dan 25 debaters
voerden achtereenvolgens het woord. Er
werd daarbij aangedrongen op meer actie
op breede basis, op meer straatdemonstra-
ties, terwijl van andere zijde weer meer
radicale actie werd bepleit. Aangedrongen
werd op doorzetting van de Zuiderzeewerken
en op den aanleg der nieuwe wegen met
klinkerbestrating o. m„ omdat hierdoor
werkgelegenheid in eigen land wordt ver
schaft. o
Te kwart over tien kwam de tweede in
leider, de heer J. W. Matthijssen, aan het
woord. Deze wees er op, dat men ontgroeid
was aan, de berustig „God wil het” en zich
bewust was, dat deze krisis niet onontkoom-
maar veroorzaakt is door de anarchie
in het kapitalistisch productie-stelsel. De
krisis is het middel van het kapitalsme, om
zijn productie te regelen.
Waarom kan het kapitalisme niet plan
matig produceeren? Omdat het alleen voor
de winst werkt. Zou loonsverlaging helpen?
Ja, luteraattosAèl, omt niet s>j> fls eta-
Te Rotterdam, in het gebouw voor Kun
sten en Wetenschappen, is Zaterdagmiddag
het door het N. V. V. en de 8. D. A. P. be
legde krlsiscongres geopend.
De voorzitter van de S. D. A. P. de heer
J. Oudegeest sprak het openingswoord, waar
in hjj verklaarde dit congres te openen met
eenig leedvermaak, gemengd met bitterheid.
Daar ligt nu, zoo zeide hjj, de wereld uit
elkaar en met wanhoop staan financiers en
ondernemers te kijken naar het onheil, dat
ze hebben aangericht, terwijl zij thans de
gevolgen willen leggen op de schouders der
arbeiders en op het levenspeil van de arbei
ders.
Na deze openingsrede van den heer Oude
geest kwam als eerste Inleider aan het woord
de heer F. van der Walle over werkloosheids
verzekering, werklooeenzorg en werkver
ruiming.
Als uitgangspunt van zijn referaat had de
heer van der Walle genomen de beschou
wingen van den heer Zaalberg en van .den
heer Kalff. Men heeft, zoo zeide spr., ge
klaagd over den onwil van ons, vakvereenl-
gingsleiders, om mede te werken tot de
loonsverlaging. Wij denken er absoluut niet
aan om te worden gebruikt tot medewerkers
van de verlaging van het levensniveau der
arbeiders, zooals de werkgevers dat bedoelen.
En als ze denken, dat door Inflatie hun
doel toch kan bereikt worden, zullen zij zich
vergissen.
Men spreekt, zoo zeide spr. verder, over
het hooge loon in Nederland. Inderdaad wjj
staan op een hoog peil. Maar in» de laatste
jaren zijn reeds vele loonsverlagingen over
ons gekomen, zonder dat wjj ons daartegen
hebben kunnen verweren
Wij staan, zoo vervolgde spr., aan de
krisis niet schuldig. In tijden van hoogcon
junctuur houdt men ons er buiten. De hee
ren, die dan nimmer iets wenschen te weten
van samenwerking met ons, moeten nu niet
klagen over een gebrek bij ons aan samen
werking met hen.
Wil men herstel van het economisch le-
Ven, dan zijn wij bereid tot medewerking.
Maar te voren zal men het dan met ons
eens moeten worden. De prijs van onze sa
menwerking zal zjjn onze medezeggenschap
en de aanvaarding van hetgeen wij zien als
een opbouw van een nieuwe maatschappij.
Dan gaf spr. een schildering
tieken toestand op economise!
menteel zijn er reeds over de 200.000 werk-
looeen.
Juist In dezen tijd moeten regeering, pro
vinciën en gemeenten overgaan tot uitvoe
ring van groote werken. Spr. had daarbij
gedacht aan een vijfjarenplan. Daar zal veel
geld voor noodig zijn, maar als dit niet uit
vrijwillige leenlng is te verkrijgen, dan moet
het er maar door gedwongen leenlng ko
men. Net als in den oorlog.
De wijze, waarop de regeering de werk-
loozenzorg opvat, zal tot groote verbittering
leiden. Daaruit groeit reeds en zal nog meer
groeien een nieuwe stand van paupers, met
haat en wraak bezield, menschen, die geen
opbouw, maar slechts vernietiging kennen.
Het gevaar, dat duizenden en duizenden jon
ge mannen en jonge vrouwen door de el
lende tot het fascisme en het communisme
zullen worden gedreven.
Na afloop van de eerste zitting trokken de
deelnemers van het congres in optocht naar
het terrein Dijkzicht, waar men zich aan
sloot bjj den grooten demonstratieven op
tocht, welke door den Rotterd. Besturen
bond en de fed. der 8 D. A. P. was georga
niseerd.
Met vermoeiden tred liep Douwke, veld
wachter van Ooskink, over den stoffigen
landweg naar huls. Hij was erg ontevreden
over zich zelf, over allen en over iedereen
Meer dan een half jaar deed hij nu reeds
dienst zonder dat hij, de meest ijverige en
onvermoeide veldwachter, iemand had kun
nen arresteeren. Het had hem zelfs niet
mogen gelukken de bewoners op kleine over
tredingen der politieverordeningen te be
trappen. Was voor een werkzamen veldwach
ter zooiets niet om uit z’n vel te springen?
Een dienaar der wet, die nooit arresteert,
verdient den naam van veldwachter niet.
Vandaag moest hjj weer met leege handen
huiswaarts keeren.
Ontmoedigd slofte hij voort naar ’t dorp,
dat nog minstens anderhalf uur verder lag.
Nog in stilte mokkend over zijn weinig suc
ces, hoorde hij een wagen achter zich.
„Goeden avond, Douwke,” klonk hem
tegen.
Op den wagen zat Cromnaasch. de bakker
van Ooskink, met wien hij lange jaren voor
heen op de schoolbanken gezeten had.
„O, ben JU tl Je bent laat vanavond, is
t niet?”
„Ja, ik heb vandaag een tegenvallertje ge
had. Al m’n brood is verbrand.”
„Je brood verbrand?”
„Ja, ik had de brooden al een poosje in
den oven, toen Gokkes, mijn buurman, mij
liet roepen, omdat hjj zich ineens zoo naar
gevoelde. Hjj had wel eens van m’n vrouw
gehoord, dat ik ergens in Amerika een neef
heb, die dokter van zjjn beroep is, en nu
dacht Gokkes, dat Ik, die een enkelen keer
een brief van m’n neef krijg, hem daarom
wel helpen kón. Natuurlijk heb ik den dok
ter laten halen, maar met dat al haalde ik
m’n brooden koolzwart uit den oven.”
„Dat is dus een leelljke dag voor je ge
weest. A propos, ga je nu naar 't dorp
terug?”
„Ja, wil Je meerijden?"
„Nu, daar zal ik geen neen op zeggen; ik
begin m’n voeten te voelen."
De veldwachter nam naast den bakker op
den wagen plaats en blies weldra witte rook
wolkjes in de lucht.
Toen ze een dorpsherberg voorbij reden,
vroeg Cromnaasch aan den veldwachter of
hjj ook trek had in een glas bier.
„Dat zou me na m’n wandeling goed be
komen,” zei Douwke en smakte reeds bij
voorbaat met de lippen.
Toen de beide mannen de herberg verlie
ten, waren zij de beste vrienden. De bakker
maakte nu haast naar huis te komen en
vroeg Douwke vlug op te stijgen. Maar iets
aan den wagen had de aandacht van den
veldwachter getroffen en hij bromde geme
lijk in z’n baard, toen hij zich aan den wa
gen opheesch en op den bok plaats nam.
Eenmaal weer op weg, herkreeg de veld
wachter spoedig z’n goeden zin en begon
allerhande anecdoten uit z’n polltleleven te
vertellen. Na een kwartiertje ontmoetten zy
op den weg een boerin, die van Cromnaasch
twee brooden wilde koopen, en de bakker,
die nog slechts enkele brooden over had,
woog er twee van en reikte ze de vrouw over.
Terwijl bakker en koopster met elkander
afrekenden, bekeek de veldwachter met
groote aandacht de gewichten van Crom
naasch.
„Mooie gewichten heb Je daar,” merkte hij
op en legde ze weer neer.
,4a, dat zal wel uitkomen; ik heb ze gis
teren pas in de stad gekocht,” zei de bakker
vergenoegd.
Ten laatste kwam het dorp in zicht.
,,’t Is bepaald al acht uur,” zei Douwke.
„Tien minuten er over,” antwoordde Crom-
naadt zijn horloge raadplegend.
„Natuurlijk,” zei de bakker en spoorde z’n
paard tot meer spoed aan.
„Zou Je hier even willen stoppen?” vroeg
de veldwachter.
Ofschoon hjj niet begreep, waarom z’n
vriend nu Juist hier wilde afstappen, hield
Cromnaasch z’n paard in en Douwke klom
van den bok. Maar op het oogenblik dat
z’n voeten den grond rankten veranrierrie
Individu heeft tot plicht daaraan
te werken en bij het streven naar
behoeften en ontplooiing der eigen
moet met de eischen der gemeen-
rekening worden gehouden. God
schiep den mensch en gaf hem al het aard-
sche. opdat hij aan dat doel zou beant
woorden. De mensch is daarom heer der
wereld, echter slechts door de maatschap
pijen in de maatschappij.
De mensch. zoo vervolgt spr., heeft recht
op datgene wat God hem op de aarde heeft
geschonken en dat recht is niet een per
soonlijk, maar een gemeenschappelijk recht.
De maatschappij moet daarom, wil zjj aan
haar doel beantwoorden, beheerscht worden
ooor den socialen en niet door een indivi-
dualistischen geest.
Het individualisme eischt volledige vrij
heid voor persoonlijke ontwikkeling; vrijheid
van handel, van industrie, van geldwezen
en van staatsbestuur, vrijheid bij de ver
werving van goederen. En de geschiedenis,
de maatschappelijke „orde” van onze dagen,
heeft ons doen zien, waartoe dat individua
lisme leidt. De maatschappelijke orde kraakt
in zijn voegen. Het individualisme heeft den
moker gelegd op de sociale steunpilaren
der maatschappelijke orde. Individualisme
dus is uit den booze en wij R.K. arbeiders
moeten bouwen aan een nieuwe maatschap
pelijke orde, nJ. die. waarin de arbeider,
als schepsel Gods, een menschwaardig be
staan heeft.
Na deze inleiding werd wederom uitvoerig
van gedachten gewisseld.
Pater dr. D. Beaufort hield daarna een
inleiding over het onderwerp: De arbeider,
zjjn gezinsleven en opvoeding. In de aller
eerste plaats zet spr. uiteen hoe over onze
hedendaagsche wereld een stroom van val-
sche ideeën gaat omtrent het huwelijk. De
een noemt het huwelijk een ouderwetsche
instelling, de ander pleit voor het huwelijk
in kameraadschap, de ander noemt het hu
welijk niet meer dan een doodgewone han-
delszaak zonder meer. En het is goed, dat de
katholieke arbeiders op dagen als deze eens
bijzonder dit onderwerp bespreken, opdat als
gevolg daarvan een andere, n.l. de katho
lieke leer omtrent het huwelijk, eens helder
en klaar voor den geest kan worden ge
bracht.
Het is een uiterst verderfelijke leer die
zegt, dat de voortplanting evengoed buiten
het huwelijk als in het huwelijk kan plaats
hebben. God heeft in het huwelijk de
voortplanting, altnans de mogelijkheid daar
toe, willen vastleggen om de menschen feite-
Uike deelgenooten van zijn scheppingsdaad
te maken. God heeft in het Nieuwe Verbond
de scheppingsdaad als iets goeds gewild,
maar de leer, dat de voortplantingsdaad bui
ten het huwelijk even goed zou zjjn, of de
andere meenlng, dat de voortplantingsdaad
de heiligheid van het huwelijk schaadt, is
geheel valsch. Dit laatste zou ’miners
ook in strijd zijn met Gods woord: Wast aan
en vermenigvuldigt U.
Spr. zegt dan ook dat men zonder eenlge
restrictie de scheppingsdaad buiten het hu
welijk absoluut moet veroordeelen. Even ver-
oordeelenswaardig is de praktijk, die de
voortplantingsdaad belet en de daad die het
geschapen, nog ongeboren wezen belet, ia
niet meer ot minder dan een kindermoord.
*t Huwelijk is een door God ingesteld sacra
ment. waarbij weliswaar in overeenstemming
met Gods plan, de menschen medewerking
verleenen om het geslacht voort te brengen,
de aarde te bevolken en wat meer waard is,
cm den hemel te bevolken.
Na gewezen te hebben met citaten
Paulus’ brief aan de Ephezen, dat er een
monogamisch huwelijk behoort te zjjn, en
een dienende liefde tusschen man en vrouw,
komt spr. ais vanzelf op de groote gezinnen,
op de miskenning van den huwelijkszegen van
den anderen kant. De groote gezinnen zitten
volgens spr. in de klem en er moet van over
heidswege iets gedaan worden De kleine wo
ningen werken de N.M. practljken in de hand,
maar niet mag worden vergeten, dat ook da
fabrieksarbeid van de gehuwde fabrieksvrouw,
zelfs de arbeid van het meisje, niet bevorder
lijk zijn voor de instandhouding van de echt
christelijke huwelijken. Spr. pleit tenslotte
voor een „reconstructie” van het gezin in
Christel ij ken geest.
Nadat Pater Beaufort de verschillende spr.
had beantwoord, werd gepauzeerd en werden
des avonds om 8 uur de vrije besprekingen
gehouden.
hij geheel van houding en zijn gelaat kreeg
een norsche uitdrukking.
,Jn naam der wet arresteer ik u,” zei hjj
op strengen toon en haalde z’n rapport-
boekje te voorschijn.
De bakker keek hem verwonderd aan.
„Mn beste Douwke, ik geloof dat het bier
te zwaar voor je geweest is.”
„Uw naam, asjeblieft,” klonk het nu en
toen hjj geen antwoord kreeg, antwoordde
hij zich zelf:
„Frans Cromnaasch; bedrijf: bakker;
woonplaats: Ooskink.... Uw wagen is niet
genummerd: eerste aanklacht; de gewichten,
door u gebruikt, zjjn niet geijkt: tweede
aanklacht; u hebt geen lantaarn aan uw
wagen, ofschoon de zon al onder is: derde
aanklacht.”
„Loop naar de maan!” riep de verbolgen
bakker. „Als ik niet gestopt had en jou niet
had volgepropt met bier, dan was ik lang
vóór zonsondergang thuis geweest, malle
kerel!”
Douwde’s houding veranderde oogenblik-
kelijk en z’n stem klonk bijna vriendelijk
toen hij zei:
„Spreek daarover maar niet, beste vriend;
ik zal er geen rapport van maken, omdat
ik' Je niet in nog grooter onaangenaamheden
wil brengen; op omkoopen van een gerechts
dienaar in functie staat gevangenisstraf. En
nu ben ik klaar, laten we nu maar verder
rijden.”
Hij wilde weer op den bok klimmen, maar
Cromnaasch legde de zweep over z’n paard
en reed met een vaart weg, terwijl hij den
veldwachter, die op den weg bleef staan, een
vleiend „apekop” naschreeuwde.
„Beleediging van een ambtenaar in actie-
ven dienst," mompelde Douwde en haalde
weer z’n boekje te voorschijn.
plistische wijze, als de heer Zaalberg heeft
gezegd. Want besparing op de loonen be-
teekent vermindering van consumptie van
goederen en vergrooting der werkloosheid.
Maar het kapitaal zoekt den weg van den
geringsten weerstand en tracht te bezuini
gen op de werkloozenultkeeringen.
Verdoem de rationalisatie niet om de on-
menschelijke toepassing er vpn. Als we
door rationalisatie meer produceeren. kun
nen we meer vragen. Wanneer socialisme
welvaart wil zijn, moet er meer geprodu
ceerd. Rationalisatie is voor onze welvaart
noodzakelijk.
In vergelijking met België is er in Neder
land te weinig werkgelegenheid en is het
percentage distribuanten te hoog, zoodat
een belangrijk percentage parasiteert op
het algemeene volksinkomen. Willen wij
aan dien wantoestand een einde maken,
dan zullen wij de werkgelegenheden zelve
moeten gaan inrichten.
De financiers oefenen een geweldigen
druk in economisch en politiek opzicht,
verschijnend ochtendblad abonneeren en ..De Maar zij hebben genoeg onheil gesticht en
daarom onze eisch: de banken onder
staatstoezicht. Maar daarmee staat het ka
pitaal niet onder staatstoezicht. Want dit
is in particuliere handen. De gemeenschaps-
organen moeten het beheer over de kapita
len bezitten.
In het Russische vijfjarenplan hebben wij
een voorbeeld, hoe gehandeld kan worden.
Er is eerst om gelachen en gespot, maar
dat heeft afgedaan. Dat plan heeft Rus
land gemaakt tot een potentieele macht
van groote beteekenls.
In dit verband wijst spr. op het denk
beeld van den practischen prof. ir. Gells-
sen van de Kath. Handels Hoogeschool te
Tilburg over de oprichting van een elec-
triciteltsbank als financier van de verschil
lende bedrijven. Deze burgerlijke econoom
denkt daarbij niet aan particuliere finan
ciers.
zijn In totaal 1400 man gemoeid. Een direct
gevolg hiervan immers wordt het stopzetten
van een aantal bedrijven in de gemeente,
welke nagenoeg uitsluitend voor Hartog’s fa
brieken werken, met name kistenfabrieken
drukkerijen enz.
Het laat zich begrijpen, dat de bevolking
van Oss met groote aandacht volgt, hetgeen
omtrent deze aangelegenheid bekend wordt.
Het gemeentebestuur van Oss weet slechts
dat nog niet definitief beslist is. dat Har
tog’s fabrieken geheel of gedeeltelijk over
geplaatst zullen worden. Deze overplaatsing
zou dan geschieden, naar verluidt, deels naar
Engeland. De beslissing berust bjj de Uni
lever.
Wanneer de fabrieken in haar geheel bui
ten Oss zouden geplaatst worden, zou de
gemeente onvoorwaardeljjk een zeer
lijdende gemeente worden. De lasten, welke
de overige, niet met werkloosheid getroffen
ingezetenen zouden moeten opbrengen, zul
len hun draagkracht stellig aanzienlijk te
boven gaan
De gemeente Oss alleen, d. 1. buiten be
schouwing gelaten wat Rijk en provincie te
dragen zouden krijgen, zou per Jaar minstens
f 150.000 meer werkloosheidsuitgaven krij
gen. En dan is bjj deze becijfering nog maar
uitgegaan van 'n steunuitkeering. waarbij de
hoofden van gezinnen f 12 per week ontvan
gen. Het rijk zou in dit geval nog f 500.000
per jaar moeten uitkeeren.
Zou de mogelijkheid bestaan de menschen
bjj een werkverschaffing te plaatsen, wat op
zich zelf vanzelfsprekend de voorkeur
dient, dan zouden de kosten voor de
meentekas zijn f 177000.
Aan inkomsten, wegens gemis van divi
dend- en tantièmebelasting en andere be
lastingen, zou de gemeente derven zeker
f 100.000. Dus bjj elkaar zou de gemeente
lijke begrooting alleen reeds met f 250.000
meer bezwaard worden.
Vermeld dient hierbij, dat de gemeente
Oss thans reeds 80 opcenten heft op de
hoofdsom der gemeentefondsbelasting en dat
zjj daarbij gerangschikt is in de derde klasse.
Die 80 opcenten brengen volgens de in gun
stige tijden opgestelde raming f 40.000 op*
De wonlngbouwvereenlglngen zouden voor"
taan ook met aanzienlijke tekorten haar
boekjaar moeten sluiten. Ook deze schade
posten komen per saldo op de schouders
van de gemeente.
Wanneer Hartog’s fabrieken uit Oss zou
den verdwijnen, is ook de middenstand lam
geslagen. Geen wonder, dat de stemming In
alle lagen der bevolking zeer gedrukt is.
Het gemeentebestuur laat geen poging on
beproefd. om te trachten het dreigend on
heil te bezweren.
Zjj, die te beslissen hebben, beschikken
over het wel en wee van honderdtallen ge
zinnen en over de welvaart van een geheele
landstreek.
Zeer te wenschen is het, dat voor het be
lang der gemeente en dat der industrie,
waarom het hier gaat, een oplossing gevon
den kan worden, waarmede beide gebaat
zouden zijn.
Een zeer ernstig onderzoek naar alle mo
gelijkheden zal zeker niet nagelaten worden.
De middagzitting
De heer Albarda hield in de middagzitting
inleidend woord over de ontwapening
Het is moeilijk, uit te maken, aldus spr. of
dit nu wei de meest ernstige krisis Is sinds
den Napoleonschen tijd. Dat van de vier
meest solide landen het ruilmiddel zich
■niet kon handhaven, wijst er wel op, dat de
huidige krisis alle vorige moeilijke periodes
overtreft.
Overal werden nieuwe tolmuren in het
leven geroepen. In plaats van die tolmuren
te slechten, werd de protectionistische poli
tiek van een steeds ernstiger karakter. De
vredesverdragen hebben de politiek in de
verschillende landen ook al geen goed ge
daan. Het oorlogsgevaar is door al die
vredesverdragen geenszins verminderd. Het
militalrisme is sindsdien weer herleefd. De
tarievenpolitiek hangt met al deze factoren
ten nauwste samen; zjj is zelfs als een
nieuwe oorlogsvoorbereiding te beschouwen
en wel omdat ieder land wil trachten bij
een volgenden oorlog economisch onafhan
kelijk te zijn. r
De zestig landen van de wereld geven
jaarlijks tienduizend mlllloen gulden uit.,
onder het mom van den vrede te willen be
waren, maar iedereen weet dat dit niet juist
is. De luchtvlooten zijn de laatste jaren zoc
groot, dat men er op kan rekenen, dat de
volgende oorlog bijna uitsluitend vanuit de
lucht gevoerd zal worden. Bij de dit jaar in
eenlge landen gehouden luchtmanoeuvres ir
gebleken, dat er tegen de aanvallen vanuit
de lucht niets bestand is. Door den Volken
bond is het niet meer noodig, bij verschillen
ook maar een druppel bloed te vergieten
Steeds zjjn er nieuwe verdragen gesloten, om
aan te toonen, dat het mogeiijk is, geschillen
op vreedzame wijze op te lossen. Als er nog
iets aan de middelen van den Volkenbond
ontbreekt, dan is het aan de volkeren om
deze gebreken door druk uit te oefenen op
hun regeeringen aan te vullen.
Nu is de Volkenbond bij een groot deel
van de arbeidersklasse niet erg populair
mar toch moet de actie aan den Volkenbond
worden gericht. Zonder een Volkenbondsbe-
sluit is immers ontwapening toch niet moge-
Hjk. Wjj mogen ons niet laten weerhouden
door de gedachte, dat de Volkenbond niet is
ingericht, zooals wjj dat wel graag zouden
willen.
Voor en
wjj een u
1 October mag de
Drentsche en Asser Courant”
ter lezing worden gelegd in
de militaire kazernes te
ontvangen schrijven wordt medege-
De zitting van Zondag
Zondagmorgen werd het Congres heropend
om half tien. De heer 8. de la Bella Jr. hield
toen een inleiding over de werkgelegenheid
en arbeidsduur. Spr. bezag dit vraagstuk
allereerst van internationaal standpunt. Is
het huidige productieapparaat grooter dan
de consumptie? Er zijn er drie: de groote
werkloosheid alleen wijten aan de krisis
maar tevens hebben de rationalistische en
technische vooruitgangen de productie doen
toenemen, terwijl er minder arbeiders
noodig waren.
Spr. prees daarna de rust en de geeste
lijke kracht, die de arbeidersklasse beant
woord heeft in dezen moeilijken tijd.
Er kan met economische mogelijkheden
rekening gehouden worden als er aan den
anderen kant rekening gehouden wordt met
den levenden mensch. Het water staat ons
nu tot het middel, maar wachten tot het
onze lippen nadert, doen we niet. Het moet
gaan zooals de zeelui zeggen: pompen of
verzuipen. E: zal desnoods gepompt worden
zonder rekening te houden met economische
mogelijkheden als de kapitalisten het hiertoe
zullen laten komen.
Tot regeering en bezittende klasse wilde
spr. met klem zeggen:
Negeer onze eischen niet, het zou anders
wel eens te laat kunnen zijn. Deze
tijden houden een bedreiging in van de
arbeidersklasse en de democratie.
De eerste soc. studiedag werd geopend met
een kort Lof in de kapel van 't Retraitehuis,
gecelebreerd door Rector Bots, adviseur van
den Volksbond in het diocees Haarlem. In
de Inleidende predikatie, als wjj die even
zoo mogen noemen, wees de Eerw. spr. op
de oppervlakkigheid, een kwaal van dezen
tijd, waaraan zoo velen, buiten onzen kring
en misschien ook in onzen kring lijden. Wij
zjjn hier gekomen om ons te verdiepen, te
verdiepen vooral in de groote problemen,
die onzen tijd beroeren. Spr. legde er den
nadruk op. dat wanneer wjj willen werken
aan een nieuwe ordening van onze maat
schappij, dat wjj weliswaar mogen streven
r.aar de macht, maar dat we bezield moeten
zijn met de dienende liefde, die meer kracht
in zich draagt, dan het heerschen met ge
weld.
Na het Lof werd in de recreatiezaal de
eerste zitting van de Soc. studiedagen ge
opend met een kort inleidend woord van den
voorzitter van den Haarlemchen Volksbond
den heer J. W. van den Akker. Na de gebrui
kelijke woorden van welkom, dat deze bijeen
komst ongetwijfeld zal vormen een band
van vriendschap onder de leden onderling
maar clat ook hetgeen door de Inleiders
wordt gegeven er toe zal bijdragen, dat de
Inzichten aangaande de groote vraagstukken
van onzen tijd worden verhelderd, en dat we
straks, teruggekomen in onze afdeelingen
gestaald door onze kennis met des te meer
kracht kunnen werken aan den opbouw
eener maatschappelijke ordening, zooals wjj
die ons voorstellen. Met den wensch, dat deze
eerste cursus de voorlooper zal zijn van
een reeks opvolgende, besluit spr. zijn be
groetingswoord en geeft het woord aan den
heer A. C. de Bruljn, voorzitter van het
Werkliedenverbond, die een algemeene in
leiding hield over het onderwerp Arbeider en
Maatschappij.
Na het verschijnen van de encycliek Qua-
drageslmo Anno, is het. aldus de heer De
Bruljn. niet moeilijk te spreken over de ver
houding van den arbeider tot de maat
schappij, of omgekeerd, ook al wordt deze
encycliek door sommigen als een onvoorzich
tig woord betiteld. Er is een tekort van
waardigheid voor den arbeider en de vraag
of het streven naar betere verhoudingen
gerechtvaardigd is. wordt nogal eens ver
schillend uitgelegd. Geheel aan de hand van
Quadragesimo Anno zet spr. uiteen, dat in
onze maatschappelijke „orde” geen plaats is
voor rechtvaardige behandeling van den
arbeider. De arbeider is wlnstobject ge
worden. in plaats van doel is de arbeid mid
del geworden. Eerst moesten de belangen van
de kapitaalgevers worden behartigd. En men
redeneerde aldus: de
nature onderworpenen.
geredeneerd over hen, die n.b. de voort
brengers zijn van de rijkdommen. Want als
er sprake is van meerdere, dan zjjn volgens
het woord van prof. Raaymakers de werk
nemers de meerdere. Men zal 't er evenwal over
eens zijn, dat deze laatste stelling in verhou
ding tot de huidige maatschappelijke orde
een aanfluiting is. De kapitaalversterker
maakt uit, wat en hoe en hoeveel geprodu
ceerd wordt, de arbeider is in ons huidig
stelsel slechts onderworpene en waartoe
dat alles geleid heeft wordt in onze dagen
voldoende gedemonstreerd.
Spr. ziet den huidigen toestand als in hooge
mate ernstig en onze weg moet leiden naar
een betere sociale ordening, waarin de ar
beiders de voor hen bestemde plaats inne
men. De sociale daad moet leiden tot een
samenleving, waarin de sociaal-economische
en Juridische orde in nieuwe vormen ge
goten zijn. Een geheele ommekeer van de
thans bestaande „orde” dus. Spr. wijst er
voorts op, hoe verschillende passages uit de
encycliek van Paus Pius XI een warm
pleidooi zjjn voor de gedachte, die wjj heb
ben neergelegd in de bedrijfsorganisatie.
Bedrijfsorganisatie is dan ook ons sociaal-
economisch ideaal. Wellicht zal het eerst
slechts uitvoerbaar zijn in bescheiden vorm,
maar uitelndelljk is ons streven gericht up
de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie on
der sanctie van de overheid. Spr. wijst ver
volgens nog op het ontwerp Verschuur, dat
een goede stap in de richting is van de
verwezenlijking van dat ideaal.
Na deze inleiding ontstond een uitvoerige
en geanimeerde gedachtenwisseling, waarna
