Naar het land
van overzee
i
a
I
1
1
1
tweede blad
LENTE-MODESHOW IN CARLTON
Een der grootste geldmakers
IVAR KREUGER,
DE LUCIFERSKONING
f
'11
BLADZIJDE 1
WOENSDAG 16 MAART 1932
In den tooverban der Doode Zee
1’
KATHOLIEKE ILLUSTRATIE
I
Hf
1
J
EEN BLIK IN DE VERTE
i.
i
a
I
WL
A- '-ri
2
Van
dat
van
De bergen van Moab
I
purper
Dr. FELIX RUITEN.
(Wordt vervolgd.)
V
i
nlach meet groeien. Geen enkele groote
vroeg
terecht
stroom 4
het zyn
was verder in zulk een verdwaasde wereld
te leven.
Kreuger was
ryHntast. die
>t bloed
slotte
komen.
<4
het geslacht van David en stammoeder van
Jezus zelf, naar den arenzwaren akker
van Booz, als uit een legendenland van lou
ter goud en blauw?
Maar mUn verbazing gold nog iets anders!
Was die Doode Zee dan niet verder af? Ik
zag ze daar immers als kon ik er heenloopen
in een uur!.... Het leek mij onmogelijk een
weg van dertig of vijf en dertig kilometer.
Kreuger een groot man in de geli1^*i lid.
Ivar maakte namelijk gebruik van den na,
den oorlog heerschenden geldnood bij vrij
wel alle staten en ontwierp daartoe een even
eenvoudig als plausibel plan. Zijn opzet was.
om de gelden die hij jaarlijks aan de staten,
waar hij zich kon nestelen, als retributie
verschuldigd was, reeds op voorhand aan dat
land In een leenlng uit te keeren, waarna
van jaar tot jaar rente en aflossing als
vanzelf zouden worden gecompenseerd met
de betalingen, die hij op zijn beurt krach
tens de monopolle-overeenkomsten aan die
staten was verschuldigd. Zoodoende meende
hij ook aan zeer twijfelachtige crediteuren
oen leenlng te kunnen verstrekken, daar zijn
risico inderdaad beperkt was. als de staten
zich slechts aan de eenmaal gesloten mono
polies hielden.
Als de Fransche regeerlng geld noodig had.
wist Kreuger dat geld te verschaffen op
lagere rente dan deze op de open markt wist
In Christus’ tijd moeten er druiven ge
rankt hebben om de gaanderij, waar Hij met
Lazarus tafelde, en palmen schaduw gespreid
om het huis, waar Martha zorgde en Maria
Hem luisterend ten voeten zat: maar dit
alles kan ik vergeten voor het vergezicht van
het fantastisch gebergte: hier rustte de blik
des Heeren dus óók óp het Moabietische
land; en dit is bij zonnenlulster en avond-
rood een van de wonderen der wereld.
Vandaar kwam Ruth, de Moabietische: en
komt z*1 niet. de toekomstige moeder van I
De haven van Chor-d-Mezraa, aan den Oostkust
de Doode zee-
Geldkoning.
De wijze waarop echter dit concern tot
stand kwam was met een fout behept, die
groote nadeelige gevolgen met zich mee kon
brengen. Meer dan industrieel opbouwer was
Ivar Kreuger is niet meer! Het bericht
van het overlijden van den Luciferskonlng
zooals hij we»l genoemd, bracht Zaterdag
middag' in geheel Zweden een groote op
schudding teweeg. Men wilde het aanvanke
lijk niet gelooven. Kreuger, de organisator
van een wereldcombinatle in de Ludferln-
dustrle zou in een aanval van zwaarmoedig
heid de hand aan zichzelf hebben geslagen?
En toch. Ingewonnen inlichtingen bevestlg-
deq, de juistheid van het bericht. Ivar Kreu
ger was gestorven.
Hij had zichzelf ten offer gebracht aan
den druk dezer onmenschelUke tijden, die
alle berekeningen deden falen. Want het zij
-hier aanstonds vastgesteld:
allerminst een speculant, of e
roekelooze plannen mestte met
van aandeelhouders.
uitbreidt. Palmen wulven op
ter van bananen, waarvan de
1 bogen vormen als ogle ven.
sten wemelen langs den weg;
peperboomen en eucalyptus
wulven over menschenwoningen heen. Egyp
tische rozen omranken een hotel, met de
volle zwaarte van hun paarse bloementros-
sen. Schilderachtige menschengroepen dui
ken uit het groen op. waaruit nu sinaas
appelen en citroenen ons tegenbllnkenwlt-
omsluierde vrouwengestalten, de waterkruik
te bedingen. Kreuger vroeg daarop van de
Fransche regeerlng op zeer gunstige voor-
waarden het monopolie voor de fabricage en
den verkoop van lucifers. Frankrijk name
lijk was sinds lang een land waar de regee-
ring uit het feit, dat iedereen lucifers noo
dig had, de conclusie getrokken had, dat de
staat zich dan den alleenverkoop van luci
fers bij de wet moest verschaffen. Dan werd
uit den verkoop van ieder doosje lucifers een
zeker bedrag in de schatkist gebracht. De
Luclferstrust onder leiding van Ivar Kreu
ger verkreeg in 1927 dezen aUeenverkoonffb
soortgelijke wijze heeft Kreuger aan ^Wr-
scheldene andere regeerlngen geldleenlngen
verschaft, aan Polen, Griekenland, Zuid-
Slavië, Letland, Roemenië, Hongarije,
Dultschland en nog andere. Het gezamenlijk
bedrag dezer geldleenlngen loopt over hon
derden mlHloenen guldens. Dultschland ver
kreeg een leenlng van meer dan 300 mll-
lloen guldens.
In al deze landen verkreeg Kreuger in den
een of anderen vorm de leiding in de fabri
cage en den alleenverkoop van lucifers
Door al deze geldverstrekkingen werd' de
Luclferstrust uitgebouwd tot een vereenlgde
wereldlndustrie, met in vele landen afzon
derlijke maatschappijen tot beheer van de
fabricage en den handel.
l
f
Het landschap der bekoring.
Herinner u nu, hoe de Bijbel zegt van het
landschap waar de gevloekte steden werden
weggebrand, dat het zoo rijk en prachtig was
als de tuin van God: „Sicut paradlsus Do
mini" (Gen. XIII. 10). En als de Bruid in
het hooglied de voortreffelijkheid van haar
beminde bezingt, zegt zij dan niet van hem,
dat hij is .Als de tros van Cyprische druiven
in de wijngaarden van Engaddi” (I, 13);
maar ook dit was een oord aan dien oever.
Iets van die vroegere heerlijkheid is er
nog overgebleven: en wij zien de laatste
herinneringen aan dit „paradijs des Heeren"
als wij, op onzen tocht naar de Doode Zee
zelf, bij Jericho komen. Maar wie geeft q een
denkbeeld van deze verrukkingen?
Daarvoor zoudt gij de woeste verlatenheid
moeten kennen van het landschap van Juda,
steenig. eenzaam., uitgestorven .onbebouw-
baar. geheel droogte en dorheid, geel, grauw
en bruin. Denk u niets dan dorre toppen,
koepels en klippen, brandend in de zon,
met de tinten van kaneel en van kemelhaar.
En dan opeens splijten de bergen open. Daar
breidt zich een groene schoot uit, als een
zee van groen. Een wijde groene oase in de
gele wijdte der woestijn: en tegelijk stijgt
een bedwelmende geur naar u op. Het is
in die gele eindeloosheid, tegen de blauwe
bergen van Moab aan, als een ultge vloeide
vlek van tooverachtig groen: een tuin die
zingend stijgt, die ruischend nadert en zich
aldoor verdeêv
een louter loo*
zware bladerei
Vreemde gewa
franje-achtige
zeven fabrieken tot de Svenska Tandstlcks-
fabriker vereenlgd. In 1917 was de volledige
consolidatie der Zweedsche industrie een
feit door toetreding der Jonköping-fabrieken,
waarna de thans bestaande Svenska Tand-
stlcks A. B. met een kapitaal van Kr.
45.000.000 en reserves van 61 millloen tot
stand kwam. Toen begon de ontwikkeling
eerst recht. Ongetwijfeld behoorde er een
geniale blik toe om uit deze Zweedsche kern
een wereldzaak op te bouwen, die thans in
welhaast leder land ter wereld een mono
polie bezit.
van de
Haan.
sonnet
doode. Aristide Briand, spreekt een pagina
foto’s; E. v. Tol biedt een kijkje in een
smokkelarlj-museum. Henryk Nevrolsky ver
haalt „Pootech avontuur”. Pair. Cornelissen
vergast ons op een „Crisls-diner", waaronder
H. de Greeve 8.J. zijn „vijfminuten-preek**
houdt en W. de-V. luidt „Nu de lente....
straks de zomer", met een aardig bloemen-
artikel in. Met den verderen varianten foto-
rijkdom van iedere week, een weer begee-
renswaardlge aflevering!
Industrieels opbouwer.
In 1880 te Kalmar geboren, in 1899 als in
genieur aan de Technische Hoogeschool te
Stockholm geabsolveerd, was hij direct daar
na als architect in Amerika werkzaam, het
geen hem in aanraking bracht met niemand
minder dan Rockefeller Sr. Vandaar zijn
later groot aanzien en crediet in de Ver
eenlgde Staten, waar aandeelen Kreuger <fc
Toll steeds op groote schaal zijn verhandeld.
Eerst in 1907 keerde hij naar Zweden terug,
niet dan nadat hij nog een deel der wereld
tZuid-Afrlka en Engeland) als architect had
gezien. In zijn vaderland stichtte hij de fir
ma Kreuger Toll, thans nog wereldver
maard. Het was niet zijn bedoeling als lu
ciferskonlng op te treden, maar door om
standigheden kwam hü in aanraking met de
reeds bestaande richting om de Zweedsche
luclfersfabr'ei-»n tot een eenheid te versmel
ten. Od initiatie! van Ivar Kreuger werden
Opgravingen te Jericho.
De Johannes-gestalte ia verneveld. De zin
nen zijn blijvend geboeid door de matelooze
pracht. De betoovering duurt. Maar wij
spoeden naar Jericho.
De oude stad is blootgelegd. In 1908 begon
de systematische opgraving door dr. Sellin,
met twee collega's. Zij leverde niet veel op.
Men vond de sporen van hulzen en muren,
klein en gering. Wat er voor den dag gehaald
werd aan voorwerpen, was niets nieuws. De
beschaving van Jericho's tijd was bekend,
en men wist, welke gereedschappen er tn
gebruik waren. Macalteter, die over de op
gravingen in Palestina een boek schreef
(1925), noemde het ..an essentially ordinary
mound". Maar onlangs werd in de kranten
aangekondlgd, dat er „de koningsgraven”
gevonden waren, alsof het om een Egypti
sche konlngsvallei ging en Toet-an-Kamen-
schatten. Ook deze vondst van prof. Gar-
stang vormde geen verrassende ontdekkin
gen. De .konlngen” van Jericho waren in
den grond arme chelks, en herders als Abra
ham. De verzamelde voorwerpen brachten
niets nieuws aan het licht, dat verdere
perspectieven opende. Wjj tfetreden en be
tasten de donkere aardmuren. Het zegt ons
niet veel. Dit is alles zoo vormloos, primitief
en grauw.
Maar het verhaal doemt voor mij op: hoe
Jericho genomen werd en viel en zijn
muren scheurden op het bazuingeschal der
Israëlieten; hoe Josue's verkenners een
schuilplaats vinden bij Rahab, en door haar
tusschenkomst aan den dood ontsnappen;
hoe de wateren van de Jordaan den door
tocht vrijgeven voor de Ark. door de pries
ters gedragen; hoe het land veroverd wordt,
dat Mozes zien mocht van den berg Nebo.
wiens koepel rijst boven de strakke lijn van
Moabs gebergte, eer hij ontsliep in de ar
men van zijn GodHet land, van melk
en honig overvloeiend
En *k wordt er mij bewust van. hoe we
van Jerusalem afdalend, als langzaam over
gegaan zijn naar de wereld van het Oude
Verbond. Langs dien weg lag de herberg
van den barmhartlgen Samaritaan; dan de
berg der bekoring: dan de Dooper bij de
JordaanMaar nu is het als kreeg die
andere beeldenrij de overhand: Mozes. Josue,
Ruth; en niet ver meer van Jericho de
Doode Zee. met de schaduwen van Loth en
Abraham, en den laaien gloed van het bran
dende Sodoma
Men schrijft ons uit Amsterdam:
Hoog boven ons in de lucht is de dreiging
van - sneeuw, bij lederen straathoek tracht
de wind onzen hoed te grijpen en we krul
pen onwillekeurig dieper in onze kragen.
Maar madame Mode tart alle Maartsche
buien. Ze wacht ons met haar kleuren, haar
grillen en ze ontvangt ons "net muziek,
warmte en gezelligheid in Carlton Een der
grootste Amsterdamse!» Modehuizen hield
er Show. Er was stille verwachting in de
oogen der bezoeksters en er heerschte vroo-
Hjke bedrijvigheid. En toch bracht deze
modeshow niet de overdreven, vaak vreese-
iyk dure costumes. De toiletten waren veelal
van Hollandse!» afkomst, zij het ook ont
worpen naar Fransche teekenlngen.
66ste Jaargang No. 24
Na een prettig praatje over ..Tasmania,
.hat eiland-paradljs van Australië”, volgt de
spannenfee Limburgse!» roman „Het geheim
/witte Kapel", waartusschen Ko de
vrij naar Rilke, aan St. Jozef een
wijdt. Over den grooten Franschen
Nederlandsen fabrikaat waren ook de tal-
looze ragfijne stoffen, al waren ze van weid
se!» Fransche namen voorzien. Klaterend
waren de kleuren waarbij knalrood, mals-
geel en blauw in .alle nuances opvielen.
Zwart handhaaft zich natuurlijk als altijd,
maar de mode-tlnten zullen voor het ko
mende seizoen toch de drie genoe-nde zijn.
Opmerkelijk is dat de Japonnen voor wan
deling en huls korter zijn geworden alsook
de rokjes der sportkleedlng. Alleen vcor het
avondtoilet of gekleede mlddagtoilet blijft de
lange rok gehandhaafd.
Voor mlddagtolletjes ziet men veel korte
mouwtjes dragen, poffend dan wel gevormd
door een pélérine.
Soberheid vormt de grootste gratie bij elk
dezer creaties, een eenvoud die jeugdig
maakt en meisjesachtig en. sportlef doet
schijnen. Misschien ook dat de coupe der
schouderstukken en schoudergarneerlngen
hier toe bijdragen De japonnen en mantels
zijn nJ. breeder in de schouders geworden.
De taille is zeer hoog, althans hooger dan
normaal, terwijl bovendien ieder japonnetje
van een ceintuur is voorzien.
Wat de ochtend- en mlddagtolletjes be
treft, is de stof meestal crêpe lalne. waarvan
een zeer fijne en elegante soort de benaming
zorka glica" draagt.
Nuchter zakenman en verdwaasde
wereld.
Het is aeer duidelijk, dat een man van
het formaat van Ivar Kreuger niet door
zuiver persoonlijken geldnood tot zijn nood
lottige daad is gebracht. Men kan hier be
spiegelingen houden over de aanrakings
punten tusschen genie en waanzin, alle
Luciferskonlng.
Indien Kreuger zich strikt tot deze zaken
had bepaald, zou hij vermoedeiyk niet zulk
een smadelijk einde hebben gevonden. Tot
nog toe zijn er slechts zeer enkele strubbe
lingen geweest. Zoo moet de rechtsverkrach
ting in Bolivia, dat na "n revolutie eenvou
dig zijn monopolie-contract verscheurde, hem
wel diep hebben getroffen. Het artikel luci
fers behoort echter niet bepaald tot de con-
junctuurproducten. Men kan niet Inzien,
dat de massa veel minder lucifers zal ver
bruiken in slechte tijden en de daling der
houtprijzen etc. kan hem slechts voordeel
hebben gebracht
Echter is Kreuger ook op andere, minder
fortuinlijke gebieden werkzaam geweest. Zijn
belang bij den Zweedschen ijzerertshandel,
belichaamd in de Graengesberg AB moet
hem thans als een molensteen naar
beneden hebben getrokken. Ook is hij in
Dultschland bulten de eigenlijke lucifers -
Het hoedje
Bijna leder tolletje hetzij japon, compleet
of tailleur, heeft een hoedje in dezelfde tint,
waarbij rood een voorname plaats Inneemt.
Grappig was een mantelpakje van witte
crêpe lalne. dat een blouse had, geheel be
staande uit een groote, bonten crêpe de
Chine zakdoek, waarvan de uiterste punt in
een knoop viel. Hierbij werd gedragêh eert*
wit mutsje van soepele stof, gegarneerd met
een toufre camelia’s, terwtfl dit dingske den
niet onaardigen naam droeg „chapeau aux
petlts Hts blanc" aldus genoemd naar het
weldadigheidsfeest voor zieke kinderen, dat
jaarlijks In de Fransche hoofdstad wordt
gehouden en waar tevens de schoonheids
koningin wordt gekozen.
De voor ons vrouwen zoo belangrijke
..hoofdzaak", de hoed, is het komende sei
zoen wel zeer gevarieerd. Van héél klein
mut’Je gegarneerd met twee pompons, zijn
er de matelots met bloemgameerlngen, tot
de breedgerande hoeden toe, die versierd zijn
De les van den dood.
Dezer dagen wapperen de vlaggen half
stok van alle gebouwen van het Kreuger-
concern en de wereldpers schrijft kolommen
over dezen leider, die zoo tragisch aan zijn
einde is gekomen. Algemeen verwachtte
men, dat het overlijden van Kreuger een
ingrijpenden Invloed zou uitoefenen op het
economisch leven van Zweden.
Een nog niet bevestigd gerucht maakte er
zelfs van gewag, dat Kreuger moeilijkheden
ondervond bij zijn pogingen om een nieuwe
leenlng voor het concern op te nemen, die
noodzakelijk zou zijn ter vergrootlng van de
liquiditeit, omdat de vorderingen der con-
cem-maatschappijen in verschillende lan
den bevroren waren. Flnancleele steun zou
naar verluidt toegezegd zijn onder voorwaar
de, dat het dividend der Kreugermaatschap-
pljen zou worden gepasseerd.
De Zweedsche Inspecteur voor het bank
wezen heeft echter medegedeeld, dat van
Kreuger’s dood, voor zoover tot dusver kon
worden geoordeeld, geen ernstige gevolgen
voor het Zweedsche bdr.kwezen kunnen wor
den verwacht. De vorderingen der banken
zijn over het algemeen op een wijze gedekt
die geen verontrusting teweeg brengt
De duidelijke les uit zijn verscheiden is
deze, dat de manie der laatste tiet jaren,
om steeds meer en ongelijksoortige zaken
binnen het verband van een steeds onover
zichtelijker wordend super-concern te bren
gen, naar aard en wezen verkeerd is. De
menschelyke beperktheid gebiedt ook hier
een halt Gelijk, Chronos, de God van den
Tijd, zijn eigen kinderen verslond, zoo blij
ken de door niemand meer overzienbare top
zware trustconstructles hun eigen graf te
graven. Men mag wel zeggen, dat, ais een
genie, gelijk Kreuger ontwijfelbaar te, in zijn
eigen creaties vastloopt het stoffelijk heil
der menschheld zeker niet ligt in een rich
ting. die leder rationeel beheer door over*
belasting onmogelijk maakt
Het ware te wenschen. dat het mensch-
dom deze les voortaan ter harte nam. Voor
dat er nog meet en nog aanzlenljjker slacht
offers vallen.
De Jordaan. Stroomversnelling by Jarmok
geen ander verlangen meer
daarheen, daarheen!....
Maar ook van Bethanië uit ziet men de
bergen van Moab nog beter, nog mooier
dan van hier. En hoe heb ik me met dit
Bethanië verzoend. dat ik in deze winter
dagen zoo bloemeloos r-Biiw en doods-ver-
laten en miserabel-melancholisch vind,
om dat wondere vergezicht, met de geheim
zinnige zee daar in de verte, diep in den dragend op het hoofd, en zwarte mannen
bergschoot gevat als een blauw juweel. j koppen in hun vzltte hoofddoeken en ge
groete captains of Industry komen op een
zeker punt van hun loopbaan tot een werk
wijze, die geen verband meer houdt met het
geldverdienen in den gewonen zin des
woord*. Kreuger was een twintigtal jaren
gewend als grootscheepsch leider van we
reldzaken op te treden, en zijn grootste acti
viteit ontplooide hij feltelljk eerst direct na
den oorlog. Na ettelijke andere na-oorlog-
sche kometen aan het flnancleele flrnfament
(Oustric, Kuchenmeteter, Stlnnes, eh diverse
Japansche, Oostenrijksche en Itallaansche
nieuw-lichters), te hy een der laatBten, die
het moede hoofd in den. schoot helften ge
legd. Men heeft in conservatieve flnancleele
kringen reeds lang met groote zorg zijn
werkwijze gadegeslagen. Het verstrekken van
leeningen aan derde rangs staten tegen mo-
nopoUe-overeenkomsten nam heel wat wind
uit de zeilen van de .gewone" bankiers, die
de groote winsten, aan zulke staatsleenlngen
verbonden, liever voor zich zelve hadden
gereserveerd. Meer dan Iets anders wekte
de ongemeen snelle aanwas zijner belangen
bewondering, verwondering en vrees. Het
blijkt hier weer eens, dat zulke groote zaken
feitelijk niet In korten tijd door één man uit
den grond kunnen worden gestampt, en dat
ook of: juist op dit terrein het gezonde orga
nisch meet groeien. Geen enkele groote na-
oorlogsche combinatie blijkt thans te hebben
stand gehouden, al te het nog veel te vroeg
0,11 kunnen voorspellen, wat er nu ten
van zijn luclferscreatle zal
zeer belangrijke plaats inneemt. Deze stof,
zoowel ate Georgette, crêpe satin en kant,
ziet men voor de avondtoiletjes.
Als op iedere show waren natuurlijk ook
hier weer enkele buitengewone dingen, waar
vermoedelijk buitengewone prijzen voor be
steed zullen warden. Een lange hermelijnen
avondmantel, het blanke vrouwengelaat tee-
der wegdoezelend in de schaduw van een
zilvervos, geeft even de sfeer van een
sprookje. Als bijzonder contrast trippelde
naast deze verschijning in hermelijn een
slank figuurtje in rood, dat eveneens her
melijn droeg, zij het dan ook beperkt tot een
korte, kwieke bolero, die geschulpt, nauw
sluitend en geserreerd was en voorzien van
wt’de mouwen.
1 Was een alleraardigste tegenstelling die
veel succes oozstte en deze Amsterdamsche
show heeft wel bewezen dat de Nederiand
sch e couturier voor zl<n Parijsche collega
rrtet behoeft onder te doen. Naast de enkele
werkeltfke kostbare creatie vielen er toch
ook heel veel mooie en elegante dingen te
bewonderen die voor de vrouw niet onbereik
baar zijn. De droomen die voorb'l zweefden
zullen geen droomen behoeven te blijven. De
cri'ls zet ook haar stempel op het modebe-
dri’f en dus drukt zij de prijzen sterk naar
omlaag.
Den dood van Kreuger zelf zien wjj in
geheel ander Hcht. Het te veeleer een sym
bool van het huidige tijdsgewricht zelve.
Kreuger heeft na 1919 klaarblijkelijk een te
vast vertrouwen gehad in het gezonde ver
stand der menschheld. Kreuger’s werkwijze
was steeds strikt nuchter en verstandelijk.
Dat het menschdom zich echter nog zoo
lang na den oorlog door een slecht gevoel
als zeer slechte raadgeefster sou laten lel
den. heeft hl) klaarblijkelijk niet in zijn be
rekeningen opgenomen. Nu hij sag, dat de
staten met eigen hand het internationale
bedrijfsleven vernietigen door oorlogsschat
tingen, tariefmuren en wat dies meer zij,
heeft hij wellicht ingezien, dat het voor een
eerlijk en nuchter sakenman niet mogelyk
streepten burnous. Zwarte Bedoelnententen
rijzen verder-weg uit het gele zand op, tegen
den blonden achtergrond der heuvels van
Juda: en aldoor schemert het blauwe won
der der bergen van Moab door de wijdge-
sjirelde weelde van het zonlicht-doorlulster-
de groen.
Laat ik u zeggen, dat ik hier aan geen
Jericho dacht. De ruinen van het oude lig
gen verder op, en bet nieuwe plaatsje van
dien naam te niet dan een schamele neder
zetting. De groote realiteit, de ontzaglijke
weldaad van dit oord, dat ziel en zinnen
tegelijk verkwikt met zijn geur en zijn kleu
ren, te de toover van het groen, de verma
king van dit loover. zoo stralend en tnalsch.
zoo overvloedig en vol, als het woord van de
Schrift het vermeldt van eertijds: „Sicut
paradlsus", zooals het paradijs.
Het te als een stoornis in een droom.
wanneer iemand mij zegt: ,£ijk ginds, naar
I het westen, die scherpe, geelgrcuwe berg
punt: dat te de berg der bekoring; de top
I waarop de Satan den Christus voerde, toen
hij Hem beloofde: de rijken der aarde en
hun pracht...."
Legende of overlevering, hoe het zij: maar
van geen anderen bergtop kan de blik over
i de wereld meer stralende heerlijkheid van
verven ontsluiten, dan van dezen, die ultzlet
over de oase van Jericho, over de Jordaan
daarginds, in óen sluimerenden droom harer
gondelende tamarisken, en den bergwand
van Moab, achter de zee der vergeetmijnle-
ten, die Doode Zee heet, waar de saffieren
luister nu met de paarse schemering strijdt
en den gloed van zonsondergang als een le
vend woud van rozen laat opvlammen. En
het is als zag ik dit aHes weer met andere
oogen: deze tuin der aarde, die louter be
dwelming en bekoring te.
De Jordaanoever.
Tusschen deze oase van Jericho en de
Jordaan strekt zich weer een strook woestijn
uit: dor, geel zand, waartusschen toch nog
een warreling van dorens groeit. Wij zien de
i wijde dommeHng van dit loome, zandige ge
bied, dat opheuvelde als onder den adem
van den wind, en nu In kleine rimpels en
reepen verstild, daar ligt en slaapt, ver
strakt in een eeuwig zwijgen. De auto rom
melt en hobbelt door de zandkuilen heen,
tusschen stekelige wlsschen en de schaar-
sche, verbleekte struiken door, over de wijdte
van dit grauw-blonde zand. Maar dén staren
wij, als opnieuw betooverd, naar hetgeen
nu volgt
..Dat te de Jordaan", heet het.
Maar ik zie geen Jordaan. Ik zie geen
stroom, doch alleen maar de plaats, waar
zU vloeitwant otter heel de lengte van haar
stroomlng zijn boomen en planten opge
schoten, op het slib dat haar zwellende waters
hebben afgezet. Nu vloeit zij daar als or der
een eindeloos prlëel, doch niet van groene,
maar van gouden struiken. Want het te win
ter. En heel die flora staat er In wlnter-
pracht, zooals bij ons de bosschen In den
herfst, rosslg-geal, goud-bruln, koperrood.
Maar geen stervende herfst, en geen bos
schen als in ónze landen. De wilgen, die
de Jordaan hun schaduwen geven, zijn van
een andere soort. Tusschen hun stammen
wuiven heele massa's van vergelend en
bruin gepluimd riet. Daar zijn groene aman-
delboomen en ..zlzyphus jujuba". Maar
vooral weeft het teere groeisel der tamaris
ken er zijn ijle spinsels. Dit alles te tot louter
goud verkeerd. Er beeft als een lange, door
zichtige wolk van goud waar de heilige
pnkelt, over heel zijn lengte. Maar
louter loovers: een weefsel van ver-
ijlende en ragfijne groeisels. Géén hard
scherm van bladeren, maar een wazig netel
doek op gen wind gespreid: een wemelend
en doorzichtig kantwerk van purper en
goud.
Daar doopte Johannes Baptista.
En weer sta ik verrast en sprakeloos: in
met lint in cor Irasteerende kleuren,
hoedjes zijn veelal van Itallaansch strooi,
grof, fijn glanzend en mat. Ook vilt en soe
pele crêpe-stof wordt veel gebruikt.
Effen stoffen
Om nog even bij de japonnetjes stil te
staan, de imprlmé-stoffen zijn tamelijk ver
drongen door de effen stoffen die verreweg
den boventoon voeren en daarnaast de ge
streepte stoffen. Vooral ook bU de strand-
pyama’s valt dit op. Ook de enkele scarf,
een kraag- gn manchetgarnituur hier en
daar, zijn gestreept en wel in felle tinten
blauw, rood, groen of geel. Wel noppen,
groot en klein, ziet men op de soepele stof
fen waarbij vooral het crêpe Romain een
deze fabelachtige betoovering van kleuren,
in dit elndeloose feest van tinten en licht,
voor die blauwe bergen ginds en de oase
van Jericho op de andere zijde, stond de
strenge prediker en sprak van harde boete?...
Hier te alles weelde voor het oog.
Ik zie over de woestijn uit, hier tusschen
de bergen van Juda en den stroom gelegerd,
als was zij een wemelende vloer van elpen
been. waarlangs heel de gamma vaif blonde
en bruine tonen in de verte vervluchtigt.
Jonge kameelen beuren hun verbaasde kop
pen uit de wlsschen en tamarisken op. De
hier kampeerende Bedoelnen laten ze vrij
randdartelen. Vluchten van wilde eenden
zijn snaterend opgevlogen. Een ooievaar
drijft statig op zijn gespreide wieken. Patrij
zen en duiven schuilen veilig in deze wil
dernis, bij het levende water. Een rund
komt door het warrig hout geslopen om te
drinken van den stroom, waar de Dooper
stond en sprak.
Nu heerscht er stilte. Alleen bet geluld
der tjilpende en snaterende watervogels. Een
hut, uit stMcen en takken opgebouwd, geeft
den bezoekft een schaduwige zitplaats, waar
enkele ververschlngen wachten. Maar wie
heeft hier heel den korten rusttijd niet noo
dig, om zijn oogen en zijn ziel te vullen en
dronken te drinken aan de schoonheid van
het gouden visioen?
Maar welk een blauw, dat daar marmert!
Het te een blauw, dat in paarse tinten ver-
vlledt, en toch aldoor weer blauw wordt. Het
te een berglandschap van kristal, waarin het
zuiverst azuur gevangen zit. Het te als
saffier, dat smelt in zilver. Die bergwand
zelf schijnt licht door te laten. Of werd hij
gebeeldhouwd uit oud ivoor, waarover blau
we sluiers zweven? Of te het glanzend por-
celein, beschilderd met tinten van pastel?..
En aan den voet van dien bergmuur, blauw
alsof het een tuin was van louter vergeet-
mij-nletende Doode Zee
Nu kan ik mij voorstellen, dat gij dezen
laatsten regel gelezen hebt met een zekere
ontstemming en by u zelven zegtzóó te
toch de Doode Zee niet! Déke schrijver
is kleurenblind!
Maar ik schreef het immers boven reeds:
'*"Jloe‘Wlj verrast en verbaasd elkander aan-
keken en zeiden: dit de Doode Zee? Wel-
neen!....
Doch het te zoo: de eerste blik op dit
wonderbe arlijke landschap waarbij geen an
der haalt, waarvan Europa géén voor
stelling kan hebben, met het ItaUaansch-
blauwe water daar beneden, te ontstellend.
Het te van een even onbeschrijfelijke als on
gelooflijke schoonheid.
Reeds heb ik zelf lk-weet-nlet hoe dik-
wyis gezegd, dat ik alles in dit land zoo
heel anders heb gevonden, dan "k me dat
altijd heb voorgesteld! Zoo was ’k dan ook
niet verwonderd, by een Franseh schrijver
over Palestina deze woorden te lezen: .Je
n’y al rien vu de ce que j’espérate vote."
Wanneer Ik vóór myn vertrek naar Pa
lestina my voorstelde, dat Ik yzen zou by
het gezicht der Zoutzee. my in angst en
ontzetting afwenden, op niets anders be
dacht dan op spoedige vlucht, by dit
éérste ontwaren der werkelijkheid had ik
dan dit ééne
Niet noodig om op een der terrassen of
torens te stijgen, van de platgedakte stad:
bet te genoeg om. even bulten haar muren,
of van den weg naar Jericho, of achter de
Slonspoort, den bUk te slaan naar het Oos
ten, waar de bergen van Moab rijzen. En
dan ziet ge er reeds een tikje van, een
blauwe streep In de diepe bergkom, over
welker randen ge heenziet uit
het hooggebouwde Jerusalem.
Daar ligt zy Ingekorven In de
jange vallei, waardoor de Jor
daan st(ioomt, veel dieper dan
de zee en andere meren, de
befaamde Doode Zee.
Toen men er ons opmerkzaam
op maakte, zagen wij elkander
aan, even verrast als verbaasd.
Was dit daar het vervloekte
landschap?
Het was jutet een dag van
zeldzame helderheid. Over de
grijze, de bruine de grauw
gele bergen van Judea straal
de de zon In haar volheid van
glans, en haar glorie vervulde
den diepen hemel boven de lyn
der bergen, zuiver getrokken
langs den azuren hemel, als
door een hand, die maar even
haast onmerkbaar heeft gebeefd
BB»^Unggetrokken lyn boven
de koepelende toppen van het
voorplan, als een muzikale
toon, waartegen de melodie van
bet landschap van Judea haar
arabesken teekende.
Maar niemand behoefde ons
opop die bergen te wijzen. Het
gezicht werkte als een visioen.
Die bergwand te als gebeeld
houwd: zóó te hy doorgroefd
en dooraderd met lijntjes in
speelsche grilligheid. Maar ook
is het geen wand, als een strak
geheel Het te een even opkoepe
lend. door elkaar geworpen en
versplinterd bergland als Ju
dea zelf te. Maar in bet zuivere
licht, dat al e afstanden schijnt
op te heffen, verliest die verte
alle relief, en staat dat heele bergland als
een strak gesloten geheel voor ons: een
blauwe, met wit doaraderde wand.
leeningen óm als credletgever opgetreden.
O*, nam hy om felteiyk nooit helder ge
worden redenen (Caesaren-waan?) In de
Young-leenlng deel, waarmede hy, opper
vlakkig beschouwd, felteiyk niets te maken
had. Ook gaf hy hypothecaire voorschotten,
géiyk nog zeer onlangs bleek by de .JStlll-
halte” van het Mlchael-concern, dat een
thans onverkoopbare collectie vaste goede
ren bezit, waar by Kreuger voor Mk. 5.000.000
te betrokken. ZUn belangen by de Zweedsche
papiemyverheld, de Zweedsche bank Skan-
dlnavteka-Kredlt A B. etc. etc., moeten zwaar
onder de conjunctuur hebben geleden.
Het te niet te zeggen, of de International
Match Corporation, waarin in 1923 het
grootste deel van de niet-Zweedsche lucl-
fersbelangen werden ondergebracht by een
beginkapitaal van 8 128.02 mllHoen. Inder
daad ongunstig heeft gewerkt. Afgaande op
een onlangs gedane mededeellng uit Kreu
ger’s hoofdkwartier wil het ons voorkomen,
dat zUn zuiver Industrieele belangen op luci-
fersgebied wel hun pUcht hebben gedaan.
Laatsteiyk was Kreuger’s onverzadigiyke
geest geheel vervuld van een concentratie
van telephoonbelangen, waarby hy op de
wereldmarkt mln of meer als concurrent op
trad met het Morgan-concem, dat in de
International Telegraph and Telephon Com
pany was belichaamd. Eenlge maanden ge
leien heeft Kreuger den gang naar Canossa
moeten ondernemen, en zich met Morgan
moeten verstaan, wlen hy groote belangen
In zyn Ericsson Teleph. My. afstond tegen
een poet aandeelen der genoemde Internat.
Tel. A Tel. en vermoedeiyk ook tegen
credlet-faclUtelten. Deze terugtocht voor een
zyner grootste tegenstanders moet hem toen
reeds zeer hard zyn gevallen. Of de onlangs
geschiede dlvldendpasseering der I.T.T
de droppel te geweest, die den emmer deed
overloopen, laat zich slechts raden
>.4
