Naar het Land van Overzee
Dr. Robert Koch, 1882 - 24 Maart - 1932
VIJFTIG JAAR
TUBERCULOSE-BESTRIJDING
VIERDE BLAD
BLADZIJDE 1
24 MAART 1932
DONDERD.
PROFESSOR DR. UDE
De COLORADO KEVER
Minister Ruys zegt maatregelen toe
door Dr. H. Westerman
DE TOONEEL-CRISIS TE
AMSTERDAM
te
DE HERINNERINGEN AAN GETHSEMANE
TE JERUSALEM
Zijn persoonlijkheid
o
De Olijfberg met het Franciskaansche en het Russische Gethsemane.
op
en
de
en
j&tthmnrnr, het hofje der Oifjven.
Getbsemane-kerfc.
Inwendige der
nieuwe
Dr. w.
om
het IVd’ eeuwsche heiligdom. De nieuwe
bouw van Gethsemane Is nog eerst sinds kort
gereed gekomen. Deze kostte millloenen.
Marmeren wanden en kolommen, marmeren
vloer, mozaïekgewelven. alles Is er even kost
baar Alleen de vensters paars glas In
marmer raamwerk zijn grof en ruw. Er
ontbreekt in het Inwendige, dat een schitte
rende, twaalf-maal overkoepelde zaal werd,
niets dan de stemming die men er $pu wen-
schen: precies als S. Paulus buiten de muren
te Rome, waar men, met alle pracht, alleen
maar schittering bereikte.
Van bulten gezien, is deze nieuwste basi
liek te Jerusalem een hopelooze vergissing,
hetgeen des te meer verwondert daar de
Italiaansche archltekt van deze kerk dezelf
de is, die de wonderbaarlijk-mooie en zoo In
nig ontroerende kerk op den berg Thabor
heeft gebouwd. In het omringende landschep
hier doet het geheel der Gethsemane-baslllek
lamentabel aan: de twaalf kleine koepels
steken er als een dozijn zwarte champignons
boven uit; tegen de kerkruimte self is een
voorhal aangeplakt, met een pronkgevel, die
Op de vraag van het Tweede Kamerlid
Braat betreffende de van Regeeringswege te
nemen maatregelen tot wering var. den Oo-
lorado-kever heeft de Minister van Binnen*
landsche Zaken er. Landbouw geantwoord,
dat het in zün voornemen ligt te uevorderen,
dat zoo spoedig mogelijk krachtens de be
voegdheid. bij artikel 1 der Plantenziekten
wet voorbehoude .1. bü algemeenen maatregel
van bestuur bepalingen worden vastge-teld
tot wering van den Colorado-kever bij in- en
doorvoer van aardappelen en versche groen
ten.
Het ligt In da bedoeling, alsdan op grond
van bovenbedoelde bepalingen terstond te
bepalen, dat de In- en doorvoer van aard
appelen uit Frankrijk geheel is verboden, en
dat de In- en doorvoer van ver«che groenten
uit dit land van 15 Maart tot 14 October is
verboden tenzij bij de z-u dingen bijzon iere
waarborgen worden gegeven met het oog op
het gevaar van besmetting.
den Indruk maakt van een lawaaierig gtuk
décor voor een openluchtspel. Schreeuwend
mosalektympaan, waar wij toch vooral
stilte en ingekeerdheid zouden wenschen.
Deze Italiaansche uitbundigheid, en heel dat
pronkerig gedoe van kolommen en beelden,
moet pelnzenden zielen een ergernis zijn. Dit
alles dient inderdaad, om des te sprekender
de schoonheid te doen uitkomen van het
Gethsemane der Russen, met zijn cypressen
en zijn schaduw, dat zijn groenen vrede uit
strekt tegen de helling van den Olijfberg,
achter en boven dit spektakelstuk op z*n Ita-
liaansch van de Franciskanen.
Het zoogenaamde .hofje der Olijven”
daarnaast, met de eeuwenoude boomstam
men... Er is nog niemand naar Jerusalem
gekomen, die niet onthutst was over de pop
perigheid van dit oude-juffrouwenhoekje.
met de afgepaste perkjes en de gerasterde
paadjes, met zijn planten In potten en zijn
groene borduurselt’es, alles even ver af
staand van de hevige dramatiek des lljdens.
waarover men hier toch peinzen wil. Niets
dat stemt, terwijl alles juist ontstemt! En
niemand was er nog te Jerusalem die dit
voor de bezitters niet dulde'ük uitsprak.
zonder dat het Iets baatte. Deze Franclska-
nen hier hebben een zeer blzonderen smaak
en een wel heel eigen stijl, waardoor ze in
dezen tijd ongelukkig moerziel alleen staan
op de wereld.
Naast deze leeljjke kerk der laatste jaren
blijft er gelukkig nog het grootsche land
schap der Cedron-vallel. zoo ontroerend In
haar dramatische pracht. En daarin leven de
oude, eerwaardige en aanbiddelijke herinne
ringen eeuwig voort.
De groote revolutie der geneeskunde neemt
op dezen dag een aanvang. Koch zelf moet
echter nog vier volle jaren in het trooste-
looze Posensche nest verblijf houden, voor
dat de regcering hem een plaats Inruimt In
het RiJks-gezondheids-lnstltuut. Hier kan t-l)
eindelijk pas goed aan het werk gaan. Hier
heeft hij materiaal en instrumenten In over
vloed. Het deert hem niet, dat men hem
daarmede den lauwerkrans der beroemdheid
op de slapen drukt, hij heeft slechts één doe,
voor oogenNu de ziekten der menschen
te lijf gaan, en in de eerste plaats de tering.
Weer begint, evenals in de eerste dagen
van Wollstein een systematische onderzee-
ning den vorst-blsschop in het ongelük
stellen en in verdenking te brengen,
deze zijn kerkdijk ambt had misbruikt
door zijn optreden tegen dr. Ude politieke
belangen, namelijk die van de christelük-
sociale partij ’«n Oostenrijk, te dienen.
Daarmede traden alle disciplinaire maatre*
gelen der kerkelijke autoriteiten, we'ke thans
nog onveranderd van kracht zijn, in werking.
Gaan wij even terug naar
1882. De kleine gehoorzaal van
Hjnsche physiologische instituut is
plaats bezet. Rudolf
uuuui, alle Duitsche geleerden
sld bekendheid,
lijk man heb ik reeds microben geïsoleerd
en cultures daarvan gekweekt" deze
kleine man deelt de ingespannen luisteren
de schare geleerden mede, droog, zakelük
en met de bescheidenheid van het ware
genie, dat het hem gelukt is. de bacterie
te vinden, die de oorzaak er van is. dat
ieder jaar één persoon van de zeven on
der de vreeselijkste pijnen moest sterven:
de tuberkel-bacil! Hij maakt weinig ophef
van den enormen arbeid, die hem tot dit re-
su.taat heeft gebracht, hij spreekt niet
over de gevaren, die hem dag en nacht om
gaven. Zijn gevlekte, door het voortdurend
gebruik van desinfectlemiddelen geheel ge-
r.mpelde handen slaan trillend blad na
het manuscript om. j
eenvoudig, zoo gemakkelijk.
bepaald doel voor oogen te stellen. In de
enkele minuten tusschen spreekuren en pa-
tiëntenbezoek wijdt hij zich daaraan: de ziek
te van den miltbiand! Juist in zijn streek
richtte deze ziekte namelijk groote verwoes
tingen onder den veestapel aan. Hij bouwt
zich een ..laboratorium", bestaande uit een
hoekje van zjjn consultkamer, dat met plan
ken en gordijnen van de rest is af geschoten,
ronder licht, zonder lucht zonder eenigen in
ventaris dan een tafeltje, een stoel. een
kastje en een microscoop. Daar bindt nü
den strijd aan met den onzlchtbaren. wree-
den vijand, een strijd, die naderhand zulk In
omvang heeft aangenomen, dat het een ge-
heele levensvulllng voor den dokter is ge
worden. Het is een geschiedenis vol geheim
zinnige. gewaagde avonturen, vol dramati
sche spanning, zoqals slechts het leven zelf
kan scheppen.
Het duurde maanden, voordat Koch der.
Anthrax-bacil had gevonden. Een ander dan
hjj had deze voorbeeldige ontdekking reeds
overal rondgebazuind. Maar voor dezen echt-
Duitschen stüfboofd was het slechts een be
gin. Hij moest doorgronden, hoe deze microbe
zich vermenigvuldigde, hoe zij In het dierlijk
lichaam wist binnen te dringen, enz. HU
begint vanaf dien tijd zijn patiënten te ver-
waarloozen, in zijn laboratorium', waarin
nog steeds eenzaam en alleen de microscoop
troont, wemelt het van witte muizen, proef
objecten. Koch werkt koortsachtig, iedere
mislukking is aanleiding voor hem een
nieuwe, geniaal uitgedachte proef te nemen.
En eindelijk Is hij zoover: hij kan beweren,
en met recht, dat hü de eerste is, die het
daadwerkelijk bewijs heeft geleverd, dat de
miltbrand „inderdaad slechts door een enkel
microscopisch klein diertje is veroorzaakt en
hij kan tegelijkertijd den weg aangeven, vol
gens welken deze ziekte tegengegaan kan
worden Koch is 34 jaar oud. als hij bet
besluit 'neemt zijn resultaten te pubUcecren
HU reist naar Breslau en demonstreert daar
den kopstukken der medische faculteit zijn
heldere, Ipglsche experimenten
king. Thans echter beheerscht hij het tech
nische materiaal beter dan ieder ander. Maar
ditmaal heeft hij met een minder ontchul-
dlgen tegenstander te doen. De baktenen
willen en willen niet onder den microscoop.
Zij blijven onder dc scherpste lens onzicht
baar. Honderden onschuldige dieren moe
ten onder zijn handen he: leven laten
ten dienste der menschheid Eindelijk brengt
een toeval hem op de juiste methode, name-
lUk deze ondenkbaar kleine, doodorengende
organismen zoodanig de kleuren, dat men
hen onder de lens duidelijk kan herkennen.
Maar als men het op de keper beschouwt
is ook hier het toeval slechts een noodza-
kelUke schakel in de levenskeien van dezen
kleinen, genleuzen man. De rreeselijkste
vijand van den mensch is thans getemd.
Robert Koch heeft hem uit zUn schuilhoeken
naar voren ge'okt, nu behoeft men slechts
de methode te zoeken, volgens welke men
hem kan vernietigen.
Op den avond van den 2-tctfc.. Maart 1881
vliegt telegrafisch de naam Koch over den
geheelen aardbol. En hU. die het lot van tal
van lijdenden in handen had. die thans de
bewerker is van het levensgeluk van vele
medeschepselen. Robert Koch. hjj bleef steeds
de bescheiden geleerde, die hü altijd was.
HU bad reeds een nieuw arbeidsterrein uit
gezócht: de cholera De cholerg zou hij on-
schadelUk maken! Een jaar later was ook
Inderdaad dit wild neergelegd. Maar de
jacht gaat verder. Totdat.... de dood hem
het wapen uit de hand neem., dat milU-
oenen redding en »eluk heeft gebracht.
In de Rlverside-kerk In New-York staat
zün buste op het altaar, tezamen met.Hip
pocrates, St Lucas, Lister en Pasteur, ge
schaard om het beeld van Christus, den
hemelschen genezer....
Waarin zijn de redenen gelegen voor de
maatregelen, die prof. dr. Ude zich steeds
weer, niet tot rede en Inkeer gebracht door
alle vermaningen en droeve ervaringen,
den hals gehaald heeft?
ZUn wetenschappelijke bekwaamheid
prestaties hU Is viermaal doctor: in de
theologie, de philoeofle. de natuurweten
schappen en de staatswetenschappen
heeft ook In de medicUnen gestudeerd
hebben steeds achting Ingeboezemd.
ZUn priesterlUke ascese. zün onvermoeide
werklust. zUn geestdriftige toewijding aan
de door hem als nastrevenswaardlg erkende
idealen, zijn allen lof waardig.
Een vurig spreker als hU is en een iet
wat theatrale verschünnlng. welke als de
belichaming van zUn ascetische leeringen
aandoet, werd hü vaak In de tallooze dag
bladartikelen, welke zich met zün rebelsch
optreden beztg hielden, als een ..OostenriJk-
sche Savonarola” betiteld.
ZUn rebellisme is een mateloos, voor geen
realiteit en autoriteit terugdeinzend extre
misme. dat een heel complex van sociale en
zedelUke leerstellingen heeft ópgetrokken,
die met de katholieke pastoraal en de ker-
kelUke practük op niet weinige punten In
strijd zün gekomen.
Met dezelfde heft'gheid. waarmee hü elk
alcoholgebruik veroordeelde en onbetwijfel
bare waarheden tot het uiterste overdreef,
wierp hu zich ook op sociale en economische
problemen, steeds geneigd, iedereen die zUn
leeringen tegensprak, als on-katholiek voor
te stellen.
Spoedig verzamelde zich om hem heen een
kleine groep van fanatici, die hem als hun
leider begroetten en in hun leeringen en
aanvallen nog veel verder gingen dan hun
meester, zonder dat deze echter het besluit
kon nemen, een duldelüke scheidingslijn te
trekken tusschen zichzelf en die anderen,
waarvan er zoo velen met de katholieke leer
en het katholieke leven niet het geringste
meer gemeen hadden.
Bij de verkiezingen voor den nationalen
raad in 1927 trad dr. Ude op als verklezings-
candidaat. Het is echter niet tot een stem
ming over de candldatuur van dr Ude ge-,
komen, daar hU verzuimd had de kanonlek
voorgeschreven goedkeuring voor zUn politiek
optreden te verkrijgen.
De crisis bereikte haar hoogtepunt, toen
In 1929 de intiemste vriend van dr. Ude. de
schrUver Miller von Alchholz. een reeks ar
tikelen publiceerde, getiteld: „De on waardi
ge Communie. Twaalf studies over het ont
vangen van het sacrament der biecht en
van het H. Sacrament des Altaars”. In de
ze studies sverden de leerstellingen van dr.
Ude in een nog aangedlkten vorm uiteen
gezet en werd beweerd, dat Ooetenrüksche
bisschoppen, katholieke afgevaardigden, vele
priesters en katholieke leeken In den regel
onwaardig communiceerden, omdat zU door
goedkeuring of toelating met de ..schuld van
het valutabedrog” waren belast en „bankno-
tenvervalschlng” tot beroovlng van de ar
men en onmondlgen steunden.
Deze ongehoorde aanklacht werd met den
hoogmoed van een sekteleer voorgedragen.
Dit konden de bisschoppelUke autoriteiten
niet langer lUdelUk aanzien. Vorst-blsschop
dr. Pawllkowskl elschte in een onderhoud,
weartoe hit op 26 October 1929 professor dr
Ude had ultgenoodlgd. een duldelUke verkla
ring. of deze de publicaties van zUn vriend
De weg van Jerusalem naar Bethanlë. en
vandaar verder naar de Doode Zee en naar
Jericho, leidt onder den stadsmuur en tegen-
oven de .gulden poort” van het tempelplein,
over jle Cedronbeek. Op dit punt, over de
smalte watergeul heen, ligt langs den weg
vooreerst een diepe Inzinking met de onder-
grondsche kerk, die Maria's begraafplaats
heet te zUn. Hierlangs klimt een oude weg
naar den Olijfberg op. terwUl de nieuwe
straatweg langs zUn voet zUn loop vervolgt.
Maar langs den straatweg l'ggen dan verder
tegen de helling van den OlUfberg aan. een
tuin met daarachter een klooster, en daar
naast een nieuwe basiliek. Dit alles samen Is
Gethsemane: het olUvenhofje met de ceroude
boomen hét kleine klooster der Franciskanen
daarachter, en naast belde de kerk der laat
ste jaren.
Laat men zich toch niet voorstellen, dat er
van den hof van Ollveten nog Iets zou ge
bleven zUn. als het was In Christus tUd. Het
beleg vrn het jaar 70. onder Titus, bracht
ook in de omgeving van Jerusalem de groot
ste verwoestingen aan. en Flavius Josephus
deelt mede, dat de olUven daar ter plaatse
geveld werden, omdat zij den belegeraars In
den weg stonden en deze zich van het hout
bedienden voor him oorlogsdoeleinden. De
oude boomen. die er nu nog groeien, kunnen,
hoogstens opgeschoten zijn uit de wortels
van de olijven, d e er Christus beschaduwden.
Maar anders is er van vroeger niets gebleven
dan enkele brokken rots In den overigens
■oo deerlijk verscheurden en geschonden
bodem.
Dit Gethsemane houdt de verbeelding ge
boeid. en misschien méér dan de Golgotha.
Ik heb mU afgevraagd, waarom? Ik geloof er
dc nuchtere reden van gevonden te hebben
Het is toch den meesten wel bekend, dat
Christus’ graf en Golgotha ombouwd werden
door een kerk. dat zU binnen de stad
getrokken werden, dat er van de rotsen
daar ter plaatse zoo goed als niets meer te
alen Is. Maar met Gethsemane is dat anders!
Ieder weet, dat er nog een .hofje van olij
ven” bestaat; rozenkransen uit de olUven de
zer boomen gevlochten, en kruisjes uit hun
hout gesneden. zUn wel zeldzame, doch niet
temin bestaande kostbaarheden; prentjes
met „bloemen van Gethsemane” daarop ge
plakt, doen de ronde over heel de wereld.
Er 1 s dus nog een Gethsemane, een hof van
Ollveten, en men verwacht een stuk van
het levend décor te kunnen zien, waarbinnen
de Godmensch ZUn heilig lijden aanving met
ZUn bloedig zweet en ZUn stervensbenau-
wlng.,..
Maar dit is een Illusie. Er Is niets meer
dan een stuk rots, binnen de kerk van nu.
Op deze rotsbank zou de Heiland neerge
knield zUn. En hiervan van de authen
ticiteit dezer plek zijn wü zoo goed als
zeker.
Wat was Gethsemane in Christus’ tijd?
Van geen andere plek, in Jesus’ lüdens-
verhaal genoemd, is de omschrijving der
Evangelisten wel zoo nauwkeurig als van
deze: en toch is het geheel ons niet volkomen
duidelijk voorgesteld. Het was een tuin, een
boomgaard of een landgoed, met mogeliik
een huis van bezitters of bewakers: grant één
der Evangelisten verhaalt, dat een jonge man
hij de gevangenneming van Jesus tegenwoor
dig was. alleen maar bekleed met een laken:
was deze niet, nieuwsgierig, komen aanloopen
op het tumult, om te zien wat er gaande was
en zelf een der bewakers? Maar toch is Jesus
dit domein binnengegaan om er. van de
menschen afgezonderd, in ongestoorde stilte
te bidden. De heele gesteldheid van het oord
was toen anders dan nu, alleen al om het
feit, dat de Cedronbeek zelf, en tot In de
vierdi eeuw toe. veel lager lag dan thans
Het heele terrein moet nadien beduidend op
gehoogd zUn, onherkenbaar geworden.
Zulke oUjvenhoven ziet men hier nog over
al; die kent men trouwens even goed uit
een dergelUke spelonk wel meer tot de ver
beelding.
Zoo kwam het. dat LatUnen, Russen. Grie
ken en Armeniërs de verschillende herinne
ringen ook op verschillende plaatsen her
dachten. De Franciskanen hielden het er
voor, dat het verraad van Judas en Christus’
gevangenneming hadden plaats gehad In hun
tuin, waar een zuil de plek aanwees, waar
de verrader zün Meester had Omhelsd: in de
nabUheld daarvan bevond zich een olUfboom.
die voor de Oosterlingen de plaats oeteeken-
de. waar Christus ZUn bloedig zweet ver
goten had. Ieder herdacht en vereerde op
eigen wijze, naar eigen vinding of inval.
Het duurde nu tot 1891, dat er een helder
licht opging over al deze verwarringen, en
door de nevels der legenden heenbrak. om
onomstootelük vast te stellen, waar de ge
wijde rotsgrond te vinden wao. Op de plaats
van het oude Gethsemane, dat men natuur
lijk nooit uit het oog verloren had. deed een
louter toeval den grondslag ontdekken van
een koorschelp en fragmenten van een mo-
zalekbodem. Deze vondst veroorzaakte een
groote opschudding In de wereld der arched^
legen. Hier was een totaal vergeten heilig
dom teruggevonden! Men herinnerde zich
nu uit de aanteekeningen der oude pel
grims de kerk der Xlïde eeuw, die de
kruisvaarders in het gebied van den evan-
gellschen Olijvenhof hadden herbouwd. De
vondsten bewezen, dat deze kerk hier aan
het licht was gekomen. En onmiddellijk vat
ten de gelukkige Franciskanen het plan op,
om deze krulsvaarderskerk op de heilige plek
van ’s Heeren doodsangst te herbouwen.
Doch het werd 1909 eer men hiermee een
aanvang nam en de spade voor goed In den
grond werd gestoken. De heele omvang van
een kerk met drie koorschelpen werd bloot
gelegd. De olijfboom der herinnering, die
voor de Oosterlingen zoo vol beteekenis ge
weest was. stond juist in het midden van
dezen omtrek, en in leder van de drie koor-,
ruimten vond men een ruw stuk rotsge
steente terug. zonder twüfel de authen
tieke aanduiding der drie plaatsen, waar
Christus knielde en bad.
Tien jaar daarna de oorlog was Intus-
schen uitgebroken 1919, zou men nu met
den bouw der nieuwe kerk beginnen. Maar
hoe groot was de verrassing, waarvoor de
bouwer thans kwam te staan! De noodzake-
lUke grondwerken brachten een nieuwe ont
dekking. nog opzienbarender dan de vorige.
Twee meter dieper dan het grondvlak van de
kerk der XUde eeuw vond men nujteq nog
veel ouder fundament, van een groote kerk
eveneens, en wel van de kerk der TVde eeuw,
toegeschreven aan Theodosius.
De kruisvaarders hadden blijkbaar hun
kerk hier gebouwd, zonder Iets te weten van
de ByzantUnsche fundamenten, die daar
onder lagen.
Beider lUnen vielen niet in elkander. ZU
lagen eenlgszins schuin over elkaar heen, de
Xlld' eeuwsche meer suldelUk. Maar nu was
het duidelUk. dat de oudste der twee kerken
de waardevolste was voor de bepaling der
authenticiteit van Gethsemane. En het on
derzoek werd met üver aangevat.
Nu kwaïpen de grootste verrassingen eerst
Het middelste koor der IVd’ eeuwsche kerk
stond op de naakte rots, dit In haar natuur
lijken staat een halfrond teekende dat de
basis geworden was voot de koorschelp. Bin
nen het grondvlak, vóór het hoofdaltaar,
vond men tusschen de fragmenten van den
rijken mozaïekvloer, een stuk rotsbodem, van
8 bij 3.80 Meter. *37 centimeter hoog daar
boven uitstekend.
Wat beteekende dit ruw massief van bruin
gesteente op deze plaats, het middelpunt der
basiliek van Theodlslus? Het kon niet an
ders zijn, óf deze rotsbank hier was de plaats
waar, volgens de oudste overlevering, de
Christus was neergezegen bü ZUn gebed in
Gethsemane. Deze was indertijd uitgezócht
door den byzantijnschen bouwer, om hier het
middelpunt der vereering te blUven. aan den
voet van het altaar, waarop het Bloed van
den mystieken Christus stroomde, zooals de
eerste gewijde droppen daarvan voor het
eerst op diezelfde rots gevloeid waren voor
het heil der menschheid, in den nacht van
het snood verraad.
Nu werd het plan der nieuwe basiliek ge- I
wjjzigd om een reconstructie te worden van
Een oplossing bereikt
lp een Woensdagavond gehouden vergade
ring. welxe tot middernac.it neeft geduurd,
heeft de directie van de Kon. Ver. ..Het
Nederlandsch Tooneel" aan net personeel
mededeellng gedaan over den stanc der ou-
derhandelingen met de N. V. Hollandsen»
Schouwburg.
WU stippen hieruit aan. dat heden (Don
derdag) een bespreking zal plaats hebben
tusschen den pre-ident-commissaris der Kon.
Ver. .Het Nederla.idsche Tooneel" den heer
P. Tegelberg, en de "directie van de N. V.
Hollandsche Schouwburg.
De directie van de Kon. VereerIging ver
heelde zich niet, dat zelfs Indien er een
overeenkomst met den Hollandscnen Schouw
burg .tot stand komt, er als gevolg van oe
stagnatie van het bedrUf en de daaruit voort
vloeiende schade nog veie moeilijkheden te
wachten zullen zijn. o. a. zal het reeds toe
gezegde gemeentelijk voorschot k 25000, als
gevolg van het feit, dat de Kon. Vereen.ging
haar werkzaamheden voorlooplg gestaakt
had, opnieuw voor toekenning de gemeente
lijke instanties raceten doorloopen, met alle
tUdverlles en onzekerheid, daaraan verbon
den.
De directie beeft vervolgens In de eerst»
plaats aan de geëngageerden de vraag voor
gelegd. of zU In principe bereid zijn aan het
weder Inwerkingstellen van de Kon Vereenl-
ging mede te werken, en voorts om den tijd,
die ligt tusschen vandaag en de wedermwer-
klngstelling te overbruggen voor gezamenlijke
rekening en om onder den naam Vereenlgde
Spelers der Kon. Vereenigmg „Het Neder--
1 u dsch Tooneel" onmiddeLijk het bedrijf te
hervatten. Voorts vroeg zij of degenen, die
daartoe niet bereid zouden zUn, tegen beta
ling van de maand-cautie met wederzijdsch
goedvinden hun contract als geëindigd wiLtu
beschouwen. a
De heeren Oscar Tournlere en Jules Ver-
straete deelden mede van dit laatste aan
bod gebruik te willen maken; ook de heer
van Praag wenschte dit te doen. zU het onder
tegemoetkomende voorwaarden.
Alle overige dames en heeren. die aan
wezig waren, verklaarden zich accoord mei
het voorstel der directie om alie pogingen in
het werk te stellen om de Kon. Vereumg.rg
weer op gang te helpen. Ook bleek men toe
te stemmen In de uitbreiding van net bestuur
der Vereenlgde Spelers tot vijf leden, te we
ten de heeren Saalborn, Verbeek, Van Dal-
sum. Defreane en Laseur. Voorts wérden nog
regelingen van internen aard getrolfen.
In afwachting van de verdere bemoslingea
tot het Instandhouden van de Kon. Vereenl-
glng zullen repetities en voorstellingen on-
mlddetlijk hervat worden.
Niet aanwezig waren ter vergadering o.«a.
de dames Else Mauhs en Magda Janssens en
de heer Henri Eerens. De heer Willem Hun-
sche zou zich alsnog bij de overige leden van
het gezelschap hebben aangesloten.
Naar aanleiding van de vele commentaren
die door de onbekendheid met den waren
stand van zaken omtrent het verbod tot
spreken tegen prof. Ude In het leven werden
geroepen, heeft ..De Maasbode" nadere In
lichtingen gevraagd In Oostenrijk.
Aan de bijzonderheden, die ..De Maas
bode" publiceert, ontleenen wU het volgende.
Een buitengewone verrassing werd hier in
Oostenrijk gewekt door het bericht dat de
professor van de unlyersiteit te Graz. dr.
Ude, ondanks het voof hem bestaande ker-
kelijk verbod, openbare lezingen in Neder
land ging houden.
Dit spreekverbod, dat, in overleg met het
OostenrUksche episcopaat, door den compe-
tenten ordinarius van den priester dr. Ude.
den vorst-blsschop dr. Pawllkowskl van Sec-
kau, werd uitgevaardigd, dateert van October
1929.
Het geval, dat tot dit verbod aanleiding
gaf. was zoo ernstig, dat de blsschop tegelij
kertijd zUn theologanten verbood, de colle
ges van dr. Ude, die aan de theologische fa
culteit te Graz dogmatiek doceert, bU te
wonen.
Sindsdien bestaat de ongewone toestand,
dat een professor In de dogmatiek voor leege
banken zUn leeraarsambt uitoefent. wUl zUn
blsschop de overtuiging koestert, dat om re
denen van kerkelüke discipline de opleiding
van de jonge geestelUkheld aan den invloed
van dezen priester moet onttrokken worden.
Dit verbod was volstrekt niet het eerste,
waartoe de kerkelUke overheden van prof,
dr. Ude zich genoopt zagen. Reeds vorst-bls
schop dr. Schuster, de voorganger van den
tegenwoordigen ordinarius van het diocees
Seckau. richtte herhaaldelUk tegen dr Ude
wegens zUn grenzelooze overdrUvlng in
woord en geschrift waarschuwingen en ver
maningen en legde hem ten slotte een
spreekverbod op.
Dr. Robert Koch. van
wlen"enkele jaren geleden geen mensch iets
af wist, van wlen kort daarop de groote
Fasten r geringschattend zelde: ..Twintig
jaar voor zUn geboorte ala wetenschappe-
Itallë. In terrassen opgebouwd. Een muur
omsluit ze.
Hier nu ging Jesus binnen. WU stellen ons
voor, dat HU acht apostelen achterliet bU de
poort van den hof. De drie, die Zün heerlijk
heid op Thabor gezien hadden, nam HU
verder mee. om niet alleen te zün In Zün
lüden. Toen zü ver genoeg waren voortge
gaan. deed de Meester ook deze terugblüven.
Alleen ging HU zelf nog „een steenworp ver
der". Maar het zal niet heel veel verder ge
weest zün, daar Jesus deze toch Petrus.
Jacobus en Johannes bü Zich hield,
niet geheel verlaten en vereen zaamd
wezen.
En Jesus bad. HU begon te spreken met
Zün Vader. Tweemaal onderbrak HU dit ge
bed, om naar Zün leerlingen te zien en
daarna weer terug te gaan tot de volstrekte
eenzaamheid. Driemaal knielde de goddelüke
Meester er neer, met het aangezicht neerge
bogen tegen den grond, zooals dé Evangelist
zegt. Johannes moet het gezien hebben met
eigen oogen.
De verrader naderde, met de gewapende
bende. .Komt," sprak Jesus tot ZUn slape
nge volgelingen. De ure was gekomen. En
het is heel voor de hand liggend, dat Jesus
nu het gesloten terrein verliet, om vóór dc
poort daarvan de komenden tegemoet te tre
den: de gewapende cohort en de dienaars
der Pharlseërs en oversten, die kwamen met
toortsen, met lantaarns en met wapenen. En
het was dan ook vóór de poort, dat Judas
zün verraad bezegelde met den kus. dat de
bende ter aarde plofte, dat Petrus het
zwaard gebruikte om Malchus’ oor af te
slaan, en dat de apostelen op de vlucht sloe
gen. Hier was het ontsnappen licht.
De drie, die tegenwoordig geweest waren bü
het voorspel van het Gods lijden in Gethse
mane, hebben die plek wel nooit vergeten.
De overlevering der eerste christenen hield
ze zeker In levendig aandenken. Geen won
der. dat op deze plaats dan ook een groote
kerk verrees, op het einde der vierde eeuw,
waarvan het heet, dat keizer Theodosius de
Groote (379395) ze bouwde.
De Perzen vernielden dit heiligdom in 614.
Later staat er een kapel. In 1165 verrüst er
opnieuw een groote kerk. In een beschrijving
uit 1172 heet het. dat de drie plaatsen, waar
Christus In den lüdensnacht geknield lag en
bad. In deze kerk te herkennen zün aan drie
stukken rots, die er onaangeroerd en on
gewijzigd. zooals zü waren in het oorspron-
kelük Gehsemane. nu in hun ontroerende
rauwheid uit den kerkvloer oprüzen.
In 1323 wordt van dit groote heiligdom
voor het laatst melding gemaakt. Het was
dan toch een oord van ontzagwekkende her
inneringen! Palestina staat alsdan onder
Egyptisch bestuur, en de Mohammedanen zün
er heer en meester. De Franciskanen begin
nen vasten voet te krügen binnen Jerusalem
Zü zün omtrent 1335 In het Cenakel. in de
H. Grafkerk en In de kerk van Maria’s graf,
vlak naast Gethsemane. Maar van de kerk
van Ollveten. waar In 1323 non; Ca’alaansche
pelgrims neerknielden, is sedert géén sprake
meer. Niemand weet wat er mee gebeurd Is.
Stortte zü In. of werd zü kwaadwillig ver
nield?.... Zü was weggevaagd.
En nu verliest zich ook de traditie. De
taferee’en van Gethsemane worden nu al
lengs gelocaliseerd op andere plaatsen. Op
het terrein daarnaast, behoorend bü de kerk
van Maria's graf, bestond een grot, waarop
nu het oog der pe'grims gaat vallen. En wel
dra wordt aangenomen, dat Jesus In deze
grot het gebed sprak tot Zün hemelschen
Vader en hier den doodstrijd onderging: men
vindt zelfs meegedeeld, dat dit ook de grot
was. waarin het laatste Avondmaal werd ge
houden! Zoo volgde de eene fantasie de an
dere op. Aan de grot werd een aflaat ver
bonden. Dat de Evangelies van geen grot ge
waagden, deed er niets toe. Misschien sprak
onderschreef. Dit onderhoud, dat een «eer
bewogen verloop had, tüdens hetwelk de
vorst-blsschop ernstige aantügingen van dr.
Ude tegen den toenmallgen nuntius en te
genwoordigen staatssecretaris kardinaal Pa-
celli, moest terugwüzen. bleef zonder resul
taat. Tot groote ergernis van alle katholie
ken verscheen kort daarop in een liberaal
blad een verdraaid verslag van deze audiën
tie. een publicatie, welke op aanteekeningen
van professor Ude berustte en welke kin ar-
blükelük ten doel had, voor de openbare mee-
--- [e
dat
om
24 Maart
het Ber-
tot op
de laatste plaats bezet. Rudolf Viicho»
Paul Ehrlich, alle Duitsche geleerden van
wereldbekendhrid, hebben van hun be
langstelling blük gegeven door persoonlijk
aanwez g te zijn. Een kleine, schünbaar
oobeteekenende man. met een mooi hoog
voorhoofd en een dikken bril voor de kort
zichtige oogen, staat op en gaat langzaam
naar net podium. HU is geen redenaar,
doch hü heeft een dik manuscript meege
bracht. Het is echter schünbaar niet ge
heel In orde, want hij, moet eerst ver
scheidene minuten er in bladeren, voordat
hü het begin gevonden heeft. Zün stem
trilt eenigszirs.-als hü begint met voor
lezen. monotron, zonder eenig pathos
Maar uit leder woord, dat hü voorleest,
klinkt zün Innerlijke opwinding. En deze
opwinding doet reeds bü zijn eerste woor
den haar werk bü de luisteraars, zü voe
len het, zü ondergaan het: hier is een der
grootsten onder hen aan het wcord, deze
dag béteekent een mijlpaal In de geschie
denis der geneeskunde, in de geschiedenis
der menschheid.
Deze stille man.
Moeizaam moet hü zich een methode
scheppen om met het Instrument em te
gaan. Maar spoedig weet hü de juiste be-
fchtlng. kent hü de manier om de dunne
glasplaatjes te sterillseeren. Langzaan,
dringt hü In de geheimzinnige wereld van
den microscoop binnen. HIK weet niet, dat er
in Parijs een geniale scheikundige Pasteur
woont, die reeds jaren er aan werkt I een
nieuwe wetenschap op te bouwen: de bacte
riologie. Zoo is deze landdokter van de (we
reld afgesloten geweest! Alles, wat hij vfcidt,
is het product van eigen hersenen eti zün
eigen medelüdend hart. 'k
Al zeer spoedig neemt zün .Jlefbebbgrü*
eroderen omvang aan. Hü begint Mfe een
leden was hü een onbekende boerenarts in
een klein nest in Posen, waar hü den ge-
hee'e drg te paard van het eene dorp
naar het andere reed om zün patiënten
te behandelen, steeds geplaagd door de
kwelling niet ten volle te kunnen helpen,
onmachtig te zün tegen vele ziekten. Hoe
moest men tering, dlphtheritis, de pest ge
nezen. als men de oorzaken er niet van
kent? Dat klinkt ons thans onbegrüpelük In
de ooren! En toch is het waar: een halve
eeuw geleden hadden zelfs de meest be
roemde corypheeën der MedicUnen van de
ziekten, de epidemieën en hun oorzaken,
even weinig verstand als een natuurkundi
ge uit dien tüd van de tegenwoordige atoom
theorie I
Kan men het een toeval noemen, dat
juist deze kleine dokter in Wollstein een
microscoop In handen krügt, een instru
ment. dat in de uitrusting van den prac-
tischen geneeskundige uit die dagen be-
trekkelük zelden voorkwam? Robert Koch
begrijpt dezen wenk van het Lot, hjj voelt
Instinctief, dat hü zich daardoor In de
meest onwaarschünlüke avonturen begeeft,
welke de geschiedenis van den menschelü-
ken geest kent Maar hü aarzelt nMt en
griipt de gelegenheid aan.
u uu.u Zonder systeem begint hü alles onder de
blad van het manuscript om. Alles klinkt loupe te nemen, wat hem In den weg komt
nu zoo eenvoudig, zoo gemakkelük, de
wtg is zoo recht, het resultaat zoo vet bluf-
f°cd ge-'oon Maar hü en zijn b’ide trou
we assistenten weten, hoe hU jarenlang
heeft onderzocht, hoe telkenmale misluk
kingen en fouten een onmenschelüke hoe-
vee’held geduld en taaiheid vergden, hoe
veel doornen het pad tot heden hebben be-
moeilitkt. maar ook zü alleen kennen het
groote gehikzal ge gevoel, dat hen door
stroomde, toen na deze jaren elndelük een
volkomen succes hun moeizaam werk be
kroonde.
Wat een fantastisch succes in dezen be-
ttekkelljk korten tüd. 39 jaar is Robert
Koch thans oud en nog circa vüt jaar ge-
