HOFMANN'S ERZAEHLUNCEN
1
DE STAD DER KLEINSTE MENSCHEN
Een dwergen-kolonie te Berlijn
DE HAARLEMSCHE SCHILDER
JACOB VAN RUISDAEL
1932
1682
ALS REINHARDT EEN OPERA ENSCENEERT
1
BRIEVEN UIT DUITSCHLAND
DE GEZANT SLAAPT
c
VOETBAL
SCHAKEN
h
E
ZIJN LEVEN EN WERKEN
I
VOOR DEN BERLIJNSCHEN
POLITIERECHTER
I
n
a
st
VETERANEN
NEDERLAND—BELGIË
DE MATCH EUWE—FLOHR
ia’
Berlijn, 33 Maart,
„Zeg. wie was dat meisje waar Ik je gisteravond mee rag?"
(Judge).
den
„De Avonturierster van Casablanca”
I
I
tc
knalitrit
ki
i
Gezicht op Amsterdam.
8
K d. H.
‘jpsf -A-
p
t
I
aankomen, dragen rij n.l. het stempelZwer-
genstadt Berlin.
Ja. ja, de dwergen hebban zich geëmanci
peerd sinds Sneeuwwitje)
Wie waren de Isermcesters
roemden landschapschilder?
deze bewening werkt roo
heel de raai ë*n gondel
n
n
‘t
1
-
jas,
Dit
een
tc
Ji
bi
bi
d
g
C
II
o
P
d
o
d
o
k
v
s
s
r
t
11
te
kt
ge
gr
de
de
Ja
ve
lei
te
V
d
U
vi
n
C
a
k
e
<1
s
tc
g«
ui
w<
hl
be
re
te
8<
P
ct
g<
VI
t
n
h
d
ti
tl
t<
si
a
P
P
d
d
tii
w<
vc
nl
M
wi
or
de
ci
g"
ir.
hl
Ruststand 4—0 Eindstand 43
Gisteren werd te Rotterdam de voetbal
wedstrijd NederlandBelgië veteranen ge
speeld. De stand met rust was 40. Het
einde kwam met een NeUerlandsche over
winning van 43.
büblüft is een
masqué De
„Hoffmznn’s
Het aonbeechenen korenveld van J. van Rmadael.
Gedurende den nacht van 4 Aug. 1914 re
digeerde iren aan ’t Br.tsehe Ministerie van
Buiten.andsche Zaken vijf of zes oorlogsver
klaringen. waarvan de tekst verschillend was.
Men geloofde, dat men eindelijk de juiste
tewoo.dingen gevonden, had en da zoon van
Sir Arthur Nicholson, toen secretarls-gene.
raai ven genoemd mlnUtcr.e, bracht dit do
cument naar het Duitsche gezan.schap. Maar
na cenlge ©ogenblikken kwamen de En gel-
seben.» tot hun schrik, tot de ar.t lekking,
dat zi) in hun nota gesproken hadden van
..oorlcjsverklarlng" acn Dultschland. Men
rsdljecrds harst g een nieuwen tekst, waarin
men zich beperkte te constateeren, dat then
rich In een oorloos oestand met Dulschland
tevend De heer Nicholson begaf zich op
nieuw naar de Duitsche ambassade om den
eersten tekst terug te nemen en den twee,
den aan te bieden. De kamerdienaar wei
gerde hem tce te laten, zeggende: .Meneer
de gezant slaapt".
De Engelsche, diplomaat weigerde dit te
gelocven en bleef zoodanig aandrlngen. dat
de knecht eindelijk toegaf en hem bij den
ge~ant bracht.
Pr.ns Llchnowsky sliep Inderdaad zeer vast.
Met mo: te werd hij wakker gemaakt en zijn
oo cn ultwTijvende, vroeg hij: „De eerste
no a welke nota?" De oorlogsverklaring
van Ente’and aan Dultschland lag nog op
het nachttafeltje; da enveloppe was nog niet
eperremaakt en ds gezant sliep.
In dit jaar la het 250 jaar geleden, dat
de zoo beroemde we mogen gerust zeggeu
wereldberoemde Nederlandsche land
schapschilder Jacob van Ruisdael is gestor-
odes: Den Haarlemsche Jeugdtijd, de Duit
sche periode, den Amrterdamschen tijd en
dien der laatste jaren. Aui noofdontweip
schilderde Jacob van Ru sdael ..Landschap'
Ook echter treffen we zee-en stadsgezichten
aan In zijn machtig oeuvre, dat thans wei
over de geheele wereld in de belangrijke
musea werd „verdeeld".
Ruisdael werd door Goethe een .dichter"
genoemd. Inderdaad was hij een poét.sch
schilder, klassiek, mogën we wel zeggen,
en met romantische en realistische tenden
sen. In Dultschland beleefde hij vooral zijn
romantlschen tijd. Hi) werd daar getrofien
door het grootsche landschep, door bergen
en dalen en glinsterende stroomen. in Ne
derland, in het ook zoo mooie en geliefde
lage land, werd zijn kijk op de dingen van
zelf meer realistisch, echter bleef die steeds
in hcoge mate dichterlijk. De toon zijner
schilderijen is zeer edel en dikwijls kleurrijk,
zijn vormgeving klassiek. Zijn werken wor
den wel een» gekwalificeerd met de woorden
monumentaal en heroïsch Zijn wijze van
schilderen was dan ook sterk en grootseh.
Hij schilderde gaarne een landschap met
boomen. vóél boomen en water. Het water
wist hij zóó voortreffelijk weer te geven, dat
Houbraken. die een tijdgenoot van hem
was. hierover als volgt sehreef: Het wawi
valt met gerulsch (Ruisdael) van steen -<p
steen omlaag. (HU doelde op de veel geschil
derde watervallen). Het is zacht en door
schijnend, zoodat het natuurlijk water ge
lijkt. dat men rob wijlen drinken De wa
terval was een bemind onderwerp van den
schilder, zelfs komt hij voor, waarschijnlijk
gefantaseerd, op zijn schilderij van een Jo
denkerkhof. een dsr beroemdste werken.
Dc boomen zijn alle prachtig van uit
beelding Het krachtig karakter, den mach
tigen bouw, de sterke takken, wist hij.even
krachtig en stoer weer te geven, met een
rijk plastische vermogen. Op zijn Duitsche
doeken schilderde hij zware steenen in het
zilveren, voortstuwende water van een voor
name formatie. Toch ontbreekt de teeder-
heid. de sfeer, niet aan zijn werk. Vooral in
de teekenlngen komt deze dikwijls tot uiting
eveneens In het doen en laten van zijn
veelal geestige figuren. Maar het sterke en
stralende domlneeren in zijn kunst. Van
Ruisdeel heeft- een overvloedig oeuvre nage
laten. Zeer bekend zijn b.v. zijn „Windmolen
bij Wijk bij Duurstede". In het RUksmueeum
te Amsterdam. Dit werk is meer stemmig
dan heroïsch. Het Is een stemmingsvol ge
dicht met een edelen reallstlschen onder
grond. Romantisch zijn .jBlot Benthelm”,
ook zeer bekend, en zijn jodenkerkhof (te
Ouderkerk). Hij schilderde dit onderwerp
meerdere malen. Een der beste doeken be
vindt zich in particulier bezit te Detroit
Ruisdael heeft een overvloedig oeuvre nage-
denkerkhof met zUn eigenaardige monumen
ten, zjjn dooden boom, prachtig van sehll-
derlr.g. en de ruïne op den achtergrond. Een
watervalletje nrrken we neg op en een
regenboog! Hst is zeer IndiukweKkena.
In zijn Haarlemsehen tijd schilderde hij
veel rondom die stad. We zien dan dikwijls
den fraaien St. Bavo-toren als decorum. Op
het laatst vormde van Ruhdael een school.
De beroemde Hobbema (Laantje van Mlddel-
harnls) was een zijner leerlingen Als zee
schilder is Jacob zeer te waardeeren. vooral
zeeën, we erop eenlge storm, schilderde hU
bjj voorkeur. Zijn kleurige stadrt 'zichten
van Amsterdam b"Wljzen dat hij niet slechts
het landschap lief had. Toch was dit wel zijn
gellc*de onderwerp. God’s prachtige natuur
zal d:t ten allen t'Jde voor vele schilders
blijven. Koe heerlijk en zielvol kan zoo’n
landschap zich uitspreiden voor onze be
wonderende oogen. met de vele kleurscha-
ke-rirgen In het steeds wisselende licht van
den dag en onder den blauwen of wlt-be-
wolktan hemel.
Ja. God’s werk Is schoon en Indrukwek
kend HU spreekt ook vooral tot ons door
het f’jn-gslUnde. zulver-getfnte, perspecti
visch schoone. door ons allen Innig geliefde
Holl'n^sihe landschap, dat too dikwijls door
groote kunst’raars met brale’lrg werd weer
gegeven. Jaccb van Ruisdael van Haarlem
was een der allergrootsten.
Voor zoover de oude kindermeid ons onder
licht heeft, vond Sneeuwwitje den weg „over
de bergen, naar de zeven bergen" heelemaal
vanzelf. Ik dorst het echter niet wagen, op
een dergelUk goed geluk als Sneeuwwitje te
vertrouwen, en vroeg dus den Schupo.'dle bi.
den uitgang van het ondergrond-station
Bchleslsches Tor stond, om nadere Inlich
tingen. Denk niet, dat deze man der wet
mij verwees naar de stadsbibliotheek, afdee-
Ung sprookjesboeken terwijl hU met den
oenen arm het verkeer regelde, wuifde hij
met den andere in de richting der Köpe-
nlcker strasse: „Dwergenstad, derde dwars
straat rechts."
Ja, er is In Berlijn een kolonie dwergen.
De „dwergenstad'’ ligt niet direct aan de
straat, maar een beetje achteraf; men moet
een kermis van slapende caroussels en ten
ten passeeren, eer groote b’.okletter-woordc.l
ons tegemoet roepen: „Llllput, de stad der
kleinste menachenDe stad Llllput nu
lag op het uur van mijn bezoek In een ver
laten schemerlicht De geweldige tent die
een miniatuur-arena, een stadhuis, een café,
een postkantoor enzoovoort (alles In klnder-
formaat) bevat werd juist door een eenzame
werkvrouw schoongebezemd. Aan de reeksen
leegs stoelen voorbij, die als geraamten hun
schouders In de lucht staken, achter de
arena door, waarvan het zand het trappelen
van vele kleine veetjes verried, trad Ik weer
naar bulten, om ergens In ae buurt de be
woners van de stad Llllput te gaan zoeken
Toen kuierde, vlak voor mü heen, een heertje
door het zonlicht, blootshoofds, zonder
en smakelUk aan zijn pÜP trekkend,
heertje was beslist niet grooter dan
halven meter.
Mijzelf als een reus voorkomend, sprak Ik
dezen .Inboorling" aan, en Informeerde naar
zijn stadgenooten. „WaarschUnlUk gaan mid
dageten" zei de man van vUf decimeter en
keek mü onderzoekend aan; „wU hebben zoo-
even rejietitle gehad.... Had u ons willen
bezoeken?"
Op mijn bevestigend antwoord wees mUn
gids In de richting: .Daar in de kajuit zullen
nog wel een stuk of. wat van den troep te
vlnd&i zijn.” Het handje, waarmee hU wees,
wat niet grooter dan dat van *n zes-Jarlg kind,
en niettemin een normale mannenhand.
Trouwens het heele ventje was normaal ge
proportioneerd; een kalme veertiger, door een
verkleinglas bekeken. HU dribbelde naast
mU heen, in de lucht kijkend als hU mU
wilde aanzien, en vertelde mij zoo een en
ander over het mooie weer, de slechte tUden
en den miserabelen polltleken toestand.
In de Jkajult”. die een gamoedelük Inge
richte wagen bleek te zijn, ia twee kamers
verdeeld, stond de keukenmeid van de dwer-
gcnfamllle pannekoeken te bakken, terwUl
rondom de tafel een stuk of acht hoertjes
en dametjes zaten, die allen niet veel impo
santer waren dan mijn halve-meter-vriend.
Het diner bleek afgeloopen; de laatste serie
pannekoeken werd bUna gehezl naar binnen
gewerkt door een baasje, dat mU tusschen
twee happen antwoordde, achtentwintig jaar
te zijn, en wcarvan de overigen mU mee-,
doelden, dat het de „salon-athleet" was, en
Steunt, bij ge/ijten ftrijt m i
De Nedrrlanduht Indmtrn
Hiermede dient gi| U» land.
En beitrijdt gij de nerkloo^heid.
dend. dat het geld haar niet schelen kon,
maar dat de desillusie die hU haar had be
zorgd ncolt meer was goed te maken
waarop Herr Dircktor een ernstige berisping
heeft gekregen van zijn Edelachtbare
kinderrechter.
(Van onzen BerlUnzchen correspondent).
Op het oogenbllk loept nog eltUd in
het „Grosse Schauspielhaus”, een der lee-
HJkste theaters van Berlijn, Relnhardt’s
ensceneering Van ..Hoffmann’s Erzach’un-
gen de weer voor den deg gehaalde opera
van Offenbach. Men heeft de opvoirlng
van dit werk „Relnhardt’s grootste daad’
genoemd, en het succes, dat het eiken avond
voor een uitverkochte zaal haalt, lükt over
weldigend.
Maar Relnhardt’s „gro-te daad" La dit
niet. Relnhardt’s greote drad was deze, dat
hij een plonler-van-de'-planken dorst zUn,
en het moïeme tooneel een emulating gaf.
die er bU paste. Dat hij den afstand over
brugd heeft, die tu«schen de k’assleke too-
neel-chrUvers en het twlntigste-eeuwsch pu-
bllpk liggen. En zoolang v-'.de en schaafde
aan zUn opvoeringen tot zU op een zekere
volmaaktheid aanspraak konden maken.
Over deré opera-opvoering moet men het
hoofd schudden. Tcegegeven dan, dat men
tegelük applaudisseert. Want Reinhardt
koopt ons cm met el het raffinement van
zUn vak. met al zUn persoonlijke invallen
HU bedient zich van de beste krachten op
het gebied van zang, dans, tooneelspel, dé
cors, cos.uumkunrt en b~engt een opvoe
ring. die grenst aan het moderne kUkspel,
de revue.
Na de première schreef een Dultsch col
lega: ,De_e opera Is door Reinhardt opge
blazen als een ballon opgeb’a-en tot haar
uiterste spankracht Maar men kan er aan
toevoegen dzt de gro te regisseur te sterke
longen had voor het gevoelig-romantische
en weemoedige werk, de ballon is ge
sprongen.
Deze monstre-opvoerlng wordt niet meer
beheerscht doar een gr o: te lUn. De een-
van den be
veel vermeldt
ons de historie hierover niet Aangenomen
wordt, dat hu les kreeg van s'Jn vad-r. van
zUn eom Salomon, den knappen Haarlem-
schen meester, voc ts van de Haa lemrche
schilders Corn. Vroom en A. van Everdln-
gen. Jacob ging echter al spoedig zijn eigen
w?g. ZUn werk is van den aanvadg af van
een groote oorspronkelllkheid. Het levens
werk verdeelt men wel in de volgende peri-
heid Is verdwenen. Wat den toeschouwer
gewarrel als na een taal
muziek van Offenbach, in
Erzaehlungen" op zUn best,
komt niet tet haar recht in het „Grosse
Schauspielhaus, waarde aeoustlek meer dan
miserabel Is. Doch daarvoor In de plaats
biedt de tooneelrulmte des te meer moge
lijkheden. Dit theater is ocrspronkelUk een
circus geweest; de geweldige zaal en het
tooneel hebben hun cirkelvorm behouden.
Men ken moeilijk meer elschsn stellen dan
die waaraan dit tooneel voldoet; het Is
schuifbaar, draaibaar, zakbaar en hefbaar,
en zoo diep, dit een decorateur er demeect
fantastische effecten on kan bereiken. De
dócors der verschillende beelden worden dan
ook bij open doek verwisseld in een tijds
ruimte van seconden, en dit geschiedt mst
een promptheld en routine, waarvan men
verb’uft staat. Doch het Ivkt al'of het
hoofddoel van den heelen avond Is: te ver
bluffen. De kunst wordt hier gsserveerd op
technisch volmaakte wjjze, geheel aange
past aan den haastigen en geblaseerden
toeschouwer van 1931.
Hoffmann: dit is de vergeef-che min
naar. ZUn aangebeden Olympia blUkt een
mechanisme te zUn. Giulletta, de Venetl-
aanfche courtisane, vaart In hear gondel
weg. wanneer zU den pcUs der liefde, zijn
spiegelbeeld, ontvangen hoéft, en Hoffmann
blUft achter; Zntonla heeft hem lief, maar
een onafwendbaar noodlot vo’trekt zich
ran haar, en zU sterft. Dit zUn Hoffmann's
Arcomen; In zUn leven zelf gaat het niet
anders. De jonge zangeres Stella verliest
hij dear een samenloop van omstandighe
den. Dit misverstand, hoe zinneloos ook. is
toch niet willekeurig; Hoffmann zou hear
op een andere wijze verloren hebben, indien
niet op deze; het is zijn lot.
De tekst van de opera Is omgewerkt, en
gedeeltelUk .^eatuellseerd", waarvoor Iets
te zeggen valt. Er zit gang in de tooneelen,
en waar de handeling wat slap wordt, vult
Reinhardt ze aan met „kUk"-scènes. Het
middelpunt blUft het steeds weerkeerend
tooneel In den wUnkelder .Xuiter en Werf'-
ner”, wear Hoffmann zijn drie histories
dat hU pannekoeken als een ongeëvenaard
spler-voedsel beschouwde. Het was misschien
ongepast, den sterken man bU een zoo ge
wichtige bezigheid als het eten der panne
koeken te storen, maar mUn nieuwsgierig
heid deed mU vragen naar zUn prestaties:
„Of hU twintig kilo zou kunnen beuren?
Het Herculesje keek mij aan met medelijden
de verachting:
„Twintig kilo? Babi Veertig, met gemak!”
En hU onderbrak zUn maal zoowaar, om
zijn mouw op te schuiven, en mU een kin
derarmpje te toonen, waar de spieren uit
buitten.
„Het is jammer," zei de leider van den
dwergentroep, „dat ze niet allemaal thuis
zUn. Een stelletje is de stad in. Ik laat hen
niet graag alleen gaan, het is te gevaarlijk.
Compleet zUn het er vUf en dertigEr
zUn uitstekende nummers bUEen koord-
dansertje. tiptop, een paar kunstrUdsters. die
het vak alleraardigst verstaan, zU rUden op
dwergponles. natuurlUkEn dan dres-
seurs van konUnen en honden, die heël In-
genleuse scènes bedacht hebben. O, het
Is lang geen dom volkje....”
NatuurlUk interesseerden mU de physleke
bUzonderheden, en Ik stelde al de vragen
die een leek In dergelüke gevallen pleegt te
stellen. Of de dwergen reeds b'J de geboorte
abnormaal klein zUn? Of het een kwest'c
van erfelUkheld is? Of Llliputters onder
sslkaar trouwen? Of de dwergdames babieo
hebben?
„Ik geloof absoluut, dat het in bepaalde
families zit”, antwoordde de directeur. .Die
blonde daar heeft een normale moeder: zUn
vader was negentig centimeter lang. Ven de
vUf kinderen zijn er twee Llliputters, de an
dere normaal. En ovorgrootvader Is ook
al een Llllputter geweest.... Ja, zU zijn al
opvallend klein bU de geboorte. En onde
elbaar trouwen, dat komt wel voor. BU mU”
vUf en dertig ZUn b.v. drie ech paren. Maar
In het algemeen interessecren de kleine men
schen zich meer voor de groote. Zoolang de
echtgenoot klein Is en de vrouw normaal
groot, Is de zaak gezond, maar wanneer de
vrouw een dwerg is, heeft zU bU de geboorte
van een kind groote kans, het leven te moe
ten laten."
TerwUl de directeur mU dit vertelt, trekt
een kleintje hem aan de mouw, en pro
testeert: .Mrar mUn vrouw dan! Prachtig
afgeloopen! De baby Is tien maanden, een
stevige jongen, en h(j groeit als kool! En
normaal groot! Binnen em Jaar of wat is
die grooter dan zUn ouders!”
NatuurlUk heeft het dwergvolkje veel ge
reisd. De meeste Llliputters waren al Ir
Italië, Spanje. FrankrUk. Engeland, Scandi
navië. Van den zomer gaat het naar Hei
land, Rotterdam, Den Haag. Amsterdam. Ik
geef den kleinen artisten het vooruitzicht, in
ons land bepeald een spontaan en dankbaar
publiek te vinden. Eer ik van de dwergen
kolonie afscheid neem, brengt de directeur
mU naar het postkantoor van de LIliput-stad.
Hier moet Ik als hartstochtelUk postzegc-
Ean rijke handelaar uit Marrakesh zond
dezer dagen zijn dochter naar de Duitsche
hoofds.ad, omdat hij meenae. dat het kind
eans iets meer van de wereld moest zien dan
alleen dadelpalmen en dromedarissen. ZU
nam haar intrek in een klein hctel, alwaar
zij reeds rpoedlg na baar aankomst werd
verrast, doordat é.n der machtigen van het
fllmcëntrum Neu-Eabel borg haar even aan
de telefoon verzocht. De man stelde zich
\cor, zei, dat hl) had gehoord ven haar aan
wezigheid In Berlijn en vroeg, ct zU er niets
voor voelde de titelrol op zich te nemen In
een der echter Oostersche film, genaamd: De
avonturierster van Ci-ablanca. ZU spraken
af. dat z’J elkander zouden ontmoeten In
n der groote cafés om de zaak verder te
be-preken.
De directeur der filmmaatschappij trof In-
r erdaad het meisje aan dat zich tijdig naar
de overeengekomen plaats had bleven en
dat naar haar gebronsde tint ‘e cordeelen
werkelijk niemand anders kon zijn dan de
schoons kconmanedoc ster.
Het onderhoud verliep buitengewoon ge
zellig; de directeur, die een not jonge man
was, geleidde de toekomstige fllm-ter zelfs
ten dans en het resultaat der onderhande-
llngen was om cat zU e’-ksar erg charmant
vonden.
Plotseling ontdekte de fllmmatnaat tot
zijn echrik. dat hij zijn geld had thuls?ela-
ten. wat hij zUn dame met de nood’ge plicht
plegingen mededeelde zooals het een man
vsn de wereld betaamt.
Het mel”‘s rt-Ide hem echter gerust, bood
aan cm de verlerlng even voor te schieten
en het gevel liep dus zonder onge'uklcen af.
Een week larg hooide de Kconmaptdoc’l-
ter toen n’ets meer van haar directeur. Op
zekeren dag zag zU hem evenwel voorb‘1-
vrandelen en daar z'J 'm op rtraat niet wilde
a» r.Spreksn, volgde zij hrm tot aan zUn huls
en nam het adres op waarna zU hem een
bel-efden brief schreef.
Het resultaat van dit errfstel was. -at dien
zelfden avond een re-tl-n-Jarige jongen
<,:oo-!cor>en-e ru-ie mtt zijn vader kreeg. De
’ongrman ontving naar zUn opvatting te
re’”'- rakge'-i. Z in s-na val n’et erg be-
m’ddeld cn daar nu de Irnaan toets wel eens
.duur” wll-’a uit "aan had h’1 z'ch opgewor
pen als heo-d van een film.maat-chanp'j om
aldus on kosten van hei aardige meisje een
ge-o;zl k-n avond, te hebben.
De aventu-ierrter van Casablanca barstte
In en'kk'n uit. to-n z*1 d~ wa-e toedracht der
raak vernam en diepde daarop een aanklacht
’n tegen den onfortulnlijken pseudo-dlrec-
laar eenlge kaarten In de bus doen: als zij teur.
De leu-dlge fantaet ven Eerl’ln heeft haar
’.’1n veront-chuldlgingcn aangeboden en be
loofd. dat h’j al'es ra' tem-betalen. zoo dra
zUn financiën hem zulks rullen too-taan.
De Marrokaansche verklaarde echter woe-
werd te Haarlem geboren. HU was een zoon
van Isaac van Ru^dael, lUitenmaker. kunst
handelaar, en schilder te Haarlem. Isaac
was geen Haarlemmer van geboorte. Om-
streeks het Jaar 1803 kwam hU te Naarden
ter wereld, waar de Ruisdaels jaren hebben
gewoond In een oud kasteel, waarnaar een
der voorvaderen den naam .Ruisdael” zou
hebben ontvangen. In 1623 verhuisde vader
Isaac naar Haarlem. HU huwde er twee
maal. Uit het eerste huwelUk sproot o. m
de beroemde Jacob, uit het tweede de doch
ter Maria.
Jaeob hield zeer veel vgn zUn vader en
het is gebleken, dat die liefde een sterke
prikkel is geweest voor den groei zUner ge
niale gaven. De vader was nog al zorgeloos,
daarbij echer spontaan- HU had daar
door dlkwUls te kampen met flnancleeie
moellUkheden. Diverse malen was hU
In sehuldprocessen gewikkeld. Een staaltje
We doen niet gaarne mee aan de jubllea-
rage. toch zouden we voor enkele zeer groe
ten een uitzondering willen maken bU
een herdenking komen ze nog eens weer in
de volle belangstelling te staan b.v. voor
Ruisdael evengoed als voor Goethe, den
poëet, die thans en terecht door de gansche
wereld als universeel gsnle wordt herdacht.
Toevallig het Is wel aardig hieraan even
te herinneren heeft de dichter Goethe
ook een geschriftje vervaardigd over den
„dichter” Ruisdael, een schilder, die op
zeer dlchterlUke wijze het landschap uitbeeld
de en wiens klassieke schildering iemand als
Ooethe wel aan moest trekken.
De landschapschilder Jacob van Ruisdael
ten uit. dat niet hU, maar zUn neef en
naamgenoot, eveneens schilder, in dit huls
kwam le overlijden. Deze was de zoon van
Ealomon, waarvan de beroemde Jacob dus
een neef was.
Als men bedenkt, dat Salomon’s zoon ook
een respectabel schilder was, stemt ons de
handelwijze van zUn tUdgenooten niet be
paald prettig.
Een merkwaardigheid, die wU omtrent Ja
cob van Ruisdael nog even willen vermelden
•Is, dat hu als medicus ook naam heeft ge
maakt m zUn dagen. De kunsthistoricus
Houbraken geeft alleen aan. dat Van Ruis
dael medisch zoo onderlegd was. dat hU tn
émsttrdam verschillende operaties met suc
ces verr.chtte.
Later is echter komen vast te staan, dat
hlf officieel d'n doktersgraad behaald» en
wel U> FrankrUk.
toch hcofdschu',dend anvl-ud’»-
se-rt men Eens b-hee-rch»» Reinhardt zUn
tl‘d; nu beheer-eht rl’n tl’d hem. Maar
wie anders dan Reinhardt ken o-is een
on"ra b-e-men In dere afmetingen, van
rnllre afvrerkln». vo"'r zu’k een mases-pu-
bl’ek? Wie anders dan hU kan een ultte-
b-elden staf van ee-ste klas-*-unstena«J«
dl-i-eeren els ë'n reu»en-o-ke-t?
Men r nplandls-eert de Relnhav’t-revue.- xf
De nsam van zekeren Offenbach, die In
zhn laa’ste laren de fantasti’ehe open»
Ho'fmar.ns Fr-aehlun,’en” schreef. en
stierf, eer hij hear op-evoerd zag, is als
verdwaald bü deze revue.
dezer beslommeringen Is het volgende. In
1627 zat Isaac weer eens diep in den put. HU
woonde In de Smcdestraat te Haarlem en
was een Jaar huur achter. Het versahuldlg-
de bedrag beliep 14 'gulden, vcor dien tUo
blijkbaar een heel* sam. Toch kon bU het
geld niet bü elkaar krijgen. De huisbaas
daagde den armen Isaac voor het gerecht
HU kwam er echter neg al schappelijk a>
De heeren rechters verlaagden het huur
bedrag tot 8 gulden, die de schuldenaar in
8 keeren (Sin gulden per maand) mocht
voldoen. Twee maanden na dit voorval trad
Isaac even vroo ljk in het huwelUk en wel
met de Haarlemsche jongedochter Malke
Cornells. Uit dat huwelUk werd de beroem
de Jaceb geboren. Twaalf dagen na ge
noemd proces wes Isaac al weer volop in
een proces gewikkeld!
Toen echter de zcon Jacob op jeugdigen
leeftijd z<jn kunstvolle schllderüen begon te
verkcopcn. waren de zorgvolle dagen van
den vader geteld. Jaeob zorgde trouw vooi
zün vader, tot aan diens dood tae. ZUn va
derliefde girg zelfs zoover, dat hü zün ge-
hcele leven orgehuwd bleef om zün vadei
beter te kunnen helpen. Zooals echter ge
zegd. was die genegenheid tevens de prik
kel tot zün grcotschen arbeid, zcodat uit het
kwade (van den vader) het goede (in den
zoon) geboren werd!
Op twintlgjarigen leeftüd trad Jacob in
het Haarlemsche Schildersgilde Twee Jaren
later trok hü Dultschland in. waar hU Uve-
rlg observeerde en werkte om dan naar zijn
geliefde Haarlem terug te keeren.
Toch bleef hü niet in die stad, doch ver
trok in 1853 naar het groote Amsterdam,
waar zün vooruitzichten zooveel beter wa
ren.
In tegenstelling met den beroemden Rem
brandt, die het vele geld, dat hü verdien
de. even kwlst g weer uitgaf, en die bü de
Christel jke gemeente nog al in omspraak
kwam door de verhouding tot zijn dienst
maagd (waarmee hü later huwde), leidde
Van Ruisdael een Ingetogen leven, als van
een dreomend dichter, die hü dan ook
elgcnlUk was. Hü werkte trouw en het was
hem een ware vreugde als hü weer een»
een schllderU mocht verkoopen. ZUn werk
vond voldoenden aftrek en hü maakte voor
die dagen behoorlüke prUzen: van 35 w»
60 gulden voor een schilderstuk.
Op veertigjarigen leeftüd werd Jacob ern-
st’g ziek. Hü meende te zullen sterven en
maakte reeds zün testament, waarin hü na
tuurlUk zün vader als universeel erfgenaam-
benoemde. Tegen iedere verwachting in
werd de schilder geheel weer beter en over
leefde zün vader zelfs neg korten tüd„ of
schoon hü niet oud werd: midden vüftlg.
HU stierf In 1382 en vrerd In de Haarlem-
sche St. Bavo. waar ook zün groote Oom.
de Haarlem'che echllder Salomon van Ruis
dael rustte, begraven.
Langen tUd heeft men gemeend, dat Ja
cob van F.ulsdael In het Armonhu‘8. tevens
Tucht- cn Werkhuis. Is gestorven. Gelukkig
*s g'blekcn. d'.t dit niet het geval moet z*1n i
geweest. De nieuwste navorschlngen maak-
Vrüdsjmiddag werd in het Odd Fellow
Huls te Amsterdam een aanvang gemaakt
met cle eerste partü van ds achaakmatch
tusschen dr. Euwe en den Tsjeehlschen
meester Flohr.
Na 41 zetten werd de partü afgebroken
In een tocen-eindspel. waarbU Flohr ëén
pion meer had. Na de hervatting won
Flohr na den 43sten zet
vertelt In deze opvoering Is het de eenige
rpll. Want aan de diverse ecènes Is zoovee»
fran’e gemaakt, drt men er Hoffmann nau
welijks In terug kent, ware het niet da»
hü zün gericht en rijn pak uit de vorige
acte metbren-d. N03 veel mlnfër beheers*ht
Hcffmrnns tragiek het werk; de psycho'o-
rle van de story mag de toeschouwer bü
elkaar rocken indien het hem Interesseert.
Hoffmsnn zelf verdrinkt in de veelvoud'g-
held van zün dro*men- ds bedoeling en
Idee van den componA woidsn vermoord
door den üver van den modernen regis-eur.
Maar er Is dan ook le‘s te kllken. Pitto
resk de bekerde scène dei drinkende ttu-
denten. heerli'k van k’euren, van beweging,
elles cp elhaa- berekend, afgewerkt tot hst
’aatste détail. Hier Is óe sten'm'ng der
studentenkreeg uit den goeden, ouden tl’d
nra'htlg getroffen, evenals de droemfanta-
sle In desande'e tooneelen Meer dan welk»
andere regisseur cok werkt Relnha-dt mst
rtemmlngen. Zün decors leven, etrr.len ge
voel u'.t. en wet er tu-S'hrn gs'chledt krtl«t
wereld wilde afmetingen Olympia, de pep
aan het ve-'t'r. waar Hoffmann In ez*a-
t’schs aanbidding onder staat, de half-
krank"lnnige me'anle'en. die deze poopen
maakt; het feest, waarop Olympia danst
en zingt, dit alles ontvangt een fantasti
sche werkelijkheid op Reinhardts Buehne.
HU neemt zi'n to-rohouwers mee In sprook
jes, zoo droom-gelUk. dat zij arn geen crl-
tlek meer denken Het best s'aagt hü hler-
iri. wanneer Venetië on de Planken ver-
rl’st. Een grootseh, decoratief Venetië. Ka-
-a'tn. brugeen. koepels, gondels varen voor-
b'1. de gondelier toornt rün veartulg’e door
da grachten, cn
su3*e^tlef, dat
wordt, en door c'lt Venetië glt’dt, u’t de
donkere kana’en langs da groote palel"en
tot veer het hul* vrn Glu’letta.Op de
ren acht-rgrord werken dan f’vuren mede
els ds gcbochel'e minnaar of als Fchlemll,
de man zonder schaduw, benauwend echt
en nab’j.
Van de dansgroepen kfn men dat niet
meer zengen. Wanneer Sralanranl zün poo-
nen-kablret ultpakt. is men een oo~enblik
lang versteld van de pon-achti-held der
den-ende figuren die h'er heeft de cos
tumier meesterwerken geschapen er uit
zien als weggelccpen u’t een up-to-date
•n-ook'esbo-k. p'—n—lv-on-r—mpo-tleneeTd,
mst de dolle en toch leven'o'ze beweging
van opge"raalde mechanismen. Tfear of
schoon men nauwelllks tUd h*eft. e'k*n dan
ger en danseres te b-küken (en dit zeker de
moeite waard "cu zUn. wart iedere flmiur
danst een anderen grill, voelt men tege!’’k
m-t bewondering een tegen-oraak In zich
b’’een: dit revue. De-en da-a-ultwas en
rr-tume-c“"le kan men niet meer met een
owra-ballet vergelllken. dit zUn concessie»
aan het gro'te st"drp”b!!ek van onze da
gen, het publ'ek u’t „Das Wel-se Rfsal” of
.The king of Jarz". revue, revue, revue.
En toch hcnftlschu-'dend anpl-ud’a-
