T
e;
Een tocht door Westphalen
I
ra
Gelderland” in de Amsterdamsche haven
H
H'
Jubileum-roeiwedstrijden van „Willem III”
I ONS BLAD l
Plaats dan een «Omroeper”
75.000 gezinnen.
Zoekt gij betrouwbaar
Personeel
Provincie met bijzondere
bekoorlijkheden
voor
DB NIEUWE P.K.N. CENTRALE TE V ELS EN to Dr.fcriig to* Z. Em. Mtetoter Rcyw
INDUSTRIEEL CENTRUM MET MODERNEN BOUW
ItCrKUB
(„s. m."j
Audiëntie
Dortmund. W eat falen-Halle
Dortmund, een at ad met hi at or ie,
groot-induatrie en modern
leven
HET EUCHARISTISCH
CONGRES
1 Ulin-D*
TjS ÏTh.cJ
De Groote Markt te Dortmund
Ifc
Tjoe
El bou
gro<
Reeds t
dat
bestal
Bergachtig Sauerland
TTet
11 Ka
te:
veroorzas
omdat u:
moeilijk
kwaal te
hier maa
d* prijze
den teng
onzen tu
«che oorl,
laatste s<
doordat 1
Invoerrec
Ruitschla
oonverord
’oor een
Schrijven van Mgr P. Hopman»
-
7 s
i
DE OUDE HANZE-STAD
van bet oorlogsschip.
nffirierl to werking gesteld. Talrijke autoriteiten waren bij de opening tegenwoordig.
9
.Jf-W-WWU,
ill ill |ii If 1‘L‘i j|
DE JUBILEUM'ROEIWEDSTRIJDEN ter gek genheid van het 50-jarig bestaan van „Willem HT*,
zijn Donderdagavond op de baan te Sloten aangevangen. De jonge vieren in actie.
het
be
nut
Wil
die
Bühnen
onlangs
zoekts/n de Nlcolal-klrche, de eerste kerk
Duitschland in ijzerbeton. is bovendien
bewijs geleverd, dat men „zakelUk" en
romantisch kan bouwen.
Een der schoonste gebouwen van de stad is
bet Alte Rathaus. Van het oorspronkelijke
raadhuis, dat in 1233 bij den grooten brand in
Dortmund met alle kostbare oorkonden in
vlammen opging, is niets meer over. Wat nu
het „Alte Rathaus" heet wordt In 1241 voor
het eerste genoemd. In den tijd dus dat in
Westphalen de romaansche bouwstijl overging
in gothiek. Toenmaals speelde in steden die
met Vlaanderen en Engeland in contact ston
den de lakenhandel een groote rol. Maar ook
de wijnhandel was te Dortmund van beteeke
nls- Deze beteekenls van den koophandel heeft
zich bij de inrichting van het raadhuis uitge
sproken, want men vindt hier de raadzaal, de
lakenhal en de opslagplaats voor wijnen in één
gebouw vereenigd. Dat geschiedde te Dort
mund voor de eerste n*aj - en andere steden
namen bet systeem over. In de bewogen ge-
DE HEER W. H. SCHOLDER, borge-
nseester vaa Reaesae (Zeeland) ia benoemd
M burgemeester van NoordweDe en
Serooskerke.
Hr. ’la. „GELDERLAND" is Donderdag
te Amsterdam aangekomen, en beeft lig
plaats genomen aan den steiger van de
DB LAATSTE MODESNUFJES waren dezer dagen
te bewonderen tijdens de bekende Engelscbe Ascot-
rennen. Een tweetal charmante toilettes.
NOORD HOLLANDSCH DAGBLAD I
gouden munten. Er is versteend gebeente tdt
den ijstijd. Keltisch vaatwerk, een plan van
de grootste legerplaats ter wereld, die werd
opgegraven, terra sigillata en pila muraba.
In de cultuur-historische afdeeling heeft men
met groote zorg gestreefd naar een opstelling
van de voorwerpen, zooals in de vroegere ver
houdingen in Westphalen werkelijk werden ge
bruikt. Ze staan dus niet zakelijk en droog
naast elkaar, maar men heeft er. in een schier
oneindige serie kamers, gansche interieurs met
geschapen, waarin alle perioden en stijlen el
kander afwisselen en aanvullen. Zoo net men
de boerenkunst ontstaan uit de kloostertuin»,
zoo ziet men de oer-sterke kernen van tot
volksbewustzijn in een gezond en sterk ree.
Fraaie kunst is er uit de middeleeuwen, waar
bij vooral opvallen een Madonna AdmiraöUs
uit de 13e eeuw, afkomstig uit de Maria-kerk
van Dortmund, een byzantijnsch-aanooend
Crucifix uit de 12e eeuw, dat Kelzer Barba
rossa aan een Dordtmundsch klooster ten ge
schenke gaf. en een vroeg-middeleeuwse»»
Joannes- figuur, dat in zijn uitzonderlijken mo
dus met geen werk uit dien tijd is te verge
lijken. doch dat aan Greco, -aan Lehmbrüek
aan het expressionisme doet denken. Zeer
merkwaardige afwijkingen van den gangbare»
stijl zjjn er ook bij het beeldhouwwerk uit (to
barok-periode.
Als we dan van de moderne verzameling nog
memoreeren schilderijen van Feuerbach. Men
zel en Liebermann (in de benedenhal, waar
we die vinden, treffen we ook een zeer goed
Vlaamsch gobelin uit de 17e eeuw aan. waarop
een voorstelling van Hector’s afscheid vaa
Andromache), van Maurice de Vlaminck, en
goed beeldhouwwerk van Ernesto de Fieri.
Kolbe. Barlach en Renée Slntenls. dan kunnen
we onze vluchtige beschrijving besluiten met
de opwekking, een bezoek aan deze voor de
kennis Van land en volk van Westphalen roe
belangrijke verzameling niet te verzuimen,
wanneer men te Dordtmund komt.
16e EEUWSCHE HOLLANDSCHE HOUTSNEDEN. In een der expositiezalen van
bet Prentenkabinet te Amsterdam, is een tentoonstelling van 16e eeuwacbe HoUandache
houteneden geopend, waarvan hierboven een exemplaar.
schledenls van de stad heeft natuurlijk ook het
raadhuis veel geleden, maar in de negentiger
jaren van de vorige eeuw kon door den offer
zin van de burgerij een grondige restauratie
plaats vinden door den bouwmeeste Kullrich.
Een strijdbare Ijzeren Reinoldusfiguur be
waakt de trap van het raadhuis In den ge
vel vindt men een fraai gebeeldhouwd relief,
dat plastisch voorstelt dat het gebouw zoowel
moet dienen als zetelplaats voor het bestuur,
als voor den handel In het inwendige is veel
hersteld en aangevuld, zoodat men stylistisch
niet alles bewonderen kan. De namaak van
middeleeuwsche stijlen stelt haast immer te
leur. Toch maakt de rjjk-gesmukte, feestelij
ke raadzaal met zijn fraal-geleden houten
kap (vervaardigd naar het voorbeeld van de
verbrande lakenhal te Yperen), met zijn ge
kleurde vensters en muurschilderingen, met
zjjn muziektribune. monumentale kachel,
antieke gebeeldhouwde kisten, zilveren wand-
luchters en bronzen stgtuetten van keizers en
raadsheeren, een zeer rijken en schoonen in
druk.
Een andere bezienswaardigheid van bijzon
dere beteekenls is het Stadtische Kunst- und
Gewerbemuseum. waarin wij werden ontvan
gen door den vriend dijken en origineelen di
recteur Dr. Baum, die het museum, mag men
wel zeggen, gemaakt heeft en in alle uithoe
ken van Westphalen is doorgedrongen om het
aan zjjn kostbaren inventaris te helpen. Het
museum is in 1883 opgericht en al was het niet
het troetelkind van stad of groot-industrieelen
(bijzondere werken van groote meesters vindt
men er niet), het geeft een uitstekenden in-
druk van wat er leefde in het zelfstandige
burgerdom van stad en provincie.
Verdeeld in een cultuur-historische- en een
kunstafdeeling geeft dit museum naar den
wensch der directie in de eerste plaats „Er-
ziehung lm Volke". Iedere Dortmundenaar is
mede-eigenaar van dit geestelijk bezit en de
jeugd wordt er vertrouwd gemaakt met den
arbeid van het voorgeslacht, met de producten,
die df in eigen heimat ontstonden óf er wer
den gevonden. Van belang zijn vooral de over-
rjjke Romeinsche vondsten, waarbij stukken zjjn
die men nergens ter wereld meer vindt. Zoo
is er b.v. een verzameling van 446 Romeinsche
Waar reizen wij dezen zomer been?
Er zullen menschen zijn, die bij het uit
spreken van het magische woord .xeisen"
dreigend de wenkbrauwen fronsen en met iets
van tragiek in hun stem als hun meenlng te
kennen geven, dat het geen pas geeft in dezen
zwarten tijd te spreken ower bezigheden, die
kosten met zich meebrengen, welke die van
het allernoodzakelijkste overschrijden. Deze
opvatting lijkt ons niet juist. Spaarzaamheid
is een deugd, vooral thans, maar hij, die zoo
gelukkig is wat over te houden, doet het best.
z|jn medemenschen arbeidend te laten ver
dienen. Het geld moet rollen en niet in
de kous blijven zitten, want ten slotte is dit
een vorm van egoïsme, die de energie doodt,
slapte en stilstand verergert.
Anderen, goede vaderlanders, zijn de op
vatting toegedaan, dat wjj In dezen tijd uit
sluitend op de schoonheden van ons eigen
land hebben te wijzen, die bij velen nog te
weinig bekend zijn, om door dit blnnenland-
sche verkeer tevens „het geld In eigen huls"
te houden. Hier is meer voor te zeggen,
krijgen ruim ons deel van de malaise,
den aardbol als een net schijnt te overspan
nen en bet hemd is nu eenmaal nader dan
de rok. Maar psychologisch, met betrekking
tot den aard van den Nederlander, is deze
zienswijze niet. Een bewoner van deze lage
landen, die vacantie heeft, wil wel eens „tets
anders**. Kan hij dit vinden in zijn eigen land,
zooveel te beter. Maar ons land is klein en dit
mag de oorzaak zijn, dat de Hollander, van
oudsher, een zwerver en een cosmopoliet is, die
graag hoezeer ook vast zittend aan den
Westertoren, den Vijverberg en den Cool-
slngel vreemde streken bezoekt. Wjj zjjn veel
meer een reizend publiek dan b.v de overi
gens zoo bewegelijke Franschen. die bijzonder
huisbakken zijn te noemen. Wij reizen verhou
dingsgewijs. veel, zooveel als de Amerikanen en
de Engelschen. Daarom gelooven wij niet, dat
men er in zal slagen en dat het ten volle ge-
wenscht ia, het uittrekken van Nederlanders
naar het buitenland af te raden. Ook de
vreedzame „uitwisseling” van het reizen werpt
zijn vruchten af en die zijn niet uitsluitend
van materieelen aard, ze blieven ook niet uit
sluitend bij de ontvangende partij.
.Om deze redenen heeft onze redactie niet
geaarzeld, gevolg te geven aan de ultnoodlging
van het Westf&llscher Verkehrsverband, om
een reis van *n week mede te maken, waarin
men de Nederlandsche pers een blik wilde
gunnen op de schoonheden van Westphalen
met zijn hoofdstad Dortmund, op het Sauer
land. het Stegeriand. het Wittgensteinerland,
het Teutoburgerwoud en het Munsterland. De
meeste Hollanders, die wel eens naar Duitsch
land zijn getogen, koeen het Rijnland,
land met zijn overbekende romantische
koodllkheden. met zijn fraaie zijdelen
nog r
nog v
soolai
van c
min
levens
tenml
nog
Ree,
baar
te on<
I Rangel
I van o:
I nen,
I waard
Prof
I vergat
I innerd
I de i
teelt
I met
I millioe
2.4
millioe
50 0<X
ƒ10.5 i
Inmi
maatre
manufi
De i
Ebels.
Nadi,
de veel
genomi
ook ee:
varken;
In dc
Minis te
ningspl
vaard.
Zoo 1
van ste
ben. on
blijken,
nog in
krisistij
Waar
hoopt, I
kienden
hoog t(j
Jen:
zal
beurt
Erken
reeds i
beeft: z
bouw ii
f 700.00
menter
Maar
wat bet
▼oor zo
Ben gen
gegeven
wu.
*1
werkeljjl
in regee
volle wc
hoog c
(tegen
moeten
Staat zu
binnenk,
voor
Daaroi
om in k<
gaat, eei
aanvoelt
de toests
Het z
z.g. vol
verstaan
kouden
bet z.g.
en. en
de bloen
merland
boonen;
enz.: de
Dé dm
op zeker
in belani
(het kwe
doel, de
en in ht
bracht d
men stak
in, maar
van dit I
algemeer
verergert
trekkerij
Roelofan
Streek ei
Indrukken en mededeellngen. het ontbreken
van de gelegenheid om die indrukken rustig
te verwerken dit alles werkte vermoeiend op
lichaam en geest. Wij kunnen van Westphalen
dan ook niet meer dan een vogelvlucht geven,
waarin wellicht vele Interessante détails ont
breken Maar dit neemt niet weg. dat we vee!
moois hebben gezien, veel dat durend in de
herinnering zal blijven Dit danken we voor
een niet gering deel aan den voortreffelljken
leider van den toer, dr. Gerhard Wagner, van
het Stadtische Verkehrs- und Presseamt te
Dortmund. die. met echt Duitsche Gründ-
llchkeit, maar ook met veel voorkomendheid,
alles had georganiseerd. En verder aan het
aangename gezelschap van den heer Jan C. C.
Schmidt, w n. consul der Nederlanden te Dort
mund. die den ganschen tocht meemaakte, en
aan dat van den heer K. W. Kruier, direc
teur van het Verkeersbureau der Nederland
sche Spoorwegen te Aken.
Z. H. Exc. de Bisschop van Breda zal Z®*
dag en Woensdag der volgende week
audiëntie verleenen.
Moezel en Ahr. met de spelevaart langs de
Lorelei,, de ezeltjes van Könlgswinter, zlther-
spel bjj maneschijn en jongen wijn, en de te
smokkelen fleschjes Keulsche water van Anna
Maria Farina. Of zjj togen naar het Zuiden,
naar München met zijn Pinakotheek en de'
enorme brouwerijen, waar het bier stroomt
gelijk bjj ons het water, naar de eerste
sneeuwtoppen der Alpen, naar Oberammergau.
Partenklrchen en '1 al het aardige, vrOqJtjke.
gekniebroektc volk in die streken. Maar wie
gaat er naar Wesphalen? Men spoort er
aan.... voorbij. Toch heeft ook deze, eigenlijk
zoo aanlokkelijk dicht bij onze grenzen liggen
de provincie van het groote rijk haar eigen
en zeer bijzondere bekoorlijkheden. Vele en
zeer verschelden bekoorlijkheden. Dortmund is
een groote stad, die een prachtig voorbeeld
geeft van de Wijze waarop een industrieel cen
trum met modernen bouw en modernen park-
aanleg aantrekkelijk gemaakt kan worden. In
het Zuiden vindt men een bergland, het Sauer
land. dat met zjjn intieme dalen, zijn zacht-
glooiende, beboschte hellingen en fraai om de
kerk gegroepte dorpen, met zijn meren en
kasteelen. het oog verrukt. In het Oosten
vindt men tal van geneeskrachtige baden,
met geheimzinnig uit het diepst van den bo
dem ontspringende warme bronnen, en het
uitgestrekte. Imposante Teutoburgerwoud. waar
tusschen de kaarsrechte, tientallen meters de
lucht in schietende stammen een mystiek
heerscht als In een kathedraal en bij nacht
de geesten van Varus en zijn Romeinsche le
gioenen nog schijnen rond te waren. In het
Noorden, waar de oude, eerbiedwaardige bis
schopsstad Munster ligt. herkent met het
landschep van den Twentschen en den Gel-
derschen achterhoek, dat een voortzetting van
dezen heuvelenden. karaktervollen, soms wat
zwaarmoedigen grond moet zijn, een grond,
die Anna Catharina Emmerich en zoo menigen
naar binnen gekeerden vislonnalr heeft ge
dragen.
De tocht door dit fraaie, afwisselende land
is een vreugde geweest. Maar ook een Zyiar^
taak. Het programma was vol, heel erg tol. én
al was de car, waarin men ons rondvoerde,
comfortabel, het zeer groote aantal pleister
plaatsen, de vele officleele ontvangsten met
den aankleve daarvan, de overgroote vloed van
Van den 21n Juni tot den 26n Juni zal be<
31e Internationaal Eucharistisch Congres W
vierd worden en wel te Dublin in Ierland.
Getrouw aan onze gewoonte, zullen wü m*»
de geheele katholieke wereld samenwerkm 0“
het welslagen van het Congres te verzeker®.
Voor ons, Katholieken van het Bisdom
van het Bisdom van de miraculeuze H. Hostie
van de Niervaert, geldt nog een blzondert
reden om aan die verheerlijking van bel H.
Sacrament bij te dragen.
Ten einde u allen daartoe in de gelegenbad
te stellen verzoeken wij, dat op Zondag.
26n Juni, een algemeene H. Communie
worden gehouden. Bovendien verordenen ml.
dat op genoemden Zondag in alle
kapellen, waaraan een Rector is verbonden
het Allerheiligste openlijk ter aanbidding
worden uitgesteld van de Hoogmis tot bet L«
En zal dit ons schrijven as. Zondag aan
geloovigen worden medegedeeld.
Gegeven te Breda, den 16n Juni IWl
De Biaschop van Breda,
t P. HOPMANS.
van een adelaar, die de aandacht vraagt, en
in de Marien-klrche treffen we het wellicht
meest beteekenende werk van Conrad von
Soest aan, de dood van Maria Dit stuk van
den meester, die in de 15e eeuw, naast schil
ders als de gebroeders Dünneweg in Dortmund
werkte, is bijna zoo mooi en liefelijk als een
Stephan Calmer.
Dortmund ia na den oorlog op allesbehalve
krenterige wijze uitgebreid en met nieuwen
bouw verrijkt. De moderne Zweckbau vond
hier een zjjder voornaamste experimenteer-
plaatsen en ettelijke malen met een goeden
uitslag, waarin men zelfs kwaliteiten ontdekt,
die In onze geprezen moderne Nederlandsche
architectuur worden gemist Massale uitingen
als het hooge en breede Westphalenhuis, de
Padagogische Akademle. het Arbeltsphysiolo-
giscbes Instltut, de nieuwe wijk bij de Linde-
mannstrasse en last not least de kofossalt
Westphajenhalle, ze geven een grootschen tn-
druk van de energie waarmede men voor
hedendaagsch leven een hedendaagschen vorm
het
on-
kan bouwen, zonder aan het
sacrale karakter van een plaats-des-ge beds te
kort te doen Het is een gebouw met fraaie
ruimte-verdeeling en veel glas: gebrandschil
derd glas, dat een fantastische werking op
levert.
Dc Westphalenhalle zal velen sportliefheb
bers althans van naam bekend zjjn. In dit
formidabele gebouw dat In zijn voornaamste
ruimte voor 12.000 toeschouwers plaats biedt,
wordt Immers de Zesdaagsche gehouden. Ver
der worden er rijdemonstraties gegeven, boks
wedstrijden en circusvoorstellingen en ook voor
groote tentoonstellingen en beurzen wordt deze
reusachtige ruimte benut. In het stadion
..Rote Erde" volgen groote menigten de open-
lucht-sport. in het „Volkspark", het Harden-
bergfrelbad en de baden Welllnghofen en
Klrchhörde viert de zwemsport hoogtij, op de
banen van de Wortmunder Rennvereln volgen
duizenden de hippische feesten.
Maar ook wie zonder krachtsinspanning
van natuur en vrije lucht wil genieten kan zijn
hart ophalen. Uitgestrekte parken, waarin oude
kasteelen liggen te droomen in karpervijvers
en achter het blanke wit van zwanendons,
ontvangen de vermoeide arbeldersfamllles, die
zich komen herstellen na het zware werk en
als het warm weer is stroomt de bevcflklng te
zamen bij het Hengsteysee. waar alle takken van
watervertier naar hartelust beoefend kunnen
worden.
*s Winters geven de St&dtlschen
voortreffelijke opvoeringen, waarvan
vooral de vertoonlng van het tweede deel van
Goethe's Faust, onder leiding van Walter Gis-
kes, vermaardheid verwierf. Een dansgroep
onder leiding van Helga SwedlundWltt ver
zorgt de moderne balletkunst.
Dortmund, waar de réis begon, is een stad
van 535.000 Inwoners. Er zijn dus meerdere
steden in Duitschland, die grooter zijn ge
rekend naar het Inwoertal, maar gerekend
naar de grondoppervlakte. die zjj als gemeente
beslaat, komt Dortmund, met 27.000 H. A.. als
„zweltgröszte” direct achter Berlijn. Kolen,
ijzer en bier zfjn de producten, die den aard
van haar maatschappelijk leven bepalen Men
vindt er de zware ijzerindustrie. werkplaatsen
voor bruggenbouw, machinefabrieken en brou
werijen. Een haven aan het DortmundEms-
kanaal. zorgt voor het vervoer en.een fra’-l
gelegen vlleghaven ontvangt hen. die door de
lucht aankomen.
Maar Dortmund is niet alleen een moderne
fabrieksstad, waar het rhythmus van den ar
beid der duizenden slaat en de krachten der
elementen schijnen over te vloeien in de maak
sels der industrie, het is ook een stad met ge
schiedenis. een oude Hanze-stad en een cen
trum van kunst. Bovendien vindt men er tal
van uitnemende voorbeelden van moderne
utlllteltsarchltectuur en een opgewekt sport
leven, dat er op grootscheepsche wijze werd
geherbergd. Oude kerken, resten van middel
eeuwsche gebouwen en romantische achter
buurten herinneren er aan, dat het trotsche
"Dumonta eenmaal vrije rijks- en hanzestad
was. In de Petri-klrche vindt men een prach
tig, over-rijk gesneden Gothisch altaar, dat
in 1525 uit Antwerpen naar Dortmund is ge
komen. In de Relnoldl-klrche is het een bron
zen lessenaar, met een lezenaar in den vorm
'X ',.t
I
