LEEKEPREEKEN
O
het Amstel-porselein
Historie
van
De zendtijd
De JEepenziekte
WIE FABRICEERDEN HET?
Uitvaart Mgr. dr. A. C. M. Schaepman
ZATERDAG 3 SEPTEMBER
Het botervraagstuk
Naar de oplossing?
NOOD IN WEST-FRIESLAND
en
Audiëntie
I
PATER J. WILDERBEEK t
HET SCHEEPVAARTCONFLICT
DE TILBURGSCHE TEXTIEL
Congres R.K. Onderwijzers 9
a
boonen bleven
de mestvaalt
onver-
terecht
Besprekingen met vertegenwoor
digers der reeders
vruchtbaar priesterleven
heengegaan
1
In 1820 te gronde
Prof. dr. J. Valckenier Kip»
Duizenden zakken augurken
koopbaar en kwamen op
gegaan
CRISIS-VARKENSWET
Na een
Lijkrede Mgr. J. Jansen
Mgr. Dr. A. C. M. Schaepman
naar een teekening van een der
studenten, tijdens een rechts
college, vier jaar geleden,
gemaakt
Door lepenspintkevers
overgebracht
Ita deze opsomming dringt de schrijver
dieper in zijn probleem door en verwijt aan
de hedendaagsche katholieken een ontstel
lend plichtsbesef. Wij laten ons door twee
dingen te gemakkelijk verleiden, zegt hij:
ten eerste hierdoor, dat de Kerk de belofte
der onvergankelijkheid heeft. Maar men
verwart hierbij het goddelijk en het men-
schelijk karakter der Kerk. De Kerk zal on
feilbaar blijven en tot den laatsten dag be
staan, maar het zal van de corporatie harer
leden afhangen, in welken omyang zij haar
zending kan vervullen. Op de tweede plaats
laten wij ons verblinden door mooien schijn
van congressen en groote kerkgebouwen,
uiterljjke praal van kerkelijke hoogwaar-
digheidsbekleeders, diplomatieke macht
van Rome en alles wat volgens de couran
ten „het rijke roomsche leven” uitmaakt.
ülG Av. I
DROEVIG BEELD DIT ONZE TVINBOUWSTREKEN
en
TOEKOMSTBEELDEN
Dultsche
zal
HOMO SAPIENS
UI
Definitieve regeling voor de kleine
omroeporganisaties
Door middel van loterijen moest de
verkoop worden geforceerd
,,W1J vergaan", door Arnold Meyer. Uitge
verij „Het Slnjaal”, Olsterwljk.
de
!U.
Z. H. Exc. de-*sschop van Haarlem zal de
volgende weeK Woensdag geen audiëntie ver
leenen. j
Zondag 4 September viert prof. dr. J. H.
Valckenier Klps, hoogleeraar aan de Technl
sche Hoegeschool te Delft zijn zeventlgsten
verjaardag. In verband waarmede hem eervol
ontslag is verleend.
dit meer dan 350 millloen bedraagt, mag
men verwachten, dat de katholieken een
beslissenden invloed in alles zouden uit
oefenen. En zelfs al had de Kerk bij lange
na niet zooveel leden, dan nog zou Zij een
geweldig overwicht moeten bezitten. Want
ook hier moet de nadruk op de eerste plaats
niet gelegd worden op het groote aantal
leden, dat de Kerk bezit, maar op de kwa
liteit, welke men van de katholieken zeer
hoog mag verwachten. Zij bezitten de volle
minimaalste verplichtingen,
met zich mede-
van
er zeer
om-
1 ge-
Reeds geruimen tijd is in voorbereiding de
definitieve regeling van den zendtijd aan ver
schillende bijzondere omroeporganisaties.
Naar wij vernemen heeft de Minister van
Waterstaat thans ten opzichte van twee dezer
organisaties een beslissing genomen.
Het Onderwijsfonds voor de Scheepvaart be
schikte tot dusver over een half uur zendtijd
per week, welk half uur elke week afwisselend
door de vier groote onuxMpvereeniglngen moest
worden beschikbaar gesteld. Thans heeft de
Minister van Waterstaat bepaald dat met in
gang van 1 October a.s. deze zendtijd geheel
ten laste komt van de Nederlandsche Christe
lijke Radio Vereeniging. die dezen zendtijd op
Woensdagavond van iedere week van 191930
uur moet afstaan.
Voorts heeft de Minister van Waterstaat be
paald dat de Vrijdenkers Radio Omroep-Ver-
eeniging eiken eersten Zaterdag van de maand,
te beginnen met 3 September aa. van 19 tot 20
uur zal mogen uitzenden. De zendtijd voor de
V. R. O. moet worden afgestaan door de
V. A R. A
Donderdag heeft op het Departement van
Bultenlandsche Zaken te Den Haag de voort
zetting plaats gehad van de besprekingen met
vertegenwoordigers der Dultsche Regeering
over het botervraagstuk.
De mogelijkheid van een oplossing van het
vraagstuk is gebleken, althans in dien zin. dat
op de'basis van de hier gevoerde besprekingen
thans door de Dultsche delegatie overleg met
Denemarken en Finland kan worden gepleegd.
Mgr. D.
Aarts-
Mr. W. F. H. Oldewelt heeft in „Oud-Hol-
land” (nr. 5) bijeengebracht wat te vinden was
over de oprichting, de werkzaamheid en het
te niet gaan van de fabriek waarin het zeer
gezochte Amstel-porselein werd vervaardigd.
By het onderzoek deden zich velerlei moeilijk
heden voor, in het bijzonder omdat de schaar-
sche gegevens over drie verschillende gemeente
archieven zjjn verspreid. Daarbij komt de ver
warring in de administratieve gegevens ten
tijde van de Inlijving bij Frankrijk in 1811
Het was reeds bekend, dat ds. Joannes Mol. met
de restanten der eerste Nederlandsche porse
leinfabriek te Weesp, omtrent 1774 de fabriek
in Oud-Loosdrecht had opgericht en dat deze
na zijn dood op 22 Nov. 1782 werd geliquideerd
door de hoofdparticipanten. Die liquidatie heeft
lahg geduurd, want eerst op 1 Mei 1786 werden
de onroerende goederen van ds. Mol te Loos-
drecht verkocht. De heer Oldewelt heeft deze
feiten kunnen aanvullen uit belangrijke acten
waaruit blijkt, dat reeds een jaar na den dood
van ds. Mol, een der participanten in zijne
fabriek, mr. Cornells van der Hoop Gysbertaz.,
schepen en raad te Amsterdam, eigenaar is
geworden van een complex gebouwen en grond,
gelegen aan den Amstel bij het Zwljnsrak
waarbij de katoendrukkerU „Het Molentje”. In
een acte van 10 Dec. 1787 machtigt Van der
Hoop kekeren J. H. Bagman om ook namens
zijn -> deelgenooten in de oude Loosdrechtsche
porceleinfabrlek, thans naar „Het Molentje”
aan den Amstel verplaatst, voor hen op tre
den. De fabriek ging blijkbaar niet al te best.
Van der Hoop liet haar in 1789 ten verkoop
Vrijdagmorgen omstreeks vier uur is in het
R.K Binnengasthuis aan de Jan Lieshoutstraat
te Eindhoven overleden de weleerw. heer Jo
annes Wilderbeek van het klooster „Mariën
hage” der Paters Augustijnen aldaar.
Vergadering van industrieele
middenstanders
Nader vernemen wij, dat de besprekingen,
welke de rjjksbemiddelaar mr. S. de Vries Czn.
Vrijdagmiddag op het departement van econo
mische zaken en arbeid inzake het conflict in
het scheepvaartbedrijf heeft gevoerd, alleen
werden gehouden tusschen den rjjksbemidde-
laar en de vertegenwoordigers van de reeders.
De gevoerde besprekingen hebben den Rjjks-
bemlddelaar aanleiding gegeven, om de werk
nemersbonden, nJ. de Contact-Commissie. den
Chr. Bond van Fabrieks- en Transportarbei
ders en den R. K. Bond van Transportarbei
ders, op te roepen tot een conferentie op he
denochtend 11 uur in het gebouw Kerkplein 3
te ’s-Oravenhage.
De Minister van Economische Zaken en Ar
beid heeft den termijn, gedurende welken door
em het bedrag, bedoeld in art. 6 van de Cri-
lï-Varkenswet, is bepaald op 9 cent per kilo-
am geslacht gewicht, verlengd tot 1 Octo-
ir 1932.
Voorts is tot dien datum verlengd de ter-
ijjn gedurende welken ten behoeve van het
3tabllisatiefonds bij den invoer van varkens-
vleesch de door den Minister op 16 Augustus
jJ. vastgestelde bedragen worden geheven.
nze bijzondere aandacht wordt ge
vraagd voor een deaer dagen ver
schenen boek, dat den dreigenden
Pontificale H. Mis van Requiem
in de kapel van „Rijsenburg”
ZU was op
de hand te
aanslaan en op 3 April 1790 machtigde hU
Bagman om aan de beide .jnedegeïnteresseer-
den”, mr. J. Rendorp en burgemeester Abra
ham Dedel, elk een derde part van het geheele
complex te verkoopen voor 4800. Bedrijfs
leider was toen en later Friederlch Daeuber
Na den dood van zijn beide deelgenooten heeft
Van der Hoop in 1799 met de weduwe van
Rendorp en de uitvoerders van Dedel s testa
ment het geheel in publieke veiling verkocht
aan Hendrik van Wayenburg. die in 1797 reeds
den snuifmolen „het Molentje" met den daar
bij gelegen grond had gekocht. De eigendom
van de eigenlijke fabriek, het zoogenaamde
stook- en brandhuls. schijnt dus steeds in han
den van Van der Hoop te zijn gebleven. Het
geheele fabrieksterrein werd tot in het najaar
van 1800 verhuurd, vermoedelljk aan den be
drijfsleider. In de Amsterdanfsche Courant van
19 Juni 1800 staat een advertentie, dat er
voortaan geen bestellingen van porselein meer
uit de fabriek afgeleverd zou worden, maar dat
er nog groote voorraden waren te krijgen in
het magazijn van C. Merts op het Reguliers-
plein’ en aan de fabriek zelve, die dagelijks in
werking kon worden bezichtigd,
zeer voordeelige voorwaarden uit
koop.
Op 5 September d.a.v. zouden
Vrijdagmorgen had te Driebergen de plech
tige uitvaart en ter-aarde-bestelling plaats van
Mgr. Dr. A. C. Schaepthan, oud-president van
het Groot-Seminarie .JUjsenburg".
De toeloop en belangstelling van de zijde der
geestelijkheid uit het Aartsbisdom was buiten
gewoon groot, zoodat de kapel van het Semi
narie tot in de uiterste hoeken was gevuld.
O O
Op het altaar zag men honderden kaarsen
en in den diepsten rouw was het gehuld. Op
het priesterkoor was het stoffelijk overschot
opgebaard; rondom flikkerden eveneens vele
kaarsen.
Te half elf begonnen de plechtige ..Lauden”,
een gedeelte uit het „Officium Defunctorum”
welke werden voorgezeten door Professor. G C.
Hartman. Zij werden gezongen door het zang
koor der seminaristen en vervulden allen van
den diepen eerbied, die aan God werd gebracht
om dezen groeten overledene.
De plechtige H. Mis van Requiem, welke te
ongeveer kwart over elf aanving, werd opge
dragen door Z. H. Exc. Mgr. J. H. G. Jansen
den Aartsbisschop»
Als Presbyter-asslstens fungeerde
Huurdeman, vlcaris-generaal van het
bisdom Utrecht; als diaconl ad thronum de
kanunniken J. O. van Schaik en H J. Koop
mensdiaconus in Missa was' Dr. J. de Jong,
president van het Groot-Seminarie; Subdia-
conus was Pastoor C. Hartman, uit Amersfoort.
Onder de aanwezigen merkten we op Mgr.
Olav Smit; pater van RhUn. namens den Pro
vinciaal der paters Augustijnen; Dr. J. A H.
van RUswijck, provinciaal der paters Carme-
lieten; pater Wouters, provinciaal der paters
Redemptoristen, alsmede de kanunniken G. B
Eekwielens van Zwolle en L. A. Fock uit Amers
foort. eere-kanunnik F. Eppink uit Groningen,
de dekens C. van Elmpt uit Zutphen, H. A P
C. van der Waarden uit Almelo, T. J. M. Knu-
velder uit Utrecht, een zuster van den over
ledene en vele familieleden.
Voorts waren aanwezig uit de gemeente Drie
bergen. wethouder Dessing, de heer van Vol-
lenhove, oud-gezant te Madrid, en oud-burge-
meester baron van Heemstra.
Terstond na de H. Mis werd door den Aarts
bisschop van Utrecht de lijkrede uitgesproken,
waaraan wij het volgende ontleenen:
Dominu» regit me et nihil mlhl deest” Be
minde broeders in Christus. Deze tekst was
het devies van Mgr Schaepman. Dit psalmvers
doorjubelt geheel zijn leven met dankbaarheid
voor Gods zorgen en vertrouwen op God in de
toekomst. God was zijn Goede Herder hij was
Zijn bevoorrecht schaap. Hij was van de groote
Schaepmair-famille, uit welke reeds eerder twee
groote geesten zich voor de Kerk onderscheid
den en wier namen wjj met dankbaarheid uit
spreken. Ook deze derde was voor groote din
gen geroepen en was daartoe door God met
groote talenten uitgerust. God leidde hem langs
veilige wegen en zalfde hem tot priester door
In de Harmontezaal te Roermond zal Zor -'
as. de R.K. Onderwijzersbond een Congres
leggen, waarop als spreker zal optreden
oud-bondsvoorzitter. de heer P. van Tlel
Venlo met als onderwerp: .Het rapport-W
ter in verband mqt Onderwijs en Onder»
zers.”
In alle vijf dioceesen zullen binnenkort der
gelijke vergaderingen worden belegd.
Waarheid; zij vormen de Kerk, door Chris
tus als de eenlg ware erkend; zij bezitten
genademiddelen, waarop geen enkel kerk
genootschap in die mate aanspraak kan
maken.
„Bij het voortgaan der tijden had dus de
Kerk, volgens den Wil van God. steeds aan
invloed op het moreele leven der mensch-
held moeten winnen, maar door Invloeden
binnen en buiten de Kerk zien wij, dat dit
niet gebeurd is.... Niet de ongeloovigen,
niet de moderne heidenen hebben het
meeste schuld. Zij misten de Waarheid,
waarop hun handelingen zich moesten ba-
seeren. En ook de christelijke, maar niet-
katholieke groepen der wereldbevolking
hebben niet het meeste schuld, omdat zij
niet de volle en volledige Waarheid beza
ten, maar wel de katholieken, die de Waar
heid bezaten, welke hen vrij moest maken
van de slechte invloeden buiten hen; doch
zij zjjn niet den Christus, den Weg, de Waar
heid en Het Leven gevolgd, Welke hun ge
loof in volledigheid deed kennen, doch zij
zijn de anderen gevolgd op zijwegen. Zij
hebben met hen geheuld, óf hebben gesla
pen en voor hun beginselen zijn zij niet
opgekomen, noch hebben zij met kracht
durven optreden tegen het verderf, om zoo
door hun kracht een eigen stempel te druk
ken op het moderne Europa. Reeds hierom
dus moeten wij aannemen, dat de katho
lieken niet de gaafheid bezitten, welke van
hen verwacht wordt.”
Aldus het harde vonnis van den schrijver
over zijn tegenwoordige geloofsgenooten.
Hij haalt vele bewijzen aan om zijn Uit
spraak te staven. ,Jn Amsterdam moeten
206.000 katholieken zijn. Van degenen on
der deze katholieken, welke verplicht zijn
hun Paschen te houden, verzuimen er niet
minder dan 38 pet. en voldoen daarmede
niet aan de
welke het katholicisme
brengt. Het is bovendien duidelijk, dat
het gedeelte, dat hiervan overblijft,
veel ook moeten worden afgeschreven,
dat zij niet in Waarheid het katholieke
loof op een passende wijze trachten en be
leven. Dit is een voorbeeld, hetwelk wij van
Amsterdam geven. Wanneer wij van de
hoofdsteden van andere landen hetzelfde
zouden nagaan, kwamen wij herhaaldelijk
tot de gevolgtrekking, dat de toestanden
nog gruwzamer zijn.”/
Als de schrijver daarna in zijn schilde
ring van „Storm oier Azië” den toestand
der verschillende Oostersche landen tee-
kent, dan heeft hij daarbij gelegenheid om
telkens te wijzen op de geringe veroverin
gen, welke het christendom nog heeft ge
maakt. In Perzië zijn van de 8 millloen In
woners er 5000 katholiek; in China zijn op
490 mlllioen inwoners nog geen 2y, millioen
katholieken; in Japan 90.000 katholieken
van de 65 millioen inwoners; in ons eigen
Oost-Indië 200.000 katholieken, waaronder
nog vele Europeanen op een bevolking van
50 millioen.
Zoo is er van het christelijk Europa nog
maar zeer wéinig invloed ten goede in de
wereld uitgegaan. Vandaar de dreigende
vraag: zal de schat van het ware geloof in
de toekomst aan Europa ontnomen worden
en aan een ander ras worden toevertrouwd?
Het hier besproken boek is niet feilloos;
op menige plaats hebben wij een bemer
king. Maar het is de vrucht van veel studie
en nadenken en met groote liefde voor den
godsdienst en de waarheid geschreven. Het
raakt ook vele problemen aan, waarmee de
ernstige mensch in den tegenwoordigen
tijd, ook de eenvoudige van harte, voortdu--
rend bezig is en waar hij geen weg mee
weet, wat ons aanleiding geeft op enkele
onderdeden een volgenden keer nog eens
terug te komen.
Dezer dagen vergaderden in het Patronaats-
gebouw te Lutjebroek de besturen der katho
lieke middenstandsvereenigingen. aangesloten
bii de Federatie van R.K. Mlddenstandsver-
eenigingen in West-Friesland. onder leiding van
den voorzitter dezer Federatie, den heer E.
Stumpel, wethouder van de gemeente Hoorn en
lid van het hoofdbestuur van den R.K. Mid
denstandsbond in het bisdom Haarlem.
^Vaar de vergadering in het bijzonder was uit
geschreven tot bespreking van dezen toestand
van de industrleele middenstanders 'n dit ge
west. waren naast de besturen op de drukbe
zochte vergadering vele industrieele midden
standers aanwezig.
Namens het hoofdbestuur van den R.K. Mid
denstandsbond in het Bisdom Haarlem was me
de tegenwoordig Mr. F. Bach, directeur van
het Centraal Hanzebureau, in Den Haag.
De positie van de industrieele middenstan
ders in West-Friesland was het onderwerp van
een diepgaande bespreking, waaruit bleek, dat
vele industrieele middenstanders in dit gewest
momenteel zonder middelen van bestaan zijn
en aan den rand van den afgrond staan.
Maandenlang reeds zjjn zjj zonder werk, hun
middelen, voor zoover aanwezig, zitten vast
als credlet onder d^ tuinders.
Vastgesteld werd, dat voor de toekomst ver
korting van het door den industrieelen midden
stand gewoonlijk verleende credlet noodzake
lijk is te achten.
De verstrekking van voorschotten aan de
tuinders in West-Friesland heeft voor den in
dustrieelen middenstand slechts zeer weinig
baat gebracht.
Intusschen zal door de plaatselijke midden-
standsvereenigingen actie warden gevoerd bij
de gemeentebesturen, voor zoover de voorschot
ten nog niet geheel zijn uitgekeerd, om. zoo-
als in een enkele gemeente reeds geschiedt, de
te verleenen voorschotten mede ten goede te
doen komen aan den mlddeiïstand.
Ook zal aan de gemeentebesturen worden
gevraagd om bij eventueele werkverschaffing
ermede rekening te houden, dat de industrieele
middenstand daardoor niet wordt geschaad.
Van den verwachten steun aan den tuinbouw
in den vorm van garantieprijzen werd voor den
industrieelen middenstand niet voldoende uit
komst verwacht.
Naast dezen steun aan den tuinbouw werden
speciale steunmaatregelen ten behoeve van den
industrieelen middenstand noodzakelijk ge
acht.
Een commissie werd gevormd, bestaande uit
de h^ren Wehl (Grootebroek), Bakker (Lutje
broek), en De Koning (Wognum), welke in
samenwerking met het hoofdbestuur van den
R.K. Middenstandsbond in hetbisdom Haar
lem nader de wenschen van den industrieelen
middenstand In West-Friesland ten aanzien van
steunverleningzal formuleeren. -
Pater Wilderbeek werd 16 Juni 1863 te Utrecht
geboren. HIJ deed zjjn lagere studies aan de La-
tijnsche school te Gemert en zijn tioogere in
bet St. Monica-klooster in Utrecht, waar hij
in de Augustijnen Orde trad. Op 11 ’unl 1887
ontving hjj in de Kathedraal van het Aartsbis
dom de H. Priesterwijding. Reeds enkele maan
den later wezen zijn oversten hem het kloos
ter „Mariënhage” te Eindhoven als standplaats
aan, waar hjj de overige jaren van zijn vrucht
baar priesterleven is gebleven. Hij is er prior
geweest en jaren lang sub prior van godsdienst
les aan het Gymnasius Augustinum. Z. Eerw.
trad ook veel naar buiten op
Pater Wilderbeek genoot een ongekend groote
populariteit, had een zeer drukken biechtstoel,
was directeur der Derde Orde van St. Augus
tinus, van het koor der Paterskerk „Solt Deo
Gloria" en van het dameskoor. Bijzonder be
kend was de thans overledene als regisseur van
dilettanten-tooneelclub en van de bedevaarten
ter eere van St. Gerardus-Majella in de Wee-
bosch en van St. Anthonius te Nljnsel
Op 11 Juni van dit Jaar vierde hij onder groote
belangstelling van Katholieken zoowel als niet-
Kat hol leken zijn veertigjarig priesterfeest, doch
werd kort daarna zoo ernstig ongesteld, dat op
name in het ziekenhuis noodzakelijk bleek.
Daar is de populaire pater na een langdurig,
i hedenmorgen
zacht en-kalm overleden. Bij dit treffend af
sterven wliren naast vele ordebroeders ook de
Prior van .Mariënhage" en de Provinciaal der
Augustijnen de hoogeerwaarde pater dr. Servus
Makaalj aanwezig.
zijn oom in 1881. Schaepman doctoreerde daar
na te Rome.
Spr. gaat dan den levensloop van dezen groo-
ten man na en ziet, hoe Gods wil hier op won-
derbaarlljke wijze wordt vervuld. Reeds in de
pastorie begon Schaepman. tesamen met de
paters Redemptoristen, uit te geven „De Ka
tholieke Stemmen” en gaf toen reeds blijk van
een stalen geheugen en uitgebrelde belezen
heid. HU wist veel, werkte vlug en vaardig, hjj
bleef de gezochte raadsman voor blsschop en
priesters, zelfs voor leeken.
Voor ons Aartsbisdom ligt zijn grootste ver
dienste in zijn presidentschap, waarin hij
vooral vormde door zjjn eigen priesterschap.
Zijn benoeming werd door allen toegejuicht.
Immers, hij was de door God aangewezen man.
De trouwe liefde zijner studenten heeft hij
weten te bewaren. Hjj was een geestelijk vader
en heeft aldus zijn oud-leerlingen aan zich
weten te verbinden. Ook de kerkelljke overheid
waardeerde zjjn werk en bevorderde hem ach
tereenvolgens tot kanunnik, proost. pauselijk
kamerheer en tenslotte protonotarius aposto-
licus.
Ruim een jaar geleden vroeg hij vrijwillig
zijn ontslag aan als president. Maar reeds te
veel had hij gewerkt om nog veel rust te kun
nen «pleten. Deze man, «net zijn beschaafde
manieren, was een hoogstaand priester Hij
sprak, doch de wet der zachtmoedigheid^ «ras
op zjjn tong. Er was echter ook iets in- hem
van bet „noli me langere".
Mgr. besloot met erop te wijzen, dat de over
ledene zichzelf steeds streng beoordeelde. Voor
hem geldt het psalmwoord' Mag hij wonen
in het Huis van God. ten allen tijde".
Vervolgens werd de absoute verricht door
den Aartsbisschop, waarna de beaardlng plaats
vond, verricht door Kanunnik Eekwielens,
daarbij geassisteerd door de professoren van
het seminarie van den Berg en Mets.
-«Uk
De schors van iepen, die in een vergevorderd
stadium van iepenziekte verkeeren. laat getnak-
kellfk los. Boomen, die afgestorven zijn, vindt
men gewoonlijk reeds na eenlgen tijd geheel
en al van hun schors ontdaan. BU nadere be
schouwing ziet men. dat de stammen en de
stukken losgelaten schors een vreterlj van jn-
secten vertoonen. die zich voordoet als talrijke
kronkelende boorgangen. die een waar laby
rinth vormen. Bij iepen, die nog niet aoo sterk
zijn aangetast, vormen deze boorgangen zeer
regelmatige vraatflgurei». Men kan dan steeds
een hoofdboorgang of moedergang onderschei
den. die ongeveer in de lengterichting van den
stam of van de dikkere takken is gelegen en
die een lengte van enkele centimeters bereikt.
Van deze hoofdgang stralen aan weerszijden
aanvankelijk smallere kronkelende boorgangen
ui^-dle allengs iets wijder worden, totdat zjj,
na een lengte van pl.m. 10 cM. te hebben be
reikt. plotseling ophouden. Deze vraatfiguren
worden teweeggebracht door de z.g. lepenspint
kevers, dit zijn kleine, glimmend zwart-brulne
torretjes van een gedrongen lichaamsbouw, die,
borende in den bast der zieke iepen, zich ont-
vrtkkelen. De moederkever boort zich van bul
ten naar binnen, doet dan de reeds genoemde
loodr chte moedergang ontstaan, aet daarin
haar eitjes af. uit deze eitjes ontwikkelen zich
spoedig de larven dit zijn korte, pootlooze,
witte wormpjes en daze larven boren de
zljdelingsche gang, totdat zij. volwassen zijnde,
zich aan het uiteinde der zljdelingsche larven
gangen verpoppen. Hier komen de jonge kevers
uit, die zich op deze plaatsen door een boorgat
van binnen naar bulten werken en kruipende
en vliegende den stam verlaten. Er toornen voor
namelijk twee soorien van lepenspintkevers in
ons land voor, de z.g. groote en de kleine
iepenspintkever. wetenschappelijk geheeten
Scolytus scolytus en Scolytus multlstriatus. Deze
kevertjes verschijnen in een onnoemelijk groot
aantal uit -zieke lepenboomen en ook uit de
zulke, die reeds geveld zjjn en ergens worden
opgeslagen, want nog geruimen tijd, eigenlijk
totdat de schors in groote stukken er af valt,
kunnen de kevers zich in zulke stammen ont
wikkelen.
De Jonge lepenspintkevers. die de stammen
verlaten hebben, vliegen bij mooi weer over
dag in grooten getale rond en hebben de ge
woonte ziel naar de kronen der lepenboomen te
begeven, onverschillig of deze gezond of reeds
aangetast zjjn. Daarna gaan zjj vreten aan de
jonge takken. Met een Duitschen vakterm
noemt men deze vreterlj „Nachfrass".
Door middel van deze .Nachfrass” voedt de
jonge kever zich met hét sappige en voedsel
rijke weefsel der plant, waardoor de eieren van
den vrouwelijken -kever tot rijpheid komen.
Eerst als deze „Nachfrass” ruim een week ge
duurd heeft, vliegen de kevers weg en begin
nen dan elders weer de stammen of dikkere
takken aan te boren, ten einde zich op de reeds
beschreven wijze voort te planten.
Het is gebleken, dat leze kevertjes bij het
overbrengen van de iepenziekte een rol van
groote beteekenis spelen. In de zeer zieke iepen
met afstervende schorsontwikkelt de zwam
der iepenziekte vruchtllchaampjes in de schors.
Deze vruchtlichaamfljes Ontstaan gewoonlijk in
de uiteinden der larvenpangen, waar de ver
popping plaats heeft.
Wanneer de jonge keryer nu uit de pop te
voorschijn komt, raakt hij besmet met de spo
ren van de zwam. De aldus besmette Jonge
kever vliegt uit, begint zijn „Nachfrass" en
brengt daarbij de sporen van de schBhmel op
de verwondingen aan da,, takken over. Op deze
wijze kan hjj de takkenstelsels van eventueel
nog gezonde iepen infecteeren. Dit doen zoo
wel de groote als de kleine lepenspintkevers.
Verschillende onderzoekers, ook in het buiten
land. hebben deze wijze van ziekteoverbrenglng
thans met zekerheid vastgesteld. WIJ hebben
hier dus te doen met het zeeft* merkwaardig ge
val, dat een ernstige schimmelziekte van een
boom geregeld door een bepaald Insect wordt
overgebracht.
(weder vol
gens een annonce) eenige makelaars in „Het
Wapen van Amsterdam” op het Rusland een
groot aantal tafel, en dessertserviezen enz.
verkoopen „alles uit den vermaarden fabriek
aan den Buiten-Amstel”. En andermaal werd
op 19 November aan de fabriek een menigte
porcelein benevens werktuigen ten verkoop
aangekondigd. Jammer genoeg zijn de veiling-
conditiën en notltlën te Ouder.Amstel zoo on
volledig bewaard gebleven, dat de namen der
koopers niet meer konden nagespeurd worden
Het is aan te nemen dat in het najaar van
1800 de fabriek gehuurd was door de heeren
Dommer Co., die reeds in 1791 op den Am
steldljk op den zulderhoek van het Groot-Ver-
werspad (de tegenwoordige Tolstraat) een ver-
miljoenfabriek dreven. Nicolaas Dommer had
zjjn woonhuis, kantoor en magazijn in de Beu
lingstraat. waar hjj een negotie in drogerijen
dreef. Spoedig nadat zij in het bezit was van
de porseleinfabriek „Het Molentje", n.l. op
24 Maart 1802, ging de firma Dommer Co.
een contract aan met Johann Philip Miiller in
zake de „Verfertlgung der Porqellnfarben und
was dabei behörig 1st”. Miiller verbond zich
daarbij met J. Knlpscheer Jzn. voor de ver
vaardiging van porselein volgens alle regelen
der kunst. Al deed de firma Dommer ook blij
kens verschillende akten groote zaken, daarin
wordt geen woord gerept over de porselelnfa
brlcage. Toch waren Dommer Co. in 1807
gepatenteerd als porseleinfabrlkeurs te Ouder-
Amstel. Volgens de overlevering heeft Koning
Lodewljk Napoleon verlof gegeven om twee
maal es Jaars een loterjj te houden, het bekende
middel dat gedurende de geheele 18e eeuw en
nog tot diep in de 19e eeuw, heeft gediend om
den afzet van pórselein te forceeren. In ’t pro
tocol van notaris A. L. Heystek komen talrijke
processen.verbaal voor van dergelijke verkoo-
pingen bij uitloting. ZU beginnen met de zesde
verkooping op 9 Mei 1903 en eindigen met de
dertiende op 11 December 1811 BIJ elk proces
verbaal is een exemplaar van de gedrukte trek.
kingsllUst gevoegd. Van de latere verkoopingen
was de opbrengst aanzienlijk; bij de achtste
werd een waarde van ruim 50.000 van-
hand gedaan. De veilingen werden in de Bei
lingstraat gehouden.
Op een tentoonstelling te Utrecht in 1808 ge
houden, hadden Dommer Co. porselein en
bloemkunstwerken van biscuit ingezonden. Zij
werden aangemerkt als eigenaars van de
eenige in ons land bestaande porseleinfabriek
Op een tentoonstelling te Amsterdam in 1809
behaalden zq den gouden eereprjjs. In dien
tjjd was de porseleinfabriek blijkbaar met de
chemicaliënfabriek onder Nieuwer-Amstel ver
eenlgd.
In 1812 en 1813 schenen de zaken weinig
voorspoedig te zjjn gegaan. In 1814 sloot George
Dommer na den dood zijns vaders een trans
actie met de crediteuren van de firma, tot
liquidatie van den boedel en een Jaar later nog
een nadere hypothecaire overeenkomst.
De verdere lotgevallen van de firma Dom
mer Co liggen in het duister In het adres-
4>oekje van 1819 komt zij nog voor „a’s fabri
keurs van porseleinen" aan den Amstel en
houdt dj magazijn in de Beulingstraat. Men
mag aannemen dat de porseleinfabrlcage
1820 te gronde is gegaan.
ge
vereden en
het wereldbestel
te lézen en daaruit conclusies te trekken
voor de toekomst. Dat is zijn goed recht
en wanneer hij daarbij verstandig en
bescheiden te werk gaat, kunnen zulke
overwegingen hem zelf en anderen zelfs tot
voordeel strekken.
De schrijver van „Wij vergaan” schetst
in zijn eerste deel het zedelijk verval van
Europa*; beschrijft in zijn tweede hoofdstuk
den storm over Azië, om dan in het derde
deel tot de conclusie te komen, dat de
oude' wereld onbetwistbaar door de wereld
revolutie, komend uit het Bolsjewisme,
onder den voet zal worden geloopen, mits
nog tijdig Oost en West zich in een syn
these vinden.
Het boek is het lezen overwaard, al zal
iede^naar eigen persoonlijke opvattingen
op'-onderdeelen critiek hebben. Het eerste
deel is het sterkste. De schrijver geeft
daarin blijk van een bewonderenswaardige
belezenheid en een groote belangstelling
voor den tijd, waarin wij leven. Hij noemt
dit deel „Ondergang van Europa?” En zijn
schildering en wijze van zien geven hem
recht dien titel te gebruiken.
De machtspolitiek der verschillende lan
den, sinds de laatste eeuwen, wordt aan de
kaak gesteld en de voosheid van het inter
nationalisme aangetoond. De binnenland-
sche politiek der onderscheidene regeerin-
gen met de mislukte democratie wordt bij
de teekening van dezen schrijver een lach
wekkende caricatuur.
Hierachter volgt een knappe en kundige
uiteenzetting van den achteruitgang van
Europa op economisch en sociaal .gebied.
Enkele cijfers zijn sprekend. Het aantal fa
brieken pn bedrijven in Japan bedroeg in
1914 5266, belegd kapitaal 83315 mill. Yen
1927 13717, belegd kapitaal 464314 mill. Yen
Het aantal katoenspinnerijen in China
bedroeg
1919 54, het aantal spindels 1.650.000
1928 120, het aantal spindels 3.850.000
De inkrimping van den Europeeschen
handel houdt met het 'uitzetten van de
Oostersche, industrie gelijken tred. In 1913
bedroeg het aandeel van Europa in den
wereldhandel nog 58 in 1925 was het
reeds tot 49 gedaald en is sindsdien steeds
verminderd.
Den grond van den economischen ach
teruitgang zoekt de schrijver vooral in de
misstanden op sociaal gebied. Het is hem
niet moeilijk uit het fiasco van het kapita
lisme, sprekend uit de huidige crisis, zjjn
stelling te bewijzen.
Zoo wandelen wij verder lang* tafereelen,
waarin de hedendaagsche „kuituur”, de
kunst, het onderwijs, het vermaak, het hu-
welijk in hun schrikkelijk vèrval zijn ge
schilderd en als sluitsteen van dit alles
wo^dt ons de diepste oorzaak van alle el
lende, nJ. het gebrek aan godsdienstzin, ge
toond.
„De katholle.’ en vormen een godsdienst-
gemeenschap, welke het grootste aantal le
den bezit. De invloed der Kerk zou, afgezien
nog van de bóvennatuurlijke genademidde
len en het recht op de zeer bijzondere be
scherming van den H. Geest, minstens
evenredig moeten zijn aan het getal leden,
dat zij bezit. Door het groote aantal leden, doch gedragen lijden
titel „Wij vergaan” draagt
Het werk bevat meer dan drie honderd
kloeke pagina’s en is in drie deelen ver
deeld.
Reeds dadelijk blijkt opzet en bedoeling:
de schrijver gaat van de stelling uit, dat
God, door aan Europa het christendom te
schenken, aan dit werelddeel de roeping
heeft gegeven om heel de wereld voor de
eene, ware Kerk te winnen. Reeds op de
eerste bladzijde staat de vraag: „Hoe heeft
Europa, als „de schatkamer van God”, de
kostelijke gave van het christelijk geloof be
waard en hoe heeft het beantwoord aan de
door God opgelegde taak om naar alle volke
ren te gaan met een groote liefde, om hjn
te onderwijzen en te doopen? Moeten wij
erkennen, dat Europa haar taak slecht
vervuld heeft en het als Kaïn heeft
uitgeroepen: .Hen ik de bewaker van mijn
broeder?” Heeft Europa wellicht zelf in
werkeloosheid het, christelijk geloof ver
worpen, tot eigen ondergang en verwerping
door God; en zal het in de plannen der
Goddelijke Voorzienigheid liggen, dat een
ander volk de leiding der wereld
krijgen?”
'De gedachtenis niét nieuw. Het «behoort
tot het geweldige van dezen tijd, dat men
zich verdiept In toekomstbeelden. De
loovige christen tracht uit
heden Gods leiding met
De Nederlandsche R. K. Texxtlelarbeiders-
bond ,J3t. Lambertus” heeft ingaande 12 Sept,
ai de staking aangekondigd by de N V. Tex-
tiel-Industrie Verbunt in de Stedekestraat te
Tilburg, Indien niet vóór of op Zaterdag 10
September as., een bevredigende oplossing is
verkregen. De oorzaak van het geschil is de
aangekondigdê loonsverlaging van 10 pCt. voor
de wevers.
Het hoofdbestuur van ,J3t.'Lambertus” is van
oordeel, dat de loonen der, arbeiders en andere
arbeidsvoorwaarden bjj bedoelde onderneming
van dien aard zijn dat met een verdere verla
ging geen genoegen kan worden genomen./De
wevers zjjn op een enkele uitzondering na, allen
aangesloten bjj den R.K. Textlelarbeidersbond.
