Het inleidend artikel
ONS MODERN DAGBLADBEDRIJF
Koningin der aarde
Uit het eerste
proefnummer
Van copieblad tot
krant
VRIJDAG 30 SEPTEMBER
De huisvesting
onze
Jongel ingsjaren
De kantoren
Een onzer 27 linotypes
*44
V'
in®
prage-pert
Een rondwandeling door
zetterij en drukkerij
Een stormpje
de
(dwz. het geheele zetsel wordt in
De machine-zettery
de handzettery
t
De rotatiepert
G. VAN SLINGERLAND,
Voorzitter R.‘ K. Volksbond.
AAN DEN LEZER
d.
gel
vijand. Zóó diep grijpt een goede at
Dagelijks
HENRI H, VAN CALKER.
A
opmaker
De producten der zetters worden allemaal
op de werktafel van den opmaker gedeponeerd.
vervolgens precies
De eene helft gaat
Hieronder drukken wij af het inleidend arti
kel, dat verscheen in het allereerste proelpum-
mer van „Ons Blad" op 28 Augustus 1907.
Het artikel Is tetens een program.
Aan onze lezers het oordeel, in hoeverre wij
erin geslaagd zijn dit program te verwezen
lijken.
i/bifval waren zeker ook
1 dat Alkmaars Katho-
■veel er voor hen aan ge-
fnTeen eigen Roomseb blad te heb-
jaan, waarin hunne beginselen zou-
féedigd worden en dat opwekken zou tot
ladlg katholiek openbaar leven.
dusverre misten Alkmaar en omstreken
gemeen gelezen meer uitgebreid, plaatse-
xjmsch orgaan. Wel mag met dankbaar-
worden gememoreerd het vele goede door
En zou<
heilige za.
Administrateur zich met de commercieele
leiding belasten.
In die dagen was als algemeene hulp aan
het blad verbonden de heer H. Ruyten uit
Jisp, dezelfde, die voor enkele maanden tot
Eerste Kamerlid werd gekozen.
Wie onzer, die op 21 Maart JJ„ in de „Har-
de openbare vergadering
ib^bijwoonde, herinnert zich
lUS, dat er opging, toen
bitterende rede het nut
dan het lezen van ka-
nhe en de aanwezigen
dfcdig steunen der Ka-
Actib
iverend ap
lings in een
odzakelijkheld
sulfaat van dien reuzen arbeid: een N.V. tot
exploitatie van een eigen R.K. Orgaan.
Het onvermoeide driemanschap had het
igestelde doel bereikt! Ook van deze plaats
Buide aan die wakkere mannen, aan den
scherpzinnigen voorzitter, mr. Kraakman,
aan den met weinig financiën woekerenden
luitenant Luta, thans kolonel te Nijmegen,
aan den eenvoudigen stoeren werker, den
secretaris H. Kenter. Dat> dzze drie allen
nog in leven zijn en den voorspoedIgen
/groei van hun geesteskind mochten aan
schouwen, is ons op dit feest nog een reden
temeer tot verheugenis.
de regel vol is. Dan gaat er een belletje, pre
cies als bij een schrijfmachine. De ruimten
spaties) tusschen de woorden worden gevormd
door wigvormige stukjes metaal. Is de regel
vol, dan drukt de zetter een hefboom omlaag
en het rijtje koperen matrijzen wordt beetge
pakt en weggetransporteerd naar de loodpot,
welke zich aan den linkerkant bevindt Daar
wordt het rijtje geplaatst voor een gleuf, de
wigvormige spaties worden aangedreven, zoo-
dat de koperen regel precies voor de opening
past en een mengsel van vloeibaar lood, tin
en antimonium wordt door de gleuf tegen de
vast opeengeperste koperen matrijzen gedreven.
Het vloeibare mengsel stolt onmiddellijk en
het product, dat verkregen is. is een massief
looden regel, waar de lettertjes bovenop staan.
De looden regel wordt automatisch afgesneden
en atfgeschaafd en netjes op een richel (den
z.g. haak) gelegd.
"Terwijl de machine zelf intusschen voor dat
alles zorgt, kan de zetter doorgaan met het
tikken van zijn lettertjes. De machine doet ech
ter meer; zij zorgt er ook voor, dat de ma
trijzen en de spaties, als zij hun werk gedaan
hebben, weer gebracht worden naar de plaats
waar zij thuis behooren, d. 1. het kanaal in
het magazijn. Aan tandjes hangende, worden
zij op een richel geschoven en door een geleid-
Ook werd nog geen eigen „Home" betrok
ken. \Voor de redactie en administratie
huwde-men. een kamer in hotel Neuf, aan
de Hoogstraat, waarvan de heer Dolmans
toenmaals eigenaar was. Er werd ontzettend
zuinig gefinancierd: het meubilair, bestaan
de uit "n paar stoelen en een tafel, werd op
een verkooping aangeschaft.
Ondanks deze bezuiniging, waarvoor zelfs
onze „Weltersche” tjjdgenooten zouden te
rugdeinzen, werd het werk opgewekt voort
gezet. De heer Baart trok er onvermoeid op
uit om abonné’s en advertenties te winnen;
de algemeene propagandaclub ijverde on
vermoeid voor het orgaan, en last not least
stelde de censor. Pater Orie, al zijn enorme
werkkracht in dienst van het mooie doel:
„Ons Blad” in elk Katholiek gezin.
Hier moeten we een oogenblik stil staan.
Onder de velen aan wie „Ons Blad" zoo ont
zaglijk veel te danken heeft, moet op de
eerste plaats genoemd warden deze onver
getelijke Dominicaan. Officieel was hij
slechts Censor, die had te waken voor ge
loof en zeden, maar Inderdaad was hij véél
meer.
Naast zijn mannencongregatie was het
arbeiden voor „Ons Blad” zijn levenswerk.
Geliefd was hij bij Katholiek en niet-Ka-
tholiek en onmeetbaar groot zijn invloed
in de geheele stad. Wanneer de redacteur
wegens vacantie of ziekte ontbrak, zat hl!
op diens plaats op het bureau en geen lezer
bemerkte, dat er in die dagen geen beroeps
journalist aan het woord was.
Aan de nagedachtenis van dezen edelen
priester past hier een woord van eerbiedige
hulde.
Om haar groeten invloed en haar geduchte
macht in het maatschappelijk leven, noemt
men de pers nogal eens:
.De Koningin der Aarde.” Daar schuilt bij
eenige overdrijving veel waarheid in, want die
macht is zóó groot, dat men gerust kan zeg
gen. dat de pers voor een groot deel leiding
geeft aan het wereldgebeuren.
Zoowel het intellectueel als het politiek en
maatschappelijk leven wordt voor een zeer be
langrijk deel beheerscht door de dagbladpers,
omdat deze een overwegenden Invloed op de
algemeene denkwijze der menschen uitoefent.
Het kan ook niet anders.
De neervallende waterdruppels, één voor één,
spatten weg op de steenplaat, maar zelfs het
hardste graniet is daartegen op den duur niet
bestand; het wordt tenslotte uitgehold door
de schijnbaar nietige werking der neervallende
waterdruppels. Zoo kunnen ook hoofd en ge
moed van den mensch op den duur geen weer
stand bieden aan den aanhoudenden, dagelijks
wederkeerenden Invloed der krantenlectuur.
Dit hebben ook reeds lang de arbeiders be
grepen en hebben naast diverse vakbladen hun
dagblad ,De Volkskrant”, die voor een paar
maanden geleden het volle eigendom van de
R K. Arbeidersbeweging is geworden. Een be
zit waar wij trotsch op zijn.
Maar daar naast hebben ook de arbeiders
nog behoefte aan de gewestelijke pers, omdat
de landelijke bladen niet zoo intensief kunnen
bewerken détgene, wat voor een bepaalde
streek zeer actueel kan genoemd worden.
En daarom verheugt het ook ons. dat „Ons
Blad” gedurende 25 Jaren een zeer verantwoor
delijke taak heeft vervuld, en steeds voor de
katholieke zaak heeft gestreden, daar waar
zuljrs gebiedend noodzakelijk was.
Tenslotte brengen wij dank aan de Directie
en Redactie voor de gastvrijheid, die wij steeds
in „Ons Blad” hebben mogen ondervinden en
koppelen hier den wensch aan vast, dat dit
feestnummer onder Gods Zegen het begin mag
zijn van een nieuwe groei-periode.
andere bladen U wel kunnen geven? Zou
de reden daarvan niet zijn, dat Juist u w
steun, op allerlei wijzen gegeven aan de
ongeloovige pers, deze zóó krachtig heeft
gemaakt, dat zij aan alle elschen kan vol
doen, terwijl uw eigen pers dien steun of
wel geheel mist of althans in niet genoeg
zame mate ontvangt? Zoo Ja, dan zou dit
tevens een verregaande kortzichtigheid zijn.
Immers met het volste recht verweten zich
dezer dagen de Katholieken van Frankrijk:
Zoo wijvoor een krachtige eigen pers
slechts een betrekkelijk klein gedeelte be
steed hadden van hetgeen wij hebben ge
geven voor allerlei goede werken, als ge
stichten van liefdadigheid, kerken en scho
len, dan had de ongeloovige pers onmoge
lijk den volksgeest zoozeer kunnen vergif
tigen, dat ons thans door een goddelooze
wetgeving alles ontroofd wordt wat onze
christelijke liefdadigheid heeft gesticht.
O, B. G., laten wij toch, door hun voorbeeld
geleerd, hunne fouten vermijden en zorgen
voor hetgeen noodzakelijk is gebleken, op
dat, wat onze liefdadigheid sticht, ook het
onze blijve, want, bedriegen wij ons niet:
dezelfde oorzaken moeten op den duur de
zelfde gevolgen voortbrengen.*
zaak bewezen, maar de steeds meer
lende tijd vorderde een breederen opzet,
krachtiger ingrijpen dan tot heden mo-
Jk was.
Dit nu heeft het Comité der Kath. Sociale
Actie te Alkmaar begrepen; het is aan *t werk
getogen onversaagd en onvermoeid, met welk
succes? Dat thans het eerste nummer van bet
langgewenschte eigen Katholieke blad voor
Alkmaar en omstreken in duizenden exempla
ren is verspreid, dat thans de wensch van Mgr.
Konlngs, dat in elk katholiek huisgezin een
katholiek blad mocht komen, zeer gemakkelijk
kan worden vervuld.
Een eigen Roomsch blad voor Alkmaar en
omstreken 1
Waarlijk een verblijdende gebeurtenis voor
„Doch wü durven nog verder gaan en U
de vraag voorleggen, welke de reden is,
dat onze katholieke pers U niet geven kan,
wat gij voor uwe zaken noodlg hebt en
Met het volste vertrouwen komen wij daarom
tot alle katholieken van Alkmaar en omstre
ken, dat zjj ons krachtdadig zullen steunen in
onze onderneming, opdat wij met veel vrucht
mogen werkzaam zijn voor hun aller belangen
als Katholieken in het bijzonder en voor de
belangen onzer Moeder de H. Kerk in het al-
gemeéh.
Geeft ons uw steun reeds van het begin af
en altijd en op alle wijzen. Steunt ons moreel,
door uwe voorspraak en bescherming, uwe ad
viezen en opmerkingen, welke steeds gaarne
zullen gehoord worden.
Steunt ons, niet te vergeten, ook finan
cieel, want zonder dien steun zou onze ar
beid ónmogelijk worden. In ons volgend num
mer komen wij hierop uitvoerig terug, maar
reeds nu drukken wij de lezers op het hart,
steunt ons zooveel in uw vermogen Is door het
nemen van abonnementen, het plaatsen van
advertentlën en het zenden van corresponden
ties, opdat „Ons Blad” moge worden:
het katholieke blad voor Alkmaar en om
streken,
een krachtige verdediger en handhaver der
zulver-katholieke beginselen,
een voorlichter des volks in politieke en so
ciale vraagstukken en
een verbiedende steun voor een bloeiend Ka
tholiek openbaar leven in Alkmaar en omstre
ken.
Dat geve Godl
We zijn nu genaderd aan wat men noemt
l’histoire contemporaine, de geschiedenis
der laatste Jaren. De meesten onzer lezers
hebben deze mede beleefd, we kunnen dus
kort zijn.
Overtuigd, dat in deze tijden aUeen door
concentratie een levenskrachtig dagblad
te exploiteeren was, werd na eenig onder
handelen het uitgeefrecht van „Ons Blad”
verkocht aan de N.V. Drukkerij „De Spaar-
nestad” te Haarlem. De aandeelhouders
werden volledig schadeloos gesteld en het
personeel in hoofdzaak overgenomen. Re
dactie en administratie verhuisden haar
het bekende adres Hof 6.
Op 1 October 1918 kwam „Ons Blad” voor
het eerst als dagblad van de pers.
Dit was de eerste van een reeks verbete
ringen. Toen de technische mogelijkheden
der drukkerij aan de Ramen uitgeput
waren en de krant opnieuw moest vergroot
en verbeterd worden, werd ze van 1 Juli
1929 af geleverd door de model-persen van
„De Spaarnestad"- te Haarlem.
Nadien kwam de groote concentratie in
het R. K. Dagbladbedrijf tot stand en sinds
1 April J.l. wordt het N. H. Dagblad „Ons
Blad” als uitgave van de Vereenigde Katho
lieke Pers gedrukt in het „Kasteel van
Aemstel” te Amsterdam.
Zóó Is langs lijnen van geleidelijkheid
het kleine „Ons Blad” van vóór 25 jaar.
zonder zijn oorspronkelijk karakter te ver
hezen, uitgegroeid tot een dagblad, dat in
formaat en verzorging de „groote” pers
evenaart.*
door onberekenbare schade aan de goede zaak
wordt berokkend. Vanwaar bij katholieken die
dikwerf zoo beschamende onverschilligheid,
vanwaar die vrees om voor zijn beginsel uit te
komen, ware het niet, dat door het gestaag
Indrinken van het gif der anti-katholleke pers
de harten der geloovigen onverschillig en ge
voelloos worden gemaakt voor de goede zaak
en niet ontvankelijk voor heilzame en het ka
tholieke gemoed bevredigende indrukken. Zoo
gemakkelijk komt men er toe, andermans mee-
ning in zich op te nemen en deze later, zonder
het zelf bijna te bemerken, als de zijne te ver
kondigen. Dit is wel het grootste gevaar, ge
legen in het lezen van liberale of quasi-neutrale
bladen. Hoe treffend past hier het wijze woord
van onzen bisschop, Mgr. Callier, waar deze
in zijn laatsten Vastenbrief van 1 Febr. 1907.
over de ongeloovige en quasi-neutrale pers zegt;
Een zeer voornaam onderdeel in het tot
standkomen van de krant heden ten dage is
de zetmachine.
Bij de oprichting van onze krant werd deze
geheel met de hand gezet, hetgeen bijzonder
tijdroovend was. Onder .Jiandzetterij" komen
we hier nader op terug.
Een machlnezetter kan minstens viermaal
zoo vlug zetten als een goede handzetter. ter
wijl het met de hand gezette ook weer met de
hand moet worden afgebroken, iets waarover
een machlnezetter zich niet behoeft te bekom
meren.
Een machlnezetter Is eigenlijk een typist in
grooten stijl. Hij zit voor een machine, welke
meer dan manshoog is en er ingewikkeld
genoeg uitziet om u respect In te boezemen,
maar hij bespeelt dit heele mechanisme zoo-
als een typist dat doet met zijn „Underwood”
of .Remmlngton”.
In het midden van de machine, vlak vóór
den zetter, bevindt zich nl een toetsenbord,
evenals bij een schrijfmachine, waarop alle
letter- en leesteekens zijn aangebracht. Slaat
een typist een toets neer, dan wordt er een
lettertje tegen het papier geslagen. Wanneer
echter een machipezetter een toets van zijn
machine neerdrukt, valt er uit een magazijn,
dat zich boven het bord bevindt, een koperen
gietvormpje. een z.g. lettermatrljs. In den vóór
kant is een letter gegraveerd. Matrijs na ma
trijs komt zoodoende naar beneden en zij wor
den automatisch naast elkaar gelegd, totdat
Ziet onze vijanden eens! Hoe zijn z er niet
op uit, om de aan de katholieken vijandige
pers zooveel mogelijk te steunen! p
druppelt het gif van liberale, socialistische en
quasi-neutrale bladen in de harten der me
nigte, ook helaas van vele katholieken, waar-
aanschljn van een land te veranderen.
De eerste zorg van de katholieken moet dus
zijn een eigen, op de hoogte van haar tijd
staande pers te hebben.
het katholieke leven in deze streek, een ge
beurtenis, die zeer gunstige, vérstrekkende ge
volgen kan hebben. Want wat is in onze dagen
de groote macht, de stuwkracht, die alles
drijft, de stroom, die alles medevoert? Onte-
genze’ggelijk de pers, waarde lezeressen en le
zers. De pers is in dezen tijd van ontwikkeling
en beschaving het machtigste wapen in den
strijd der geesten. Wie de pers beheerscht. be
heerscht de groote massa, wier dagelijksche
kreet niet is als ten tijde der Romeinen: „Geef
ons brood en spelen!”, maar: „Geef ons brood
en dagbladlectuur!" Waar zouden de mlllloe-
nen bladen blijven, welke dagelijks over de ge
heele wereld, in allerlei vorm, van de immer-
zwoegende persen rollen, Indien niet even zoo
vele mlllioenen handen gretig grepen naar die
geestelijke spijs, in de bladen voorgezet?
„Meer dan welke priester,” heeft de Deenschc
bekeerling Jörgensen zoo waar gezegd, .regeert
da courant het* volk.” De dagelijksche onder
vinding bevestigt zulks en meer dan eens zullen
wij gelegenheid hebben te dezer plaatse daarop
de aandacht te vestigen. Voor heden wijzen wij
slechts op dit treffende voorbeeld: Frankrijk
en Dultschland. Wat is de reden, dat het Fran-
sche volk wordt vernederd en verguisd in zijn
dierbaarste godsdienstige gevoelens, dat zijne
priesters en kloosterzusters worden verjaagd en
vervolgd, en het Katholieke geloof er met den
dag vermindert? De goddelooze. antl-katholieke
pers, welke in Frankrijk alle macht in handen
heeft, is de voornaamste oorzaak van het jam
merlijk verval dezer „oudste dochter der Kerk”.
Ziet daarentegen Dultschland, een protestantsch
land, doch waar door het machtige Centrum
met zijn krachtdadige pers de katholieken rus
tiger en vei.iger wonen dan in het .Katholieke"
Frankrijk. Het Dultsche Centrum heeft begre
pen, welke groote macht er schuilt in een goe
de éigen pers cn het heeft kosten noch moei
ten gespaard om zijn pers zóó op te voeren,
dat zij gerust ten strijde kan trekken tegen
haren vijand. Zóó diep grijpt een goede of
slechte pers in, dat zij in staat is het geheele
„Wie dagelijks leest en vooral wie
geljjk zoo vaak het geval is uitsluitend
leest, wat de ongeloovige pers te lezen
geeft, zal misschien, zonder dat hij zelf
het bemerkt, maar zeer zeker op den duur
zijn geest vervullen van begrippen, die met
ons H. Geloof in strijd zijn. Zelfs het voort
durend lezen van werkelijk neutrale bladen
zoo deze mogelijk zijn kweekt ten
slotte die heutrale christenen, wier christe
lijk leven dan wel niet op eens door vergif
wordt gedood, maar toch uit gebrek aan
gezond voedsel langzaam zijn kracht ver
liest en bij een ernstlgen aanval der be
koring geheel verloren gaat. Wie in der
gelijke lectuur geen gevaar ziet, vergeet de
woorden, waarmede Christus zelf die zoo
genaamde neutraliteit heeft veroordeeld,
dat wie niet met Hem is. tegen Hem zijn
moet en wie niet medewerkt om met Hem
te vergaderen, samenspant met hen, die
verstrooien.*
Er wordt een vochtig vel fijn, voor dat doel
speciaal gefabriceerd, cartonpapler op* de pa
gina gelegd en onder zwaren druk wordt de
pagina in het carton gedrukt.
Om deze matrijs te maken werd tot voor
korten tijd in ons bedrijf gebruik gemaakt van
een z.g. kalanderperj^. welke feitelijk het best
vergeleken kan worden met een mangelma
chine. Sedert kort echter Is deze kalanderpers
vervangen door een z.g prage-pers.
De prkge-pers is een der modernste machi
nes in de typografie.
Voordat de zetvorm onder deze pers wordt
geschoven, wordt hij zorgvuldig afgedekt met
het zooeven genoemde cartonpapler (papier-
matrijs genaamd), waar bovenop een viltdoek
en een rubberplaat komen. Door een hydrauli
sche pompinstallatie gaat de tafel, waarop de -
lettervorm ligt, naar boven en drukt met een
kracht van 750.000 kilogram tegen het vaste
kopstuk, waardoor de letters van den zetvorm
diep in het geprepareerde carton dringen.
Na eenige seconden gaat de tafel weer om
laag en de matrijs is gereed. Dit is de eerste
..indruk", welken de pagina maaktAlle letter-
teekens, alle afscheidingen zijn In het carton
geperst en ofschoon geen inkt is gebruikt. Is
alles haarfijn te lezen. Zelfs fotografle-dlché's
kunnen op die wijze worden overgedrukt, daar
deze bestaan uit fijne puntjes, welke eveneens
hun indrak In het papier achterlaten.
De zetvorm heeft hiermede afgedaan en kan if-
verdwijnen. Zijn eerste Jndruk” was tevens
zijn laatste; de papieren matrijs zal de affaire
voortzetten.
Wij willen nog even opmerken, dat het zet
sel ons de letters in spiegelbeeld, z.g. in nega
tief. toont. De afdruk in carton laat ons dan
natuurlijk het positieve letterbeeld zien, zoo-
dat men het carton kan lezen alsof het de
krant zelve ware. Van deze matrijs wordt In
de gietMachine een half-ronde looden plaat
gegoten, die ons de pagina weer in negatief
letterbeeld toont. Van deze halve-cyllnder-
vormlge platen nu wordt gedrukt, de afdruk
van deze platen levert weer het positief let
terbeeld op. dat wij in de krant voor ons zien.
Doch hiermede zijn wij even op de zaak
vooruitgeloopen, want met de matrijs moeten
wU onze 'rondwandeling vervolgen naar de af-
deeling. waar de zooeven gemelde halve-cylln-
dervormlge looden platen worden vervaardigd
Het drukken geschiedt thans, op een 64-zlj-
dige rotatiepers, welke u in dit nummer vindt
afgebeeld.
Deze machine is zoo gebouwd, dat bij vier
verschillende kranten tegelijk kan drukken, elk
van zestien pagina’s. Per uur kunnen 84 000
zegge vier en zestigduizend kranten dubbel dik,
worden afgedrukt. -v
Het principe van de rotatiepers is eigenlijk
uiterst eenvoudig.
De oude manier van drukken is: telkens een
vel blank papier drukken tegen het belnkte op
pervlak van den drukvOrm Volgens dit prin
cipe werkt de z.g. vlakdrukpers of snelpers,
zooals er zich ook in onze drukkerij eene be
vindt voor handels- of ander drukwerk.
De rotatie-druk heeft terwille van de snel
heid een andere methode ingevoerd. Stel u
een groote deegrol voor waarop lettertjes zijn
aangebracht. Wanneer u die rol. van inkt
voorzien, over een lang vel papier rolt, zal na
iedere omwenteling alles, wat op de rol is aan
gebracht, staan afgedrukt op het papier. U
kunt in een minimum van tijd zulk een rol
b.v. een tiental omwentelingen doen maken,
waardoor u tien afdrukken krijgt, netjes naast
elkaar. Wanneer u hetzelfde met een plat
cliché achter elkaar moest drukken, dan had
U zeker tien- misschien wel twintig keer zoo
veel tijd noodlg.
Stelt u zich nu nog voor, dat deze deegrol
niet over het papier rolt, maar op een bepaalde
plaats blijft terwijl het papier met een vaart
onder de rol wordt doorgetrokken, en u hebt
een eenvoudig, doch/ Juist beeld van het prin
cipe van de rotatiepers.
De lange slierten krantenpapier worden ge
leid over dikke horizontale cylinders, waarop
de zoo straks in de stereotyp-afdeeling ver
vaardigde half-cylinderlsche looden platen zijn
ingeklemd. De letters op deze platen zijn in
voortdurend schurend contact met de inktrol
len, die constant gevoed worden uit inktbakken,
die tevoren automatisch vanuit een inktreser-
volr worden volgepompt. Alzoo worden de let
ters af gedrukt op het krantenpapier, dat aan-
de andere zijde over den draaienden cylinder
loopt.
De paplerbaan wordt
midden door gesneden,
recht door naar den vouwer, die om zijn eigen-
aardigen vorm den naam van „trechter” draagt.
De andere helft wordt langs stalen walzen
naar boven geleid, bedrukt en komt eveneens
in den „trechter” terecht.
Hier wordt de krant op formaat gesneden
en komt vervolgens in een buitengewoon inge
wikkeld vouw-apparaat terecht; de werkwijze
hiervan zullen we onze lezers maar besparen.
Het drukken is een vak, dat héél wat erva
ring en routine verelscht. Vóór alles dienen
de drukkers er op te letten, Mat de vorm goed
is „toegesteld”, zoodat alle letters van de
plaat ook werkelijk op het papier worden afge
drukt. Ook het juiste stellen van de inktrol
len elscht vaardigheid en kennis, omdat het
voor het verkrijgen van een zuiveren druk van
groot belang is. dat de inkttoevoer regelmatig
plaats vindt. Daarom controleeren de drukkers
leder oogenblik de kranen, om te zien of hl!
„op kleur" blijft, d.vi. of de letters niet te
zwart of te bleek worden afgedrukt.
In een keurige rij van eikens vijftig kranten,
worden deze door een transportband omhoog
gevoerd en komen ze terecht in de expeditie.
..opbinden” noemt de vakman dat en schuift
het voorzichtig van de galei op een proef-
persje, waar van de advertentie een eerste
proef getrokken wordt, die van eventueele fou
ten wordt gezuiverd.
Van het proefpersje wordt de advertentie in
middels gebracht naar den opmaaksteen om
straks, na gecorrigeerd te zijn, in de pagina
Het samenvoegen van alle stukken zetsel tot
pagina’s is het werk van den
Zoo werd ‘dan op 24 Juni 1907 de oprich
tingsvergadering der N.V. tot uitgave van
een eigen R.K. Courant voor Alkmaar en
Omstreken gehouden. Was Ijet wonder, dat
het hier boven genoemde drietal tot bestuur
gekozen werd?
Moeilijk was het geven van een naam
aan het pas geboren wicht. Een drietal na
men kwam naar voren: „Ons Blad”, „De
Kennemerbode” en „Ons Nieuwsblad”. Na
een herstemming werd de eerste gekozen.
De vlag was dire vastgesteld; nu moest er
een kapitein gekozen worden, die onder toe
zicht der reeders het nieuwe scheepje zou
besturen.
De keuze viel op den heer Henri H. van
Calker, die met zeer groote meerderheid tot
redacteur-admlnistrateur werd benoemd.
n dan de Katholieken, die zulke
na te verdedigen hebben, zich niet
beijveren om die pers te steunen, welke zich
tot taak heeft gesteld de verdediging en be
hartiging der belangen onzer Moeder de H.
Kerk? Zouden zij achter willen staan bij zoo-
velen, die minder verhevene doeleinden na
strevend, daarvoor toch geen moeiten en kos
ten te gering achten?
Luisteren wi) hier nogmaals naar het woord
van onzen wijzen bisschop, waar deze in zijn
Vastenbrief aldus voortgaat;
De uitgifte van dit feestnummer, bij gele
genheid van het vijf-en-twintig-jarig bestaan
van onze krant, lijkt ons een uitnemende ge
legenheid om te trachten onzen lezers een
begrijpelijke uiteenzetting te geven van het
buitengewoon ingewikkelde dagbladbedrijf.
Als onze lezeressen en lezers zich na vol
brachten arbeid rustig neerzetten om in hun
krant de berichten over binnen- en buiten-
landsche gebeurtenissen, streek-, dorp- of
Stadsnieuws. veilingoverzicht, feuilleton of bur
gerlijken stand te lezen, dan zullen slechts en
kelen beseffen welk een moeite en zorg en
uitgebreide, goed functlonneerende organisatie
daartoe noodlg is.
Nadat de cbpie van fwdactie en ad
ministratie persklaar is gemaakt, komt ze te-
recht op de zetterij, welke verdeeld is in ma-f schroef voortbewogen boven het magazijn. Door
chlne-zetterij en handzetterU.
Met deze kwam een onstuimig enthou
siasme, een driftig jagen naar Idealen, een
spoedig geprikkelde strijdlust en nu ja, ook
wel eens een al te vurig doordraven. Doch
dan even een tik op de vingers, en alles
kwam weer terecht. De kern was immers
degelijk en goed.
Het gevolg van zooveel dadendrang was.
dat de krant zich steeds grooter plaats in
de katholieke gezinnen veroverde. Op de
dagen, dat zij niet verscheen, mistemen
iets: het bezoek van een goeden vriend.
Zóó sterk werd dit gevoeld, dat spontaan
bij de aandeelhouders het verlangen op
kwam „Ons Blad” om te zetten in een dag
blad. Een commissie werd op 30 April 1914
benoemd om de mogelijkheid hiervan te
onderzoeken. Tot leden werden gekozen
kapelaan W. Kooy en de heeren J. H.
Jacobse en H. Soecker z.g. Men had alle
hoop om te slagen. Immers in Alkmaar
ging men steeds vooruit en het katholieke
platteland hield zich prachtig.
Toen kwam de groote verdwazing, de
wereldoorlog. Waar alles op zulke losse
schroeven kwam te staan en het zakenleven
zóó riskant werd, moesten de mooie plan
nen blijven rusten tot betere tijden.
Ook zonder dat het blad tot dagblad
werd, waren de zorgen groot genoeg. Alles
werd zoo duur, papier was zelfs héél moei
lijk te krijgen.
In deze Jaren werd eindelijk de hoog
nrodige scheiding tusschen de redactio-
rreele en administratieve functies bereikt.
De heer Keesom vroeg ontslag als redac
teur, en werd als zoodanig opgevolgd door
den heer Leo Speet van de Amsterdamsche
Maasbode-staf. Hij zelf bleef als Directeur -
een vernuftig uitgevonden stelsel van inke
pingen in de richel wordt iedere matrijs juist
dan losgelaten, als aij zich bevindt boven het
vakje in het magaziji», waar zij thuishoort. Zij
valt dus weer terug in het magazijn en de
beginnen.
ie looden regels’ een
bericht of artikel is
dergeljjk artikel
massieve looden
Deze benoeming reeds was aanleiding tot
'•en stormpje. Ach, dat ging toch zoo gemak-
kelijk in dat kleine wereldje van Katholiek
Alkmaar. (In een waarschijnlijk beter be
doeld dan geschreven artikeltje over ons
feest in een zusterorgaan, haalde de redac
teur deze oude koe nog even uit de sloot).
De heer A. Nuljens meende aanspraak
te mogen maken op deze benoeming, omdat
hij veel, héél veel zelfs voor de stichting
gedaan had (dat de courant onder zijn aus
piciën werd opgericht, is op z’n zachtst ge
zegd, onjuist). Toen evenwel de heer v. Cal
ker benoemd werd, voelde de heer Nuljens
zich gepasseerd en schreef zelfs een pamflet.
Er was echter alle reden, om den 70-Jarige
niet te belasten met de leiding van een cou
rant, die er nog „in” moest komen. Daar
voor waren frissche werkkracht en jong
enthousiasme noodlg.
Dat het bestuur zich door belofte aan
hom gebonden had, is niet waar. Wel heeft
men dankbaar van zijn diensten gebruik
gemaakt, doch voor en na is hem uitdruk
kelijk gezegd, dat het bestuur zich tot vol
strekt niets tegenover hem verbond.
Dit lentje-stormpje belette echter niet, dat
het scheepje zee koos. Reeds op 28 Augustus
1907 verscheen het eerste proefnummer,
waarmede werd doorgegaan tot 1 October.
Op dien datum gingen de abonnementen in.
Wat zal het voor de stichters een vreugde
zijn geweest, dat reeds toen meer dan 2000
Katholieken him daadwerkelijke belang-
stelling hadden getoond door zich te
abonnee ren.
i Laten wij hier nog eenige meer technische
bijzonderheden memoreeren.
Allereerst zij dan vermeld, dat het maat
schappelijk kapitaal der vennootschap
14.000 bedroeg, voorloopig nog niet geheel
x geplaatst. De abonnementsprijs van het
Woensdags en Zaterdags verschijnende blad
werd bepaald op 60 cent per kwartaal. Voor
advertenties betaalde men 6 cent per regel.
De Vennootschap stichtte geen eigen druk
kerij, doch contracteerde met den heer R.
A. Kusters,,den drukker die de „Nieuwe
Noordhollander" had uitgegeven.
Deze zoekt de stukken nieuws of advertenties
bij elkaar, welke hij voor het samenstellen van
een bepaalde pagina noodlg heeft en plaatst
het In een ijzeren raam, het z.g. „slultraam”
dat binnenwerks gemeten Juist de grootte van
een pagina heeft.
Is een pagina vol, dan wordt de vorm „dicht
geslagen” (d w z. het geheele zetsel wordt In
het raam vastgeklemd), „gedresseerd" (gelijk
geklopt), zoodat de lettertjes alle met hun
belde voeten op den grond komen te staan en
er geen uitspringers overblijven, die boven de
andere willen uitkijken en met een borstel
met benzine gereinigd, om de Inkt te verwij
deren welke pa het trekken van de drukproef
op de letters is blijven kleven.
Men zou nu misschien denken: ziezoo, de
pagina is klaar, nu kan met drukken worden
begonnen. Maar niets Is minder waar dan dit.
want een heele reeks handelingen moet nog
geschieden, vóór de paglna-plaat tenslotte op
de cylinders van de rotatie-pers ligt.
Men moet nl weten, dat bU rotatiedruk van
een vlakke pagina niet kan worden gedrukt.
Het principe van de rotatiepers berust hierop,
dat men van pagina's in halven cylindervomi
drukt en om de pagina's hiertoe te vervormen
worden de volgende handelingen verricht.
Allereerst wordt van de vlakke pagina een
afdruk gepragt op
kringloop kan opnieuw
Intusschen schuiven
voor een op. totdat het
afgezet. Het zetsel van
bestaat dan uit een serie
regels.
Het werk in
monie” te
der Kath.
niet het
■Mgr- k<
enor“f
tholieke bladen aantooi
opwekte tot het kracht/
tholieke pers?
Dat applaus, die Ipldé
het verblijdende
lieken be
legen zou
ben, ee
den vei
krach»
Toti
een sjlg
Wk
hei<
De/Nieuwe Noord-Hollander” aan de katho-
Uel
eis
Een groot probleem was nog steeds
ilsvesting der bureaux. De gehuurde
hotelkamer(s) voldeden op den duur niet.
Met ware koopmansbllk zag het bestuur
uit naar een perceel, dat geschikt was en
waarvan de koopprijs de draagkracht der
N.V. niet te boven ging. Dat deze draag
kracht niet te hoog mocht worden aange
slagen men denke aan het niet volge
storte maatschappelijk kapitaal van
14.000! blijkt wel hieruit, dat het eer
ste kwartaal 1907 reeds- een exploitatie
verlies bracht van 266, welk verlies de
eerstvolgende jaren nog vergroot werd. Het
bepalen van ’t dividend was dan ook een
der punten, waarmee de aandeelhouders
vergadering het'spoedigst gereed was!
Zóó was het geen wonder, dat van het
koopen van een perceel voorloopig maar
werd afgezien. Men kan voor een paar cen
ten nu eenmaal niet op den eersten rang
zitten.
Er deed zich echter een andere mogelijk
heid voor. Men kon een huis huren aan de
Bree^straat, tegenover de pastorie. Dit per
ceel was eigendom van den heer J. d. Lange
JC.zoon. Na maandenlang onderhandelen
kwam een huurcontract tot stand: huur
prijs 4.50 per week. De heer Baart zou
hier komen wonen.
Oudere lezers zullen zich de bekrompen
localiteiten nog herinneren, waarin toen de
redactie en administratie werden wegge
stopt. Deze echter voelden zich den honing
te rijk: men had nu immers een eigen te
huis.
Maar ondanks deze bekrompen huisves
ting dat was immers maar uiterljjk
ging het blad voort te groeien. De vier dui
zend abonné’s waren reeds gepasseerd, en
men ging denken aan uitbreiding. Deze
kwam en op I April 1912 ging de courant
'driemaal per week verschijnen, op Dinsdag.
Donderdag en Zaterdag.
Hiermee was de Jeugdperiode van „Ons
Blad" afgesloten en begon een nieuw
levenstijdperk.
De heer H. Calker bleef niet zoo lang
de leiding van redactie en administratie
behouden. Op 15 December 1908 verwisselde
hij Alkmaar tegen het schoone Gooiland.
In zijn plaats werd benoemd de heer
Steele uit Sneek.
Ook deze echter koos Alkmaar niet tot
zUn blijvende woonplaats; reeds op 15
December 1909 vertrok hij. Het leek er zoo n
beetje op, of ,jDns Blad” een soort door
gangshuis zou worden voor journalisten
doch de opvolger van den heer v. d. Steele
was de heer 8. J. H. Keesom, het tegen
woordige raadslid. Deze zou een reeks van
jaren zijn journalistieke en boekhoudkun
dige kennis aan „Ons Blad” wijden.
Intusschen moet nog melding gemaakt
worden van een mutatie in het bestuur.
In April 1909 vertrok nl kapitein Lutz naar
elders en hij werd als penningmeester op
gevolgd door den heer J. F. Quax.
ziet er minder gecompliceerd uit, hoewel het
dit lang niet altijd is; integendeel, het samen
stellen van een ingewikkeld stukje zetwerk
vordert dikwijls heel wat persoonlijke techni-x
sc he handigheid van den letterzetter.
De handzetter is nog een „letterzetter In
den oorspronkelijken zin des woords"; uit een
grooten bak (de „kast”) voor hem, verdeeld
in verschillende vakjes, waarvan elk een be
paalde letter van het alphabet bevat, grijpt
hij stuk voor stuk de letters en rijt ze tot een
regel aaneen, waarna de regels naast elkaar
worden neergelegd op een „galei”, een zinken
plaat met aan drie zijden opstaande randen.
Zoo werden ook onze advertenties vroeger
gezet.
Thans maken we ook deze met behulp van
de zetmachine. Zelfs de meest uiteenloopende
lettergrootten vindt men op deze machine. De
hierin gelegen verbetering valt ook den leek
aanstonds op.
Is de advertentie afgezet, dan bindt men het
zetsel met stuk touw stevig samen
