week
Rond de veertig
uren
Onze Berlijn
reis en het Graalspel „Rorate”
i
n
De eigen omroep
De aankomst
Groote geestdrift
Wat de praktijk uitwijst
MAANDAG 9 JANUARI
VAN ALLES EN OVERAL
Mgr. Aengenent
Mgr. Schreiber
HET KAMERLID J. MAENEN
Prof. dr. B. J. Kouwer *f*
o
Jhr. VAN DER DOES
DE WILLEBOIS
Katholieken, weest op uw hoede!
Steunt uitsluitend
den K. R. O.
voor een uitverkochte
Sportpalast
Nieuwe actie op komst
„Rorate”
Graal-tocht door
Berlijn
De Duitsche hoofdstad
in drie uren
B
1
klaar
te
DEN
de
nog
Naar wy vernemen zal de heer Job Maenen,
lid der Tweede Kamer, zich voor de aj. verkie
zingen. niet meer beschikbaar stellen.
der
de
en
de
Die Welt zu bekehren.
Mit Maria als Bundesgenossln
1st seine Predlgt
Zur frohen Botschaft geworden.
..-t
>b<*
ilup-
Er.
>erd.
De drievoudige taak
van de Graal
Drie Bisschoppen als toeschouwers
bij het spel
Van deze toespraken hebben de Hollandsche
Graalmeisjes niet veelgehoord, die moesten weer
terug naar Holland enTloordat het spel later uit
was dan verwacht werd, moesten die haast-je-
je-rep-je naar den trein, waarvan de eerste toch
niet eer dan met een uur vertraging kon vertrek
ken; de tweede, ook die voor de deelnemers'aan
onze Berlyn-rels, vertrok met een half uur ver
traging.
Waarlijk, wie deze meisjes op het perron en bij
t vertrek in den trein gezien had. wie de stra
lende gezichten zag, den frlsschen zang hoorde,
zou niet geloofd hebben, dat deze zelfde meisjes
's morgens na de Hoogmis een straffe wandeling
door Berlljp gemaakt hadden, 's middags van 1
tot 7 uur gerepeteerd en daarna van acht tot half
elf aan de uitvoering van het Roratespel hadden
meegemaakt.
En toch is dat zoo.
Maar het waren Hoilandache meisjes beter
nog Hollandsche Oraalmelsjes!
ARTHUR TERVOOREN.
'instelling van den Katholieken Radio-Omroep,
dien wy. God zy dank, In ons land bezitten.
Diep doordrongen als Wy zyn van de groote
beteekenls van den Katholieken Radio-Omroep.
en van ganscher harte hopende, dat de bedoelde
actie zoo volledig mogelyk zal slagen, wenschen
wy heden, op den dag waarop de actie zal aan
vangen. Onze stem te doen hooren, ten einde U
met vaderiyken ernst te vragen, aan den op
roep der propagandisten, die tot U zullen ko
men. gehoor te willen geven.
De uitvindingen van het menscheiyk vernuft
op bet gebied der techniek zyn door God be
doeld en bestand om het geluk van den mensch
te bevorderen voor den tyd en voor de eeuwig
heid. Maar zy kunnen ook door den menseb
worden misbruikt, en worden dientengevolge
meermalen een belemmering niet alleen voor
het bereiken van zyn geluk op deze aarde,
maar zelfs voor 't bereiken van zyn geluk hier
namaals.
Wy behoeven U niet te zeggen, hoe door Om
roepen van andere richting getracht wordt ge
schriften, boeken en Ideeën te propageeren, die
lyrtreeht in stryd zyn met onze Katholieke be
ginselen. en hoe dus die Omroepen een der be-
wonderens waardigste uitvindingen van onze
eeuw misbruiken tot schade van den mensch
vooral tot schade van zyn' oristerfeiyke ziel.
Maar wat wy U wel'bieenen te moeten zeg
gen. is. dat gy verplicht zyt om aan de Omroe
pen. die zich aan dat euvel schuldig maken,
allen steun te onthouden, omdat gy anders
mede verantwoordeiyk zyt voor de verspreiding
van het kwaad, dat door hen wordt* gesticht, en
daarnaast staat de plicht der Katholieken om
hun eigen Omroep, den K.R.O., zoo krachtig
mogelyk te steunen, en hem zoodoende in staat
te stellen zijn programma’s tot zoo hoog moge
lyk peil op te voeren en aan de verspreiding
der goede beginselen op zyn wyze mede te wer
ken.
Het doel van dit schryven is echter niet al
leen om U tot daadwerkelyken steun aan den
KRO. aan te sporen. Wy achten Ons ook ver
plicht. beminde Dlocesanen, U ernstig te ver
manen, zoowel in het belang vgn Uw eigen zie
lenheil als van dat Uwer huisgenooten. vooral
der opgroelende jeugd, om door middel van Uw
radlo-toestel niet toe te laten het gesproken
woord, wanrteer het wordt uitgezonden door
een Omroep, waarvan gy verwachten kunt,
dat hy denkbeelden zal verkondigen, die in
strijd zyn met de Katholieke beginselen om
trent godsdienst en zeden. Ona, dezelfde reden
moet gy U ook onthouden van het lezen van
radio-tydschrUten, die door dergeiyke Omroe
pen worden uitgegeven, omdat ook daarin Ideeën
worden verkondigd, waardoor het godsdienstig
en zedeiyk leven gevaar loopt schade te Ujden.
De Katholieke Radio-gids zy het eenige radio-
tydschrift. dat Uwe woning mag binnenkomen.
Volgaarne roepen Wy Gods Zegen af over de
propaganda-actle, die de Katholieke Radio
bond In het Bisdom Haarlem vandaag gaat be
ginnen. Wy hopen, dat de resultaten dezer ac
tie, onder de Katholieken van Ons Bisdom asm
Onze verwachtingen zullen beantwoorden.
Maar reeds nu. vóórdat die actie U bereikt
heeft, roepen wy U toe:
In intlemen familiekring vierde vandaag Jhr.
P. J. 8. M. van der Does de Willebols te 's-Her-
togenbosch, oud-burgemeester der stad en oud-
lid van de Eerste Kamer, onder zeer talrijke en
veelzydige blijken van belangstelling zyn negen-
tlgsten verjaardag.
Het Kon. 's-Hertogenbosch' Mannenkoor en
het Kon. Muziekkorps "s-Hertogenbosch, waar
van de hooggeachte en algemeen beminde jubi
laris eere-voorzitter y beschermheer is, brach
ten hun gevierden beschermheer een serenade.
Het is Ons bekend, beminde Dlocesanen, dat
in den loop dezer maand Januari door den Ka
tholieken Radio-bond in het Bisdom Haarlem
een krachtige actie zal worden gevoerd óm
onder de Katholieken van dit Diocees grootere
In den ouderdam van 72 jaar is Zondagmid
dag te zynen hulzen te Utrecht, na een lang
durige ongesteldheid overleden prof. dr. B. J.
Kouwer. oud hoogleeraar aan de Universiteit te
Utrecht.
Prof. dr. B. J. Kouwer werd te Wormerveer
geboren op 31 Augustus 1861. Hy studeerde te
Leiden in de geneeskunde en werd daar 2 jaren
assistent van professor 8. Thomas. Hy promo
veerde op een proefschrift, getiteld ..Verslag
van de Volkskundige Kliniek en Polikliniek
van het Academisch Ziekenhuis te Leiden 1883
1884". Na zyn promotie vestigde hy zich te
Haarlem, waar hy als practicus groote reputa
tie verwierf en waar hij in de gelegenheid was
als geneesheer »an het St. Elisabeths Gasthuis
zich in het byzonder te bekwamen. In 1898
volgde hy prof. Halbertsma op om onderwys te
geven aan de Universiteit te Utrecht in de ver
loskunde en de leer der -vrouwenziekten. HU
aanvaardde zyn ambt op 16 Januari 1899 met
bet uitspreken van een rede getiteld; „Over
het verband tusschen gynaecologische en andere
ziekten".
Men zal zich herinneren, hoe prof. Kouwer
destijds de oogen van geheel Nederland op zich
gevestigd zag. toen hy te Den Haag H. M. de
Koningin in moeliyke uren bystond. Hy was
het ook, die de bulletins betreffende de ge
boorte van Prinses Juliana onderteekende.
Te Utrecht, waar onder zyn professoraat een
nieuwe kliniek werd gesticht, heeft hy school
gemaakt, zoodat t tot een byzondere onderschei
ding geworden is een geneesheer uit „de school
van Kouwer" te zyn. Het is niet in kort be
stek te zeggen, hoe prof. Kouwer met een onuit
put te lyke zelfopoffering en toewydlng. met
yzeren energie en een spreekwoordeiyk gewor
den critische gestrengheid het hooger onderwys
in zyn nobel en menschllevend vak heeft om
hoog gebracht en ook de geneeskundige practyk
heeft beoefend. Onverbiddeiyk voor zich zelf'
was hy dit ook voor anderen.
Hy werd gedreven door een hooge opvatting
van het moederschap, een zuivere liefde voor
rijn werk en wetenschap, maar vooral door een
warme genegenheid voor den evenmensch. Hy
stond altyd en overal voor Iedereen klaar.
geschraagd door het diep gewortelde bewust
zijn van zyn verantwoordeiykheid. Tal van
wetenschappelijke geschriften op gynaecologisch
gebied verschenen van zyn hand in de vak
bladen. Van de Maatschappy voor Geneeskunde
heeft hy gerulmen tyd het voorzitterschap be
kleed evenals van de Utrechtsche afdeellng dier
Maatschappy. Den Nederlandschen Bond van
Ziekenverpleging heeft hy mede helpen oprich
ten en van de gynaecologische congressen te
Paiys en Beriyn heeft hy het eere-voorzitter -
schap aanvaard.
Ter gelegenheid van zyn 25-jarig professoraat,
werd hy op 19 Januari 1924 op byzondere wyze
gehuldigd.
In 1926 beeft prof. Kouwer zyn ambt neer
gelegd. De eerste maanden van het vorig jaar
bleek het, dat een ongeneesiyke ziekte hem had
aangegrepen. Op zyn ziekbed heeft hy nog een
werk voltooid over de geschiedenis der medische
faculteit van de Utrechtsche Universiteit, dat
in verband met bet komende Eeuwfeest wordt
samengesteld.
STEUNT UITSLUITEND
DEN KATHOLIEKEN RADIO-OMROEP,
EN LEEST UITSLUITEND
KATHOLIEKEN RADIO-GID8.
Zondag werd onder de H. H. Missen het vol
gende schryven van Z. H. Exc. Mgr. J. D. J.
Aengenent van den kansel bekend gemaakt:
5 dagen. Dit betrof 559 brouwerijen
meer dan 3(^000 arbeiders, van wie
ongeveer 22.000 een compenseerende uur-
loonsverhooging werd toegekend. Daardoor
behoefden 8000 arbeiders niet te worden
ontslagen, wat wegens vermindering van
de productie en de rationaliseerlng anders
noodzakelijk zou zijn geweest.
Ook de „Manufacturing Chemists Asso
ciation” (Ver. Staten) heeft aafT zijn leden
aanbevolen het 4-ploegen-stelsel in te voe
ren, met behoud van het uurloon. Zoo kon
den in een fabriek met 600 arbeiders 135
werkloozen worden aangesteld.
Ook de „Standard Oil Company” (New-
Jersey) heeft met 1 Juli 1932 de 40-uren-
week ingevoerd, allereerst om niet tot ont
slag te behoeven over te gaan. Daarom
werd de 5-dagen-week ingevoerd, wat ech
ter hier en daar tot moeilijkheden aanlei
ding gaf.
Enzoovoort.
Er blijkt echter uit al deze gegevens één
ding: de groote. vaak onoverkomelijke,
moeilijkheid levert de loonregeling op.
Daarom zullen wij daaraan een volgend
artikel wijden.
genstaande het intusschen was gaan regenen.
Zoo'n tocht maakt hongerig en dus maar di
rect naar het Abendessen, waarop andermaal de
autocars voorkwamen om ons naar het Sport
palast te brengen voor de by woning van het
Graalspel „Rorate".
Toen wy er aankwamen was de reusachtige
zaal reeds zoo goed als geheel gevuld (de 18000
plaatsen waren reeds dagen te voren uitver
kocht) en leverde een schitterenden aanblik op.
Alle wanden tot aan het kleurige rose dak toe
opgestapeld met menschen en in dien kring
door deze levende muren geyormd, een groote
kale, hel verlichte plek de plek waar straks
het spel op zal gespeeld worden.
Daar komen ze al aan. de Graalleden, met
wapperende banieren opmarcheerend naar het
midden van de zaal, waar ze haar „Was wlr
wollen" uitzeggen, klaar en duldeiyk en eindi
gend met
Und es lebe der Gral.
Denn wlr haben zusammen
Nur eln Ideal:.
Gott sei Herr der Welt.
Das will der Gral.
Dan volgt: „Was wlr sind” en „Was wir haf
fen”, alles ter Inleiding tot het eigeniyke Graal
spel, dat onmlddeliyk daarop aanvangt.
En nu volgt een spel, zóó mooi van lyn en
kleur, zóó getuigend van liefde en bekeerings-
Uver, dat ik dit derde Graalspel van mej. Mia
van der Kallen gerust het beste der tot-nu-toe
uitgevoerde durf noemen.
Het is korter dan het Paasch- en Pinkster
spel, dat wy al kenden, maar ook compacter, wat
een voordeel is.
Met dit spel wil de Graal aantoonen, dat juist
in deze moeliyke tyden de Katholieke levensbe
schouwing en ook d 1 e alleen. 1 mogelyk maakt,
werkeiyk gelukkig te wezen. En niet wil zy dat
aantoonen met lange redeneeringen, zegt het
voorwoord in het programmaboek; haar beste
bewys is dit. dat hier een groep jonge meisjes
staat, die, niettengestaande zy, zoo goed als an
dere menschen, de zorgen van den tyd moeten
dragen tóch de kracht toonen, vreugde en le
vensmoed af te stralen.
Als het eerste deel van het spel begint staan
de Graalleden, die de inleiding zegden, in een
kring rondom de arena, om nu als koor op
te treden.
De muziek gaat over In de Adventshymne
Rorate coeli desuper en terwyi het koor den
nood en de verwachting van het volk van Is
raël, vóór 2000 Jaar vergeiykt met den nood
van onzen tyd, komen de in lila kleederen ge
hulde Hoffnungsloaen van alle kanten de arena
binnen. Maar ook de groene Hoffnangsfrohen
komen binnen en buigen zich met de anderen
ter aarde, maar niet als deeen in vertwyfeling,
maar om vol vertrouwen verlossing af te smee-
ken. En als dan de muziek het Rorate coeli
inzet. danst heel de groep deze schoone Ad
ventshymne.
Troostend komen de profeten op en boet-
predikend de Johannesgroep, waarvoor èn Hoff-
Bungslosen èn Hoffenden terugschrikken en
afdeinzen. En Johannes staat alleen: De stem
des roependen in de woestyn!
Dan is weer het woord aan de Graalgroep,
die verklaart dat weliswaar het geluk in de
Katholieke Kerk te vinden is, maar dat dit
door de Hoffnungslosen niet wordt aangenomen,
zoolang zy het bewys ervan niet zien:
Johannes dem raufer allein 1st es nicht
gelungen
grootstad dat zegenryk werk ia aangevangen.
Want het doel van de Graal is heilig en
verheven. Ze wil, energiek, er toe meewerken,
om de wereld voor Christus terug te winnen,
die wereld terug te voeren naar Hem. die alleen
haar gelukkig maken kan. En ze wil dat be
reiken door de jonge katholieke vrouw voor
dit Ideaal te bezielen.
De Graal heeft een drievoudige opgave.
Op de eerste plaats is ze een religieuze be
weging; op de allereerste plaats wil ze de jonge
vrouwen tot overtuigde katholieken vormen,
die den Katholieken godsdienst als het hoogste
goed beschouwen en die. wanneer zy eenmaal
gehuwd zyn. haar kinderen tot getrouwe be
geesterde katholieken zullen vormen. De Graal
wil de jonge vrouwen zoo opvoeden, dat ze
trotsch zyn op haar godsdienst, dat ze openiyk
haar katholiek-zyn toonen en dat Katholicisme
in de wereld uitdragen. Dat is in onzen tyd
poodzakeiyk. De Kerk zelf geeft daarvan een
heeriyk voorbeeld in haar liturgie, met haar
heilige handelingen, haar gebaren, haar para
menten. Wat inneriyk in de ziel leeft, dient
naar buiten te treden. Alle richtingen treden belangstelling en sympathie te wekken voor de
sa. i a 1*4 netol linrv smn Hnn trathnllalram Dnzlin
thans in het openbaar op. laten zich zien,
spreken tot de massa, willen openiyk getuigen
van haar kracht, om door die geestelyke pro
paganda de menschen tot zich te trekken.
Daarom treedt ook de Graal naar bulten, om
wat In haar leeft trotsch en biy onder de men
schen te dfagen.
Op de tweede plaats is de Graal een maat
schappelijke, een sociale beweging. Ze wil haar
leden maken tot flinke huisvrouwen. Daarom
organiseert zy cursussen in naaien, koken,
wasschen enz. Die cursussen vallen niet zoo
zeer naar buiten op. trekken niet zoo de aan
dacht, maar in mijn bisdom zyn ze alreeds
tot grooten bloei gekomen.
Op de derde plaat? is de Oraal een cultuur
beweging. Ze streeft na een katholieke cultuur;
op het gebied van kleeding. zang, dans, ver
maak. Ze tracht daarin tiaar iets hoogers en
het leekenspel ts daarvan een uiting. Ik wil
er echter sterk den nadruk op leggen, dat, hoe
gewichtig en belangryk dit deel van hetgeen
de Graal beoogt, ook is, het een groote dwaling
zou zyn. daarin het wezen van de Graal te
zien. De religieuze en de sociale vorming zyn
.veel belangryker en vooral daaraan moeten
de eerste krachten worden gewyd.
Moge God de Graal zegenen ook in de groot
stad Beriyn. Ik twijfel daaraan niet, gezien
den zegen dien ze in myn bisdom, waar ze
ondanks groote moeilykheden in 3 jaar tyds
tot 15.000 leden uitgroeide, ontving. Ook de
duivel zal zichinspannen om het werk van
de Graal te bémoellyken. Maar is het niet
reeds een zegen, dat deze beweging, zoo fonkel
nieuw. door Iedereen begrepen wordt?
Zonder Gods zegen zou dat niet het geval
zyn geweest. Ook hier, in Beriyn, zal men
moeilykheden ondervinden, maar ze zullen
worden overwonnen, want God zal helpen, om
dat de Graal niet anders wil dan de eere Gods.
Moge de Graal ook hier echt-katholleke. flinke
vrouwen vormen, die Beriyn zullen herwinnen
voor onzen Konlng Jezus Christus. (Daverend
applaus).
Venolgens sprak de wyblsschop van
Londen. Mgr. Myers, zyn groote vreugde
uit over hetgeen hy hier gezien had. Hy bracht
de groeten van de Engelsche Katholieken en
van Kardinaal Bourne over en zal van de
groote vurigheid der Graalmeisjes. vooral tot
bevordering van den vrede, getuigen.
Tot slot sprak nog de blsschop van Beriyn,
Z.Hoogw. Excellentie Mgr. Schreiber Hy bracht
zyn hartelyken dank aan de meisjes uit Hol
land en sprak zyn oprechte bewondering uit voor
hetgeen ze hadden tot stand gebracht. Ge zyt,
aldus Monseigneur, gisteren reeds op weg gegaan.
Ge hebt onderweg gezwegen, en gebeden en dat
offer gebracht voor de Graalmeisjes hier, en voor
de groote Katholieke zaak. Ge hebt de pontifi
cale Hoogmis, In de kathedraal door uw blsschop
Mgr. Aengenent, gecelebreerd, bygewoond en ge
zyt allen te communie gegaan met uw vriendin
nen tn Beriyn. Ge hebt een mysteriespel opge
voerd, dat op alle aanwezigen een geweldigen In
druk heeft gemaakt. Ik dank u en ik hoop dat
uw begeestering, uw enthousiasme, uw offergeest
op ons moge zyn overgegaan.
Mgr. Schreiber begroette dan de belde Hoog
waardige Bisschoppen, wier aanwezigheid weer
de groote Katholieke eenheid demonstreert en
neemt dan afscheid van de Hollandsche Graal
meisjes met de wenschen: en gy, Graalmeisjes
uit Holland, neemt het bewustzyn met u mee, dat
gy een groot enthousiasme hebt gekweekt, het
bewustzyn, dat wy zullen trachten uw voetstap
pen, de voetstappen van de Graal na te volgen.
Toen stilte: Mgr. Aengenent verhief zich van
zyn zetel en sprak de aanwezigen, speciaal de
Duitsche Graalmeisjes als volgt toe:
Met groote
vreugde aldus
ongeveer zyne
Hoogw. Excel
lentie ben ik
naar Beriyn ge
komen om dit
spelte kunnen
by wonen en van
het werk
Graal in
Duitsche
hoofdstad
vernemen. In
myn diocees
heeft de
Graal-beweging
reeds groote
vruchten voort
gebracht en het
verheugt my.
dat ook in deze
TT T Ie naar Beriyn gaat en dat niet doet
yy voor zn zaken, doet het gewoonlyk om
Beriyn ook eens gezien te hebben, of
als hy het al kende, er nog eens een paar
prettige dagen door te brengen.
wy zyn ook naar Beriyn geweest en wel
met z’n honderden, allemaal abonné's van ons
blad, maar we deden dat niet In de eerste
plaats om Beriyn te leeren kennen, of om Ber
iyn nog eens terug te zien na jaren van afwe
zigheid. maar wèl ojn er Hollandsche meisjes,
samen met. Duitsche, het derde Graalspel te
zien opvoeren.
Maar al was dat nu ook de hoofdzaak en
het eigeniyke doel van de reis, dat wil daar
om niet zeggen, dat we niet ook tegelyk van
het goede van Beriyn genoten hebben. Want
al Is er veel slechts In Beriyn (kyk maar eens
in de etalages der boekwinkels, waar 50 pet.
van wat je er ziet liggen pornografische lec
tuur Is) er Is toch ook wel wat goeds, byvoor-
beeld de restaurants, waar we lekker gegeten
hebben en de vele Inrichtingen, waar je voor
een beetje geld een glas bier kan krygen, zoo-
als je het in Holland nog nooit gedronken hebt.
En dan. Beriyn is een stad van vier-en-een-
kwart millioen inwoners, en zoo een vind je
er by ons niet zoo gemakkeiyk. zoodat dat op
zichzelf al een aantrekkingskracht uitoefent
op iemand die er nog nooit geweest is.
En zoo waren er nog al wat by ons gezel
schap.
Stel je voor, een stad met de helft van het
aantal bewoners van heel Nederland als bewo
ners. wat moet dat een reusachtig huizenbosch
zyn!
Nou. dat is het dan ook en onze niet be
reisde abonné's, of zy Sle nooit verder waren
gekomen dan een Rynrelsje, raakten er dan
ook niet over uitgepraat.
Het begon al op de heenreis, die by prachtig
weer plaats had. Daar was het de verwach
ting van wat men teTslen zou krygen, de ver
wachting, die veelal de werkelykheid in genot
overtreft, wat. laat ik er da\ maar dadeiyk by
zeggen, hier gelukkig niet het geval is geweest.
Maar in elk geval is het een prettige reis ge
weest. een reis, niet van honderd toevallig by
elkaar gekomen menschen, maar een reis van
honderd abonné's, een reis dus van menschen.
die, nu ja, elkaar wel niet kenden toen ze in
den trein stapten, maar die met elkaar omgin
gen als oude bekenden, toen ze den eersten
voet op het Beriyhsche asfalt van de Frie
drichstrasse zetten.
Waren het niet allemaal abonné's van de
Vereenigde Katholieke Pers en stonden ze als
zoodanig elkaar niet nader, dan anders het ge
val zou zyn geweest?
Daar waren oude menschen by en jonge, men
schen die weten wat het leven is en aanstaande
menschen, die het nog moeten leeren kennen;
daar waren menschen by. die van nature opge
ruimd en biy zyn, maar ook anderen, die, nou
ja. wel graag eens mopperen en een beetje nurk-
sig doen, maar toch waren ze al heel gauw alle
maal goede maatjes en dat zyn ze „gebleven tot
ae. twee dagen later, in Utrecht weer uit elkaar
gingen.
Prettig, zoo’n reis met geUjkgezinden. al is
het ook geen groep Graalleden, die onverbidde-
lyk aan de leiding gehoorzamen.
In Beriyn kwamen we 's avonds aan op een
uui. waarop de meeste deelnemers aart-onze
Berlyn-reis gewoonlyk wel netjes in bed zullen
liggen, maar op dezen Zaterdagavond was het
bed wel iets waar ze het allerminst aan dachten
en de meesten zetten dan ook hun koffertje in
het hotel Europaischer Hof neer en trokken
dadelyk weer naar buiten, om al vast dadelyk
wat te - genieten van de drukte op straat en de
tallooze kleurige lichtreclames, die voor die van
Parys, dat de reputatie heeft de lichtstad te
zyn. niet onderdoen.
En dan was het toch ook wel een eigenaar
dige bekoring, om een uur of twee in den nacht
nog even een glaasje bier met een paar warme
worstjes te bestellen In een nog in vollen licht
glans schitterend café met marmeren wanden
en twee strykjes.
Zooiets gaat nu eenmaal in Holland niet en
dus.
De bekoring van de verboden vrucht, maar
niet zoo erg.
Het eerste wat we den volgenden dag, een
Zondag, als goede Katholieken allemaal deden
was naar de kerk gaan en wel naar de Hedv ig s
kathedraal, die, liturgisch niets op een kerk,
laat staan op een kathedraal lykt, maar waar
mee ze het in Beriyn, dat nog niet zoo lang
Bisschopsstad is, dan toch maar doen.
Mgr. Aengenent, die xpor het Graalspel naar
Beriyn gekomen was. samen met plebaan Wes-
terwoudt van de Haarlemsche Kathedraal,
droeg er de Hoogmis op voor de byna duizend
Nederlandsche Graalmeisjes, die gekomen wa
ren om haar Duitsche zusters te helpen by de
reuzentaak Beriyn nader tot God te brengen
een taak, die in dit moderne Babel een onmo-
gelyke schynt, maar die de Graal toch wil
trachten te vervullen en die door de uitvoering
van het Graalspel ..Rorate'' een stevigen on-
oergrond heeft gekregen.
Maar daarover straks; we zyn nu nog in de
Hedwigskathedraal. Daar was het middenschip
gevuld met de Hollandsche Graalmeisjes, allen
in uniform. In het middenpad stonden meisjes
met de prachtige, kleurige Graalbanieren en
ter weerszyden daarvan knielden de leidsters,
de cadetten, de gewone leden in breede ryen,
heel het middenschip van de cirkelvormige kerk
vullend. Langs de wanden, in een kring er om
heen, stonden de geloovlgen, als de donkere om
lijsting van een kleurig schilderij. Eh boven,
op het koor, geschaard om den organist, die het
En daarom:
Will sie uns werben, so soil die Busse 1
Jung sein, liebestrahlend und milde,
Will sie Uberzeugen, so muss ihre Sprache
hold sein und leuchtende Augen haben.
In dit eerste deel, dat uitmunt door kleur en
lyn. komen byzonder mooie gedachten voor,
waarvan het alleen maar te betreuren valt, dat
de buitengewoon slechte acoustlek der zaal den
indruk eenigszins schaadde. i
In het tweede gedeelte, waarin de vergeiy-
klng met Maria wordt voortgezet, stygt aan het
slot het Magnificat als een jubel uit de harten
der meisjes omhoog, dat God haar zulk een
grootsche taak heeft gegeven.
Hoe die taak vervuld kan worden toont het i
derde gedeelte aan. dat ons Christus, den Red- 1
der der wereld als Offerlam toont Christus,
Dié de zonden der wereld wegnam en die het- 1
zelfde verlangt van hen. die voor Zyn Ryk
willen werken.
Ik heb reeds gezegd, dat ik dit Kerstspel
mooier vind dan het Pinkster-, mooier ook
dan het Paaschspel.
Hier toch zyn de kleuren woorden geworden,
hier spreekt het rhythmlsche beweeg der ge
waden. zooals byvoorbeeld in het groote slot
koor een duldeiyke taal, onderstreept het
althans het gesprokene op treffende wyze.
En zóó groot was herhaaldelyk de indruk dien
het spel maakte, mede door de geestdrift die
uit de uitvoerenden oplaaide, door de vervoe
ring 'op haar gezichten te lezen, dat telkens
weer de zakdoeken te voorschyn werden ge
haald. En niet door de dames alleen en ook
niet alleen door de leeken.
Onder de Bisschoppen, die hier alle drie
aanwezig waren, tusschen de Nederlandsche en
de Engelsche zat nu ook de Duitsche, Mgr.
Schreiber, blsschop van Beriyn, scheen vooral
laatstgenoemde meermalen werkeiyk aangegre
pen te worden.
En Beriynsche priesters, die ik tydens het
spel sprak, waren eensgezind in hun bewon
dering dat vrouwen en vrouwen alléén, iets
dergeUjks konden tot stand brengen.
Dat zouden Duitsche meisjes niet
spelen, zei er een, ten minste niet zóó. niet
dat er die bezieling van ultglng. die deze Hol
landsche meisjes wisten te voorschyn te roepen.
En een andere priester maakte my de vol
gende veelzeggende opmerking
wy hebben hier in Beriyn ongeveer 400.000
menschen die Katholiek heeten. maar waarvan
er niet meer dan 100.000 ook werkeiyk Katho
liek zyn. Nog één zoo’n machtig Graalspel en
we hebben er 150.000!
zyn deze twee uitspraken niet voldoende om
de stemming van de Duitsche geesteiykheid
ten opzichte van de Graal te kenschetsen?
Want in dien geest waren ze immers allemaal!
En *het publiek!
Dat was in een woord in laaiende geestdrift
gezet en by het défilé der 1200 deelneemsters
na afloop van het spel, was het een applaus-
storm, alsof men het Sportpalast wilde af
breken.
klavier bespeelde van het orgel, waarvan de
pypen op drie verschillende plaatsen in de
kerk zyn opgesteld, een koortje van leidsters,
dat de liturgische en ook de andere gezangen
ten gehoore bracht op een wyze, die in vol
maaktheid alleen overtroffen werd door de su
blieme begeleiding van den organist.
Na .het ontbyt zyn we gaan wandelen naar
het Graalhuis op de Belle Alliance Platz, op
welke wandeling we een flink gedeelte van de
454 KM. lange in een rechte lyn aangelegde
Friedrichstrasse, de Kalverstraat van Beriyn,
met voeten getreden hebben.
We gingen naar het Graalhuis, omdat de
Hollandsche Graalmeisjes, op haar propaganda-
tocht door de stad, voor onzen Haarlemschen
Blsschop zouden defileeren.
Vóór het gebouw een groote menigte en op
het balkon naast Z. D. H. Mgr. Aengenent ook
Mgr. Myers, wy-bisschop von Londen, die, in
verband met de reeds ver gevorderde plannen
der Hollandsche Craalleiding om ook daar met
deze prachtige meisjesbeweging te beginnen,
naar Beriyn was gekomen. Aan de andere zyde
van den Haarlemschen Blsschop prelaat Stein-
mann. die als vertegenwoordiger van Berlyns
Blsschop, Z. D. H. Mgr. Schreiber, aanwezig
was. Ook Haarlems plebaan, de hoogeerw. heer
Westerwoudt, was op het balcon aanwezig
met die verschillende hooge geesteiyken,
belde vrouwen van Nazareth, mej. Kersbergen
en mej. Mia v. d. Kallen, die zooveel voor de
Graal hebben gedaan. Laatstgenoemde is de
organisatrice van de Graalbeweging in Duitsch-
land en tevens de schrijfster der verschillende
Graalspelen; mej. Kersbergen zal binnenkort
naar Londen vertrekken, om daar op te treden
als hoofdleidster der daar te stichten Graal.
Daar kwam hy aan, de kleurige stoet, op
marcheerend in zes ryen, de heele breedte der
straat innemend en begeleid door een auto vol
Schupo's. Met uitgestrekten arm marcheerden
de meisjes in kranige houding voorby de bis
schoppen en toen ze, na het heele reusachtige
plein omgemarcheerd te zyn, weer voor het
Graalhuis kwamen, stelden ze zich daar op en
begonnen te spreekkoren, in het Dultsch, in het
Engelsch en in het Nederlandsch, daarmee
leder der hooge geesteiyken in eigen taal hul
digend.
Daarna werd af gemarcheerd en ook wy gingen
naar huis toe om te gaan eten. Die tocht naar
huls was voor velen weer een nieuwe sensatie,
omdat ze geschiedde per Untergrundbahn, die
velen der aan onze Beriyn-rels deelnemenden
alleen nog maar van hooren zeggen kenden.
Na den maaltyd kwamen de schitterende
autocars van de My. Elite voor, die ons. in een
tocht van drie uren, door heel Beriyn voerden,
een tocht waar allen volop van genoten, niette-
waren. Bovendien werd nog bepaald, dat
de wet zou geacht worden te zijn nageleefd,
wanneer de gemiddelde werkduur in een
tijdperk van zes weken niet hooger was
geweest dan 40 uren per week. Ten aanzien
van het loon werd bepaald, dat het, hoewel
bij collectief of individueel contract anders
vastgesteld, met een gelijk percentage
mocht verlaagd worden als waarmee
arbeidsduur verkort werd.
De Regeering trachtte toen eerst door
overleg en bemiddeling iets te bereiken. Zoo
werd bij collectief contract de werkweek
verkort in de brouwerijen, in de chemische
industrie en het bouwbedrijf te Berlijn. In
de meeste andife industrieën kwam men
niet tot overeenstemming, omdat men "t
niet eens kon worden over het loon.
Tot verplichte werkweek-verkorting
kwam het nog niet. Er was al een verplichte
loonsverlaging van 10 pct. De Minister van
Arbeid zag er bezwaar in, door de verkor
ting van de werkweek het weekloon nog
weer met 1/6 te verminderen.
In Polen werd in October 1931 een wet
aangenomen, waarbij aan de Regeering de
bevoegdheid werd gegeven, om in tijd van
crisis den arbeidsduur te verlengen of te ver
korten, voor den tijd van één jaar. Het is
echter aan het Intern. Arbeidsbureau niet
bekend, “of deze wet toepassing heeft ge
vonden.
Langs wetgevenden weg is er dus
niet veel bereikt.
Wel echter door het particulier initia
tief, uitgaande hetzij v&n de werkgevers,
hetzij van de arbeiders.
In de Vereenigde Staten hebben in Sept.
1932 de directeuren van het Amerikaansche
Petroleum-Instltuut, dat vrijwel de geheele
petroleum-lndustrle van de Ver. Staten
omvat, aan hun dochter-maatschappij en
de 40-uren-week aanbevolen. Ook de Kamer
van Koophandel van de Ver. Staten sprak
zich vóór de 40-uren-week uit. Sinds eenige
maanden heeft zich een industrieel Comité
geconstitueerd, afhankelijk van het Indus
trieel en Bank-Comité van den „Federal
Reserve Boarddat zich ook uitsprak voor
verkorting van de werkweek, ten einde het
voorhanden werk billijker onder de arbei
ders te verdeelen.
Het gemakkelijkst is de werkweek-ver
korting in te voeren in de continu-bedrij
ven, hetzij ze zes etmalen werken, hetzij
ze ook des Zondags doorwerken.
Zoo hebben de „Harhurger Oelwerke
y angs verschillende wegen heeft men
in verschillende landen ernaar ge-
■^■^streefd, tot een korter werkweek dan
van 48 uren te komen, ten einde de werk
loosheid te verminderen.
Reeds in November 1931 heeft de Belgi
sche Minister van Arbeid, Heyman, getracht
werkgevers en arbeiders tot overeenstem
ming te brengen, niet door voorschriften,
maar door overreding door de Arbeidsin
specteurs. Na de mijnwerkersstaking in 1932
stelde de Minister een rouleerings-systeem
voor.
Op gelijke wijze handelde de Fransche
Minister van Arbeid in^l932: hij droeg den
arbeidsinspecteurs op bemiddelend tusschen
werkgevers en arbeiders op te treden.
Ook President Hoover sprak zich in ge
lijken geest uit. Hij ging verder. Op grond
van de „Economy Act-1932” werd de werk
tijd der ambtenaren met H dag per week
verminderd, en hun loon met 1/11 ver
laagd: feitelijk werd daardoor voor hen de
vijf-dagen-week ingevoerd.
Eenige gemeenten in Tsjecho-Slowakije
voerden voor hun ambtenaren en werklie
den de 40-uren-week in.
In 1931 bepaalden de Provinciale Raden
van Antwerpen en Oost-Vlaanderen, dat
in de bestekken voor publieke werken voor
rekening van de provincie de 40-uren-week
werd voorgeschreven, echter met gelijk
blijvend uurloon (het weekloon Werd dus
evenredig verlaagd).
In N. Z. Wales (Australië) werd in de
openbare bestekken ook de 40-uren-week
voorgeschreven, echter ook daar met gelijk
blijvend uurloon.
In de Ver. Staten ging men nog een stap
verder: bij den gesubsidieerden wegenaan
leg werd de 30-uren-week als voorwaarde
gesteld. Zoo ook in verschillende afzonder
lijke Staten.
Het Dekreet van 5 Juni 1931 gaf in
Duitachland aan de Rijksregeering de be
voegdheid (behoudens goedkeuring van den
Rijksraad) om bij Besluit de werkweek van
40 uren voor te schrijven aan bepaalde
takken van industrie, administraties, of
bepaalde categorieën van arbeiders, mits
er in die ondernemingen minstens 10 ar
beiders werkzaam waren, zich geen techni
sche of economische moeilijkheden voor-
Brinckman Meryele” te Harburg Wil
helmsburg (Duitschland) reeds in October
1930 het 3-ploegen-stelsel (met 8-urendag)
vervangen door een vler-ploegen-stelsel
(met 6-urendag). Bij de reeds werkende
1000 arbeiders konden er daardoor nog 350
werklooze arbeiders in dienst genomen
worden. Evenwel: de uurloonen bleven on
veranderd, zoodat dus de weekloonen ver
minderd werden. De Fabrieksraad, vooraf
hierover gehoord, keurde toch den maat
regel goed, omdat hij In "t belang was der
werkloozen. Hier werd dus niet alleen over
solidariteit geschetterd, maar werd zij in
praktijk gebracht.
Ook de „Kellogg Food Company” (Ver.
Staten), die voedingsmiddelen produceert,
en waarvan de voornaamste fabriek ligt te
Battle Creek (Michigan), heeft den werk
dag van 8 op 6 uur gebracht, sinds 1 Dec
1930. Daardoor konden 33 1/3 pet. méér
arbeiders te werk worden gesteld. Het
grondtoon werd met 12'/2 pet. verhoogd.
m.a.w. voor de 6 uren werden 7 uren uit
betaald. De arbeiders verloren dus maar 1
uur per dag.
Ook de Suiker-industrie in Polen heeft
het 4-ploegen-stelsel ingevoerd, met een
werkdag van 6 uur. Daardoor konden 4500
arbeiders méér dan in "t vorige jaar tijdens
de campagne worden tewerk gesteld.
In de Dultsch^ brouw-industrie werden
al reeds meer dan 60 overeenkomsten ge
sloten, om de werkweek van 48 uur te ver
vangen door een van 40 uur, verdeeld over
ïhef
aan