De Koningin-moeder 75
Herinneringen van een vorstin.
jaar
De grootmoeder
Groot voorbeeld
I
1858 - 2 AUGUSTUS-1933
DE JARIGE BRUID
Grootsche feesten
Liefde voor misdeelden
Het eer at e „officieele” bezoek
Catharina van Rennes
HERHAALDE WENSCH
dochter leerde
Het huwelyk
Koningin Emma op Dekkerswald
in 1928
De hoogate titel van Koningin
Emma waa en bleef „Koningin-
Moeder”
De verloving
Bij de zangles van een prinaeaje
Toen de Kleindochter van Koningin Emma geboren werd
Wat een moeder aan haar
Verloving, huwelyk en eerate
officieel optreden
o
•r
Koninklijke geschenken
j***!"!1 P'ÜFil TTii! il: T liptin
vUf
Aardig om waar te
oog
dat
ml| passeerden.
Allen namen plaats achter de kleine
Hollandsche stoeltjes en tafeltjes (expres
van
van
van
da
le*
aej.
be*
„Het groote voorbeeld” Is ter gelegenheid van
haar gouden jubileum koningin Emma genoemd
en Wij willen dezen eere-titel thans herhalen.
Koningin Emma was een .«root voorbeeld” voor
velen in den lande I
Een deel van den'zomer bracht men in Bad-
Pyrmont door, en hier was 1 1878. dat Koning
Willem III der Nederlanden voor t eerst de
Jonge prinses Emma leerde kennen. Door haar
charmante verschoning en haar intelligent op
treden scheen de Jonge prinses indruk te maken
want een paai weken later reeds kwam de
scheen de Konlngln-Moeder als de Regentesae
met tiaar dochter onder het volk Later ver
gezelde zU zeer dlkwyls Koningin Wilhelmina en
Prins Hendrik. Weer later kon de Koninklijke
Grootmoeder zich over Prinses Juliana verheu
gen. Immer was het de hartelUke vrouwe, die
aller sympathie won. die nu een* eigenhandig
een volkskind tot zich ophiel, dan wfer een
bloemen aanbiedende kleine spontaan ben kus
gaf Haar glimlach bemoedigde en verblijdde
ieder. Ze wist zoo wonderlijk allen, die met ze
kere vreeze tot de ..Koningin" in haar opzagen,
tot zichzelf te brengen. En als ze dan zoo op
ging als t ware in haar taak om .wat zon te
verspreiden in een omgeving van treurnis of om
te deelen in de opgewektheid en het leven van
anderen, dan vergat zij den lijd die voortsnelde,
dan lette zij niet op regelen van protocol, dan
vergat zij zelfs de indeellng van het program
ma. We hebben bet eens bij de Rembrandtfeee-
ten te Lelden meegemaakt dat bet vertrek van
haar trein werd afgezegd, otndst de Konlngln-
--_i 15
buiginkjes in ontvangst had te nemen, als ze
Toen werd het: vriendelijk H. M. bedanken
en liedjes zingen! Samen en alléén!
En alles Interesseerde H. M. levendig,
was duidelijk te merken.
Een gezaghebbende pen schreef van haar, dat
ons volk aan de belangeloosheid, aan het zelf-
vergeten van de Konlngln-Moeder alles ver
schuldigd is. Zij heeft den Koning niet alleen
een gelukkigen levensavond bezorgd, maar wat
meer is. zij heeft gezorgd dat een goede herin
nering is overgebleven aan de laatste jaren van
zijn regeerlng ZU heeft hem een troonopvolger
geschonken en aan het volk een nieuw Vorsten
huis, waarin de Oranjes zouden voortleven. ZU
heeft in hoogste wijsheid daarop voor de Ko
ningin geregeerd, den steun, dien zij. jong nog.
daarbij noodlg had. vindend bü God, in bet
bewustzijn, dat zij het deeo voor haar dochter,
in haar naam en voor haar volk, en dat het dus
van haar regentschap zou afhangen, hoe de
Koningin straks haar land en haar volk zou
vinden en hoe deze het in het belang van beide,
zou regeeren Het regeeren zou deze toch leeren
van haar, de moeder die zoo bij uitstek ver
stond zich als moeder te doen liefhebben ep uit
liefde te doen gehoorzamen door haar dochter
maar die daarbij niet alleen predikte door
haar woord, maar predikte door haar daad; X
regeeren dat zjj zelf deed. Eens haar uur geko
men. beeft de dochter geregeerd, naar moeders
voorbeeld, in hoogste wijsheid thans aan haar
zelve overgelaten door die moeder, wel wetend
als deze deed, dat haar kind voor haar taak rijp
was, dat deze aan haar met vol vertrouwen kon
worden overgelaten niet op grond van de doode
wet en den leeftijd, maar van de levende wet
van het weten en kennen.
y y eden wordt H. M. Koningin Emma
I—I en zeventig Jaar.
A Koningin Emm*....
Ons volk noemt baar bij voorkeur de Konin-
gin-Moeder.
De Konlngln-Moeder....
Dat bleef haar hoogste titel.
Zij beeft met moederlijke zorgen haar kina
opgevoed. ZU beeft haar omringd met die toe
wijding. welke de ware moeder kenmerkt en
met dat gevoel van diepe verantwoordelijkheid
en noogen ernst, welke de taak meebracht, die
reeds bu heet bereiken van den achttlenjangen
leeftijd in de handen van Koningin WUhelmlns
werd gelegd.
Haar spontane hartelijkheid en meeleven met
hetgeen anderen betrof namen onmiddellUk bu
haar talruke bezoeken overal in den lande het
volk voor haar in. Zij werd bemind om haar
bef karakter, zij werd geéerd om haar wijs be
leid.
Haar hart trok naar misdeelden, weeaen. zie
ken. Haar hart zette baar aan tot goeddoen
Oranje-Nassau-oord. het sanatorium voor long
lijders, Is er een der bewijzen van In de hoofd
stad kennen we bovendien het Emma-Kinderen
Ziekenhuis Hoe dikwijls hebben hare banden
aan de kinderen speelgoed uitgedeeld, aah de
steken bloemen gebracht, hoe bemoedigend klonk
baar woord tot ben die leden.
Toen onze Koningin nog „prinsesje" was. ver-
Het eerste ..officieele’* bezoek gold natuurlijk
de hoofdstad des Rijks.
Gedurende den hofrouw had het Koninklijk
Echtpaar op X Loo verblijf gehouden. Tegen
den middag kwam de Koninklijke trein aan.
De toebereidselen voor de luisterrijke ont
vangst waren vele. Aan het hoofd van de uit
gebreide feestcbmmlssk met den burgemeester
als eere-voorzltter. stonden als bestuurders de
heeren ny. Hetman J van Lenne'p. voorzitter;
Jhr. G^A.’nodal. onder-voorzitter. jhr. C. J. den
Tex en A. J. de Buil, secretarissen. Th. A. van
den Broeke. penningmeester; A. Caratnelll. P.
J H Cuypers. N. Wafef^pkker en A. O. Wert
heim
Koningin Emma moet toenmaals een wit sa
tijnen kleed n et oranjestrlkken gedragen heb
ben, waarover een witte mantel. Acht Jonge
meisjes stonden voor een tijdelijk ontvangst-
paviljoen en strooiden bloemen toen de Konin
gin met den Koning naderde. In de ontvangst
zaal. waar talrijke autoriteiten aanwezig waren,
hield de Commissaris des Konings. toenmaals
mr. H H. baron Röell, een welkortistrede. waar
na de burgemeester, jhr. mr. c. J. A. den Tex.
namens Amsterdam de Jonge Koninglnne be
groette
Er had zich ook uit dp burgerij zelf een com
missie gevormd, wier woordvoerder mr. Herman
J van Lennep was. Deze zinspeelde er op dat
hij gelukkig was tot deze koninklijke vrouwe
zijn moedertaa' te mogen en te kunnen gebrui
ken. wetend virstaan te worden,
De "Koning beantwoordde de woordvoerders.
Grootseh wr - Je ontvangst; dé feestelijk
heden duurden een kleine week.
dlgheid, de verschillende maatsoorten. 1 maat-
raden en maat slaan wat bij den
5-slagsmaat nog al eens moeilijkheden gaf in
dat eerste jaar!) en de marschoefeningen met
accenten interesseerden Haar bijzonder
Toen de kinderen weer rustig zaten, vroeg
H. M mi) zachtjes „of t mij dérangeeren zou,
als ZU de kinderen eens tracteerde?"
„Dat vond Ik Juist héél aardig voor zet”
Een wenk van de hofdame naar 'n zUzaaitje
en binnen traden: twee groote, statige la
keien met bladen vol glazen limonade en ge
bakjes, die statig gepresenteerd werden en -
nét als bU Alle kinderen in n minimum van
tUd verdwenen waren I
van professor de Bonnavllle hen al wachtten;
en vlUtlg gingen wy aan het werk! En nu gin
gen de vleugeldeuren nogmaals open en daar
was H.‘ M. de Konlngln-Moeder met een Harer
hofdames
De eerste spontane neiging van Jullaantje was
om op te springen en naar haar lieve groot
moeder toe te loopen. Maar zU bedwong zich,
kranig!
Ze was nü op lèsl
nemen.
Hare Majesteit begon direct met mU aller-
vriendeiykst te vragen „of het mU niet genee-
ren zou dat ZU de les' héélemaal kwam bU-
wonen?" wgt ik met volle overtuiging ontken
de. „Het tegendeel was waar!"
Toen verzocht ZU mU „de les toch vooral
precies zóó te geven, als ik gewend was; en
géén extra dingen met de klas te doen omdat
ZU er bU was!”
„Majesteit, ik geef mUn les zooals altijd, ik
zou 't niet anders kunnen, geloof Ik.”
De staatscourant van 18 Dec. 1878 had aan-
gekondlgd. dat het KonlnklUke Echtpaar van
20 tot 25 Januari te Amsterdam en van 27 Jan.
Zooals wU reeds opmerkten, het hart der Ko
nlngln-Moeder trok naar mi&eelden. weeaen.
zieken Haar hart zette haar aan lot goeddoen
Oranje-Nassauoord. het sanatorium voor long,
lyders, is daar een van de vele voorbeelden
van; in Amsterdam kennen we X Emma-Kin-
derenzlekenhuis In die hulzen dragen haar ar
men naar de zieken bloemen Haar handen dee
len aan de ouderen versnaperingen, aan de
jongeren speelgoed uit. Maar bovenal verkwik
ken haar glimlach, haar meevoelende sympa
thie. haar vrlendelUk opwekkend, belangstel
lend woord En als zU dan zoo opgaat als X wa
re In haar taak om wat zon te verspreiden In
een omgeving van treurnis, of om te deeien in
de opgewektheid en het leven van anderen, dan
vergeet zy den tyd die voortsnelt, dan let zy
niet op regelen van protocol, dan vergeet zy
zelfs de indeellng van het programma
En ziehier wat wU schreven op haar zeven-
tlgsten verjaardag:
„God heeft haar vele jaren voor ons land
en voor de KonlnklUke Familie gespaard ZU
heeft mogen beleven hoe rUke vruchten haai
levenstaak heeft afgeworpen gedurende de nu
meer dan 25-Jange regeerlng harer Dochter. Op
2 Augustus 1858 als vierde dochter van den
regeerenden vorst van Waldeck-Pyrmont Georg
Victor en diens gemalin Helene prinses van
Nassau, geboren, voltooide Koningin Emma dus
heux zeventigste levensjaar. Nog een harer vyi
zusters is thans in het leven en woont op het
slot Schönberg In het Oderwald Haar eenlgste
broeder Prlfednch zu Waldeck und Pyrmont leeft
ook nog met zUn echtgenogte op het residentie
slot Arolsen.
Moge aan de KonlnklUke Vrouwe, aan wie ons
Nederlandsche volk zóóveel verplicht is. nog een
lange, gelukkige levensavond worden geschon
ken; moge ZU vele jaren nog gespaard blUven
voor de haren en voor ons volk!"
WU herhalen heden dezen wensch!
1869
Jaar. Haar tweede
geboren 19 October 1855,
met den vorst Benthelm-Stelnfurt. ZU
leed in 1925. H. M.'s derde zuster.
tot 1 Febr. in de residentie zou verblUven. Maar
een onverwachte gebeurtenis bracht verande
ring
De eenige broeder van den Koning. Prins
Hendrik, die stadhouder in Luxemburg was
Koning Willem was immers groothertog van
Luxemburg - zou bU het huwelUk tegenwoor
dig zUn. maar had telegrafisch doen weten, dat
h’j door een lichte ongesteldheid verhinderd
was. Die ongesteldheid bleek van emstlgen aard
te zUn en kort voor den oorspronkelUken datum
van het koninkiyk bezoek aan Amsterdam stierf
Prins Hendrik op 13 Januari op het kasteel
Wolferdanye. 28 Januari had te Delft in de
koninklUke grafkeldirr de begrafenis plaats.
Hierdoor moest de ontvangst te Amsterdam tot
21 April worden 'tgesteld.
De bekende muzlekpaedagoge en componiste
wyien Catharina van Rennes heeft bU het gou
den jubileum der Konlngln-Moeder volgend
alleraardigst tafereeltje geschetst vso een zang
les in het KonlnklUk Paleis uit de Jaren toen
zU de „Jullana-klasse" zangles gaf Eiken Maan
dag. vüf jaar lang, werd eertyds die zangles*
gegeven.
Eens op n keer kwam vóór de les. in de boek
zaal die tot garderobe der 15 kinderen diende,
een deftige lakei gerulschloos op mU af. wenkte
mU omzichtig op zUde en. mU strak aanziende,
onthulde hU mU fluisterend: ..Mevrouw! ik ge
loof dat H. M. de Konlngln-Moeder het voor
nemen heeft de zangklasse van de Prinses te
komen bUwonen!” „O!” riep ik in eens uit, met
overtuiging, „wat gezellig dat d i e wil komen
luisteren! want dAt vind ik toch zoon lieve
vrouw!"
De lakei keek mU aan in stomme verbazing!
„Ik dacht dat U 1 prettig zou vinden om dat
vooruit te wete n." zei hU toén.
beteekenend.
„O! Hare Majesteit zou net zoo dlkwyis kun
nen komen als t H M belieft! Ik zou het Al-
tUd heerlUk vinden!”
De bode keek mU bevreemd aan, zweeg veel-
beteekenend en verdween.
Toen voelde ik, dat het mUn plicht zou zijn
geweest, hem verrukt te hebben aangestaard;
gevolgd door een dankbare-reddlngs-bllk.
Maar dat bedacht ik te laat
Daar kwamen de kinderen de breede trap al
op springen: 7 jongens en 8 meisjes.
Uitkleeden; en in een lange rU gaan staan;
om straks bu t sein, als naar gewoonte, op te
marcheeren naar de muziekzaal; precies vol
gens de grootte: X Prinsesje was nummer 9.
Ik ging vooruit naar de Balconkamer, die
geheel voor de les tngericht was; de deuren
gingen open, ik nam plaats aan den vleugel, en
daar weerklonken de eerste accoorden van hun
„Entréemarsch" dien ik altUd bU hun Intocht
speelde.
Precies In de maat stapte de klas over de
breede galerU de zaal binnen; waarby Ik
Moeder de tentoonstelling In de Lakenhal nog
niet naar wensch had bezichtigd
Deze vrouwe leeft waarlyk in het hart van
haar volk. Een bezoek aan de Amsterdamsche
toenmalige achterbuurten als Willemstraat.
Zandhoek enz. was Immer karakteristiek door
dat overspringen der sympathie van hart tot
hart. Een melsje^lat haar bloemen kwam aan
bieden in stuf gereken jurkje met oranjelint
wist ze dadelyk op haar gemak te zetten door
een vrlendelUk wpord, en vertrouwelUk gebaar,
vóóral door- haar goedlg-lachende oogen ach
ter de brllleglazen. De vrouw uit het volk durf-t
de haar te naderen By haar bezoek aan scho
len en weeshuizen, aan ziekeninrichtingen en
gestichten konden de autoriteiten nimmer pre
cies rekenen op gemaakte Indeellngen van het
bezoek. Want als de KonlnklUke Vrouwe haar
belangstelling op iets gevestigd had. stoorde zy
zich niet immer aan de klok en vroeg meer
malen verder te mogen zien, óók wat niet voor
haar komst was gereed gemaakt.
Zy weet Nederland onder de regeerlng harer
dochter gelukkig bestuurd. ZU wéét ons volk
ontkomen aan den wereldkrUg en temidden van
de huidige wereldcrisis nog wils- en daadkrach
tig om alle moellUkheden het hoofd te bieden.
Het verleden, waarop zu terugziet, was een tyd-
perk van zegen, de toekomst die zy mede heeft
voorbereid, blüft hoopvol
Op 2 Augustus 1858 als vierde dochter van den
regeerenden vorst van Waldeck-Pyrmont, Georg
Victor en diens gemalin Helene, prinses van
Nassau, geboren, voltooit Koningin Emma thans
haar vUfenzeventigste levensjaar.
Meermalen, o.a. bU haar gouden jubileum in
1929. is duideluk uitgekomen hoe groot de aan-
hankeiykheid van ons volk jegens de Koningin
Moeder is. Sedert 26 Oct. 1878 de KonlnklUke
Boodschap verscheen welke het huwelyk van
Koning Willem III met Koningin Emma aan-
kondigde is het wtoord Aewaarhéid geworden
door den Koning tot haar gesproken by haar
komst: „dat geen Koningin ter aarde.... ryker
was dan zy. ryk aan liefde, vereering en ove
rige harteiykheld van een roemruk, eerlijk
trouw volk.”
God heeft haar vele jaren voor ons land en
voor de KonlnklUke Familie gespaard.
Lief en leed neeft zu met velen nieegemaak'.
ZU heeft mogen zien welke rijke vruchten haai
levenstaak heeft afgeworpen Moge haar levens
avond bestraald bluven door den voorspoed van
haar volk.
30 September 1878 had een buitengewone uit
gave der „Staatscourant” de bekendmaking o<*-
vat der verloving van Koning Willem III en
Prinses Adelheid Emma Wilhelmina Theresia
van Waldeck en Pyrmont. derde dochter
den regeerenden vorst George Victor en
hare doorluchtigheid Helena. Prinses
Nassau.
BU wet van 19 October 1878 was de toestem
ming verleend voor het huwelUk dat 7 Januari
1879 te Arolsen gesloten werd Aldus waren
na vier eeuwen de beide hoofdstukken uit het
Huis van Nassau opnieuw vereenigd
In het slot der resident!» Arolsen was Prinses
Emma den 2den Augustus 1858 geboren, als de
vierde dochter van den regeerenden vorst Victor
en diens gemalin Helene, geboren prinses van
Nassau. De Konlngln-Moeder had vUf zusters
en een broer. Haar oudste zuster, prinses Sophie,
ptierf reeds in 1869 als meisje van vUftien
Haar tweede zi ster prinses Pauline,
huwde 7 Mei 1831
over-
prinses
Marie, was de eerste echtgenoote van koning
Wilhelm van WUritemberg en overleed reeds <n
1882. Haar vierde zuster, prinses Helene, ge
boren 17 Februari 1861. huwde In 1882 met den
hertog van Albany en overleed in 1922. Haar
vyfde zuster, prinses Elisabeth, geboren 6 Sept.
1873. trad in 1 huwelUk met den vorst van
Erbach-Schönberg en bleef op het slot Schön
berg In Oderwald wonen.
H M.’s eenlgste broeder, vorst Friedrich zu
Waldeck und Pyrmont. bleef achter in het slot
der residentie Arolsen met zUn echtgenoote,
vorstin Bathllda prinses zu Schaumburg-Llppe.
geb. 22 Januari 1865.
Vorstin Helene moet een hoogstaande begaaf
de vrouwe geweest zün die met haar man aan
haar kinderen een uitnemende opvoeding gaf.
Elk der kleine prinsesjes kreeg op haar tyd
een opdracht, om met eigen handen geschenken
aan zieken, gaven ter ondersteuning aan armen
te brengen. Voor behoeftige kinderen hadden
zy kleedingstukken te naaien en dlkwUls brach
ten zy een offer, om met den zelfbeheerden
spaarpot anderen, die zooveel minder hadden, te
helpen. Haar sterken zin voor X leven der een-
voudigen. haar enorme belangstelling voor zie
ken en noodlUdenden heeft H.M. de Konlngln-
Moeder stellig voor een - goed deel aan deze
voortreffelyke opvoeding te danken.
Oud-
- -voor
hen gemaakt!) ik gaf een klapje In de han
den en floep! daar zaten ze allen paraat aan
hun kleine tafeltjes, waar de „notendoosjes"
Ik voelde zoo. dat de Konlngln-Moeder ge-1 koning naar Waldeck terug, vertoefde met zUn
gevolg gerulmen tUd in Arolsen en liet niets
ongedaan, om de gunst van zUn bruid te win
nen
Om prinses Emma in staat te stellen de
Nederlandsche taal vlug te leeren, kwam pro
fessor Beynen uit Den Haag naar Arolsen over
en gaf onderlicht. ZU leerde, begaafd als zU
speciaal op taalkundig gebied was, .onze lastige
taal, die juist door punten van overeenstem
ming maar niet minder van sterk uiteenloo-
pend verschil, ongek de moellUkheden biedt,
verrassend snel. De belangstelling was daarby
van de gansche familie niet gering. Onze laat
ste koning stond op een goeden morgen niet
weinig verbaasd, toen prinses Emma Schiller’s
..Lied von der Glocke” hem in X.... Neder-
landsch declameerde! HU haalde er kennissen
bU. om ook hun te laten hooren, welk een snel
len vooruitgang zUn bruid op taalkundig gebied
maakte.
HerhaaMeiyk keerde de koning tn Arolsen
terug, totdat 7 Januari 1879 in de slotkapel te
Arolsen het huwelUk tusschen Koning Willem
III der Nederlanden en Prinses Emma van
Waldeck-Pyrmont werd voltrokken.
wend was; meestal alles ..geprepareerd te vin
den op haar komst”, terwyi het toch ook Haar
wensch moest wezen, de dingen ie zien zooals
ze werkelUk z U n I
En zelden heb Ik Iemand zóó if.tens de
les zien „meeleven” als by dat éérste Konlnk
lUk Bezoek, dal tusschen twee haakjes
menigmaal herhaald is!!
Alles Interesseerde Hare Majesteit. Zy vroeg
telkens uitlegging van de leermiddelen, en Zy
leefde heelemaal méé.
De gehooroefeningen en de trefpefenlngen
op de zangladder, de oefeningen in’ tongvaar-
1
•i
nu
als
Toen de klas elndelUk wéér op n vrooiyk
marschje Aftrok, wéér met buiginkjes,
voor de Konlngln-Moeder. en wat dieper
gewooniyk, bleef Hare Majesteit nog even na
praten en vertelde zU mU, dat het .Kindje"
zoo dol was op de zangklas ..met Al die kinde
ren”! en dat W vooral zooveel hield van de
marschoefeningen, snel en langzaam. Ten oe-
wUze waarvan H. M. mU vertelde, dat het Prin
sesje, wanneer zU met Grootmoeder in het Park
was, somtuds op een bank ging zitten en dan
mlieLia non zlsz Ixxa’* Kn mc -
op en neer
en dan
Maar
allerlei wijsjes zong van „de les’
vrouw! dan moet 1 k voor haar
stappen In de laan, in de maat;
kryg ik straf als ik het niet goed doe.
het .Kindjen" zingt soms zóó gauw! en dan in
ééns weer zoo langzaam!....”
Maar de waardeering „van de Andere zUde”
bleef óók niet uit! Hoor maar!
Na een poos, toen de verjaardag van één
der jongens op de klas door de Koningin ge
vierd werd, en er óók gebakjes en limonade
waren. zeide Jullaantje vertrouwelUk tegen
mU: „Vind u óók niet mevrouw? de limonade
van grootmoeder smaakt toch altyd lekkerder
dan die van thuis! Die is soms zoo zuur, vindt
u óók niet?”
Gelukkig kind, geiyk onze Prinses, die nog
zoo n lieve, meelevende, meevoelende Groot
moeder heeft. Wat die Grootmoeder voor haar
in haar jeugd heeft beteekend, heb ik meer
malen kunnen peilen. Moge die innemende,
waardige Vrouwe nog lang gespaard blüven.
voor ons. én voor baar lieve kleindochter!