de zieke maatschappij N minister Oud De plannen van I Nijmegens Sproke De retorsiewet aanvaard MEER BEPERKING DER UITGA VEN ZATERDAG 5 AUGUSTUS f LEEKEPREEKEN HET RAADHUIS TE ENSCHEDE Mariken van Nieu- meghen Katholiek Middelbaar onderwijs EERSTE KAMER Zn de Donderdag gehouden DE MARGARINEHANDEL Vergadering te Amsterdam Winkelsluitingswet De besprekingen te Tilburg DE DRANG NAAR HET GOUD LUISTER NAAR DE „SNIP” Kegel boven de „Lutine” zakt De stem uit de lucht Vijf jaren achter slot? INDISCHE POSTVLUCHTEN Nadere mededeelingen gewenscht Tegenover rond 55 millioen bezui niging staat 161 millioen nieuwe belasting Wonderlijk openluchtspel in de avondtonen van de oude G rooie Markt Hernieuwde aandrang tot wijzi ging door den Ned. R. K. Mid denstandsbond POSTAMBTENAREN VOOR DEN RECHTER de Het dreigend conflict bij „De Sphinx” De conclusies van het Congres De „Rüstvogel” Is op de uitreis, te Bandoeng aangekomen. ver gadering nam de Eerste Kamer zeven wetsontwerpen aan Bezoek aan Nijmegen Het wapen der clearing i Intérieur raadszaal met tribunes voor pers en publiek be- vroeger ont- t 2 10 24.4 113 Totaal 54.9 Totaal 1613 i. Mr. T. J. Verschuur verga- da’. en van advo- 22.8 24 3 85 15.5 11 be te O' de ia» ver saal. terstond verwijderden, was met lieten de ongewenschte be te postambtenaar, beschuldigd van den postdiefstal ten bedrage van t 50300.—, een gevangenisstraf van vilt laar geëischt, onder aftrek van den tijd door gebracht In preventieve hechtenis. Men bericht ons uit Terschelling: De motor met pers- en zuiglnrlchtlng Is Vrijdag begonnen te pompen. Een groote straal water kwam boven uit den berglngstoren van de .Xutine”, waardoor de kegel naar beneden zakt. NIEUWE BELASTINGEN (In mlllloenen guldens) Invoerrecht op benzine Verhooging tarief invoerrechten Opcenten op Invoerrechten en bier accijns Opcenten Gemeentefondsbelasting Opcenten Vermogensbelasting Omzet- en Weeldeverterlngsbelastlng De belangstelling was zoo groot dat op de tribunes geen plaats ledig bleef. Onder de aan wezigen werden opgemerkt vertegüjwoordlgers van het Gemeentebestuur, hoogleraren van de Unlversiteit. waaronder prof, lector Molken- boer OP.. de man van het initiatief, verschil1- lende reguliere geestelijken en veie notabelen uit Nijmegen en omgeving. Na het spel hadden eenlge huldigingen plaats. Albert van Dalsum, Willy Haak en mede-executanten werden met bloemen en kransen geëerd namens het comité van initia tief bestaande uit de besturen der beide Nlj- meegsche volksuniversiteiten, namens Nijme gen Vooruit en namens de Nljmeegsche dilet tanten. die tén getale van tweehonderd aan de hoofdscenes medewerkten. Alle aanwezigen waren opgetogen. De „Ned. Werkgever” vervolgt dan: ..Tegenover rond 55 millioen bezuiniging staat dus meer dan 161 millioen nieuwe be lastingen. Daarbij zijn de bezuinlglngsbedra- gen, waaronder wjj b.v. het Kortlngswetje op provincie en gemeente hebben opgenomen, eer der geflatteerd, terwijl de verzwaring van be lastingdruk in de door ons geproduceerde cij fers (wü lieten b.v. de nieuwe crisisheffingen wljnaccjjns. zuidvruchten enz. buiten beschou wing) onvoldoende tot uiting komt. En in die omstandigheden kondigt de minister nog de overweging aan van een aantal nieuwe belas tingen zooals de: crlsis-inkomstenbelasting, de couponbelastlng, de belasting op de doode hand en een hoogere opbrengst der dividend- en tantlème-belasting. Waar tegenover wel wordt medegedeeld, dat er bezuinigd zal worden, maar van bedragen noch middelen wordt gerept Ons Verbond heeft steeds doen uitkomen, dat het bedrijfsleven slechts d4n de regeering kan steunen, ook waar deze de reeds zoo zwaar op onze volkshuishouding drukkende lasten nog verder verzwaart. Indien het de overtuiging heeft, dat de regeeting Inderdaad in de aller eerste plaats streeft naar krachtige inperking der overheidsuitgaven. Wil het echter dien steun verlecnen. dan moet het niet alleen een overzicht nebben van de nieuwe belastingplannen van de regeering. maar tevens van de ingrijpende bezuinigings maatregelen. die laar tegenover staan. En juist dit overzicht ontbreekt bij dit ontwerp, dat zeer, zeer diep ingrijpt in de belangen van ons economisch leven.” Ten slotte spreekt het blad de hoop uit, dat de minister spoedig alsnog gelegenheid zal vin den om de groote ongerustheid weg te nemen, die in ruime kringen is opgewekt. De radio-telegrafist van het K. L. M.-vlieg tuig „Snip”, dat 9 Augustus uit Indië vertrekt, zal proefultzendlngen geven op de ultra-korte golf en wel zooveel mogelijk ieder heel uur. O. M. T. uitzendingen op 30.7 M. en leder heel uur G. M. T. plus-45 min. op 46.06 M. Amateurs, die de „Snip” hoeren, worden leefd verzocht hiervan achriftelljk bericht zenden aan den Vliegdienst der K. L. M.. afd. Radio, Vliegveld Schiphol. De „Snip" vertrekt vóór zonsopgang, plaatse- Hjken tUd. Op Donderdagavond jl. werd in Hotel-Res taurant „De Pool” aan het Damrak, te Am sterdam. een vergadering gehouden, welke door het Comité van Actie van Margarinehande- lai^n was belegd. Omtrent de bespreking te Tilburg met den Rljksbemiddelaar den heer prof. mr. Josephus Jitta, verneemt de „Volkskrant" nader, dat de directie zich bereid verklaarde het Voor stel van den Rljksbemiddelaar, te weten afsluiting der collectieve arbeidsovereenkomst op basis van den bestaanden toestand, verla ging van 10 percent en vastlegging van een eu ander gedurende 6 maanden (4 maanden) op nieuw in den raad van commissarissen te willen bespreken. Eveneens zullen geen lagere loonen mogen worden betaald dan de geldende. Verder wenscht de directie dat een coll, ar beidsovereenkomst zou worden afgesloten in soortgelijke fabrieken, terwijl Van Spaendonck is vitgenoodigd de desbetreffende onderbande lingen te voeren. Deze week moet beslist worden. Alleen ais gunstig wordt beslist, is het gevaar voor een conflict bezworen. De deelnemers aan het tweede internationale congres voor Middelbaar Onderwijs brachten Vrijdag een bezoek aan Nijmegen. In de aula der R.K. Unlversiteit werden zij ontvangen door de professoren Brandsma en Diemp.. De rector- magnlficus sprak in de Fransche taal eea wel- komstrede uit, welke beantwoord werd door pater Morel 8.J. Hierna gingen de deelnemers naar de H. Landstichting. Op het internationaal congres voor Katho liek Middelbaar Onderwijs zijn de volgende conclusies aangenomen: A Het tweede Internationale Congres voor Katholiek Middelbaar Onderwijs stelt zich even als het eerste congres, dat drie Jaren geleden gehouden werd, op de basis van de doctrinaire beginselen, onderwezen door Paus Pius XI in zijn encycliek .Divini illius maglstri”, verband houdende met de integrale katholieke opvoe ding, welke aan de kinderen der kerk gegeven moet worden. B Voor het moreele leven en voor de vor mende tucht op de school erkent het congres het Huisgezin van Nazareth in zijn eenvoudig leven, zoowel het openbare als het verborgen, als het ware voorbeeld voor de christelijke op voeding niet alleen voor de hoofden van ge zinnen en voor de kinderen, maar ook. en zeer in het bijzonder voor de katholieke onderwij zers. C De methoden en de onderwijsprogramma’s voor de individueele en maatschappelijke vor ming evenals die voor de tucht en voor de ontwikkeling van het verstand moeten ernstig en voortdurend geleid worden in de richting van de katholieke waarheid in overeenstemming met de onveranderlljke beginselen der philo sophic. steeds meesteresse in de katholieke scholen. D Daarom verklaart het congres, dat nieu we verschijnselen in de opvoedkundige me thoden en haar directieven slechts in zooverre toegelaten kunnen worden als zü geheel ont daan zijn van valsche wjjsgeerige theorieën over de natuur, de vooruitgang en het doel van de opvoeding, theorieën, waarvan de tegenstel ling met de Katholieke leer meermalen door de ontwerpers dier theorieën en hun propagan disten. uitdrukkelijk wordt gewenscht. E De Christelijke onderwijzer, vertegenwoor diger en afgevaardigde tegelijk van het gods dienstig en gezinsgezag voor de persoonlijke, maatschappelijke staatkundige en beroepsvor ming der jeugd, bezit in die hoedanigheid een gezag, dat bij den leerling een correspondeeren den plicht schept van eerbied en gehoorzaam heid. F Intusschen mag dit gezag de persoonlijke actie van den leerling noch uitsluiten noch tegenwerken voor de vorming van zijn ver stand. van zijn wil en van zijn gevoel. Zij moet te eer trachten met alle kracht het initiatief en de spontaneïteit geleidelijk te vergrooten en de schoolactie voorbereidingen van den leerling voor het godsdienstig, gezins-, burgerlijk en maatschappelijk leven. O Zonder a priori elk ander systeem uit te schakelen voor middelbaar onderwijs en opvoe ding, verklaart het Congres, dat het zün voor keur behoudt voor de klassieke wetenschappen, zooals tot dusver, als het meest geschikt zijn de om die intellectueele en maatschappelijke elite te vormen waaraan de Kerk evenzeer be hoefte heeft als de staatkundige maatschappij. Het congres formuleert tenslotte den wensch. dat. voor zooveel de officieele programma’s dit mogelijk maken, de klassieke wetenschappen zich er op zullen richten een vorming te geven, meerein de diepte dan in de breedte en zich zullen aanpassen bij de redelijke eischen van de moderne maatschappij. In de Vrijdag gehouden vergadering der Eerste Kamer werden zonder hoofdelijke stem ming aanvaard zooals wjj in een deel onzer vorige oplage reeds berichtten de wetsont werpen tot wijziging van de Hooger Onderwijs wet tot wijziging van de Invordering van ’s Rijks directe belastingen, der Registratiewet, der tijdelijke heffing van een bijzonder invoerrecht op benzine, de ontwerpen tot regeling van den uitvoer van uien en den Invoer van gort, en het wetsontwerp tot wijziging van de Landbouw crisiswet. Aan de orde kwam vervolgens het wetsont werp tot verleening van enkele retorslemaat- regelen. De heer VAN LANSCHOT (R.K.) bepleitte de noodzakelijkheid van dit ontwerp, voorname lijk door de handeling van Duitschland en in het bijzonder door dlehs transfermoratorium. De heer BLOMJOUS (R.K.) betoogde, dat de regeering het ontwerp noodig heeft bü haar onderhandelingen. Spr. wenschte een krachtig optreden. De heer WIBAUT (8.D.) hpopt, dat er spoe dig van vaste leiding sprake zal zijn. De heer DIEPENHORST (AR.) had met vol doening dit wetsontwerp begroet. Spr. ontkende, dat het de torsiemaatregelen zijn, welke tenslotte den vrijhandel vernietigen. MINISTER VER SCHUUR verklaarde, dat de regeering niet van plan is. het wa pen der clearing nim mer te gebruiken. Ze moet echter terdege weten, wat ze doet, door een der wapenen uit haar arsenaal af te schieten. Nadat het wetsont werp z.hst. was aan genomen, werd de vergadering gesloten. Op 10 Juni vestigde de Ned. R. K. Mldden- standsjg>nd de aandacht van den nieuw opge treden minister van Economische Zaken op het hangende vraagstuk van de wijziging der win kelsluitingswet. De Bond ontving hierop van den Minister het volgende antwoord: „Naar aanleiding van uw nevenvermeld schrij ven, deel ik U mede, dat ik op de kwestie eener wijziging van de Winkelsluitingswet bij voortduring mijn aandacht gericht ihoud en dat ik steeds nauwkeurig kennis neem van de klach ten, welke mü bjj tusschenpoozen omtrent de werking dier wet bereiken. Ofschoon eenerz’jds de ervaring, tot dusverre met de wet opgedaan, mij wel de overtuiging heeft geschonken, dat in sommige opzichten de wet niet geheel aan de eischen der practljk beantwoordt een be zwaar, dat ten deele weder opgevangen wordt door afwijkende en verruimde voorschriften, welke nog regelmatig in verschillende gemeente lijke verordeningen tot stand komen heb ik toch nog niet definitief mijn standpunt kunnen bepalen In de vraag, in welke mate. Indien men de crisisinvloeden als verminderde vraag en la gere prijzen uitschakelt en in aanmerking neemt dat het publiek in het algemeen nog steeds doende is, zich aan de sluitingsbepallngen aan te passen, een verruiming van verkoopgelegen held bij de wet Inderdaad als een bepaalde en blijvende behoefte dient te worden beschouwd. Ik hoop, dat ik eerlang tot een definitieve be antwoording dezer vraag zal kunnen komen. Bjj die gelegenheid zal dan tevens kunnen worden beslist omtrent de kwestie eener rege ling van het automatenvraagstuk.” Naar aanleiding van dit mlnisterleele schrij ven heeft de Ned. R. K. Middenstandsbond den Minister zijn buitengewone teleurstelling te kennen gegeven, dat ook t.a.v. deze aangelegen heid. die voor treede groepen van handeldru- vende middenstanders van vitaal belang moet worden geacht, nog geen wettelijke voorziening in voorbereiding lp. Een der bovenbedoelde inzenders schrijft ons, dat hij betrokken is geweest bjj een enquête onder werkgevers over de vraag, welke uitwer king een verdere verkorting van den arbeids dag zou hebben. Het resultaat was, dat een veertig-uren week zou ultloopen op vermeerde ring der bestaande werklocéheld met 20 pCt De schrijver gaat dan ook volkomen accoord met het oordeel van prof. Alllx, dat wij den vorigen keer aanhaalden en hij beweert zelfs, dat wjj naar den tien-urigen arbeidsdag terug moeten tot oplossing der werkloosheid. Hij doet daarbij het volgende systeem aan de hand: „Elke werkgever, die 20 pCt. meer menschen in dienst neemt, mag zijn werklieden tien uren daags laten werken voor hetzelfde geld als waarvoor ze nu acht uur werken. Gevolg: de prijzen worden 20 pCt. lager en gezien, dat in het algemeen het loon heelemaal besteed wordt, wdrdt er dus ook twintig pCt. meer gekocht. „Voor den werkgever is het directe gevolg: de omzet wordt grooter, de productie per etmaal wordt grooter, zoodat de onkosten per dag daar door ook al gemakkelijker bestreden kunnen worden. Het feit alleen dat allen en alles weer Ingeschakeld wordt, moet den algemeenen toe stand met rassche schreden doen verbeteren en daardoor vervalt van zelf de concurrentie tot het uiterste.” ,De Nederlandsche Werkgever”, schrijvend over de flnancieele plannen van de regeering, waaromtrent, zooals men zich herinnert, in het verslag over het gewijzigd ontwerp-omzetbe lasting eenige mededeelingen zijn gedaan, con stateert met waardeerlng, dat minister Oud met nadruk verzekert, dat er tot het uiterste zal worden bezuinigd en dat geen enkele belas- tlngverzwaring behoort te worden voorgesteld, die door verdere bezuiniging op den staatsdienst kan worden voorkomen. Het blad meent evenwel „dat de wanverhou dingen tusschen de bezuiniging eenerzjjds en de verzwaring van belastingdruk anderzijds door de plannen van den minister allerminst wordt verbeterd”. Het heeft van aan resultaat stellend. Blijkens de mtllloenennota 1933 waren vol gens het blad tot dekking van het tekort over 1932 de volgende maatregelen genomen: Wij voor ons beschouwen de vljf-en-veertlg- urige werkweek als regel, als den idealen ar beidstijd en gelooven niet aan een oplossing der crisis noch door verkorting noch door verlenging van den arbeidsdag. Alleen van meerdere vraag bij grootere koopkracht, dus van verhoogde pro ductie is uitkomst te verwachten. Wij vonden Intusschen de meening van onzen inzender interessant genoeg om hier te ver melden. vergadering was druk bezocht en werd gepresideerd door een der raadslieden van het Comité, den heer G. van Duyn, accountant te 's-Gravenhage. Verschillende leden van het Comité voerden het woord, terwijl de juridische raadsman het Comité, mr. dr H. F A. Völlmar, caat en procureur te 's-Gravenhage, een uit eenzetting gaf. hoe in verband met de wer king van de Crisis-Zuivelwet de noodtoestand, waarin de vrije marganlnehandel verkeert, is ontstaan. In den aanvang der vergadering deed zich een Incident voor, daarin bestaande, dat eenige personen, die reeds bij vorige gelegenheden hadden getracht den rustigen gang van zaken tegen te werken en die naar de meening van jpet Comité handelen op insttgnatle van li chamen en personen, die er belang bij hebben de actie van het comité te saboteeren. ter vergadering verschenen en zich op het daar toe strekkend verzoek van den voorzitter niet Eerst nadat gedreigd het Inroepen van polltlehulp, elementen de waarna de vergadering verder een zeer rustig en bevredigend verloop had. gezien de talrijke adhaesie-betulglngen. die staande de dering werden Ingeleverd. BEZUINIGING (In mlllloenen guldens) Tijdelijke korting op bezoldigingen Tijdelijke korting op uitkeeringen aan provinciën en gemeenten Tijdens dienstjaar 1932 aan te brengen bezuinigingen Voor het dienstjaar 1933: besparingen in de Millioenennota geraamd op 39 mil lioen. waarvan 14.6 millioen moet worden afgevoerd, welk bedrag naar de sociale verzekeringsfondsen werd overgebracht zoodat resteert 3914.6 Salarisvermindering oorspronkelijk ge raamd 14.5 millioen, doch verminderd tot 113 millioen een balans opgemaakt wat er werkelijk is bezuinigd en wat er nieuwe belastingen wordt geheven. Het noemt het werkgeversorgaan dan nog zou het middel erger zijn dan de kwaal, linmers bjj 10 pCt. werkloosheid is één arbeider op de tien ongelukkig; bij doorvoering van een vljf-urlgen werkdag zou men een heel leger ar beiders demoraliseeren. Zal dan het vijfde middel nj. stopzetting van de verdere mechanisatie en rationalisatie van den arbeid heil brengen? Wjj vreezen, dat ook hiermee niet bet eenlg zalig makende middel is aangegeven. Zeker, in theorie is een redenee- ring op te zetten, die volkomen klopt. Door de perfectionneering der machine en al maar meer vervanging van handenarbeid door machinalen en door uit iederen arbeidsgang alles weg te nemen wat overbodig is of het snelste tempo verhindert, zijn honderdduizenden werkkrach ten overbodig gewt>rden. In theorie zou men dus kunnen redeneeren: breng den machinalen ar beid tot het absoluut onmisbare terug en ver traag bjj een soepelen arbeidsgang het tempo. Daarmee zou inderdaad behoefte komen aan een groot aantal werkkrachten meer, al zou ook dan het werkloozenvraagstuk in zjjn geheel nog lang niet zjjn opgelost. Maar.... van de theorie naar de practljk kost meer dan één stap: wij vreezen, dat de afstand met geen zevenmijlslaarzen te overbruggen is. Er is geen wet of wetgever, die hier iets vermag, gesteld, dat zulk een maatregel gewenscht zou zijn. Men zou een land hermetisch van de buitenwereld moeten afsluiten en allen invoer van buiten moe ten beletten. In eigen land zou dan een wet gever moeten uitmaken, welke machines wel en welke niet zouden mogen worden gebruikt, welke arbeidsregelingen waren verboden en welke toegestaan. Is er een Salomon die zoo iets aandurft? De uitvindingen van het menschelljk genie hebben nu eenmaal ons leven verrijkt en allerlei behoeften geschapen, die wij instinct matig bevredigen en als de meest natuurlijke zaak van de wereld beschouwden. Door ingrijpen in de machinale fabricatie zou een onbereken bare chaos ontstaan en zouden wij ons binnen zeer korten tjjd doodarm gevoelen. Hoe men dan ook de crisis en haar oorzaken bekijkt, alleen langs natuurlijken weg is redding mogelijk. De maatschappij is ziek en zal moeten uitzieken. Nieuwe rijkdom, nieuwe Welvaart zal alleen door arbeid en langzamen opbouw te ver krijgen zijn. In een onevenwichtlgen tjjd als dezen lijkt zulk een Waarheid een dwaasheid en hoopt men alleen redding van toovermiddelen. van forceeren, van paardenmiddelen. Ten on rechte! Een nieuwe tjjd moge nieuwe wegen vragen, doel en middelen kunnen in wezen niet van vroegere verschillen. Over dat toekomst beeld een volgenden keer nog een enkel woord HOMO SAPIENS 8OERABAJA. 4 Aug. (Aneta) BU df handeling door den Raad van Justitie Soerabaja. werd tegen den let minder dan acht lezers hebben na onze laatste beschouwing nog gemeend hun oordeel en raadgevingen over de beerschende crisis en haar oplossing te moeten geven. Heel in het bijzonder schijnt het vraag stuk der werkende vrouw de aandacht te trek ken. Laten wjj in het voorbUgaan opmerken, dat het onmogelijk is alle inzendingen af te drukken; ten deele zullen de geachte brief schrijvers In onze volgende beschouwingen van- xelf hun opmerkingen behandeld en beantwoord - vinden. En wat het vraagstuk der werkende vrouw betreft, dit schijnt zóóveel misverstand te verwekken, dat wü daarop later gaarne nog eens afzonderlijk terugkomen. Voor heden vervolgen wü onze laatste schouwing over den korteren arbeidsdag en het stopzetten der verdere mechanisatie en ratio nalisatie der industrie, als factoren tot oplos sing van de crisis. In de Vereenigde Staten wil men nu de werk loosheid bestrijden door invoering van een dertig- tot veertigurige werkweek en gelijktUdlge loonsverhooging. Vele economen vreezen, deze pogingen op een échec zullen ultloopen dan waren zü beter niet gedaan. De Ameri- kaansche gedachte is te simplistisch. Zü gaat uit van de veronderstelling als bestaat de be schikbare hoeveelheid werk uit groote Uarten die men in punten kan snijden. Waren er vroe ger voor de verdeeling van ieder gebak tien arbeiders, thans zijn er twaalf. Welfiu, snijd de taart in plaats van In tien, In twaalf pun ten en: de zaak is opgelost! Er is maar weinig noodig om in te zien, dat de zaak niet zóó een voudig is. Hoe komt het, dat er nu twaalf ar beiders beschikbaar zijn, waar vroeger met moeite tien bü elkaar waren te krijgen? Om dat nagenoeg overal de portie beschikbare arbeid zooveel kleiner is geworden. Het vraag stuk der werkloosheid is dus niet vóór alles eer probleem van plaatsing, maar wiel degelijk een vraag naar meerdere productie. Wil men immers de oplossing hierdoor vinden, dat de werkloozen aan arbeid komen door een deel van de uren der thans werkenden te bezetten, dan krUgt men den volgenden toestand. Gesteld een fa briek had eenige jaren geleden een geregeld» vraag, waaraan met een arbeid van 4500 uren j>er week kon worden voldaan. Er waren dus voortdurend honderd man. vUf en veertig uren per week aan het werk. Toen kwam de malaise; er kwam nog niet de helft van de orders van vroeger binnen. Het personeel kon echter niet tot op de helft worden ingekrompen: om veer tig procent van de vroegere hoeveelheid pro ducten te kunnen blijven vervaardigen, moest zestig procent van het oude aantal arbeiders aan het werk worden gehouden. Die zestig man kunnen nu vüf en veertig uur per week of 2700 uren gezamenlijk werken. Nu kan men in theo rie de verhouding natuurlijk anders maken en het getal arbeiders weer tot honderd opvoeren, die dan leder 27 uur per week wlerken. Wanneer M een volledige bezetting dar fabriek een gemiddeld loon van 30.per week werd betaald, zal de exploitant de grootste moeite hebben om in de nieuwe situatie staande te blijven. Immers bü een conjunctuur als deze zijn de prijzen sterk gedaald. BU een teruggang der productie tot 40 pCt. zullen de algemeene onkosten voor een deel dezelfde blijven. Dus ook al zouden de loonen evenredig worden verlaagd, dan nog zou er van een „loonende onderne ming” vermoedelijk geen sprake meer zijn. Dat er dus aan handhaving van het loon bü een arbeidsweek van 27 in plaats van 45 uur in het geheel niet kan worden gedacht, ligt^voar de hand. Men ziet, dat het vraagstuk dus niet zoo een voudig is. En wanneer men in details gaat, is het nog veel ingewikkelder. Elke onderneming heeft haar eigenaardige moeilijkheden en kan haar werkuren met den omvang der productie zoo maar niet als een harmonica in- en uit trekken. Maar behalve een maatschappelijke en be- drUftechnlsche is er ook een psychologische en moreele kant aan het vraagstuk. Nog geen twintig Jaar geleden hoorde men overal door de arbeidende klasse de leus van den achturigen arbeidsdag aanheffen en na 1918 werd dit ver langen in het eene- land na het andere verwe- senHjkt. ’uie' éïsch van de vUf-en-veertlg-urlge werkweek was zoo maar niet willekeurig ge steld. Te voren waren arbeidsdagen van tien tot veertien en arbeidsweken van tachtig tot honderd uur geen zeldzaamheid. Ernstige wetenschappelijke studie maakte uit, dat tien uren gestadige arbeid lang niet hetzelfde be- teekende als tien maal één uur arbeid. De capa- citeltscurve is meestal laag in den aanvang om geleldelijk-aan te stijgen tot een maximum hoogte en dan weer in te zinken tot aan de Pauze. Daarna doet hetzelfde verschUnsel zich voor, doch vaak op een lager niveau. Nu bleek Uit onderzoekingen, dat een normale werkman bU een geregelden werkdag van negen uur ongeveer evenveel presteerde, als een die regel matig elf en meer uren per dag werkte. En waar bU sterke mechanisatie de hoeveelheid arbeid bü meer uren wel grooter moest zün. daar leed de kwaliteit sterk bü een regelmatigen elf- ot twaalfurigen arbeidsdag. De keus van vüf dagen van acht en een Zaterdag van vüf uur werd dan ook niet willekeurig gedaan. WetenschappelUk is daarmee de ideale arbeids tijd bereikt’) In één voornaam opzicht bracht deze over winning van den achturendag een teleurstel- *hig. Men had gehoopt, dat de meerdere vrüe tüd aan het moreel van den werkman zou ten goede komen. De lange avond zou hem tüd geven voor vakstudie, voor algemeene ontwik keling, voor intensievere belangstelling in het *ereeniglngsleven; de kerken zouden voller zün *n de bibliotheken zouden aan de aanvragen niet kunnen voldoen. Vooral de jonge werkman é°u zün vrijen tüd benutten voor verdere be kwaming in zün vak! Al die verwachtingen zün Wel geweest: over het algemeen is van al die verhoopte vruchten van den acht-urlgen ar beidsdag weinig terecht gekomen. Nu is de groote vraag: zou men de mensch- held niet het tegendeel van een weldaad be wijzen, wanneer over geheel de linie een vüf- °f zes-urige arbeidsdag werd ingevoerd? Ge steld, dat het probleem der werkloosheid daar- *ne® ware op te lossen wat wü ontkennen Een bijzonder gebeuren, dit openluchtspel in het hartje van het oude Nijmegen, welks schilderachtige oude Markt het prachtigste werkelükheidsdecors leverde dat maar te wen- schen viel. De huisgevels, de puien, de poorten van de Oude Markt met den grüzen 8t. Stevenstoren in de nabUheid en het pittoreske Waaggebouw speelden dezen Vrüdavond mee. Ze vormden den onmlsbaren achtergrond, ze schiepen de eigene atmosfeer voor de vertoo- nlng van Mariken van Nieumeghen onder AL bert van Dalsums leiding door zün Amsterdam- sche Tooneelvereeniging met behulp van 160 Nümegenaren als figuranten. Te negen uur zou er begonnen worden. Maar al daalde de avond snel, al korten de dagen, het was toch nog niet donker. De schünwerpers waren inmiddels In gesteld en van Dalsum maakte z'n laatste toe bereidselen. Het gewoon kunstlicht rondom was sterk ge temperd. De zoeklichten waren op een verhoo ging aangebracht. De oude taal der rederükers werd door de tooneelisten in hun middenaeuwsche kleedü vlot gesproken en er ging een eigenaardige be koring uit van de verschillende tafereelen uit dit 'geheimzinnig en toch zoo menschelük spel van Maria's goedertierene tusschenkomst voor een arme menschenziel. Albert van Dalsum had van de belde NÜ- meegsche Volksuniversiteiten de büzondere opdracht gekregen om de opvoering van het middeneeuwsche spel der Marla-devotle in de open lucht te regisseeren. Als terrein voor dit artistieke experiment was gekozen de Markt met zün middeleeuwsche re- nalssancegebouwen als de Waag en eenige oude taveernes, terwül bovendien op den achtergrond staat de St. Steven met kerkboog, welke reeds dateert uit de vüftiende eeuw. In dit historisch milieu kon Albert van Dalsum een modelop- voerlng geven van het vroeg-mlddeleeuWscne spel van de jonge Marteken, die haar ziel aan den duivel verkocht en door latere boetepleging de gelukzaligheid mocht verwerven. Dit spel van middeleeuwsche Ingetogenheid en groote menschelükheid werd in grootsche regie opgevoerd. Het Noord-Westelük deel van de Markt was geheel gereserveerd voor het openluchtspel, terwül de beste dilettanlentoo- neelspelers. zangers en dansers, de voornaam ste scènes als die van de markt, de kermis, het wagenspel, de herbergscène en de boetedoening van Marteken uitbeeldden. Een groote tribune was gebouwd met duizend zitplaatsen, waar voor de gemeente t},aar best vermogen mede werking verleende. Van Dalsum heeft aan een collega getuigd: ,&t was slechts één moeilükheld: hoe op het marktplein het dorp Venlo te maken, waar Ma. rieken’s oom woont en vanwaar zü naar Nü- megen vertrekt. Dat nu heb ik trachten te sug- gereeren door rechts naast de Waag een hooi berg te plaatsen, waarlangs een herder met eenige geiten zal passeeren, alleen maar om daardoor een vluchtigen Indruk van het pas torale te wekken. Als principe heb ik aange nomen: zoo weinig mogelijk decors, die immers tegen de mondmentale Waag toch maar petie- teng zouden aandoen. Daardoor moet de Waag natuurlijk het eene oogenblik Nijmegen voor stellen, het andere de herberg „de Gulden Boom” te Antwerpen, weer een ander het pauselijk paleis te Rome. Dat durf ik over te laten aan de fantasie van het publiek. Die ik overigens door het uitsteken van vlaggen en het werken met groote wapendoeken en -schilden nog steun geef om de suggestie te verlevendigen.” Op deze wüze heeft hü. zonder de verbeelding geweld aan te doen. Mariken doen leven voor ons. „Mariken van Nieumeghen, en hier ligt de kern der schoonheid zei Van Dalsum is een echt midden-eeuwsch stuk, het is op de eerste plaats een Marialegende en een duivels— spokerij. Het heeft iets van de sfeer der schil derijen van Jeroen Bosch. Tusschen „Marte ken" en Faust liggen de Renaissance en het Rationalisme. In den Faust van Goethe zün de machten, die eigenlük buiten den mensen staan, verplaatst-in den mensch. Faust is van af het begin een verloren mensch, dat ligt in zün psyche Ingeschreven. Marteken daarente gen is een vrü neutraal meisje, zonder buiten gewone verlangens. Van psyche is zü daarom niet zoo Interessant als Faust, maar zü is in teressant als hoe moet ik dat zeggen? als symbool, als strüdplaats van de groote machten, die om de menschenz vechten. Dat is de middeleeuwsche visie. In het onpersoon- lüke van een figuur als Elckerlüc, die eigenlük heelemaal geen psyche heeft, die alleen maar iedereen is, vindt u dat terug.” Jules Willy Haak speelde ontroerend do hoofdpersonen. Mevr. Erfman Sasbach was do booze moei: „de kwaje heks”. Jules Verstraete gat waardig en vertrouwelük den middeneeuw- schen dorpspastoor: gemoedelük en toch met waardigheid. Het was een zeldzame avond. Een oud spel In oude omgeving en toch geheel en al nog voor onzen tüd en spelend in onzen tüd. Zooals het oude Nümegen van onzen tüd bleef, zoo ook het spel. Het is bekend, dat de Ned. R. K. Midden standsbond uit overwegingen van prlnclpleelen aard, iedere verkoopgelegenheld op Zondag af- wüst, welke niet door de noodzaak der feiteq. geboden is te achten. Het was dan ook slechts onder den dwang der economische noodzakelükheld. dat de Bond be sloot voor de branches der banketbakkerü, der slüterü en voor de sigarenwinkeliers eenige (ruimere) verkoopgelegenheld op Zondag te vragen. De N. R. K. M. is ervan overtuigd, dat langer ihtblüven van wetswüziglng in dezen zin voor tallooze bedrijven in de genoemde branches de meest ernstige gevolgen met zich zal sleepen. De Bond kon dan ook slechts met den mee<- ten aandrang zün verzoek herhalen, dat spoedig een wettelüke voorziening op dit punt aan oe Staten-Generaal zal worden voorgelegd.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1933 | | pagina 17