DE ZIEKE MAATSCHAPPIJ
minister Oud
De plannen
van
t
Nijmegens Sproke
De retorsiewet
aanvaard
MEER BEPERKING DER
UITGA VEN
ZATERDAG 5 AUGUSTUS
HE/ RAADHUIS TE ENSCHEDE
LEEKEPREEKEN
Mariken van Nieu-
meghen
Katholiek Middelbaar
onderwijs
De conclusie» van het Congres
Intérieur raadszaal met tribunes voor pers en publiek
I
EERSTE KAMER
Het wapen der clearing
DE MARGARINEHANDEL
Vergadering te Amsterdam
Winkelsluitingswet
De besprekingen te Tilburg
DE "DRANG NAAR HET GOUD
LUISTER NAAR DE „SNIP”
Kegel boven de „Lutine” zakt
De stem uit de lucht
Vijf jaren achter slot?
INDISCHE POSTVLUCHTEN
Nadere mededeelingen
gewenscht
Tegenover rond 55 millioen bezui
niging staat 161 millioen
nieuwe belasting
Wonderlijk openluchtspel in de
avondtonen van de oude
Groote Markt
Hernieuwde aandrang tot wijzi
ging door den Ned. R. K. Mid
denstandsbond
POSTAMBTENAREN VOOR
DEN RECHTER
te
Het dreigend conflict
bij „De Sphinx”
In
gadering
zeven wetsontwerpen aan
1
Bezoek aan Nijmegen
de Donderdag gehouden ver
nam de Eerste Kamer
”1
-ï.
Markt
be-
t
i
o
die
f
den
9
7
3
10
34.4
115
Totaal
54.9
Totaal
161.3
Mr. T. J. Verschuur
eenige
verkoopgelegenheid op Zondag te
22.8
24
3
85
be
Op 10 Juni vestigde de Ned. R. K. Midden
standsbond de aandacht van den nieuw opge
treden minister van Economische Zaken op het
hangende vraagstuk van de wijziging der win-
be-
te
15.5
11
Men bericht ons uit Terschelling:
De motor met pers- en zuiginrlchting la
Vrijdag begonnen te'pompen. Een groote straal
water kwam boven uit den bergingstoren van
de ..Lutine', waardoor de kegel naar beneden
zakt.
De radlo-telegraflst van het K. L. M.-vlleg-
tulg „Snip", dat 9 Augustus uit Indië vertrekt,
zal proefuitzendlngen geven op de ultra-korte
golf en wel zooveel mogelijk leder heel uur. O.
M. T. uitzendingen op 30.7 M. en leder heel uur
G. M. T. plus 45 mln. op 46.05 M.
Amateurs, die de „Snip" hooren, worden
leefd verzocht hiervan schriftelijk bericht
zenden aan den Vliegdlenst der K. L. M„ afd.
Radio, Vliegveld Schiphol.
De „Snip" vertrekt vóór zonsopgang, plaatse-
lüken tijd.
De Bond ontving hierop van den Minister
het volgende antwoord:
„Naar aanleiding van uw nevenvermeld schrij
ven, deel ik U mede, dat ik op de kwestie
eener wijziging van de Winkelsluitingswet by
voortduring mijn aandacht gericht houd en dat
ik steeds nauwkeurig kennis neem van de klach
ten, welke mU bij tusschenpoozen omtrent de
werking dier wet bereiken. Ofschoon eenerz'Jds
de ervaring, tot dusverre met de wet opgedaan.
mU wel de overtuiging heeft geschonken, dat
in sommige opzichten de wet niet geheel aan
de eischen der practijk beantwoordt een be
zwaar, dat ten deele weder opgevangen wordt
door afwijkende en verruimde voorschriften,
welke nog regelmatig in verschillende gemeente
lijke verordeningen tot stand komen heb ik
toch nog niet definitief mijn standpunt kunnen
bepalen In de vraag, In welke mate, indien men
de crisisinvloeden als verminderde vraag en la
gere prijzen uitschakelt en in aanmerking neemt
dat het publiek in het algemeen nog steeds
doende is, zich aan de sluitingsbepalingen aan
te passen, een verruiming van verkoopgelegen-
heid bjj de wet inderdaad als een bepaalde en
blijvende behoefte dient te worden beschouwd.
Ik hoop, dat Ik eerlang tot een definitieve be
antwoording dezer vraag zal kunnen komen.
Bij die gelegenheid zal dan tevens kunnen
worden beslist omtrent de kwestie eener rege
ling van het automatenvraagstuk."
Naar aanleiding van dit mlnisterieele schrij
ven heeft de Ned. R. K. Middenstandsbond den
Minister zijn buitengewone teleurstelling te
kennen gegeven, dat ook t a v. deze aangelegen
heid. die voor treede groepen van handeldrij
vende middenstanders van vitaal belang moet
worden geacht, nog geen wettelijke voorziening
In voorbereiding la.
De belangstelling was zoo groot dat op de
trihnnfi guan plaats ledig bleef. Onder de aan-
Wëzigen werden ópgemerkt vertegenwoordigers
van het Gemeentebestuur, hoogleeraren van
de üniverslteit, waaronder prof, lector Molken-
boer OP. de man van het initiatief, verschil
lende reguliere geestelijken en vele notabelen
uit Nijmegen en omgeving.
Na het spel hadden eenlge huldigingen
plaats. Albert van Dalsum. Willy Haak en
mede-executanten werden met bloemen en
kransen geëerd namens het comité van initia
tief bestaande uit de besturen der beide NU-
meegsche volksuniversiteiten, namens Nijme
gen Vooruit en namens de NUmeegsche dilet
tanten. die ten getale van tweehonderd aan
de hoofdscenes medewerkten.
Alle aanwezigen waren opgetogen.
NIEUWE BELASTINGEN
(In millloenen guldens)
Invoerrecht op benzine
Verhooglng tarief Invoerrechten
Opcenten op Invoerrechten en bier
accijns
Opcenten Gemeentefondsbelasting
Opcenten Vermogensbelasting
Omzet- en Weeldeverteringsbelastlng
Een der bovenbedoelde Inzenders schrijft
ons. dat hij betrokken is gta'eest bjj een enquête
onder werkgevers over de vraag, welke uitwer
king een verdere verkorting van den arbeids
dag zou hebben. Het resultaat was. dat een
veertig-uren week zou uitloopen op vermeerde
ring der bestaande werkloosheid met 20 pCt.
De schrijver gaat dan ook volkomen accoord
met het oordeel van, prof. Allix. dat wij den
vorigen keer aanhaaiden en hij beweert zelfs,
dat wij naar den tien-urigen arbeidsdag terug
moeten tot oplossing der werkloosheid Hij doet
daarbij het volgende systeem aan de hand:
„Elke werkgever, die 20 pCt. meer menschen
in dienst neemt, mag zijn werklieden tien uren
daags laten werken voor hetzelfde geld als
waarvoor ze nu acht uur werken. Gevolg: de
prijzen worden 20 pCt. lager en gezien, dat in
het algemeen het loon heelemaal besteed wordt.
Wordt er dus ook twintig pCt. meer gekocht.
„Voor den werkgever is het directe gevolg: de
omzet wordt grooter. de productie per etmaal
wordt grooter, zoodat de onkosten per dag daar
door ook al gemakkelijker bestreden kunnen
worden. Het feit alleen dat allen en alles weer
ingeschakeld wordt, moet den algemeenen toe
stand met rassche schreden doen verbeteren en
daardoor vervalt van zelf de concurrentie tot
het uiterste."
De deelnemers aan het tweede internationale
congres voor Middelbaar Onderwijs brachten
Vrijdag een bezoek aan Nijmegen. In de aula
der R.K. Universiteit werden zij ontvangen door
de professoren Brandsma en Diemp. De rector-
magnificus sprak in de Fransche taal een wel-
komstrede uit, welke beantwoord werd door
pater Morel 8.J. Hierna gingen de deelnemers
naar de H. Landstichting^
De .Rijstvogel" is op de uitreis, te Bandoeng
aangekomen.
Omtrent de bespreking te Tilburg met den
Rijksbemiddelaar den heer prof. mr. Josephus
Jitta, verneemt de „Volkskrant" nader, dat
de directie zich bereid verklaarde het voor
stel van den Rijksbemiddelaar, te weten
afsluiting der collectieve arbeidsovereenkomst
op basis van den bestaanden toestand, verla
ging van 10 percent en vastlegging van een en
ander gedurende 6 maanden (4 maanden) op
nieuw in den raad van commissarissen te willen
bespreken. Eveneens zullen geen lagere loonen
mogen worden betaald dan de geldende.
Verder wenscht de directie dat een coll, ar
beidsovereenkomst zou worden afgesloten in
soortgelijke fabrieken, terwijl Van Spaendonck
is ultgenoodigd de desbetreffende onderbande
llngen te voeren.
Deze week moet beslist worden. Alleen als
gunstig wordt beslist, is het gevaar voor een
conflict bezworen.
dan nog zou het middel erger zijn dan de kwaal
Immers bij 10 pCt. werkloosheid is één arbeider
op de tien ongelukkig; bij doorvoering van een
vjjf-urigen werkdag zou men een heel leger ar
beiders demoraiiseeren.
Zal dan het vijfde middel
de verdere mechanisatie en rationalisatie
den arbeid heil brengen? Wij vreezen. dat ook
hiermee niet bet eenlg zalig makende middel
is aangegeven. Zeker. In theorie is een redenee-
rlng op te zetten, die volkomen klopt. Door de
Perfect lonneering der machine en al maar meer
vervanging van handenarbeid door machinalen
en door uit lederen arbeidsgang alles weg te
nemen wat overbodig is of het snelste tempo
verhindert, zijn honderdduizenden werkkrach
ten overbodig gewerden. In theorie zou men dus
kunnen redeneeren: breng den machinalen ar
beid tot het absoluut onmisbare terug en ver
traag bjj een soepelen arbeidsgang het tempo.
Daarmee zou inderdaad behoefte komen aan
een groot aantal werkkrachten meer, al zou
ook dan het werkloozenvraagstuk in zijn geheel
nog lang niet zijn opgelost. Maar.... van de
theorie naar de practijk kost meer dan één
stap: wjj vreezen. dat de afstand met geen
zevenmijlslaarzen te overbruggen Is. Er is geen
wet of wetgever, die hier iets vermag, gesteld,
dat zulk een maatregel gewenscht zou zijn. Men
zou een land hermetisch van de buitenwereld
moeten afsluiten en allen invoer van bulten moe
ten beletten. In eigen land zou dan een wet
gever moeten uitmaken, welke machines wel
en welke niet zouden mogen worden gebruikt,
welke arbeidsregelingen waren verboden en
welke toegestaan. Is er een Salomon die zoo Iets
aandurft? De uitvindingen van het menschelijk
genie hebben nu eenmaal ons leven verrijkt en
allerlei behoeften geschapen, die wij instinct
matig bevredigen en als de meest natuurlijke
zaak van de wereld beschouwen. Door ingrijpen
in de machinale fabricatie zou een onbereken
bare chaos ontstaan en zouden wjj ons binnen
zeer korten tijd doodarm gevoelen.
Hoe men dan ook de crisis en haar oorzaken
bekijkt, alleen langs natuurlijken weg Is redding
mogelijk. De maatschappij is ziek en zal moeten
uitzieken. Nieuwe rijkdom, nieuwe welvaart zal
alleen door arbeid en langzamen opbouw te ver
krijgen zijn. In een onevenwichtlgen tijd als
dezen lijkt zulk een waarheid een dwaasheid en
hoopt men alleen redding van toovermiddelen.
van forceeren, van paardenmiddelen. Ten on
rechte! Een nieuwe tijd moge nieuwe wegen
vragen, doel en middelen kunnen in wezen niet
van vroegere verschillen. Over dat toekomst
beeld een volgenden keer nog een enkel woord
HOMO SAPIENS
Het te bekend, dat de Ned. R. K. Midden
standsbond uit overwegingen van prlncipieelen
aard, iedere verkoopgelegenheid op Zondag af
wijst. welke niet door dé noodzaak der feiten
geboden te te achten.
Het was dan ook slechts onder den dwang der
economische noodzakelijkheid, dat de Bond be
sloot voor de branches der banketbakkerij, der
slijterij en voor de sigarenwinkeliers
(ruimer?)
vragen.
De N. R. K. M. te ervan overtuigd, dat langer
uitblijven van wetswijziging in dezen zin voor
tallooze bedrijven in de genoemde branches de
meest ernstige gevolgen met zich zal sleepen.
De Bond kon dan ook slechts met den meei-
ten aandrang zijn verzoek herhalen, dat spoedig
een wettelüke voorziening op dit punt aan oe
Staten-Generaal zal worden voorgelegd.
il n.I. stopzetting van
van
Wij voor ons beschouwen de vljf-en-veertlg-
urige werkweek als regel, als den Idealen ar
beidstijd en gelooven niet aan een oplossing der
crisis noch door verkorting noch door verlenging
drjjftechnische is er ook een psychologische en[van den arbeidsdag. Alleen van meerdere vraag
bij grootere koopkracht, dus van verhoogde pro
ductie te uitkomst te verwachten.
Wü vonden intusschen de meening vaa onzen
inzender interessant genoeg om hier te ver
melden.
Op het internationaal congres voor Katho
liek Middelbaar Onderwijs zijn de volgende
conclusies aangenomen:
A Het tweede Internationale Congres voor
Katholiek Middelbaar Onderwijs stelt zich even
als het eerste congres, dat dne jaren geleden
gehouden werd, op de basis van de doctrinaire
beginselen, onderwezen door Paus Pius XI in
zjjn encycliek ..Divlnl lllius magistri", verband
houdende met de integrale katholieke opvoe
ding. welke aan de kinderen der kerk gegeven
moet worden.
B Voor het moreele leven en voor de vor
mende tucht op de school erkent het congres
het Huisgezin van Nazareth In zijn eenvoudig
leven, zoowel het openbare als het verborgen,
als het ware voorbeeld voor de christelijke op
voeding niet alleen voor de hoofden van ge-
zinnenxen -voor de kinderen, maar ook. en zeer
in het bijzonder voor de katholieke onderwij
zers.
C De methoden en de onderwijsprogramma's
voor de individueele en maatschappelijke vor
ming evenals die voor de tucht en voor de
ontwikkeling van het verstand moeten ernstig
en voortdurend geleld worden in de richting
van de katholieke waarheid in overeenstemming
met de onveranderlijke beginselen der philo
sophic. steeds meesteresse in de katholieke
scholen.
D Daarom verklaart het congres, dat nieu
we verschijnselen in de opvoedkundige me
thoden en haar directieven slechts in zooverre
toegelaten kunnen worden als zij geheel ont
daan zijn van valse he wljsgeerige theorieën
over de natuur, de vooruitgang en het doel van
de opvoeding, theorieën, waarvan de tegenstel
ling met de Katholieke leer meermalen door
de ontwerpers dier Jheorieën en hun propagan
disten. uitdrukkelijk wordt gewenscht.
E De Christelijke onderwijzer, vertegenwoor
diger en afgevaardigde tegelijk van het gods
dienstig en gezinsgezag voor de persoonlijke,
maatschappelijke, staatkundige en beroepsvor
ming der jeugd, bezit in die hoedanigheid een
gezag, dat bjj den leerling een correspondeeren
den plicht schept van eerbied en gehoorzaam
heid.
F Intusschen mag dit gezag de persoonlijke
actie van den leerling noch uitsluiten noch
tegenwerken voor de vorming van zjjn ver
stand, van zijn wil en van zijn gevoel. Zij moet
te eer trachten met alle kracht het initiatief
en de spontaneïteit geleidelijk te vergrooten en
de schoolsche voorbereidingen van den leerling
voor het godsdienstig, gezins-, burgerlijk en
maatschappelijk leven.
G Zonder a priori elk ander systeem uit te
schakelen voor middelbaar onderwijs en opvoe
ding. verklaart het Congres, dat het zjjn voor
keur behoudt voor de klassieke wetenschappen,
zooals tot dusver, als het meest geschikt zijn
de om die intellectueele en maatschappelijke
elite te vormen waaraan de Kerk evenzeer be
hoefte heeft als de staatkundige maatschappij.
Het congres formuleert tenslotte den wensch,
dat, voor zooveel de officieele programma's dit
mogelijk maken, de klassieke wetenschappen
zich er op zullen richten een vorming te geven,
meer in de diepte dan in de breedte en zich
zullen aanpassen bij de redelijke eischen van
de moderne maatschappij.
SOERABAJA. 4 Aug. (Aneta) Bij de
handeling door den Raad van Justitie
Soerabaja, werd tegen den postambtenaar,
beschuldigd van den postdiefstal ten bedrage
van f 50 000.een gevangenisstraf van vijf
jaar geëlscht, onder aftrek van den tijd door
gebracht in preventieve hechtenis.
De- „Ned. Werkgever” vervolgt dan:
-Tegenover rond 55 millioen bezuiniging
staat dus meer dan 161 millioen nieuwe be
lastingen. Daarbij zijn de bezuinlglngsbedra-
gen. waaronder wij b.v. het Kortingswetje op
provincie en gemeente hebben opgenomen, eer
der geflatteerd, terwijl de verzwaring van be
lastingdruk in de door ons geproduceerde cij
fers (wij lieten b.v. de nieuwe crlslshefftngen
wijnaccijns, zuidvruchten enz. bulten beschou
wing) onvoldoende tot uiting komt. En in die
omstandigheden kondigt de minister nog de
overweging aan van een aantal nieuwe belas
tingen zooals de: crisis-lnkomstenbelasting, de
couponbelastlng, de belasting op de doode liand
In de Vrijdag gehouden vergadering der
Eerste Kamer werden zonder hoofdelijke stem
ming aanvaard zooals wij in een deel onzer
vorige oplage reeds berichtten de wetsont
werpen tot wijziging van de Hooger Onderwijs
wet tot wijziging van de invordering van 's Rijks
directe belastingen, der Reglstratiewet, der
tijdelijke heffing van een bijzonder Invoerrecht
op benzine, de ontwerpen tot regeling van den
uitvoer van uien en den Invoer van gort, en
het wetsontwerp tot wijziging van de Landbouw
crisis wet.
Aan de orde kwam vervolgens het wetsont
werp tot verleenlng van enkele retorsiemaat-
regelen.
De heer VAN LANSCHOT (RE.) bepleitte
de noodzakelijkheid van dit ontwerp, voorname
lijk door de handeling van Duitschland en in
het bijzonder door diens transfermoratorium.
De heer BLOMJOUS (RE.) betoogde, dat de
regeerlng het ontwerp noodlg heeft bjj haar
onderhandellngen. Spr. wenschte een krachtig
optreden.
De heer WIBAUT (8.D.) hoopt, dgt er spoe
dig van vaste leiding sprake zal zjjn.
De heer DIEPENHORST (AR.) had met vol
doening dit wetsontwerp begroet.
Spr. ontkende, dat het de torsie maatregelen
zjjn. welke tenslotte den vrijhandel vernietigen.
MINISTER VER
SCHUUR verklaarde,
dat de regeerlng niet
van plan Is, het wa
pen der clearing nim
mer te gebruiken. Ze
moet echter terdege
weten, wat ze doet,
door een der wapenen
uit haar arsenaal af
te schieten.
Nadat het wetsont
werp z..h.st. was aan
genomen, werd de vergadering gesloten.
BEZUINIGING
(In millioenen guldens)
Tjjdelljke korting op bezoldigingen
Tjjdelijke korting op uitkeeringgn aan
provinciën en gemeenten
Tijdens dienstjaar 1932 aan te brengen
bezuinigingen
Voor het dienstjaar 1933: besparingen
in de Millioenennota geraamd op 39 mil
lioen, waarvan 14.6 millioen moet worden
afgevoerd, welk bedrag naar de sociale
verzekeringsfondsen werd overgebracht
zoodat resteert 3914.6 -
Salarisvermindering oorspronkelijk ge
raamd 14.5 millioen, doch verminderd tot
115 millioen
„De Nederlandsche Werkgever”, schrijvend
over de flnancleele plannen van de regeerlng,
waaromtrent, zooals men zich herinnert, in het
verslag over het gewijzigd ontwerp-omzetbe-
lasting eenige mededeelingen zijn gedaan, con
stateert met waardeering. dat minister Oud met
nadruk verzekert, dat er tot het uiterste zal
worden bezuinigd en dat geen enkele be las-
tingverzwaring behoort te worden voorgesteld,
die door verdere bezuiniging op den staatsdienst
kan worden voorkomen.
Het blad meent evenwel „dat de wanverhou
dingen tusschen de bezuiniging eenerzjjds en de
verzwaring van belastingdruk anderzijds door
de plannen van den minister allerminst wordt
verbeterd”. Het heeft een balans opgemaakt
van wat er werkelijk is bezuinigd en wat er
aan nieuwe belastingen wordt geheven. Het
resultaat noemt het werkgeversorgaan ont
stellend.
Blijkens de millioenennota 1933 waren vol
gens het blad tot dekking van het tekort over
1932 de volgende maatregelen genomen:
moreele kant aan het vraagstuk. Nog geen
twintig jaar geleden hoorde men overal door de
arbeidende klasse de leus van den achturigen
arbeidsdag aanheffen en na 1918 werd dit ver
langen in het eene land na het andere verwe
zenlijkt. Die eisch van- de vjjf-en-veertig-urige
werkweek was zoo maar niet willekeurig ge
steld. Te voren waren arbeidsdagen van tien
tot veertien en arbeidsweken van tachtig tot
honderd uur geen zeldzaamheid. Ernstige
wetenschappelijke studie maakte uit, dat tien
v uren gestadige arbeid lang niet hetzelfde be-
teekende als tien maal één uur arbeid. De capa-
citeitscurve is meestal laag in den aanvang om
geleidelijk-aan te stijgen tot een maximum
hoogte en dan weer in te zinken tot aan de
pauze. Daarna doet hetzelfde verschijnsel zich
voor, doch vaak op een lager niveau. Nu bleek
uit onderzoekingen, dat een normale werkman kelsluitingswet.
bij een geregelden werkdag van negen uur
ongeveer evenveel presteerde, als een die regel
matig elf en meer uren per dag werkte. En’
wkarbü sterke mechanisatie de hoeveelheid
arbeid bij meer uren wel grooter moest zijn,
daar leed de kwaliteit sterk bij een regelmatlgen
elf- of twaalfurigen arbeidsdag. De keus van
vijf dagen van acht en een Zaterdag van vjjf
uur werd dan ook niet willekeurig gedaan.
Wetenschappelijk is daarmee de ideale arbeids
tijd ■bereikt.*)
In één voornaam opzicht bracht deze over
winning van den achturendag een teleurstel
ling. Men had gehoopt, dat de meerdere vrije
tijd aan het moreel van den werkman zou ten
goede komen. De lange avond zou hem tijd
geven voor vakstudie, voor algemeene ontwik
keling, voor Intensievere belangstelling in het
vereenlgingslevende kerken zouden voller zjjn
en de bibliotheken zouden aan de aanvragen
niet kunnen voldoen. Vooral de jonge werkman
n>u zjjn vrijen tijd benutten voor verdere be
kwaming in zjjn vak! Al die verwachtingen zijn
ijdel geweest: over het algemeen is van al die
verhoopte vruchten van den acht-urlgen ar
beidsdag weinig terecht gekomen.
Nu is de groote vraag: zou men de mensch-
heid niet het tegendeel van een weldaad be
wijzen, wanneer over geheel de linie een vijf-
of zes-urige arbeidsdag werd ingevoerd? Ge
steld, dat het probleem der werkloosheid daar
mee ware op te lossen wat wij ontkennen
Een bijzonder gebeuren, dit openluchtspel in
het hartje van het oude Nijmegen, welks
schilderachtige oude Markt het prachtigste
werkelUkheidadecors leverde dat maar te wen-
schen viel.
De huisgevels, de puien, de poorten van de
Oude Markt met den grijzen 8t. Stevens toren
in de nabijheid en het pittoreske Waaggebouw
speelden dezen Vrijdavond mee.
Ze vormden den onmisbaren achtergrond, ze
schiepen de eigene atmosfeer voor de vertoo-
nlng van Mariken van Nienmeghen onder AL
bert van Dalsums leiding door zijn Amsterdam-
sche Tooneelvereenlglng met behulp van 160
Njjmegenaren als figuranten. Te hegen uur zou
er begonnen worden. Maar al daalde de avond
snel, al korten de dagen, het was toch nog niet
donker. De schijnwerpers waren Inmiddels in
gesteld en van Dalsum maakte z'n laatste toe
bereidselen.
Het gewoon kunstlicht rondom was sterk ge
temperd. De zoeklichten waren op een verhoo-
ging aangebracht.
De oude taal der rederijkers werd door de
tooneelisten in hun middeneeuwsche kleedlj
vlot gesproken en er ging een eigenaardige be
koring uit van de verschillende tafereelen uit
dit geheimzinnig en toch zoo menschelijk spel
van Maria's goedertierens tusschenkomst voor
een arme menschenziel.
Albert van Dalsum had van de belde N(J-
meegsche Volksuniversiteiten de bijzondere
opdracht gekregen om de opvoering van het
middeneeuwsche spel der Maria-devotle in de
open lucht te reglsseeren.
Als terrein voor dit artistieke experiment was
gekozen de Markt met zijn middeleeuwsche ra-
naissancegebouwen als de Waag en eenlge oude
taveernes, terwijl bovendien op den achtergrond
staat de St. Steven met kerkboog, welke reeds
dateert uit de vijftiende eeuw. In dit historisch
milieu kon Albert van Dalsum een modelop-
voering geven van het vroeg-middeleeuwscne
spel van de jonge Marleken. die haar ziel aan
den duivel verkocht en door latere boetepleging
de gelukzaligheid mocht verwerven.
Dit spel van middeleeuwsche ingetogenheid
en groote menscheljjkheld werd in grootsche
regie opgevoerd. Het Noord-Westelijk deel van
de Markt was geheel gereserveerd voor het
openluchtspel, terwijl de beste dllettantentoo-
neeispelers, zangers en dansers, de voornaam
ste scènes als die van de markt, de kermis, het
wagenspel, de herbergscène en de boetedoening
van Marteken uitbeeldden. Een groote tribune
was gebouwd met duizend zitplaatsen, waar
voor de gemeente naaf best vermogen mede
werking verleende.
Van Dalsum heeft aan een collega getuigd:
„Er was slechts één moeilijkheid: hoe op het
marktplein het dorp Venlo te maken, waar Ma-
rieken's oom woont en vanwaar zij naar Nij
megen vertrekt. Dat nu heb ik trachten te sug-
gereeren door rechts naast de Waag een hooi
berg te plaatsen, waarlangs een herder met
eenige geiten zal passeeren. alleen maar om
daardoor een vluchtigen Indruk van het pas
torale te wekken Als principe heb ik aange-
nomen: zoo weinig mogeljjk decors, die immers
tegen de monumentale Waag toch maar petie
terig zouden aandoen. Daardoor moet de Waag
natuurlijk het eene oogenblik Nijmegen voor
stellen. het andere de herberg „de Gulden Boom'*
te Antwerpen, weer een ander het pauselijk
paleis te Rome. Dat durf ik over te laten aaa
de fantasie van het publiek. Die ik overigens
door het uitsteken van vlaggen en het werken
met groote wapendoeken en -schilden nog steun
geef om de suggestie te verlevendigen."
Op deze wijze heeft hij. zonder de verbeelding
geweld aan te doen. Mariken doen leven voor
ons. „Mariken van Nieumeghen, en hier ligt
de kern der schoonheid zei Van Dalsum is
een echt midden-eëuwsch stuk, het is op de
eerste^plaats een Marialegende en een duivels-
spokerjj. Het heeft iets van de sfeer der schil
derijen van Jeroen Bosch. Tusschen „Marte
ken" en Faust liggen de Renaissance en het
Rationalisme. In den Faust van Goethe zijn de
machten, die eigenlijk buiten den mensen
staan, verplaatst in den mensch Faust is van
af het begin een verloren mensch. dat ligt in
zijn psyche Ingeschreven. Marleken daarente
gen is een vrij neutraal meisje, zonder buiten
gewone verlangens. Van psyche is zU daarom
niet zoo interessant als Faust, maar zij is in
teressant als hoe moet ik dat zeggen?
als symbool, als strijdplaats van de groote
machten, die om de menschenz sl vechten. Dat
ts de middeleeuwsche visie. In het onpersoon
lijke van een figuur als Elckerljjc, die eigenlijk
heelemaal geen psyche heeft, die alleen maar
ledereéh is, vindt u dat terug."
Jules Willy Haak speelde ontroerend de
hoofdpersonen. Mevr. Erfman Sasbach was de
booze moei: „de kwaje heks". Jules Verstraete
gaf waardig en vertrouwelfjk den middeneeuw-
schen dorpspastoor: gemoedelljk en toch met
waardigheid.
Het was een zeldzame avond. Een oud spel in
oude omgeving en toch geheel en al nog voor
onzen tijd en spelend in onzen tijd. Zooals het
oude Nijmegen van onzen tijd bleef, zoo ook het
spel-
V T let minder dan acht lezers hebben na
rxl- onze laatste beschouwing nog gemeend
hun oordeel en raadgevingen over de
beerschende crisis en haar oplossing te moeten
geven. Heel in het bijzonder schijnt het vraag
stuk der werkende vrouw de 'aandacht te trek
ken. Laten wij in het voorbijgaan opmerken,
dat het ónmogelijk is alle inzendingen af te
drukken; ten deele zullen de geachte brief
schrijvers in onze volgende beschouwingen van
zelf hun opmerkingen behandeld en beantwoord
vinden. En wat bet vraagstuk der werkende
vrouw betreft, dit schijnt zóóveel misverstand
te verwekken, dat wij daarop later gaarne nog
eens afzonderlijk terugkomen.
Voor heden vervolgen wü onze laatste
schouwing over den korteren arbeidsdag en het
stopzetten der verdere mechanisatie en ratio
nalisatie der industrie, aB factoren tot oplos
sing van de crisis.
In de Vereenigde Staten wil men nu de werk
loosheid bestrijden door invoering van een
dertig- tot veertigurige werkweek en gelijktijdige
loonsvefhooging. Vele economen vreezen, dat
deze pogingen op een échec zullen uitloopen en
dan waren zjj beter niet gedaan. De Ameri-
kaansche gedachte is te simplistisch. Zjj gaat
uit van de veronderstelling als bestaat de be
schikbare hoeveelheid werk uit groote taarten,
die men in punten kan snijden. Waren er vroe
ger voor de verdeellng van ieder gebak tien
arbeiders, thans zijn er twaalf. Welflu, snijd
de taart in plaats van in tien, in twaalf pun
ten en: de zaak is opgelost! Er is maar weinig
noodig om in te zien, dat de zaak niet zóó een
voudig is. Hoe komt het. dat er nu twaalf ar
beiders beschikbaar zijn, waar vroeger met
moeite tien bü elkaar waren te krijgen? Om
dat nagenoeg overal de portie beschikbare
arbeid zooveel kleiner is geworden. Het vraag
stuk der werkloosheid is dus niet vóór alles eer
probleem van plaatsing, maar wtl degelijk een
vraag naar meerdere productie. Wil men immers
de oplossing hierdoor vinden, dat de werkloozen
aan arbeid komen door een deel van de uren
der thans werkenden te bezetten, dan krijgt
men den volgenden toestand. Gesteld een fa
briek had .eenlge jaren geleden een geregeld*
vraag, waaraan met een arbeid van 4500 uren
per week kon worden voldaan. Er waren dus
voortdurend honderd man. vijf en veertig uren
per week aan het werk. Toen kwam de malaise;
er kwam nog niet de helft van de orders van
vroeger binnen. Het personeel kon echter niet
tot op de helft worden Ingekrompen: om veer
tig procent van dé vroegere hoeveelheid pro-*
ducten te kunnen blijven vervaardigen, moest
zestig procent van het oude aantal arbeiders
aan het werk worden gehouden. Die zestig man
kunnen nu vijf en veertig uur per wee| of 2700
uren gezamenlijk werken. Nu kan men In theo
rie de verhouding natuurlijk anders maken en
bet getal arbeiders weer tot honderd opvoeren,
die dan ieder 27 uur per week wierken. Wanneer
vroeger bij een volledige bezetting der fabriek
een gemiddeld loon van 30.per week werd
betaald, zal de exploitant de grootste moeite
hebben om in de nieuwe situatie staande te
blijven. Immers bij een conjunctuur als deze
zjjn de prijzen sterk gedaald. Bi) een teruggang
der productie tot 40 pCt. zullen de algemeene
onkosten voor een deel dezelfde blijven. Dus ook
al zouden de loonen evenredig Worden verlaagd,
dan nog zou er van een „loonende onderne
ming" vermoedelijk geen sprake meer zijn. Dat
er dub aan handhaving van het loon bjj een
arbeidsweek van 27 in plaats van 45 uur in het
geheel niet kan worden gedacht, ligt voor
de hand.
Men ziet, dat het vraagstuk dus niet zoo een
voudig is. En wanneer men in details gaat, is
bet nog veel ingewikkelder. Elke onderneming
beeft haar eigenaardige moeilijkheden en kan
haar werkuren met den omvang der productie
zoo maar niet als een harmonica in- en uit
trekken.
Maar behalve een maatschappelijke en be
en een hoogere opbrengst der dividend- en
tantlème-be lasting.
Waar tegenover wel wordt medegedeeld, dat
er bezuinigd zal worden, maar van bedragen
noch middelen wordt gerept.
Ons Verbond heeft steeds doen uitkomen,
dat het bedrijfsleven slechts din de regeerlng
kan steunen, ook waar deze de reeds zoo zwaar
op onze volkshuishouding drukkende lasten nog
verder verzwaart, indien het de overtuiging
heeft, dat de regeerlng Inderdaad In de aller
eerste plaats streeft naar krachtige inperking
der overheidsuitgaven.
Wil het echter dien steun verleunen, dan
moet het niet alleen een overzicht nebben van
de nieuwe belastingplannen van de regeerlng.
maar tevens van de ingrijpende bezuinigings
maatregelen. die Jaar tegenover staan. En Juist
dit overzicht ontbreekt bij dit ontwerp, dat
zeer, zeer diep ingrijpt in de belangen van ons
economisch leven."
Ten slotte spreekt het blad de hoop uit. dat
de minister spoedig alsnog gelegenheid zal vin
den om de groote ongerustheid weg te nemen,
in ruime kringen is opgewekt.
Op Donderdagavond j.l. werd in Hotel-Res
taurant „De Pool” aan het Damrak, te Am
sterdam. een vergadering gehouden, welke door
het Comité van Actie van Margarinehande-
laren was belegd.
De vergadering was druk bezocht en werd
gepresideerd door een der raadslieden van het
Comité, den heer G. van Duyn. accountant te
's-Gravenhage.
Verschillende leden van het Comité voerden
het woord, terwijl de Juridische raadsman van
het Comité, mr. dr. H. F. A. Völlmar, advo
caat en procureur te 's-Gravenhage. een uit
eenzetting gaf. hoe in verband met de wer
king van de Crisis-Zuivelwet de noodtoestand,
waarin de vrije marganinehandel verkeert, is
ontstaan.
In den aanvang der vergadering deed zich
een incident voor, daarin bestaande, dat eenige
personen, die reeds bij vorige gelegenheden
hadden getracht den rustlgen gang van zaken
tegen te werken en die naar de meening van
het Comité handelen op insttgnatie van li
chamen en personen, die er belang bij hebben
de actie van het comité te saboteeren, ter
vergadering verschenen en zich op het daar
toe strekkend verzoek van den voorzitter niet
terstond verwijderden. Eerst nadat gedreigd
was met het Inroepen van polltiehulp, ver
lieten de ongewenschte elementen de zaal,
waarna de vergadering verder een zeer rustig
en bevredigend verlóóp had. gezien de talrijke
adhaeeie-betuigingen. die staande de verga
dering werden Ingeleverd.
