I
Het dresseeren van dieren
a.
Markies deVauban
f
X
kende houten dakje op een galoppeerend paard
staat en wiegend en dansend rondrijdt. Deze
plank is een matraszadel en reeds meer dan
honderd jaar in zwang et) moet volgens zeer
bijzondere voorschriften worden gemaakt. Het
is meestal 1J0 bij 0.70 meter of iets kleiner.
1^
VAN ALLE JFERELDDEELEN
IIIIIIIIIUIIIIIIIWBMIMmwWi
werk
V estingbou wer
Wereld op zichzelf
Niet vredelievend?
MORGENSTEMMING bij gleich
De olifanten maken een morgenwandeling
IJver en liefde
Twee Indiaansche stamhoofden vormden een kostbaar bezit
van Sarrassani
met geduld gedressee.
worden
Driehonderd jaar geleden op zyn
kasteel te Vauban geboren
Een groepje, dat voor den lach
zorgt
1
In een ongeloofelijk tempo wordt het circus paleis opgebouwd
en afgebroken
Een groepje inboorlingen, één van de vele attracties van
een circus
DE „WERELD^ IN OPBOVW
VOORNAME ARTISTEN
een
t
A
4
UIT HET CIRCUSLEVEN
Maar we hadden het daar straks over circus
te rat uur. Kr zyn inderdaad heel v*t boeken
(schreven, die bet circusleven tot onderwerp
ebben. Niet alleen in het buitenland, ook in
ederland zyn drcuswerken verschenen. Onder
MIere beeft Jeanne Relneke van Btuwe soon
>ek bet licht doen alen, zonder er nochtans
I te slagen een bijzonderen kijk op dit leven
te geven.
aan
is hij
Kort
Col-
waa
ver
ven
het
bek
In de wereld van het circus heerscht een
speciaal heldendom. Velen zijn op het veld van
eer gesneuveld, slachtoffer van hun beroep, dat
waarlijk niet zonder levensgevaar ia. Daar Is
os. de bekende Fransche rijdster Emille Lolsset,
die. hoewel volleerd rijdster, bij een repetitie
onder haar paard kwam en aan de bekomen
verwondingen overleed. De Duitsche mevrouw
Haneman bleef eveneens onder haar paard
dood, een jaar nadat haar man In Moskou op
dezelfde wijze om het leven was gekomen. De
Italiaan Corradlni stortte met zyn paard van
140 gevechten had deelgenomen en zijn leven
lang hard voor zijn land gewerkt had.
Men beweert zelfs, dat dit koninklijk verbod
de directe oorzaak van zijn dood is geweest. In
leder geval stierf hij enkele dagen later nJ. op
30 Maart 1707.
Precies honderd jaar later gaf Napoleon be
vel het stoffelijk overschot naar Parijs te Y«r-
voeren en bij te zetten bij de groots mannen
In den Dóme des Invalides.
Kn nu. driehonderd jaar na zijn geboorte
herdenkt Frankrijk hem weer als den man die
bet land de sterkste bolwerken beeft verschaft.
Een van de aardigste circusnummers is
van de amazone, de juffrouw, die op het
aan een touw hing, dat een hengst aan het
andere einde in den bek had. De hengst liep
dan op zijn achterpooten de arena uit en droeg
den hond mee. De hond nu werd ziek en kreeg
een plaatsvervanger, maar als het bewuste
nummer begon, wilde hij met alle geweld de
arena In. Men bracht hem daarom naar den
Ingang, waar hij met droeve oogen zijn col
lega bij zjjn eigen lieve nummer gadesloeg.
HU herhaalde dit zoolang hjj kon en toen de
laatste maal de muziek voor zijn nummer
werd Ingezet, en men hem, omdat hij te ziek
was, maar liet liggen, strompelde hij naar de
arena, waar hij dood neerviel.
vak va
en een]
Waarlil
offer 17
dlgheden.
spaarduiten te verliezen, zoodat hij gedwongen
is op hoogen leeftijd wederom opnieuw den
clown te gaan spelen, juist op het oogenblik,
dat hij zün schaapjes op het droge had.
Even vermakelijk overigens als de domme
Augusten, is de reclametekst van het circus
Wat daarin zooal gezegd wordt over de paarden,
de wilde dieren en vooral den clrcuskonlng zelf
en zijn artisten. grenst aan. het ongelooflijke.
En deze lyriek betreft niet alleen de teksten,
maar zoo mogelijk nog meer de voorstellingen
In gekleurde beelden. We zien op de affiches
de meest fantastische bewegingen. Artisten en
dieren zwieren door de lucht alsof het de ge
woonste zaak van de wereld Is. Zjj doen toeren.
die absoluut ónmogelijk zijn, zooals zjj In de
teksten overladen worden met illustere eigen
schappen, die zelfs geen tien genieën In zich
kunnen vereenlgen. Maar komaan, deze dingen
neemt men met een korreltje zout. Menschen.
die met olifanten en tijgers omgaan, kan men
wel wat opschepperij vergeven, want men
schrijft al deze loftuitingen neer, niet zoozeei
om bet publiek zand in de oogen te strooien,
maar veeleer omdat de mannen van 1 circus zelf
steeds leven te midden van prestaties, die zij
zelf zeer verdienstelijk vinden. Men zou kunnen
zeggen, dat zfj In hun tent een verkleind oer
woud zien, dat met ontzaglijke geldeiyke offers
r wordt wel eens beweerd dat h
uit den tijd zou zijn. Niets Is mln
dan dat. Wel Is bet waar, da
andere middelen tot verzet en ontspa
de plaats van de oudere vermaken zijn
maar wat zegt dat? Heeft men ook nl
durend betoogd, dat Carnaval niet meer
Het is ook dit jaar weer'bewezen, dat
wel degelijk leeft en dat het voorlooi
sterven zal. Heeft men niet volgehoude
kermissen uit de mode zijn? Ook dat
Juist. Men noemt tegenwoordig de kermlsweeK
een feestweek, zoodat alleen het woord „kermis”
beeft afgedaan, terwijl het begrip lustig blijft
voortleven en allerminst er aan denkt te ver
dwijnen. Zoo is bet ook met het circus. Dat deze
Instellingen veel minder te. doen hebben en nau
welijks of heelemaal niet bet hoofd boven abater
kunnen houden, is weer een andere kwestie, die
nauw samenhangt met de jammerlijke tijdsom
standigheden, waarvan wel populairder verma
ken als b.v. de bioscoop deerlijk te lijden heb
ben. Afgedaan beeft bet circus dus volstrekt
Biet. Het bestAAt nog.
Hebben wij niet in Nederland onlangs 8a-
rassanl gehad en Schneider en Glelch? Wat eer.
vreugde hebben die gebracht aan oud en jong
De teiit zat natuurlijk niet zoo vol als dat in
betere dagen steeds bet geval was, maar er was
toch heel wat belangstelling.
Welk een aandacht hebben de schrijvers vaak
niet besteed aan het circusleven, al moeten we
hierbij opmerken, dat die schrijvers niet steeds
de juiste verhoudingen hebben gezien en meer
de romantiek In bet circus hebben ontdekt dan
de werkelijkheid. Vooral de clowns zijn heel dik
wijls het onderwerp van boek en film geweest,
met name de clovm, wiens taak het was te
lachen en te doen lachen, terwijl zijn arme hart
door leed werd verscheurd, welk leed steeds
liefdesverdriet waa
Ook werden talrijke tooneelstukken geschre
ven. die op het circusleven betrekking hebben
of op z'n minst een bekenden circusclown tot
onderwerp nemen. Denkt u maar aan stukken
„De man die de klappen krijgt" en „Voulez-vous
jouer avec mol?” enz. En hoeveel films hebt u
al niet gezien, waarin de clown de hoofdrol
speelt. Dit ligt voor de hand, want hoe gemak
kelijk grijpt men niet naar een stof, die gemak
kelijk te verwerken Is en bovendien zoo senti
menteel, dat het publieke tranen verwekt. De
man die aan een ongelukkige liefde lijdt, maar
toch avond aan avond moet optreden om andere
menschen te laten lachen; de man. wiens kind
op sterven ligt, maar die toch grappen moeittyna 60 dienstjaren achter den rug had. aan
verkoopen om andere menschen te amuseeren.
is dat geen dankbare stof voor film of tooneel’
Men vraagt zich daarbij niet eens af, of bet
nu nog de moeite loont, die overbekende en
sinds jaren uitgemelkte gevoelens steeds maar
weer voor den dag te halen. Want sinds de
„Paljas” van Leon Cavallo, heeft men de hull-
stukken van den beklagenswaardigen clown als
het ware uit den grond gestampt en niet altijd
deed men het met evenveel smaak als Charlie
Chaplin in zijn film „Circus”. Laten we daarom
afscheid van hem nemen en hem achterlaten
op bet terrein «uar hij thuis hoort.
Maar genoeg. Laten we liever nog even een
anderen kant van het circusleven belichten,
een kant, die eigenlijk niets met het circus als
zoodanig heeft te maken en die juist open en
bloot ligt voor de buitenwereld. Is het u wel
eens opgevallen, hoe kwiek en toch kalm de
clrcusmenschen hun enorme tent opbouwen en
afbreken in minder dan geen tijd? Zij komen
's morgens in de stad en *s avonds zit gij te
genieten van hun toeren, alsof zij in dien tus-
ientyd niet een stadje in het klein hebben
jebouwd en een leger van dieren gevoed. En
den laatsten avond hebt gij wederom enkele
m genoten en als gij 's morgens vol aange-
rne herinneringen voorbij bet circus wilt
ndelen. dan constateert gij, dat alleen de
ats waar het stond nog aanwezig la Het
cus zelf met al zijn zeil, planken, palen, dle-
i en menschen, zit reeds lang op den nach-
yken goederentrein, en terwijl gij droomt
a de capriolen van dien avond, hebben de
.laten even, In de gauwte, hun geweldige tent
'ebroken, kalm en rustig, in groote regel
mat, maar met een snelheid, waar men van
kijken staat. Dat is een buitenkant van bet
cusleven, dien wij allen kennen en als we
Amaar den Ijver der artisten moeten af
ten, laten we dan een voorbeeld nemen aan
te menschen, die bij alle gevaren van hun
k dit uitoefenen mete groot doorzettlngsver-
>gen en groote liefde. Laat daarom deze
■nschen liever niet uit den tyd raken.
Meisjes, die tot paardrydster worden opge
leid, krijgen reeds heel vroeg onderricht. Zij
krygen een band om het lichaam, waaraan een
koord Is bevestigd. Dit koord loopt over een
katrol, die in de kap van de tent is opgehangen.
Dan moet het meisje een kalmen galop maken
en zoolang oefenen, tot dit volkomen lukt.
Daarna knielt zij op een knie en oefent weer,
dan op twee knieën en zoo oefent zjj zoolang
tot zij alle gewenschte toeren behoorlijk kent.
By al deze oefeningen wordt zjj tegen vallen
beschermd door het katrolkoord.
De bewoners van de circustent vormen een
wereld op zich zelf en wel zoo sterk, dat men
van hen kan zeggen, dat zij Inderdaad bulten
bet gewone leven staan. Zij brengen hun mees
ten tjjd door in de stallen, de woonwagens en
vooral het eigen oefenterrein, bet circus zelf. Zij
leven steeds In dien merkwaardlgen reuk, die
u treft, zoodra gij een circustent blnnentreedl
en dien de artisten overal met zich mee dragen.
Wie over een circus praat, kan niet ontkomen
aan ds kwestie van de dressuur. Met beslistheid
zijn voor- en tegenstanders van de dressuur
verdeeld. Men is at vlak vóór dressuur of vlak
er tegen. Er is geen middenweg. Hoort men een
dresseur spreken over zijn taak de wilde dieren
.te temmen, dan wordt men bepaald een vriend
van hem, zoozeer weet hij u te overtuigen van
de volstrekte onschuld zijner methode. Ziet men
echter de verrichtingen van leeuw en tijger,
olifant en beer, dan draait bet hart in u*
lichaam om, zoozeer krijgt gij een afschuw van
deze practyken, die de wildste dieren temmen
en klein maken en dit. voor zoover een leek kan
nagaan, alleen doen kan door middel van ver-
doovlng of wreedaardig geweld en folteringen.
Sommige dompteurs leggen een bijzondere
koelbloedigheid aan den dag.
Zoo is bet verbaal bekend van den Dultschen
temmer kapitein Hchneider, nog steeds een be
roemdheid, die eens in de leeuwenkool in de
tent zat, terwijl de tent gevuld was met publiek
en plotseling het licht uitging. Het publiek be
gon te schreeuwen en naar buiten te dringen
Maar Schneider bad de tegenwoordigheid van
geest om het publiek in het duister toe te
schreeuwen, dat er toch zeker voor de bezoeken
geen reden was tot ongerustheid, omdat hjj de
eenlge in het circus was, die in gevaar ver
keerde en na afloop sou het publiek w*l merken,
wat er nog van hem overgebleven was. Men
moge hieruit afleiden, dat deze temmer zijn
beestjes kende en afdoende kende. Anders sou
een balkon en brak den nek. De Francalse
Jenny Baronin Rhaden begon tijdens een num
mer plotseling zigzagsgewyae door de arena te
rijden. Bjj onderzoek bleek, dat zij Ineens blind
was geworden. Zoo zou de rij met talrijke
andere voorbeelden aan te vullen zijn, die alle
even droevig klinken.
behoeven we slechts de namen te noemen van
de drie Fratelllnl's, die Parijsche grappenma
kers, die een wereldnaam hebben verworven,
maar die dan ook verder grepen dan de domme
August gewend is te doen. Zjj hebben namelijk
bet vak van den clowki verheven tot op een plan,
dat het plan van de kunst is en als 'zoodanig
worden zij dan ook algemeen erkend. Vergeten we
vooral niet den beroemden Grock, die weliswaar
geen clrcus-artlst is en voornamelijk, of liever
ad in theaters optreedt, maar die zijn
clown beoefent met een vaardigheid
fijnheid, die werkelijk overstelpend is.
deze groote kunstenaar, die een slacht -
geworden van de ellendige tijdsomstan-
heeft beter verdiend dan al zjjn
Dit verhaaltje heeft weliswaar voornamelijk
betrekking op den hond en de hondentrouw
in het algemeen en bet bewijst dus niet, dat
hond bij voorkeur graag in een circus
werkt, maar het bewijst zeker niet het tegen
deel
naar de beschaafde wereld werd overgebracht.
Dat te waarlijk geen kleinigheidje. Ze deden
het toch maar....
En nu wordt het langzamerhand zomer en
het lijkt niet uitgesloten, dat een of ander cir
cus weer cm toegang vraagt in ons land, en
dat duizenden jongeren en ouderen gaan genie
ten van deze wereld der onwezenlijkheid. Want
het circus is nog lang niet uit den tijd....
een stomme verbazing voor de
van het paard, maar gelooven konden zij niet
en daarom veronderstelden zij een truc. Von
Osten moest het op den duur opgeven, wan
hopig over den tegenstand, dien hij onder
vond. En nog steeds is het geval von Osten een
onopgelost raadsel.
Dieren werken graag in een circus. liever
dan dat zij in de stallen blijven. Vermoedelijk
ligt dat hieraan omdat het circus de eenlge
plaats is, waar zij actief werkzaam kunnen
zijn.
Zoo had b.v. Schumann van het circus
dien naam een hond, die lederen avond
nummer verrichtte, waarin hjj met zijn
■w^v rlehonderd jaar geleden werd tn het
1 Kasteel de Bazocbes te Baint-Léger
Vauban (Tonne) in Frankrijk gebaren
de beroemde Sébastian de Prestre, de grootste
vestingbouwkundige, dien Frankrijk ooit gekend
heeft. Op dezelfde plaats waar de markies ge
boren werd, is thans na driehonderd jaar een
tentoonstelling georganiseerd van souvenirs aan
den vemuftigen man. De voornaamste sou
venirs zijn echter niet te verzamelen, want dit
zijn de wallen, grachten, forten, die hij liet ver
vaardigen naar zijn ontwerpen en die door heel
Frankrijk verspreid zijn en in den loop der
eeuwen stand gehouden hebben tegen alle aan-
valten van- woedende vijanden. De fortificaties
van Vauban golden steeds als de sterkste in
het land.
Markies de Vauban had zich ook eenlgszlns
met politiek te bemoeien en om dit uiteen te
zetten moeten we even erop wijzen, dat Lode-
wjjk XIV twee groote raadslieden had. Colbert
en Louvols, die steeds ruzie met elkaar had
den en uit wier oneenlgheid de konlng voort
durend profijt trok. Vauban stond aan de zijde
van Louvols. Toen hjj 17 jaar oud was, diende
h|j in het Bpaansche leger, dat, aangevoerd
door Oondé. tegen Frankrijk vocht. De Fran-
schen namen hem gevangen in 1653 en be-C
noemden hem tot officier bij de genie V(
de vestingwerken hadden zijn bijzondere
dacht en reeds op zijn twintigste jaar wA
advlseerend ingenieur van den konlngz.
daarna werd hij door een familielid vaA
bert beschuldigd van malversaties en d/t
voor Louvols voldoende aanleiding om d4*
dedlglng rsn den ingenieur op zich te nff
Dit was het begin van een langdurige sa^
werking tusschen belde mannen.
In 1658 nam Vauban de leiding op zich
de belegeringen van Yperen, Grevellngen èvr
Oudenaerde en een paar Jaar later begon hij
aan den bouw van de fortificaties van Duin
kerken, Doornik en Kortrijk. Daarna volgde
nog een groot aantal Fransche vestingen,
waarna hij in 1668 algemeen Inspecteur werd
van de Fransche vestingwerken en in 1703 tot
maarschalk werd verheven.
Vier jaar later publiceerde hjj een geschrift,
waarin hjj protesteerde tegen de booge be
lastingen, die volgens hem ongelijk gedragen
werden. Onder andere ging hU nogal te keer
tegen het feit, dat de hoogere standen vrij van
belasting waren. Het boek werd door den to
ning verboden en dit was een groote teleur
stelling voor den man die op dat oogenblik
hjj niet met zooveel tegenwoordigheid van geest
gehandeld hebben. Maar dit is eer een bewijs
van absolute macht over de dieren dan van het
tegenovergestelde.
Daarom klinkt het verzet van sommigen niet
zoo heel vreemd. Men weet dat er zelfs een ver
bond bestaat, het Jack London-verbond, dat
zich oun. keert tegen dierenmishandeling en dat
met ophoudt de aandacht te vestigen op het
temmen der wilde dieren door de circustemmers
Maar telkens verzetten de temmers zich tegen
deze aanklachten en leggen getuigenissen over
van vereenlgingen tot bescherming van dieren
en die vertellen weer, dat de temmers Inderdaad
volkomen onschuldig zyn en de dieren temmen,
zonder hun pyn toe te brengen. Men weet dus
niet precies wat men van alle verhalen gelooven
moet, maar feit is, dat een leeuw, die konlng
der dieren met zijn majestueuzen tred, zielig
om te zien Is, wanneer hjj zijn enorme pooten
kalmpjes neerzet op een houten bankje als een
stoute jongen, die zich schaamt omdat hij on
deugend is geweest. Het is verschrikkelijk ellen
dig den tyger te zien, die door een hoepel springt
of den olifant, die het zweepje van het tem-
stertje moet oprapen en dan een apennootje tot
beloonlng krygt. Dit alles is te zieliger naar
mate het meiske dun en mager en tenger is en
voor den olifant niet eens zwaar genoeg om
haar gewacht ook maar te voelen, als zij in de
bocht van zijn snuit zou liggen.
Het schijnt Intusschen, dat de wilde dieren
voor zoover men die nog wild kan noemen
voornamelijk geïmponeerd worden door de
rust en de zekerheid van optreden van der.
temmer, In wlen zjj een meerdere, een sterkere
zien, terwijl deze, wetend dat hjj de zwakkere
Is. voortdurend op zijn hoede is voor eventueel*
aanvallen van zjjn lievelingen.
Kent gij nog de beroemde namen van vroe
gere circussen? Daar was het circus Rena waar
bij de befaamde Therese Renz was, die nu op
75-Jarigen leeftijd nog wel eens te paard zit in
het circus. Wie zou durven beweren, dat bet
circusleven afmattend en fnuikend is? Daar was
verder Carré, om in ons land te blijven, aan
wlen wij het Amsterdamsche Carré te danken
hebben. Dan het circus Busch niet te vergeten
in Dultschland. Verder Althoff (Corthy Althoff).
Barnum en Bailey enz. En uit den laatsten tijd
Olelch, Sarassanl, enz.
De voornaamste man van het circus, althans
de voornaamste attractie was steeds de clown
De domme August, zooals men hem ook wel
noemt. Hjj laat lachen, verbindt de diverse
nummers aan elkaar in de tusschen-pauzen, die.
in weerwil van de verbijsterende snelheid der
verwisselingen, noodzakelijkerwijs moeten ont
staan. Hjj Imiteert de groote nummers en paro
dieert ze, onverschillig of bet nummer wordt
uitgevoerd door een kudde olifanten of door een
fijn meiske, d^t te paard rond holt. De clown
wordt verondersteld alles te kunnen en doet
zijn werk inderdaad vaak met een ernst, een
betere zaak waardig, maar Juist deze ernst is
zoo koddig met de volstrekte mislukking van
zijn poging in tegenspraak, dat daardoor die
gulle lach ontstaat, die speciaal bet circuspu-
bUek eigen Is.
Er zjjn geweldig beroemde clowns en hier
b.v. naast het paard en tikt’het even op den
hals. Het paard wendt den kop en wil bijten,
maar de dresseur heeft een zakdoek gereed en
duwt die In den paardenbek. Hij herhaalt dit
enkele malen en wisselt den zakdoek af met een
klontje suiker. Het paard gaat nu zakdoek en
klontje suiker beschouwen als twee dingen die
by elkaar hooren en waarvan het eene een be-
looning Is voor het andere. Zoo zal het tenslot
te overal den zakdoek vandaan halen, als het
maar een stukje suiker krijgt. Spoedig is de
temmer zoover dat hij het paard kan comman-
deereh een zakdoek van den grond op te rapen
en ziedaar: de bijter is een ra per geworden.
Wanneer nu een paaro gerulmen tyd samen
werkt met denzelfden temmer, dan zal bet al
zijn bewegingen en teekenen gaan verstaan,
ook die, welke wy toeschouwers niet eens op
merken. Dit geschiedt o.a. bij bet tellen met
de pooten, dat wy vaak by circuspaarden be
wonderen. Met Intelligentie heeft dit volstrekt
niets te maken; integendeel beweren de
meeste temmers, dat paarden alle Intelligentie
mbsen, al zyn er, die deze meenlng weer fel
bestryden.
Op dit gebied zijn zeer interessante proeven
genomen. Een DulLacher een zekere von Osten.
had een paard gekocht, dat kon rekenen en
zelfs wortel trekken, lezen en fonetisch woor
den spellen. Hy deed dit ook in afwezigheid
van den temmer en zelf* telefonisch. Het paard
kreeg zelfs uitkomsten, die aanvankelijk on
juist leken, maar die by nader onderzoek als
juist werden erkend, omdat het paard reke
ning hield met factoren, die aan menschen
niet bekend waren. Er werden professoren by
gehaald en geen van hen kon ontkomen aan
verrichtingen
Als gezegd: het publiek wil In t algemeen
genomen niet gelooven, dat de dierendressuur
vredelievend kan zijn, hetgeen natuuriyk niet
zeggen wil. dat zij dat ook altijd en inder
daad is.
Jaren geleden heeft een dierentemmer van
een circus, dat te Amsterdam voorstellingen
gaf eens een ingezonden stuk in ons blad ge
schreven, waarin hy jgees op de publieke op
vattingen van dressuur en daarby legde hy
een schryven over van den voorzitter eener
dlerenbeschennlngsvere ?nlging, die hem com
plimenten gaf over zyn dreasuurmethoden. Be
doelde voorzitter wenschte den temmer geluk
met een jubileum (een dertig jarig jubileum
nog well) en complimenteerde hem over het
feit, dat hy al die jaren de dressuur zoodanig
heeft toegepast, dat ny daardoor in breeden
kring liefde voor de dieren heeft gewekt en
met het feit dat alle vereenlgingen tot be
scherming van dieren met hem sympathiseeren.
Geduld en rust zyn de twee factoren die
het temmen beheerschen. Een driftig mensen
is een slecht dresseur en zeker zal zoo n man,
wanneer bet hem al lukt dieren te temmen»
steeds gevaar loopen, dat de dieren wraak op
hem nemen. Hy wordt n.l. nooit de vertrouwde
vriend, maar de onderdrukker der dieren,
wier instinct, ben voldoende waarschuwt. Met
alle mogeiykheden moet een temmer rekening
houden. B. v. wanneer hy een dier wil leeren
liggen en zyn discipel gehoorzaamt hem. dan
kan bet gebeuren dat het beest in een spy-
ker of een glasscherf valt Onmogelyk natuur
iyk voor aoo*n leerling om te achterhalen, dat
hier van een ongeluk sprake is. Integendeel
zal hy by instinct vermoeden, dat de pyn, die
hy voelt verbonden Is met den val. dien hy doet
een volgende maal zal ty weigeren.
Een van de moeliykste dingen is te profitee-
ran van de goede eigenschappen van het dier
Een paard b.v. heeft de kwade gewoonte om
te byten. Deze kwade gewoonte kan tn een
goede worden omgezet Een temmer plaatste zich
niet
I