HET GELD EN DE POLITIEK
De Duitsche
pers
Oorlogsgeruchten
Kerkdiefstal
jury uitgejouwd
Filmkoningin
en
Vechtpartijen te
Oss
EEN STERRENFEEST IN
DE RESIDENTIE
MAANDAG 4 SEPTEMBER
STAKING IN EEN AMERIKAANSCHE NAALDENFABRIEK
AUTOBUS TE WATER
Geen persoonlijke ongelukken
BRAND OP EEN KERMIS
VALSCHE RIJWIELPLAATJES
O. M. F. HAFFMANS t
STAKING OPGEHEVEN
Oud-lid der Eertte Kamer
Examen
Een goede vangst
Drietal bekroningen
Broodwinning ont-
Geheime distilleerderij ontdekt
nomen
Examens Ned. R.K. Schoolraad
MEVROUW SARRASANI
OVERLEDEN
De Jonge Middenstand
te Rome
Stoomcarousselte Winsum
vernield
Een klompenfabriek in
brand
Bestuurder bijtijds uit zjjn wagen
gesprongen
AUTO DOOR DEN TREIN
GEGREPEN
EEN GROOT SUCCES VOOR
HET WESTLAND
Groot aantal bezoekers der
tentoonstelling
Voor den derden keer binnen
enkele maanden ia inge
broken tn de R.K. kerk
te Abcoude
De nieuwe Rijksweg Amsterdam
Den Haag
Slachtoffer kreeg meeat eken in de
hartstreek en overleed apoedig
Tabernakel geforceerd
Een helsch spektakel met een Salo-
mo’s oplossing tot slot
Twee woningen werden mede een
prooi der vlammen
Een verlies voor het circus
Beslag gelegd op de netten van een
aantal Urker visachera
o
De dader gearresteerd
Kippen- en eendenhoudery
6
I.
in-
van
P. 8.
terecht gekomen. Verzekering
l
een
en
om
Wij kunnen de juistheid van die m£de-
deellngen niet beoordeelen. Maar dat onom
wonden wordt geschreven, dat Dultschland
zich op die wijze voor den oorlog voorbereidt,
geeft te denken. Te meer nu ook van andere
zijde het dringend gevaar van een oorlog
wordt erkend.
Zal de waanzin van 1914 In 1934 worden
herhaald?
Laten wij van onzen kant al het moge lijke
doen om dit te voorkomen, In de eerste plaats
door de Internationale organisatie, welke op
den duur alleen In staat is den vrede te
handhaven te versterken.
Het geloei der toeschouwers hield nog even
aan, maar aangezien men grootendeels zün zin
had gekregen, verstomde het rumoer allengs.
Uit protest weigerden echter verschillende ad-
spirant-filmsterretjes aan het daarop volgend
filmbal mee te doen. Zoo eindigde het film-
sterrenfeest. dat stellig geen propoganda voor
de filmkunst kan worden genoemd.
De stakende arbeidsters' van een naalden fabriek in Philadelphia verbreken de
politie-afzetting voor de fabriek
hunner
heffen,
hervat.
De politie te Oostwold (Or.) heeft bij een
inval in het huis van een arbeider aldaar een
geheime distilleerderij ontdekt. De aanwezige
toestellen en een hoeveelheid gedistilleerd wer
den In beslag genomen. De bewoner werd ge
verbaliseerd.
DEN HAAG. 2 Sept. Leidster A. Geslaagd
<L
AMSTERDAM, 3 Sept. Naar wij vernemen
is de echtgenoote van den circus-directeur Sar-
rasanl na een zeer smartelijk lijden Vrijdag te
Breslau overleden. Voor de onderneming is de
dood van deze vrouw een zwaar verlies, daar zij
de verzorgster der dieren was. 's Morgens was
zij steeds het eerste In de stallen en 's avonds
laat na de voorstelling was zij de laatste die
een rondgang" langs de hokken van de dieren
maakte. Zij was een ware dierenbeschermster.
V
De Zaandamsche politie heeft in een kosthuis
aldaar de matrijzen gevonden voor het maken
van valsche rjjwielplaatjes. benevens twee plaat
jes voor het dienstjaar 1933-1934 en twee van
1932-1933.
De vermoedeUJke dader W. V.. van huis uit
een Rotterdammer, was echter gevlogen. Tot zijn
aanhouding is bevel gegeven.
Zondagavond omstreeks kwart over acht Is 'e
Schtebroek ter hoogte van ..Buitenzorg" een
T.O.D.-bus welke In de richting Rotterdam reed.
In de Ringvaart gereden.
De acht passagiers. vijf dames en drie heeren,
benevens de chauffeur C. Boonder uit Rotter
dam slaagden er In. met behulp van den heer
p Blanken, die vanuit zijn woning het ongeval
zag gebeuren, den vasten wal te bereiken.
Niemand bleek letsel te hebben bekomen. De
oorzaak van het ongeval moet worden geweten
aan een gebroken stuurstang De bus 13 niet be
schadigd en Is In den loop van den avond ge
licht.
Zondag werd door den heer H. Lindeboom te
Olst. terwijl hjj aan het visschen was, uit de
IJssel alhier opgehaald een zakportefeuiUe, In
houdende een bedrag van 755.aan bank
papier.
Dat Is natuurlijk uitstekend. En ook Is het
nuttig en noodig de werkelijke gevaren te slgna-
leeren, welke den vrede bedreigen.
Maar laat men van den anderen kant ook
niet al te veel en il te dikwijls alarm slaan.
Men werkt daardoor juist het oorlogsgevaar
in de hand, zooals de ervaring van vóór 1914
heeft geleerd.
De wapen-lndustrie voer er wel bjj, wanneer de
wereld telkens werd opgeschrikt en voortdu
rend in onrust gehouden door sensatle-berlch-
»en. En regeeringen, die het noodig oordeelden
de strijdkrachten in het eigen land weer eens
wat hooger op te voeren, maakten ijverig van
die berichten gebruik om hun doel te bereiken
waaruit de fatale wedloop in bewapening ont
stond.
Daarom, al is waakzaamheid in onzen roerlgen
tijd geboden, die waakzaamheid brengt ook mee,
dat niet ai te ontijdig en al te goedgeloovig
wordt aanvaard, hetgeen over een komenden
oorlog wordt beweerd en met aplomb voorspeld.
Wie in waarheid den vrede wil denkt en spreekt
niet steeds over oorlog.
En wie hem reeds in de naaste toekomst
Het met veel tam-tam aangekondlgde fllm-
sterrenfeest, ter verkiezing van nieuwe Neder-
landsche filmsterren, door een locaal filmblad
uitgeschreven, is niet zonder Incidenten verloo-
pen. De zalen van den Dierentuin, waar het
festijn werd gehouden, waren Zondagavond
goeddeels gevuld met adspirant-filmsterren en
hare families, die allen in groote spanning wa
ren wie de gelukkige zou zijn, welke door een
uitgebreide jury tot filmkoningin zou worden
gekroond, met het oanlokkeljjke vooruitzicht
een engagement bij een Nederlandsche film
maatschappij te krijgen en wie weet..,. Neu-
Babelsberg of.... Hollywood in het verschiet!
Nadat in den loop der week Inbraak was ge
pleegd in het theehuis van Amsta te Abcoude,
waar slechts enkele dubbeltjes meegenomen
werden, is in den nacht van Zaterdag op Zon
dag ingebroken in de RK Kerk aldaar. Dit is
de derde keer binnen enkele maanden tüds. Dit
keer zijn de dieven binnengedrongen door het
uitsnijden van een dakvenstertje, waardoor zij
zich naar beneden hebben laten zakken. De deur
naar de kerk was gemakkelijk te openen. Ach
tereenvolgens hebben zü alle offerblokken open
gebroken en het zich daarin bevindende geld
meegenomen. De blokken waren juist een paar
dagen van tevoren geledigd. Het voornaamste
doel van deze Inbraak is blijkbaar geweest de
heilige vaten, die In het Tabernakel opgeborgen
zijn te rooven Met alle macht hebben de daders
getracht het tabernakel open te breken, hetgeen
niet gelukt is. De deuren waren echter later
met den gewonen sleutel onmogelijk meer open
te krijgen, zoodat dit groote moeite gaf bU het
uitdeelen der H Communie op Zondagmorgen.
Het Tabernakel van het Maria-altaar is ge
heel opengebroken en daaruit hebben de dieven
de H. Ollebusjes, voor de zieken bestemd, mede
genomen.
Zaterdagnacht hebben voorbijgangers een paar
verdachte individuen bij de kerk zien staan en
daarvan aan den nachtwacht kennis gegeven.
Een groote helsch spektakel als ontstond
toen eindelijk te middernacht de jury den uit
slag bekend maakte, nebben wjj nimmer bijge
woond. De keus, welke de heeren, na uren
peinzen, ten slotte hadden geoaan, was naar
het algemeen oordeel van het publiek wel de
slechteste welke zij had kunnen doen. Toen de
..gelukkige” fllmsterkampioene voor het voet
licht werd gebracht om met een toespraak te
worden gehuldigd, brak een waar pademonium
los. Ooverdoovend geschreeuw en gefluit, dat
minutenlang aanhield, overstemde alle wan
hopige pogingen der verschrikte juryleden om
zich verstaanbaar te maken. Het geloei om een
adre dame, die men wel de eer waardig keurde,
hield aan, terwijl de gekozene luid werd uit
gefloten.
De op alle mogelijke wijze uitgejouwde Jury
nam eindelijk In arrenmoede een kloek besluit
en verscheen metdrie dames filmkampioe-
nen tegelijk, die alle drie werden bekroond.
Eén filmster voor schoonheid, één voor charme,
en één voor tooneelspeelkunst. Een oplossing
Salomo waardig.
In den nacht van Zaterdag op Zondag om
één uur. juist na het sluiten van de kermis,
ontstond brand in den stoomcaroussel van den
heer J. Slpkema te Winsum. In een oogwenk
sloegen de vlammen zoo hoog op. dat de ge-
heele caroussel een reusachtige vuurzee was
Doordat de caroussel gelukkig apart stond,
hebben de vlammen zich niet aan de andere
krarhen medegedeeld. De brandweer richtte
vier stralen op de vuurzee, doch moest zich
weldra beperken tot T nat houden van de be
lendende hulzen en kramen. De inrichting is
geheel uitgebrand De oorzaak van den brand
is niet bekend. Men vermoedt, dat een bran
dende sigaar Is weggeworpen en In een hoop
serpentines is
dekt de schade.
zelfs onvermijdelijk noemt, laadt zij het
dan onbedoeld koren op den molen van
mllltalristen en wapenfabrikanten, die niets
liever willen, dan zijne onafwendbaarheid te
hooren verkondigen.
Het was o.m. Struycken, die daarop indertijd
met nadruk gewezen heeft en die hU was
lang niet de eenlge waarschuwde tegen de
bedenkelijke mentaliteit, welke uit de telkens
herhaalde oorlogsgeruchten ontstaat.
De Westlandsche bloemen- en fruittentoon-
stelling te Honselersdijk de vorige week gehou
den, heeft het record geslagen van alle voor
gaande Westlandsche tentoonstellingen, wat
het bezoek betreft.
In het Westland zijn in de laatste Jaren
reeds diverse tentoonstellingen gehouden, die
evenwel lang niet zooveel bezoekers hebben ge
trokken als ditmaal bet geval was.
Toen Zaterdagavond de tentoonstelling werd
gesloten, was zij in de afgeloopen vijf dager,
door pl m. 3500 personen bezocht. Uit alle oor
den van ons land zjjn de belangstellenden ge
weest.
Het Westland heeft met deze tentoonstelling
wel eer Ingelegd.
Als attractie voor het filmfeest, aldus vertelt
...De Telegraaf”, kwam eerst het optreden van
Charlotte Ander, de Berlijnsche filmster, die
een liedje zong en een paar vriendelijke woor
den zei.
Dimiddels had de vrijwel onbekende jury
zich achter veel paperassen op het tooneel aan
een lange tafel genesteld en kwam het groote
moment van het feest. De voorstelling der 23
adspirant-filmsterret jes In. strandpyama’s
Een voor een werden de meisjes op het podium
aan den volke vertoond waarbij de aardigsten
met luid applaus werd enbegroet en de minder
door de natuurgezegenden in een pijnlijk stll-
correspondentie-bureaux werden hier- zwijgen voorbijgingen. Er werd vervolgens ge
danst en gezongen, waarna de candidaten voor
het ..filmsterkampioenschap van Nederland"
opnieuw ten tooneele werden gevoerd, nu naar
de laatste mode gekleed, terwijl de jury, met
groote potlooden gewapend, in moeizaam pein
zen de kwaliteiten der 23 mededingsters naar
den eere-titel beoordeelden.
niet minder dan 1600 bladen, dus de helft van
alle Duitsche kranten.
Aldus werd in Dultschland stemming gemaakt
tegen de Republiek, tegen de democratie en
andere bü Hugenberg niet in den smaak val
lende instituten. Zoo schreef een journalist
Adolf Stein ih ratelenden stijl zijn weekbrie
ven, met feuilletonlstische. r^ger zeer politiek
toegespitste, schilderingen over het onzedelijke
Berlfjnsche leven en over de wangedragingen
van de Republiek. Die brieven werden aan de
bladen gezonden door den „Deutsche Presae-
dlenst’". een der onderdeelen der T. U.
Maar Hugenberg trachtte zijn Invloed op de
pers en daardoor op de openbare meening.
nog op andere wijze te versterken door geld
te leenen. (Slot volgt).
Vrijdagavond omstreeks half tien brak
felle brand uit in de klompenfabriek van den
heer Vtncken te Stevensweerd. De fabriek
brandde totaal uit. evenals het daarnaast ge
legen woonhuis van den heer Van Riet. De
woning van de weduwe Sangers werd gedeel
telijk door het vuur vernield.
Vrijdagnacht had de onbewaakte overweg
nabij Stompwijk bijna weer een menschenleven
geëischt. Toen de rijwielhandelaar M. K. uit
’s Gravenzande tegen middernacht met zijn
auto den overweg tusschen Nootdorp en Stomp-
wijk wilde passeeren, zag hij plotseling den
laatsten trein uit Gouda aankomen. Een bot
sing was niet meer te vermijden. Juist bijtijds
zag de bestuurder nog kans uit den wagen te
springen; zijn auto echter werd totaal ver
splinterd. Gelukkig had K geen letsel bekomen,
doch begrijpelijk was hü van het gebeurde zeer
overstuur.
De Rijkspolitie heeft van -n aantal Urker vls-
schers, die zonder vergunning op het Ijsselmeer
hun bedrijf uitoefenen, de netten in beslag ge
nomen. Het betreft hier een vergunning. welke
voor het visschen op het Ijsselmeer vereischt
i en welke f 7.50 kost. Een aantal vlsschers,
die van meening warefi. dat het Ijsselmeer bin
nen eenlge jaren zou zijn leeggevischt. heeft
deze vergunning niet aangevraagd binnen den
daarvoor gestelden termijn. Hoewel de meesten
na dien termijn wél een vergunning hebben
aangevraagd, wordt deze thans niet meer aan
l.en verstrekt, weshalve zij strafbaar zijn. Er
wordt op het oogenbhk op het Ijsselmeer druk
gevischt en de vangst valt zéér mee. Het is
daarom te begrijpen, dat er groote verslagen
heid heerscht In de rijen van hen. wier brood
winning door de beslaglegging is ontnomen. Er
worden ernstige moeilijkheden verwacht.
.7
In den afgeloopen nacht ruim 12 uur heeft
zich in de 8t. Wlllibrorduastraat nabij het café
van Netten in de Heide te Oss weer een ern
stig drama afgespeeld. In genoemd café schunt
twist te hebben plaatsgehad tusschen eertge
personen en toen na sluitingstijd te midder
nacht het café moest worden ontruimd werd
de ongeveer 40-jarige gehuwde O van Lieshout
uit Oss overvallen. Het slachtoffer kreeg eenlge
messteken In de hartstreek en zakte Ineen. HU
overleed spoedig.
De marechaussee uit Oss en dokter Stolz uit
Oss waren spoedig ter plaatse, doch laatstge
noemde kon geen hulp meer verleenen en slechts
den dood constateeren. Het lijk van het slacht
offer ia per brancard naar het St. Anna zieken
huis te Oss overgebracht.
De verslagene laat een vrouw en vier kin
deren achter.
Als vermoedeUJke dader heeft de marechaus
see gearresteerd een zwager van het slacht
offer. een zekere P. v. R. uit Oss. die naar de
marechaussee kazerne is overgebracht.
Nabij den Bergschenweg heeft eveneens een
vechtpartij plaatsgehad, waarbij een zekere Koo
ien zoodanig werd gewond, dat hü naar het
St. Anna zlelynhuls moest worden overgebracht.
HU kon evenwel, na verbonden te zUn, naar
huls worden gebracht.
Namens den Minister van Economische Za
ken maakt de Regeeringscommissaris voor de
uitvoering van de Garantieregeling 1933 ten
behoeve van de kippen- en eendenhouderU be
kend. dat de uitkeering volgens de garantie
regeling voor de week van 4 t.m 9 Septem
ber is vast ges te ld op 30 cents per 100 stuks uit
te voeren versebe kippeneieren, tot een gewicht
van maximum 50 K.G. per 1000 stuks en op 30
cents per 100 stuks uit te voeren versche een
deneieren.
Nu wilde men ook trachten, op de flnantieel
sterkere pers invloed uit te oefenen. Daarvoor
werden opgericht of overgenomen bureaux, die
de kranten voorzien van nleuwsberlchteh, (zoo
als onze Vaz Dias), waarin al een zekere ten.
dez zou kunnen wbrden gelegd, maar ook met
artikelen, die de uitgevers, kant en klaar ge
zet, in hun drukkerij voor een klein prUsje ont
vingen. Zoo konden ze op zetterij en redactie
besparingen maken.
Het centrum van dezen correspondentie- en
nleuwsberlchten-dienst vormde de „Telegra-
phen-Unlon”, staande onder leiding van....
Hugenberg.
Om niet al te duidelUk te laten blijken,, van
waar het geld kwam, nam hjj van het Westend-
Verlag G m.b.H, de meerderheid der aandeelen
voor de zware Industrie over, en finan
cierde zoo, langs een omweg, de Telegraphen-
Union.
De zaak werd echter eerst groot, toen hij in
1921 een ander Berlünsch Correspondentle-bu-
reau, de Dammert Verlag Gm b.H. kon opkoo-
pen en met de T. V. vereenigen. Deze Dam-
mert-Verlag had 75 journalisten in haar dienst,
en 250
omheen gegroepeerd, zoo de in 1922 door Hu
genberg opgerichte „Wlrtschaftsstelle der Pro-
vinzpresse” (Wlpro).
Dit alles bedoelde: openbaar-meenlngsfabrl-
catie engros. De Telegraphen Union verzorgde
De Rijkswaterstaat heeft aan de NV Chris
tian! en Nielsen's Gewd&end Beton .Maatschap
pij opgedragen het maken van twee gewapend-
beton viaducten in den nieuwen Rijksweg Am-
sterdam-Den Haag bjj Oegstgeest voor f44.470.-.
ze zUn de Het weekblad de „Vrljzinnig-Democraat"
maakte in zUn jongste nummer gewag
oorlogsgeruchten uit den jongsten tijd
Een Amerikaansch gedelegeerd^ ter tarwe-
conferentle te Londen heeft, volgens Reuter, bü
zUn terugkeer in de Ver. Staten niets meer of
minder verklaard, dan dat de oorlog in Europa
dreigt en niet is te vermUden.
HU zou daaraan o.m. nog hebben toegevoegd,
dat de toestand gelUk is aan dien van 1913 en
dat er geen oprecht verlangen naar de» vrede
in Europa is.
De groote massa's willen geen oorlog, maar
zü. die aan het bewind zUn die „zü” klinkt
wel wat erg algemeenwillen den vrede
slechts, om zich op den komenden oorlog te
kunnen voorbereiden.
Ook de „Times" van 4 Augustus zag naar
dr V. D. schrijft een onrustbarende overeen
komst tusschen het heden en 1914.
En in een ander blad van bevriende zUde
aan dr. V. D. toegezonden stonden allerlei
bUzonderheden te lezen over de omvangrUke
wUze. waarop Dultschland zich toelegt op de
fabricage van oorlogstuig, met name van gas
sen en vliegtuigen, terwUl voorts een lijst werd
overgelegd van buitenlandsche firma’s, die even
eens oorlogstuig fabrlceeren.
De „Vrijzinnig Democraat" teekent hlerbü aan;
Onze Romelnsche correspondent seint ons
d.d. 2 Sept.
De pelgrims der K.J.M.V. zUn gisteravond te
Rome aangekomen Zü brachten heden de
jubileumsbezoeken aan St. Pieter en Santa
Maria Maggiore
Morgenochtend zal er een H Mis worden op
gedragen in de Catacomben Alles wel!
de abonné’s. Maar het groote gevaar, dat hier-
I In schuilt, Is. dat de krant, aldus geëxploiteerd,
geneigd is met den waalenden wind mee te
I gaan, en zich willoos overgeeft aan de massa-
I psychose, wat vooral bü dreigend oorlogsgevaar
niet zonder ernstige bedenking is.
Daarom waren voor krantenuitgevers vooral
geliefd, de zgn. neutrale plaatselüke en dis
tricts-bladen. In 1925 waren er Van de 3152 tn
Dultschland verschUnende dagbladen 1635 par-
ÜJloos, het type „Generalanzeiger”, dat wU in
ons land van oudsher ook kennen. In politiek
I opzicht zijn ze echter juist daarom van zoo
groot belang. De groote partübladen worden
door een in totaal veel kleiner aantal, en dan
ook nog meer kritische, lezers gelezen. De
plaatselUke „neutrale” bladen die vaak on
bemerkt toch een bepaalde politieke richting
protegeeren, hebben veel meer lezers en daar
door ook veel meer advertenties; i
meest winstgevende dagbladondernemingen
Juist bü deze bladen deed zich reeds voor den
oorlog het concentratie-verschUnsel voor. De fa
milie Huck bUv. bezat reeds een dozijn groote
Generalanzelgers. Het vermogen van den stich
ter van dit concern. August Huck. werd bü zUn
dood in 1911 op tien mlllioen Mark geschat.
De meest geniale van de Duitsche dagbladon-
dememers was August Scherl, die n klein week
blad te BerlUn in dertig jaren opgewerkt had tot
een dagblad met meer dan 200.000 abonnés, de
Berliner Lokal-Anzelger. Van het kapitaal (20
mlllioen M.) van de August Scherl G m.b.H, be
zat hü de meerderheid: 11.920 000 M. Maar hü
was een echte plannen-maker, wat hem tenslot
te veel geld kostte. In 1913 bood hU dan ook voor
nominaal 8 mlllioen M aandeelen te koop aan
den RUkskanselier von Beth-
- niet zonder bijbedoeling
Ie waarschUnlUke kooper zou zUn Ru-
i, jfer afwering van dit Joodsche ge-
wendde de Regeerlng zich o.a. tot twee
Op bUna 74-jarigen leeftUd is. na voorzien te
z.jin van de laatste heilige sacramenten, te
Helden overleden de heer O. M. F. Haffmans,
notaris te Helden en oud-lid der Eerste Kamer.
De heer Oscar ..i.iria Franc! _us Haffmans
werd geboren op 5 September 1859 te Helden-
Dorp. HU bezocht het gymnasium te KatwUk
en studeerde vervolgens voor candldaat-notaris.
De thans ontslapene werd gekozen tot lid der
R. K. fractie der Prov. Staten van Limburg
en den gemeenteraad van Helden. In 1903 werd
hU benoemd tot lid der Eerste Kamer.
de dames: S. Schatteleün. M Jansen. Th.
Laan, W Bart. H. Sinds. H. Eykenbroek.
Coupeuse: B. M J. Paardekooper. J. C. H.
Paardekooper, H. J. v. d. Veld, M. J. A. -Rot
tier. 8. C. C. Beyerbergen V. Henegauen. M.
Voorham, M. C. A. ZuyderwUk. M. J. Over-
gauw. te Den Haag; M. Bakker. Bergen; M.
C. Derriks. C. O. M. v. Nlekerk, Warmond; M.
JA W. Versteege, C M. Borst. M. C. Broers,
M Koeman, L. Hylkema, Hoorn; G. C. v.
Loon. Bergen op Zoom; Th. v. d. Raadt. A. M.
C. Visser. Bennebroek; 8. L M. Danlëlsche,
Middelburg.
BU de VrUdagmiddag gehouden conferentie
tusschen de directeuren der .J3ujato’’-sigaren-
fabriek te Culemborg en de hoofdbesturen der
drie werkliedenorganisaties, werd volkomen
overeenstemming bereikt en zegden de pa
troons toe. dat zU voortaan de arbeidsovereen
komst zullen nakomen. Door den Modernen,
den R. K. en den Federatieven Bond zal van
elk een arbeider worden aangewezen om de na
leving der contracten te controleeren.
De stakers hebben daarop besloten, op advies
resp hoofdbesturen, de staking op te
zoodat Maandagmorgen het werk is
handen kwamen van kapitaalkrachtige, en dus
ook meer onafhankehjke uitgevers.
Het dagblad, vroeger de tribune van enkele
politieke publicisten, of het werktuig van ver
mogende politici, werd nu een finantieele on
derneming, die aan de abonné’s niet veel ver
dienden, maar des te meer aan de adverteer
ders. Het gevaar ontstond daardoor, dat de dag-
blad-ultgever flnantieel afhankelUk werd van
de groote adverteerders, waaronder ook althans
vroeger, behoorden industrieelen en bankiers,
die in de dagbladen de balansen, oproepingen
tot aandeelhoudersvergaderingen, emissies e.d.g
publiceerden, en daardoor ook wel Invloed
trachtten uit te oefenen op den inhoufl van die
kranten.
Maar ook die invloed daalde, naarmate de
dagbladen in steeds kapltaalkrachtiger handen
kwamen. Thans is dan ook het publiek wel ge
neigd. den invloed van de adverteerders op
den Inhoud der kranten te overschatten Wel
bestaat die invloed nog op kleinere bladen, die
er flnantieel moellUk voorstaan. Een dagelUks
adverteerend groot warenhuis kan wel onwelge
vallige artikelen en berichten uit zulk een dag
blad verwUderd houden.
In' Dultschland behoort tot de groot-adver-
teerders ook de Overheid. Aan onwelgevallige
bladen worden deze advertenties onthouden
Zoo hebben de Pruisische Landraden steeds
grooten ook politieken invloed op de plaat
selUke bladen gehad: de conservatieven maak
ten daar In verkiezingsdagen stevig gebruik
van!
Zoo blUkt, dat de beste waarborg voor de on-
afhankelUkheid van de pers is een goede fi
nantieele grondslag en een behoorlUke sala-
rieerlng van de journalisten. En wUl de goede
finantiën moeten voortkomen uit de adverten-
tie-kolommen, is juist een breede en sterk ge
varieerde kring van adverteerders de beste I
waarborg voor de onafhankelUkheid van een
dagblad. BU Ullstein, Mosse, en vroeger ook bU
Scherl, deed zich dan ook zelfs het geval voor,
dat eenzelfde uitgever bladen van ver uiteen
loopende richtingen uitgaf. Hü wilde een zoo
groot mogelüken lezerskring: het aantal lezers
bepaalt de waarde der advertenties. Daarom
moesten zün dagbladen zóó geschreven worden,
dat de inhoud naar den smaak der abonné s
was. Zoo kwam er deze wisselwerking: de abon
né’s oefenen Invloed uit op den inhoud der
kranten, en deze oefenden weer Invloed uit op
angs verschillende wegen trachtte, naar
wü zagen, het geld in Dultschland
vloed uit te oefenen op de politiek.
Nog één weg moeten wü beschouwen,
dan nemen we afscheid van Dultschland.
eens een kükje in FrankrUk te gaan nemen
Die weg loopt over de pers.
De Invloed ten goede of ten kwade op
het politieke leven van een volk, uitgeoefend
door de pers, kan moellük worden overschat
De felle partU-propaganda. in dagen van
verkiezingen, heeft ongetwüfeld Invloed op den
uitslag. En wül die propaganda uiterst kost
baar is. ligt dus ook daar een weg. waarlangs
men met geld op de politiek invloed kan
uitoefenen. Maar veel grooter, veel intenser is
de Invloed, die van de pers uitgaat, hetzü het
groote dagbladen betreft, hetzü lokale bladen
en weekbladen. Niet ten onrechte is beweerd,
dat de invloed van de groote pers geringer is.
dan die van de kleine. Men ziet dit vooral zeer
duidelUk in ons eigen land. De meeste groote
dagbladen behooren tot de liberale richting. En
wat blükt van hun invloed bü de verkiezingen?
In het algemeen kan men wel dit zeggennaar
gelang een dag- of weekblad zich richt tot
meer eenvoudige lezers, is zün invloed groo
ter. En dat vooral In Dultschland en in ons land
waar regel is. dat men zich op een dagblad
abonneert. En de meesten zün slechts geabon
neerd op één dagblad, dat daardoor op de denk- I
wüze van die lezers vanzelf en schier onge
merkt een grooten Invloed krügt. Anders is dit Hü deelde aan
in landen als FrankrUk. Engeland. België, enz., mann-Hollweg
waar het aantal vaste abonné’s op de dagbla- mee, dat de
den betrekkelük gering is. Men koopt wel ge- dolf Mosse.
woonlük eenzelfde blad, maar komt er toch veel vaar
gemakkelüker toe. ook eens een ander dag- Keulsche bankiers Simon von Oppenhelm, (van
blad te lezen. Vandaar de ren. om zoo vroeg de flrma Salomon Oppenheim) en Louis Hagen,
mogelük uit te komen, en op de eerste blad- dle echter voorheen Levy heette! Zoo brachten
züde een of ander sensatie-nleuwtje te plaat- 59 geldschieters 10 mlllioen M. büeen. om de
sen. Artikelen verhuizen in die bladen dan ook nominale 8 mlllioen M. aandeelen te koopen.
gewoonlük naar de binnenzüde. maar.... met recht van wederlnkoop voor
Maar, eenmaal vaststaande, dat de pers op Scherl, wat den heeren later nog enkele extra-
de vorming der pudteke opinie grooten Invloed millloenen kostte, toen ze Scherl kwüt wilden,
heeft, en daardoor dB de politiek, is het begrü- Maar die 59 Regeerlngsmaecenassen groo-
pelük, dat ook langs dezen weg men met geld tcndeels bankiers en groot-industrleelen had-
heeft getracht invloed te koopen. den van krantenexploitatie weinig verstand. De
In den „goeden ouden tijd" ging dat vrü on- verliezen werden steeds grooter. De Pruisische
gegeneerd, door feltelüke omkooping van de Regeerlng sprong met 2 mlllioen M. bü, om het
journalisten. Zoo was het weinig loffelük ge- Scherl-bedrüf te saneeren.
brulk in Dultschland, van Metternich tot in Een druppel in den brouwketel. Tenslotte
Bismarcks tüd. Maar meer nog dan voor de wendde men zich in 1915 tot verschillende Rün-
blnnenlandsche politiek waarop men al door Westfaalsche grootindustrieelen, o.a Krupp,
middel van de censuur Invloed kon uitoefenen die door den oorlog! zün nettowinst van
had men met deze omkooperü het oog op 33.9 mlllioen in 1913 had zien stügen tot 86.4
de buitenlandsche politiek. Zoo ontvingen de mlllioen in 1914, en deze heeren zeiden niet neen
meeste Duitsche bladen geheime ondersteunin- Ze belastten den Directeur-generaal van Krupo.
gen van de Lands-regeeringen. Bü het vast- Alfred Hugenberg, met de reorganisatie van
stellen der salarissen hield de uitgever er al de Scherl-uitgeverU. sinds eenigen tüd ge
vast rekening mee, dat de redacteuren derge- naamd „Deutsche Verlagsvereln". De heeren
lüke doceurtjes plachten te ontvangen; vaak namen er voor 6.1 mlllioen aandeelen in. maar
echter was de uitgever tevens hoofdredacteur, met dubbel stemrecht en met de meerderheid
Maar moeilüker werd dit, toen in de tweede in het college van commissarissen. Zoo kreeg
helft van de 19e eeuw verschillende bladen In de zware industrie de absolute meerderheid in
de grootste Duitsche dagbladonderneming, die
I het kernstuk werd van het latere groote Hu-
genberg-concem
Het politieke gevolg bleef niet uit. De vroe
gere neutrale, maar Regeeringsgezinde Berli
ner Lokal-Anzeiger, tot dan steeds achter von
Bethmann-Hollweg staande, kwam in 1917 te
gen hem In oppositie en streed met begeeste
ring, na de bekende Rüksdagmotie van 1917.
voor den veroveringsoorlog, wat wel het meest
overeenkwam met de doeleinden, nagestreefd
door de bewapenings-industrie, wier leden
toevallig! Juist de meerderheid in deze uit
geverszaak hadden! 4
Ongeveer tegelükertüd werd met geld uit
dezelfde beurzen de Ala opgericht, d.w.z. de
„Auslands-Anzeiger G.m.b.H.”, opgericht,
een schünbaar doodonschuldig advertentie-bu-
reau. Men wilde daarmee bereiken, dat de ad
vertenties der zware Industrie vooral geplaatst
zouden worden in bladen „die niet schromen,
met beslistheid het vaderlandsche standpunt te
verdedigen en een krachtige nationale politiek
te voeren, zonder steeds angstig te gewagen van
de uitwerking op het buitenland, of het massa-
instinkt in het binnenland in het gevlü te ko
men."
Zoo trachtte men, door het al of niet gun
nen van advertenties, ook Invloed uit te oefe
nen op de kleine, zwakkere pers. De bladen, die
in den geest der bewapenlngsindustrie geschre
ven werden, kregen als belooning advertenties
De Ala werd daarna vereenlgd met het groo
te advertentie-bureau Haasenstetn und Vogler,
waartoe het advertentle-agentuur Daube reeds
behoorde. De eerste subsidieerende Industrieelen
maakten tenslotte er nog een aardig winstje
mee. om van het Indirecte voordeel niet te
spreken!
Thans kwam het op de filmische eigenschap
pen aan. De 23 meisjes moesten stuk voor stuk
een proef afleggen, waaruit haar kwaliteiten
aan de jury moesten blüken. De opdracht van
de filmsterretjes was uit te beelden hoe zü
voor de film zouden reageeren, als zü in de
zaalhaar denkbeeldigen echtgenoot met
een andere vrouw zagen zitten! Het was geen
kleinigheid waarvoor de „as. Greta Garbo’s”
zich bout portant geplaatst zagen. De mees
ten zochten het in .„verpletteiende blikken",
enkelen in huil- en lachbuien, welke de zaal
ongetwüfeld hevig zouden hebben ontroerd, als
het niet zoo belachelük was geworden.
Tot slot moesten de dames net doen of zü
een echte filmkoningin waren en demonstree-
ren hoe zü zouden reageeren op een grootsche
ontvangst door het publiek en daarbü een
kleine toespraak houden. Van de zenuwen wist
büna geen der meisjes zich verstaanbaar te
maken, te meer waar het in de zaal al rumoe
rig begon te worden doord al die poppekast.