I
I
HET GELD EN DE POLITIEK
Eerbied voor het
gezag
De Duitsche
pers
Kerkdiefstal
Oorlogsgedichten
N
I
MAANDAG 4 SEPTEMBER
STAKING IN EEN AMERIKAANSCHE NAALDENFABRIEK
Van het Vaticaan, 4 Augustus 1933.
Hoogwaardige Excellentie,
Tabernakel geforceerd
Broodwinning ont
nomen
O. M. F. HAFFMANS t
I
Oud-lid der Eerate Kamer
UIT DE CEL GEBROKEN
Stoomcaroussel te Wins vernield
VLIEGVELD TE DEVENTER?
I
STAKING OPGEHEVEN
Bestuurder bijtijds uit zijn wagen
gesprongen
van
BEZUINIGING TE ZAANDAM
Geheime distilleerderij ontdekt
I
INDISCHE POSTVLUCHTEN
9
I 1
BRAND OP EEN KERMIS
De Jonge Middenstand
te Rome
Reusachtig aantal pel
grims in Trier
Socialistische raadsleden voor de
vierschaar
Een klompenfabriek in
brand
Groot aantal bezoekers der
f. toonstelling
AUTO DOOR DEN TREIN
GEGREPEN
EEN GROOT SUCCES VOOR
HET WESTLAND
'J
I
Voor den derden keer binnen
enkele maanden ia inge
broken in de R.K. kerk
te Abcoude
Een verbinding tusschen Noord
en Zuid
„Niets zonder den
Bisschop”
Beslag gelegd op de netten van een
aantal Urker viaachera
W aar deer end schryven nament
Z. H. den Paua aan het Neder-
land ach Episcopaat
Rondom den Rijksdag-
brand
Mr. Pauwela geen verdediger
Van der Lubbe?
De stakende arbeidsters van een naaldenfabriek in Philadelphia verbreken de
politie-afzetting voor de fabriek
Maar de vrijheid wai van
korten duur
Onbekende man verdronken
Twee woningen werden mede een
prooi der vlammen
Alleen Zondag j.l. meer dan 1000
zieken en 100.000 vreemde
lingen
L
van
i
van
volgaarne
E.
KARD.
PACELLI
P. 8.
te
bericht
I
Van Uwe Hoogwaardige Excellentie
de toegenegene
en
om
vormde
staande onder leiding van....
Naar
ovgr
hunner
heffen,
hervat.
De ..Ijsvogel" is op de thuisreis in Djaak
aangekomen.
«O
EU
11
een
de politiek Invloed
intenser Is
fetzlj het
Dat is natuurlijk uitstekend. En ook is het
nuttig en noodig de werkelijke gevaren te slgna-
leeren, welke den vrede bedreigen.
Maar Iaat men van den anderen kant ook
niet Al te veel en Al te dikwijls alarm slaan.
irkt daardoor juist het oorlogsgevaar
ind. zooals de ervaring van vóór 1914
Te Schipluiden werd R. uit Delft gearresteerd,
wegens diefstal van een rijwiel. De man werd
in de cel aan den Hoorn Ingesloten. Na een
poosje kwam men evenwel tot de ontdekking,
dat hij uit de cel was gevlucht.
De politie ging op zoek en trof den man in
den polder aan en wist hem onder bedreiging
met de revolver opnieuw te arresteeren.
Naar aanleiding van het gemeenschappelijk
herderlijk schrijven over de moderne stroo-
mingen. uitgevaardigd door het Hoogwaardig
Episcopaat van Nederland en op Zondag 16 Juli
j-1. in alle kerken van den predikstoel voorge
lezen. mocht Z. II. Exc. de Aartsbisschop van
Utrecht een dankwoord ontvangen van Z. E.
kardinaal Paceili, Staatssecretaris van Zijne
Heiligheid den Paus, welk schrijven in vertaling
luidt als volgt:
Vrijdagnacht had de onbewaakte overweg
nabij Stompwijk bijna weer een menschenleven
geëischt. Toen de rijwielhandelaar M. K uit
's Gravenzande tegen middernacht met zijn
auto den overweg tusschen Nootdorp en Stomp
wijk wilde passeeren. zag hij plotseling den
laatsten trein uit Oouda aankomen. Een bot
sing was niet méér te vermijden. Juist bijtijds
zag de bestuurder nog kans uit den wagen te
springen; zijn auto echter werd totaal ver-
spllnterd. Gelukkig had K. geen letsel bekomen,
doch begrijpelijk was hij van het gebeurde zeer
overstuur.
De Rijkspolitie heeft een aantal Urker vis-
schers. die zonder vergunning op het Ijsselmeer
hun bedrijf uitoefenen, de netten in beslag ge
nomen. Het betreft hier een vergunning, welke
voor het visschen op het Ijsselmeer verelscht
I en welke f 7.50 kost. Een aantal vlsschers,
die van meening waren, dat het Ijsselmeer bin
nen eenige jaren zou zijn leeggevlscht, heeft
deze vergunnlg niet aangevraagd binnen den
daarvoor gestelden termijn. Hoewel de meesten
na dien termijn wél een vergunning htebben
aangevraagd, wordt deze thans niet meer aan
hen verstrekt, weshalve zij strafbaar zijn. ex
wordt op het oogenblik op het Ijsselmeer druk
gevischt en de vangst valt zeer mee. Het is
daarom te begrijpen, dat er groote verslagen
heid heerscht in de rjjen van hen. wier brood
winning door de beslaglegging is ontnomen. Er
worden ernstige moeilijkheden verwacht.
De afdeellng Zaandam der 8.D.AJ». zal in
haar eerstvolgende te houdeq vergadering voor
stellen dat den 8.D. raadsleden wethouder K.
Prins, wethouder L. Kelder en de heeren A.
G. Verbeek en L. Visser verzocht wordt hun
raadszetel te stellen ter beschikking van de
afdeellng Dit voorstel is een gevolg van de
houding der» bovengenoemde leden, die bij de
laatste begrootlngsherzlenlng hun stem gaven
aan de Invoering eener straatbelastlng. toepas
sing van-pensloen-premleverhaal en onderwjjs-
bezulnlglng.
Vrijdagavond omstreeks half tien brak een
felle brand uit in de klompenfabriek van den
heer Vlncken te Stevensweerd. De fabriek
brandde totaal uit. evenals het daarnaast ge
legen woonhuis van den heer Van Riet. De
woning van de weduwe Sangers werd gedeel
telijk door het vuur vernield.
De Westlandsche bloemen- en fruittentoon-
stelllng te Honselersdijk de vorige week gehou
den, heeft het record geslagen van alle voor
gaande Westlandsche tentoonstellingen, wat
het bezoek betreft.
In het Westland zijn in de laatste jaren
reeds diverse tentoonstellingen gehouden, die
evenwel lang niet zooveel bezoekers hebtoeq ge
trokken als ditmaal het geval was.
Toen Zaterdagavond de tentoonstelling werd
gesloten, was zij in de afgeloopen vijf dagen
door pl.m. 3500 personen bezocht. Uit alle oor
den van ons land zijn de belangstellenden ge
weest.
Het Westland heeft met deze tentoonstelling
wel eer ingelegd.
I
Nadat in den loop der week inbraak was ge
pleegd in het theehuis van Amstra te Abcoude,
waar Rechts enkele dubbeltjes meegenomen
werden, is in den nacht van Zaterdag óp Zon
dag ingbroken in de R.K. Kerk aldaar. Dit is
de derde keer binnen enkele maanden tijds. Dit
keer zijn de dieven binnengedrongen door het
uitsnijden van een dakvenstertje, waardoor zij
zich naar beneden hebben laten zakken. De deur
naar de kerk was gemakkelijk te openen. Ach
tereenvolgens hebben zjj alle offerblokken open
gebroken en het zich daarin bevindende geld
meegenomen. De blokken waren juist een paar
dagen van tevoren geledigd. Het voornaamste
doel van* deze inbraak is blijkbaar geweest de
heilige vaten, die in Jiet Tabernakel opgeborgen
zijn e rooven. Met alle macht hebben de daders
getracht het tabernakel open te breken, hetgeen
niet gelukt is. De deuren waren echter later
met den gewonen sleutel onmogelijk meer open
te krijgen, zoodat dit groote moeite gaf bij het
uitdelen der H. Communie op Zondagmorgen.
Het Tabernakel van het Maria-altaar is ge
heel opengbroken en daaruit hebben de dieven
de H. Ollebusjes, voor de zieken bestemd, mede
genomen.
Zaterdagnacht hebben voorbijgangers een paar
verdachte Individuen bij de kerk zien staan en
daarvan aan den nachtwacht kennis gegeven.
als onmiddellijke consequentie dient te worden
beschouwd. Weliswaar ligt het in de bedoeling
in de toekomst een luchtverbinding tusschen 't
Noorden en het Zuiden des lands tot stand
te brengen, doch het ligt het meest voor de
hand dat deze via het luchtvaartterrein m
„Twente” zal worden getrokken. Niettemin is t
voor elke stad van beteekenls gewenscht zich
tijdig op de toekomstige ontwikkeling van het
luchtverkeer in het algemeen en vap het lucht-
toerisme in het bijzonder in te stellen en uit dat
oogpunt dienen de plannen te Deventer dan ook
te woYden toegejuicht. Het spreekt vanzelf, dat
de K. L. M. terstond bereid zal woeden gevon
den periodiek passaglersrondvluchten vanaf het
nieuwe terrein te organiseereh. Het zeer be
scheiden vliegveldje, dat ten Oosten van de
stad gelegen is, biedt daartoe geen gelegenheid
niet minder dan 1600 bladen, dus de helft van
alle Duitsche kranten.
Aldus werd in Duitschland stemming gemaakt
tegen de Republiek, tegen de democratie en
andere bij Hugenberg niet in den smaak val
lende instituten. Zoo schreef een journalist
tyiolf Steln in ratelenden stijl zijn weekbrie
ven, met feuilletonlstische, maar zeer politiek
toegespitste, schilderingen over het onzedelijke
Berlijnsche leven en over de wangedragingen
van de Republiek. Die brieven werden aan de
«bladen gezonden door den „Deutsche Presse-
diénst". een “der onderdeden der T. U.
Maar Hugenberg trachtte z|jn invloed op de
pers en daardoor op de openbare meening.
nog op andere wijze te versterken door geld
te leenen. (slot volgt).
32 Jaar oud. lang 1.80 M.. flink postuur, ovaal
gezicht geen baard of knevel, bruin gebrand,
donkelblond haar, twee gouden kiezen in de
bovenkaak.
HU was in het bezit van een retourbillet
AmSterdam-Zandvoort. Op het strand lagen
ee grUs colbertcostuum en een beige regenjas.
De politie te Oostwold (Or.) heeft bU een
inval in het huls van een arbeider aldaar een
geheime distilleerderU ontdekt. De aanwezige
toestellen en eer} hoeveelheid gedistilleerd wer
den in beslag genomen. De bewoner werd ge
verbaliseerd.
Het weekblad de „VrUzinnig-Democraat”
maakte in zUn jongste nummer gewag
oorlogsgeruchten uit den jongsten tUd.
Een Amerlkaansch gedelegeerde ter tarwe-
conferentie te Londen heeft, volgens Reuter, bij
zUn terugkeer in de Ver. Staten niets meer of
minder verklaard, dan dat de oorlog in Europa
dreigt en niet is te vermUden.
HU zou daaraan o.m. nog hebben toegevoegd,
dat de toestand gelUk is aan dien van 1913 en
dat er geen oprecht verlangen naar den vrede
in Europa is.
De groote massa's willen geen oorlog, maar
zU, die aan het bewind zUn die klinkt
wel wat erg algemeen! willen den vrede
slechts, om zich op den komenden oorlog te
kunnen voorbereiden.
Ook de „Times” van 4 Augustus zag naar
dr. V. D. schrUft een onrustbarende overeen
komst tusschen het heden en 1914.
En in een ander blad van bevriende zUde
aan dr. V. D. toegezonden stondén allerlei
bUzonderheden te lezen over de omvangrUke
de firma Salomon Oppenheim) en Louis Hagen, w^ze- waarop Duitschland zich toelegt op de
fabricage van oorlogstuig, met name van gas
sen en vliegtuigen, terwUl voorts een lUst werd
overgelegd van bultenlandsche firma’s, die even
eens oorlogstuig fabriceeren.
De ..VrUzinnig Democraat” teekent hierbU aan
deze advertenties onthouden
Pruisische Landraden steeds
groeten Ook politleken invloed op de plaat
selUke bladen gehad: de conservatieven maak
ten daar in verkiezingsdagen stevig gebruik
van!
Zoo blUkt, dat de beste waarborg voor de on-
afhankelükheid van de pers is een goede fl-
nantieele grondslag en een behoorlUke sala-
rieerlng van de Jouwfalisten. En wUl de goede
flnantlën moeten voortkomen uit de adverten-
tle-koiommen, is juist een breede en sterk ge
varieerde kring van adverteerders de beste
waarborg voor de onafhankelUkheid van een
dagblad. BU Ullstein. Mosse, en vroeger ook bU
Scherl, deed zich dan ook zelfs het geval voor,
dat eenzelfde uitgever bladen van ver uiteen
loopende richtingen uitgaf. HU wilde een zoo
groot mogelUken lezerskring: het aantal lezers
bepaalt de waarde der advertenties. Daarom
moesten zUn dagbladen zóó geschreven worden,
dat de Inhoud naar den smaak der abonné’s
was. Zoo kwam er deze wisselwerking: de abon
né’s oefenen invloed uit op den inhoud der
kranten, en deze oefenden weer Invloed uit op
Te dien aanzien worden pogingen aangewend
om den steun van belanghebbende corporaties
te verkrUgen, om daarna met de werkzaam-
Zondagmiddag is aan het stille strand te
Zandvoort het lijk aangespoeld van een tot nu
toe onbekend gebleven persoon. In verband
hiermede verzoekt de politie té Zandvoort den
genen, die inlichtingen kan verschaffen zich
met haar in verbinding te willen stellen.
Het signalement van het slachtoffer luidt:
heden een begin te maken.
Voorts de. 1de men ons mede, dat het in de
bedoeling ligt van de K. L. M. een luchtverbin-
tusschen Noord en Zuid tot stand te brengen,
waardoor Deventer een kruispunt zou worden
op twee routes.
aanleiding van bovenstaand
de plannen van aanleg van een vliegveld
bU Deventer, deelt de K. L. M. méde, dat op
neming in het binnenlaifdsche luchtverkeer niet
Op bUna 74-jarigen leeftUd is, na voorzien te
zUn van de laatste heilige sacramenten te
Helden overleden de heer O. M. F. Haffmans,
notaris te Helden en oud-lid der Eerste Kamer.
De heer Oscar Maria Franc! cus Haffmans
werd geboren op 5 September 1859 te Helden-
Dorp. HU bezocht het gymnasium te KatwUk
en studeerde vervolgens voor candldaat-notaris.
De thans ontslapene werd gekozen tit lid der
R. K. fractie der Prov. Staten van Limburg
en den gemeenteraad van Helden. In 1903 werd
hif benoemd to^ljd der Eerste Kamer.
TRIER, 2 Sept. (Reuter) Het aantal
pelgrims, dat naar de oude stad Trier komt,
wordt zoo overstelpend groot, dat het stads
bestuur. in overleg met de geestelUkheid, heeft
moeten besluiten den stroom eenlgszlns
luwen.
Op JJ. Zondagavond alleen werden meer dan
1000 zieken aangedragen en het aantal van
bulten gekomen pelgrims bedroeg dien dag
ruim 100.000.
Onder hen bevond zich kolonel Theodore
Roosevelt, de oud-gouvemeur van de Phllip-
pUnen en-kapitein cSde. de Amerikaansoha
marlne-attaché in Brussel.
Tot dusver hebben in totaal meer dan'een
millioen menschen den H. Rok bezichtigd.
Op 10 September as. wordt de reliquie weer
van het Hoogaltaar van de Domkerk verwU-
derd en in den schrUn geplaatst.
de abonné’s. Maar het groote gevaar, dat hier
in schuilt, is, dat de krant, aldus geëxploiteerd,
geneigd is met den waalenden wind mee te
gaan, en zich willoos overgeeft aan de massa-
psychóse, wat vooral bU dreigend oorlogsgevaar
niet zonder ernstige bedenking is.
Daarom waren voor krantenuitgevers vooral
geliefd, de zgn. neutrale plaatselUke en dls-
tricts-bladen. In 1925 waren er van de 3152 in
Duitschland verschUnende dagbladen 1635 par-
tUloos, het type „Generalanzeiger”, dat wU in
ons land van oudsher ook kennen. In politiek
opzicht zUn ze echter juist daarom van zoo
groot belang. De groote partUbladen worden
door een in totaal veel kleiner aantaL en dan
ook nog meer kritische, lezers gelezen. De
plaatselUke „neutrale” bladen die vaak on
bemerkt toch een bepaalde politieke richting
protegeeren, hebben veel meer lezers en daar
door ook veel meer advertenties; ze zUn de
meest winstgevende dagbladondernemingen
Juist bU deze bladen deed zich reeds voor den
oorlog het concentratle-verschUnsel voor. De fa-
Onze Romeinsche correspondent seint ons
d.d. 2 Sept
De pelgrims der KJ.M.V. zün gisteravond te
Rome aangekomen. ZU brachten heden de
jubileumsbezoeken aan St. Pieter en Santa
Maria Maggiore.
Morgenochtend zal er een H Mis worden op
gedragen in de Catacomben Alles wel!
Men werk.
in de hand.--
heeft gewerd.
De wape^-industrle voer er wel bU, wanneer de
wereld telkens werd opgeschrikt en voortdu
rend in onrust gehouden door sensatie-berich-
ten. En regeeringen, die het noodig oorSeelden
de strUdkrachten in het eigen land weer eens
Wat hooger op te voeren, maakten Uverig van
die berichten gebruik om hun doel te bereiken,
waaruit de fatale wedloop in bewapening ont
stond.
Daarom, al is waakzaamheid in onzen roerigen
tUd geboden, die waakzaamheid brengt ook mee.
dat niet al te ontUdlg en al te goedgeloovlg
wordt aanvaard, hetgeen over een komenden
oorlog wordt beweerd en met aplomb voorspeld.
Wie in waarheid den vrede wil denkt en spreekt
niet steeds over oorlog.
En wie hem reeds in de naaste toekomst
zelfs «onvermUdelUk noemt, laadt zU het
dan onbedoeld koren op den molen van
mllita’irlsten en wapenfabrikanten, die niets
liever willen, dan zUne onafwendbaarheid te
hooren verkondigen.
Het was o.m. Struycken, die daarop IndertUd
met nadruk gewezen heeft en die hU was
lang niet de eenige waarschuwde tegen de
bedeülkelUke mentaliteit, welke uit de telkens
herhaalde oorlogsgeruchten ontstaat.
De heer J. M. van der Lubbe, te Lisse, deelt
aan de „Telegraaf” mede, dat hU mr. Fr.
Pauwels te Amsterdam gevraagd heeft het
verzoek om als verdediger op te treden van zUn
broeder Marinus van der Lubbe, den verdachte
van de brandstichting in het RUksdaggebovw
te BerlUn, als niet gedaan te beschouwen.
Dit verzoek trekt de heer J. M. van der
Lubbe in. Het aanwljzen van een verdediger
zou thans aan het Van der Lubbe-Comlté
overgelaten worden.
De heer Pauwels deelde echter mede niet
op de hoogte te zUn van deze verklaring. HU
zoü zich naar Lisse begeven om de kwestie
persoonlijk te onderzoeken. Of hU van de
verdediging afziet, zal nog nader moeten biU-
ken.
Naar wU vernemen, bestaan er plannen op
de Bergweide te Deventei* een vliegveld in te
richten. Weliswaar verkeeren deze plannen nog
in een voorloopig stadium, doch reeds is het
terrein van vege het ministerie van Waterstaat
in oogenschouw genomen en zou voor het be
oogde doel uiterst geschikt zUn bevonden.
Het veld moet geëgaliseerd worden, doch hier
aan zouden geen al te groot# kosten verbonden
zUn.
De financleele lasten bU een eventueele ex
ploitatie vormen begrUpelUkerwUs een der voor
naamste punten, welke onder oogen moet wor
den gezien.
Door toedoen van ZUn Hoogwaardige Excel
lentie den Apostolischen Internuntius bU bet
Nederlandsche Hof gewerd mU een exemplaar
van het gemeenschappelUk herderlUk schrUven,
dat door p en de andere Hoogwaardige Bls-
Sfhoppen^ van Nederland onlangs tot uw gees
telUkheid en geloovigen werd gericht. Dezen
herderlUken brief heb ik met de vereischte zorg
ter kennis gebracht van den Verheven Opper
priester. van Wien ik zoo even de opdracht ont
ving U zUn gevoelens van waardeering en zUn
gelukwensch over te brengen. Niets is Immers
meer in overeenstemming met de katholieke
leer, dan dat gU de geloovigen opwekt om volg
zaamheid en gehoorzaamheid te betoonen aan
hun wettige herders.
GU weet Immers zeer goed, hoe menigmaal
de H. Vader voor alle geloovigen, die in de Ka
tholieke Actie betrokken worden, maar vooral
voor de jongeren, vermanend de woorden her
haalt van den H. Martelaar Ignatius: „Niets
zonder den Bisschop”. Daar het toch de Katho
lieke Actie 'eigen is om ook de leeken aan te
sporen tot deelname aain het apostolaat der
Kerk naar buiten, zou van deze actie gezegd
moeten worden, dat zU van het haar gestelde
doel afweek, als zU zich niet overgaf aan de
leiding van de Bisschoppen, die door den H.
Geest zUn aangesteld om de Bisdommen te
besturen.
Daarom leeft in ZUne Heiligheid de blijde
hoop, dat uwe vermaningen zullen worden aan
vaard en in acht genomen, zooals het behoort,
en de H. Vader houdt zich er van overtuigd,
dat zulks zoowel den godsdienst als den Staat
zeer ten goede zal komen. Want waar de kudde
van Christus zich aanhankelUk toont aan haar
wettige Herders, daar blijkt de Katholieke Kerk
zeer bloeiend te zUn eifdaar hebben de woorden
hun doel bereikt, welke Christus, Onze Heer,
tot de Apostelen en door hen tot alle Bisschop
pen sprak: „Wie u hoort, hoort’ Mü”.
Steunend derhalve op deze verwachting, dat
die eenheid van geest, waarvan ik boven sprak,
bU U in de kudde van Christus steeds meer en
meer moge uitgroeien, schenkt de Verheven
Opperpriester aan U, ZUn Eerbiedwaardige
Broeders, en aan de ieder van U toevertrouwde
geestelUkheid en geloovigen, volgaarne zUn
Apostolischen Zegen.
TerwUl ik u dit mededeel noem ik mU met
passende hoogachting
BU de VrUdagmlddag gehouden conferentie
tusschen de directeuren der ,JSujato"-slgaren-
fabriek te Culemborg en de hoofdbesturen der
drie werkliedenorganisaties, werd volkomen
overeenstemming bereikt en zegden de pa
troons toe. dat zU voortaan de arbeidsovereen
komst zullen nakomen. Door den Modernen,
den R. K. en den Federatieven Bond zal van
elk een arbeider warden aangewezen om de na
leving der contracten te controleeren.
De stakers hebben daarop besloten, op advies
resp. hoofdbesturen, de staking op te
zoodat Maandagmorgen het werk is
die echter voorheen Levy heette! Zoo brachten
59 geldschieters 10 millioen M. bUeen. om de
nominale 8 millioen M. aandeelen te koopen,
maarmet recht van wederinkoop voor
Scherl, wat den heeren later nog enkele extra-
millioenen kostte, toen ze Scherl kwUt wilden.
Maar die 59 Regeeringsmaecenassen groo-
tendeels bankiers en groot-lndustrleelen had
den van krantenexploitatie weinig verstand. De
verliezen werden steeds grooter. De Pruisische
Regeerlng sprong met 2 millioen M. bU, om het
Scherl-bedrUf te saneeren.
Een druppel in den brouwketel. Tenslotte
wendde men zich in 1915 tot verschillende RUn-
Westfaalsche grootindustrieelen, o.a. Krupp,
die dooi* den oorlog! zUn nettowinst van
33.9 millioen in 1913 had zien stUgen tot 86.4
millioen in 1914, en deze heeren zelden niet neen
Ze belastten den Directeur-generaal van Krupo
Alfred Hugenberg, met de reorganisatie van
de Scherl-ultgeverU, sinds eenigen tUd ge
naamd „Deutsche Verlagsverein”. De heeren
namen er voor 6.1 millioen aandeelen in maar
met dubbel stemrecht en met de meerderheid
in het college van commissarissen. Zoo kreeg
de zware industrie de absolute meerderheid in
de grootste Duitsche dagbladonderneming, die
het kernstuk werd van het latere groote Hu-
genberg -concern.
Het politieke gevolg bleef niet uit. De vroe
gere neutrale, maar Regeeringsgezinde Berli
ner Lokal-Anzetger, tot dan steeds achter von
Bethmann-Hollweg staande, kwam in 1917 te
gen hem in oppositie en streed met begeeste
ring. na de bekende RUksdagmotie van 1917.
voor den veroveringsoorlog, wat wel het meest
overeenkwam met de doeleinden, nagestreefd
door de bewapenlngs-lndustrie. wier leden
toevallig! juist de meerderheid in deze uit
geverszaak hadden!
Ongeveer tegelUkertUd werd met geld uit
dezelfde beurzen de Ala opgericht, d wz de
„Auslands-Anzeiger G m.b.H.'’, opgericht,
een schUnbaar doodonschuldig advertentle-bu-
reau. Men wilde daarmee bereiken, dat de ad
vertenties der zware Industrie vooral geplaatst
zouden worden In bladen „die niet schromen,
met beslistheid het vadfriandsche standpunt te
verdedigen en een krapAtige nationale politiek
te voeren, zonder stëêds angstig te gewagen van
de uitwerking op het buitenland, of het massa-
instinkt in het binnenland in het gevlU te ko
men.”
Zoo trachtte men, door het ^1 of niet gun
nen van advertenties, ook invloed uit te oefe
nen op de kleine, zwakkere pers. De bladen, die
in den geest der bewapeningsindustrie geschre
ven werden, kregen als belooning advertenties
De Ala werd daarna vereenigd met het groo
te advertentle-bureau Haasensteln und Vogler,
waartoe het advertentie-agentuur Daube reeds
béhoorde. De eerste subsidieerende indwstrleelen
maakten tenslotte er nog een aardig winstje
mee, om van het indirecte voordeel niet te
spreken I
Nu wilde men ook trachten, op de finantleel
sterkere pers invloed uit te oefenen. Daarvoor
werden opgericht of overgenomen bureaux, die
de kranten voorzien valMUeuwsberichten, (zoo
als onze Vaz Dias), waarin al een zekere ten.
dez zou kunnen worden gelegd, maar ook met
artikelen, die de uitgevers, kant en klaar ge
zet. in hun drukkerU voor een klein prUsje ont
vingen. Zoo konden ze op zetterU en redactie
besparingen maken.
Het centrum van dezen correspondentie- en
nieuwsberichten-dienst vormde de „Telegra-
phen-Union”,
Hugenberg.
Om niet al te duldelUk te laten blUken. van
waar het geld kwam, nam hU van het Westend-
Verlag O m.b.H, de meerderheid der aandeelen
voor de zware industrie over, en finan
cierde zoo, langs een omweg, de Telegraphen-
Union.
De zaak werd echter eerst groot, toen hU in
1921 een ander BerlUnsch Correspondentie-bu-
reau, de Dammert Verlag Gm b H, kon opkoo-
pen en met de T. V. vereenlgen. Deze Dam-
mert-Verlag had 75 journalisten in haar dienst
en 250 correspondentle-bureaux werden hier
omheen gegroepeerd, zoo de in 1922 door Hu
genberg opgerichte „Wirtachaftaatelle der Pro-
vlnzpresse” (Wipro).
Dit alles bedoelde: openbaar-meenlngsfabri-
catie engros. De Telegraphen Union verzorgde
WU kunnen de Juistheid van die mede-
deellngen niet beoordeelen. Maar dat onom
wonden wordt Beschreven, dat Duitschland
zich Op die wUze woor den qprlog voorbereidt,
geeft te penken. Te meer nu ook van andere
zUde hef dringend gevaar van een oorlog
wordt erkend.
Zal de waanzin van 1914 in 1934 worden
herhaald?
Laten wU van onzen kant al het mogelUke
doen om dit te voorkomen, in de eerste plaats
door de internationale organisatie, welke op
den duur alleen in staat is den vrede te
handhaven, te versterken.
Generalanzeigers. Het vermogen van den stich
ter van dit concern, August Huck, werd bU zUn
dood In 1911 op tien millioen Mark geschat.
De meest geniale van de Duitsche dagbladon-
dememers was August Scherl, die ’n klein week
blad te BerlUn in dertig jaren opgewerkt h'ad tot
een dagblad met meer dan 200.000 abonnés, de
Berliner Lokal-Anzeiger. Van het kapitaal (20
millioen M.h van de August Scherl G m.b.H, be
zat hU de meerderheid: 11.920.000 M. Maar hU
was een echte plannenTmaker, wat hem tenslot
te veel geld kostte. In 1913 boód hU dan ook voor
nominaal 8 millioen M aandeelen te koop aan.
HU deelde aan den RUkskanseller von Beth
mann-Hollweg niet zonder bUbedoeling
mee, dat de waarschUnlUke kooper zou zUn Ru
dolf Mosse. Ter afwering van dit Joodsche ge
vaar wendde de Regeerlng zich o.a. tot twee
Keulsche bankiers Simon von Oppenhelm, (van
angs verschillende wegen trachtte, naar
wU zagen, het geld in Duitschland in
vloed uit te oefenen op de politiek.
Nog één weg moeten wU beschouwen,
dan nemen we afscheid van Duitschland.
eens een kUkje iff FrankrUk te gaan nemen.
Die weg loopt over de pers.
De Invloed ten goede of ten kwade op
het politieke leven van een volk, uitgeoefend
door de pers, kan moellUk worden overschat
De felle partU-propaganda, in dagen van
verkiezingen, heeft ongetwUfeld Invloed op den
uitslag. En wUl die propaganda uiterst kost
baar is, ligt dus ook daar een weg, waarlangs
men met geld op de politiek invloed kan
uitoefenen. Maar veel grooter. veel
de Invloed, die van de pers uitgaat,
groote dagbladen betreft, hetzU lokale bladen
en weekbladen. Niet ten onrechte is beweerd. m*Ue Huck bUv. bezat reeds een dozUn groote
dat de Invloed van de groote pers geringer is, 1
dan die van de kleine. Men ziet dit vooral zeer
duidelUk in ons eigen land. De meeste groote 1
dagbladen behooren tot de liberale richting. En
wat blUkt van hun Invloed bU de verkiezingen?
In het algemeen kan men wel dit zeggen: naar
gelang een dag- of weekblad zich richt tot
meer eenvoudige lezers, is zUn Invloed groo
ter. En dat vooral in Duitschland en in ons land
waar regel is. dat men zich op een dagblad
abonneert. En de meesten zUn slechts geabon
neerd op één dagblad, dat daardoor op de denk-
wUze van die lezers vanzelf en schier onge
merkt een grooten invloed krUgt. Anders is dit
in landen als FrankrUk. Engeland, België, enz.,
waar het aantal vaste abonné’s op de dagbla
den betrekkelUk gering is. Men koopt wel ge-
woonlUk eenzelfde blad, maar komt er toch veel
gemakkelUker toe. ook eens een ander dag
blad te lezen. Vandaar de ren. om zoo vroeg
mogelUk uit te komen, en op de eerste blad-
zUde een of ander sensatie-nieuwtje te plaat
sen. Artikelen verhuizen in die bladen dan ook
ge woon lijk naar de binnenzUde.
Maar, eenmaal vaststaande, dat de pers op
de vorming der publieke opinie grooten Invloed
heeft, en daardoor op de politiek, is het begrU-
pelUk, dat ook langs dezen weg men met geld
heef» getracht invloed te koopen.
In den „goeden ouden tUd” ging dat vrU on
gegeneerd. door feitelUke omkooping van de
journalisten. Zoo was het weinig loffelUk ge
bruik in Duitschland, van Metternich tot in
Bismarcks tUd. Maar meer nog dan voor de
binnenlandsche politiek waarop men al door
middel van de censuur invloed kon uitoefenen.
had men met deze omkooperU het oog op
de bultenlandsche politiek. Zoo ontvingen de
meeste Duitsche bladen geheime ondersteunin-
'gÜk vM) de Lands-regeeringen. BU het vast
stellen der salarissen hield de uitgever er ai
vast rekening mee. dat de redacteuren derge;
Hike doceurtjes plachten te ontvangen; vaak
echter was de uitgever tevens "hoofdredacteur.
Maar moeilUker Werd dit. toen in de tweede
helft van de 19e eeuw verschillende bladen in
handen kwamen van kapitaalkrachtige, en dus
ook meer onafhankelUke uitgevers.
Het dagblad, vroeger de tribune van enkele
politieke publicisten, of het werktuig van ver
mogende politici, werd nu een finanti^ele on
derneming, die aan de abonné’s niet veel ver-
dlenden, maar des te meer aan de adverteer
ders. Het gevaar ontstond daardoor, dat de dag-
blad-uitgever finantleel afhankelUk werd van
de groote adverteerders, waaronder ook althans
vroeger, behoorden industrieelen en bankiers,
die in de dagbladen de balansen, oproepingen
tot aandeelhoudersvergaderingen, emissies e.d.g
publiceerden, en daardoor ook wel invloed
trachtten uit te oefenen op den inhoud van die
kranten.
Maar ook die Invloed daalde, naarmate de
dagbladen in steeds kapitaalkrachtiger handen
kwamen. Thans is dan ook het publiek wel ge
neigd. den invloed van de adverteerders op
den inhoud der kranten te overschatten Wel
bestaat die invloed nog op kleinere bladen, die
er finantleel moeilUk voorstaan. Een dagelUks
adverteerend groot warenhuis kan wel onwelge
vallige artikelen en berichten uit zulk een dag
blad verwUderd houden.
In Duitschland behoort tot de groot-adver-
teerders ook de Overheid. Aan onwelgevallige
bladen worden
Zoo hebben de
u In den nacht van Zaterdag op Zondag om"
één uur, juist na het sluiten van de kermis,
ontstond brand in den stoomcaroussel van den
heer J. Sipke ma te Winsum. In een oogwenk
sloegen de vlammen zoo hoog op, dat de ge-
heele caroussel een reusachtige vuurze^ was.
Doordat de caroussel gelukkig apart stond,
hebben de vlammen zich niet aan de andere
kramen medegedeeld. De Brandweer richtte
vier stralen op de vuurzee, doch moest zich
weldra beperken tot het nat houde van de be
lendende hulzen en kramen. De inrichting is
geheel uitgebrand. De oorzaak van den brand
is niet bekend. Men vermoedt, dat een bran
dende sigaar is weggeworpen en in een hoop
serpentines is terecht gekomen. Verzekering
dekt de schade.
