O
Prikkeldraad
a
HET GELD EN DE POLITIEK
Het partijwezen
I
Wat moet mogen
HI
Wat de microscoop toont I
De moord te Oss
Begrafenis van het slachtoffer
Mgr. van der Pas
OMZETBELASTING
Na
Een aantal amendementen
CONFLICT VERMEDEN
MOLEN AFGEBRAND
HERMAN POORT OVERLEDEN
STAKING OPGEHEVEN
DREIGENDE OVERSTROOMING
Bij Confectiefabriek te Goor
In de komende wintermaanden
Geen audiëntie
DE EERSTE KAMER
Boerderij afgebrand
Door een auto gegrepen en gedood
Op 13 September weer bijeen
De firma Ter Kuile doet een kleine
concessie
vaatwerk bederft, dat men met VIM alles
veilig en toch grondig reinigen kan.
HET BAKKERSBEDRIJF EN DE
OMZETBELASTING
&-
De „Van Ne»” op de thuisreis
LEVER’S ZEEP MAATSCHAPPIJ n.v, VLAARDINGEN’
Bewijst dit niet hoezeer VIM.
andere poets- en schuur»
middelen overtreft? VIM,
in de practische strooi bus,
is overal verkrijgbaar.
Gewone bus slechts 20 cta„
groote bus slechts 37 f ets.
Groote schade aan de omliggende
huizen
Vermoedelyke dader bekent niet
een bezoek aan het K.LB. weer
naar Indië vertrokken
Verzoeken aan Minister en
Staten-Generaal
DONDERDAG 7 SEPTEMBER
inkomst tusschen de na-
•s van 1898 en 1933
Alweer een pan vernield! De heele T>odem
vol met krassennu zal de melk nog
I
VIM aw*.
I
I
4
den
I
De Voorzitter van de Eerste Kamer der Sta
ten-Generaal heeft de Kamer bUeengeroeixn
■du VIM. Maul
groou Do
geven een
die
van
De .Nederlander” stelt de vraag, of t be
staan van politieke partijen is af te keuren en
geeft daarop een ontkennend antwoord.
Het blad schrijft:
besluit:
Partijvorming blijft in den constltutloneelen
staat onmisbaar. Maar zjj is middel; niet doel.
Zjj is bestemd een hooger liggend doel te die
nen. Waar zjj zelve doel wordt, is haar verwor
ding Ingetreden.
deel
ramp be-
SS mooi vergroot. Grovo
Mokkoo aMooroal
ahollgo kroMoe
Z H. Exc. de blsschop van Haarlem zal Za
terdagochtend geen audlëtle verleenen wegens
de pontificale uitvaart van pastoor Zwart.
H. M.'s torpedobootjager «Van Nes”, ander
bevel van kapiteln-lultenant-ter-see J. C A.
I
Op het wetsontwerp tot heffing eener om
zetbelasting zjjn een aantal amendementen voor
gesteld.
De heer BIEREMA cs. stelt voor, In art. 7.
betreffende de hoofdeljjke mede-aansprakelfjk-
held van den kooper, een bepaling op te nemen
en wel zoodanig, dat deze mede-aansprakelfjk-
held geldt voorzoover de kooper niet kan aan-
Zóo is het.
Evenals het parlementaire stelsel staat het
onzen tijd aan velerlei crlUek
Onder zeer groote belangstelling is Woens
dag het slachtoffer van den moord, de 36-
jarlge O. v. Lieshout, ter aarde besteld.
Pastoor Vissers droeg de H Mis van requiem
op. gaf de absoute en verrichtte op het kerk
hof de beaarding.
Vele kransen en bloemen dekten de baar.
De R. K. Werklieden-Vereenlging en de Sla
gersgezellen bond waren vertegenwoordigd.
tleke partijen en de bulten-parlementalre poli
tieke verbonden.
Maar na het bovenstaande zullen verschil
lende gebeurtenissen van den laatsten tijd dui
delijker zjjn geworden, zooals de machtspositie
van Hugenberg tegenover Hitler, de financieel
zwakke positie van de soclaal-democratische en
van de Centrums-pers, het felle optreden van
de natlonaal-soclalistlsche Regeering tegenover
verschillende dagbladen, enz.
Wjj hebben ons in het bovenstaande In hoofd-
zaak bepaald tot de beschouwing van het Hugen
berg-concern, omdat dit het machtlgst Is ge
worden. Maar het stond volstrekt niet alleen
Zoo had men nog het Ullstein- en .het Huck-
concem, die echter meer door flnancleele dan
door politieke overwegingen geleld werden. Ook
Stlnnes, de grootste Dultsche Oweeër, streefde
ernaar een kranten-concem te vormen, als on
derdeel van zijn zeer talrijke andere onderne
mingen.
Het chr. hlst. orgaan werkt deze gedachte ver
der uit en citeert daarbij Groen van Prinsterer,
die het bestaan van politieke partijen zoo krach
tig mogelük verdedigde, mits de partijen
niet ontaardden in partijschappen.
In den twjjfel, die bjj velen aan het nut van
politieke partijen is gewezen, ziet de „Neder
lander" In zeker opzicht een gezonde reactie
tegen ongezonde uitwassen, waarna het blad
De 45-Jarlge Italiaan Ernesto Marssolo, em
ployé van het Rotterdamsche bureau van de
Itallaansche Spoorwegen, is Woensdagmiddag
op de Ruige Plaatbrug te Rotterdam aan-
Sommtgen in binnen- en buitenland beant
woorden die vraag bevestigend en vinden daar
bij steun In de ontaarding en verwording van
het partijwezen. Het Is daarom nuttig juist te
onderscheiden. Het bestaan van partijen op
zich zelf is een normaal verschijnsel en kan
slechts tegenkanting vinden bij hen. dié liefst
eigen groep met de natie vereenzelvigen.
Woensdag la op het Kamperelland de boer»
derlj van den pachter E. Bosma afgebrand. Drie
hooibergen, waarin de hooioogst van dezen zo
mer was geborgen, werden mede een prooi der
vlammen. Verzekering dekt de schade Naar de
Hedenmorgen is een felle brand uitgebroken
In den koren- en pelmolen van de firma Nlen-
huis te Zoutkamp. Het vuur breidde zich zóo
snel uit, dat de brandweer van Zoutkamp, die
vreesde, dat ook de naast den molen gelegen
hulzen in vlammen zouden opgaan, de assisten
tie vroeg van de Groninger brandweer. Toen qe
brandweer van Groningen reeds halverwege
Zoutkamp was gekomen, kreeg zij evenwel be
richt, dat de brandweer van Zoutkamp er in
geslaagd was, het vuur tot den molen te beper
ken, zoodat zjj kon terugkeeren.
De molen Is geheel uitgebrand. De omliggende
hulzen kregen aanmerkelijke schade.
De oorzaak van den brand is onbekend.
zware Inwendige kneuzingen werd hij overge
bracht naar bet ziekenhuis op den Coolstngel.
waar hjj Is overleden. De heer E. M. had een
zoontje bU zich, dat nog juist op tijd kon weg-
sprlngen^ toen h# ongeluk gebeurde.
Naar wjj vernemen, bracht heden Mgr. M. van
der Pas. Apostolisch Perfect van Malang een
bezoek aan het Katholiek Indisch Bureau, waar
hij in gezelschap van de Paters J. Kerkhofs O
Oarm. prior te Mechelbeek en F. Duindam O
Carm. prior te Zenderen met groote belangstel
ling kennis nam van het werk, door den Heer
en Mevrouw Schnebbelle In het belang der
Indische Katholieken verricht.
Hedenmiddag keert Mgr. naar Malang terug
met Pater Methodius Hendriks O. Carm. uit
Loosdulnen, die voor het eerst naar de missie
vertrekt.
m de veelgelezen provinciale pers nog
meer rechtstreeks in zijn Invloedssfeer te
betrekken, en tevens de flnancleele basis
voor andere krantenondernemingen te leggen,
richtte Hugenberg een reeks financierings
maatschappijen op. Zoo al reeds in 1917 de
„Vera-Verlags-gesellschaft", een advies-bureau
voor noodlijdend geworden kranten. Deze wer
den dan door de Inkoop-maatschapplj van de
Vera de „Deutsche Handels O. m. b. H.’
in den Hugenberg-kring getrokken. In 1932
werd daarnaast nog gesticht de „Mutuum-Dar-
lehensgesellschaft”, die de noodlijdende bladen
langs den weg van het krediet onder Hugen-
berg’s contröle bracht. Evenzoo werkte de „Al-
terum-Kredit-A. O.” Zoo kreeg Hugenberg bU
voorkeur langs deze omwegen de hand In het
grootste deel van de Dultsche pers, die zooge
naamd steeds „neutraal” bleef heeten. Maar ai
die Maatschappijen onderling weer verbonden
hadden dit eene doel: op de openbare mee-
nlng invloed uit te oefenen In den geest van
Hugenberg en de hem nastaande politieke en
economische kringen, die voor het noodlge geld
zorgden.
partijwezen In
bloot.
Niet geheel ten onrechte voorzeker.
Maar men moet er daarbij voor waken de zaak
niet te verwarren, of te vereenzelvigen met het
misbruik, dat ervan kan worden gemaakt en
ook inderdaad gemaakt Is en wordt.
Dit geldt voor het partijwezen evengoed als
voor andere zaken.
„Eigenlijk voel Ik voor partijen weinig”, zelde
mr. de Savornin Lohman ons eens in een pers
gesprek.
Maar dat hij met die uitspraak het bestaan
van partijen niet veroordeelde en dat bestaan
zelfs noodlg achtte, bewees hij zelf als leider
en mede-oprichter der vrlj-anti-revolutlonnalre,
later christelUk-historische partij.
Elke partij heeft men te beoordeelen naar
hare beginselen en haar wijze van optreden.
En het partijwezen In 1 algemeen naar de
rol en de taak, welke het te vervullen heeft in 1
staatkundig leven, waarvan het een onvermljde-
staatkundig leven, waarvan het een nvermjjde-
lljk gevolg is en een bestanddeel, dat zich niet
duurzaam laat verwijderen.
In den afgeloopennacht om één uur is In
het R.K. Ziekenhuis te Groningen, na een korte
ongesteldheid, In den ouderdom van 47 Jaar
overleden de heer Herman Poort, letterkundige
te Groningen.
De heer Harmanus Wilhelmus Poort werd ge
boren te Stadskanaal in 1886, studeerde voor
onderwijzer, In welke functie hjj korten tijd
werkzaam was en werd daarna ingeschreven
als student aan de Universltelt te Groningen,
waar hjj studeerde In de Nederlandsche en oude
talen. De heer Poort was eenlgen tijd werkzaam
in de journalistiek om zich daarna geheel .aan
de letterkunde te wijden. Hij doceerde ojn. aan
verschillende Volks-Universitelten in ons land.
Verschillende werken verschenen van zijn hand,
o.a. een levensbeschrijving van den dichter
Breeroc (1918). Voorts noemen wij: .Enkele
Verzen" (19101, Nederlandsche Verskunst (1910
Over Litteratuur (1915), Van de Plannen (1926),
Aan het Zugermeer (1927), Opstellen en Le
zingen (1928), terwijl zijn laatste werk weder
om gewijd was aan det} dichter Breeroo, nJ.
De Roman van Breeroo’s leven (1930).
beschouwingen over de Dultsche pers,
bezien in verband met het vraagstuk
,,Het Geld en de Politiek".
Bethmann Hollweg met den vorlgen eigenaar
afgesloten, behield het blad nog de jaarlljksche
Regeerlngssubsldle, ter betaling van 5000 abon
nementen voor de Pruisische ambtelijke in
stellingen! en bovendien veel Rjjks-drukwerk.
waaraan goed verdiend werd. Zoo werd nu de
Regeering met haar eigen geld bestreden! Toch
werkte deze onderneming met steeds stijgend
verlies. Maar Stlnnes was er goed voor; door de
inflatie verdiende hij geld als water. Een jaar-
Ujksch verlies van 1 A 2 mlllloen had hU te
dekken.
Maar Stlnnes kocht nog meer bladen op, os
in 1922 de „Frankfurter Nachrichten", en ook
verschillende groote drukkerijen, waarop oan
ook de geleidelijk waardeloos wordende bank
biljetten werden gedrukt. Met de Ineenstorting
van het groote Stlnnes-concern in 1925 stortte
ook dit papieren-pelels ineen. De drukkerij van
de D. A. Z. werd door Pruisen gekocht, ook
in bedekten vorm de D. A. Z. zelf. Het ont
ving maandelijks 60 A 70 duizend M. van de
Regeering, ter dekking van het tekort, d.wj.
van het Rijk, want Pruisen had onderwijl de
D. A. Z. aan het Rijk verkocht, dat os. ook de
„Tkgllche Rundschau” aankocht. Maar 1 zon
derlinge was. dat bU dezen overgang de Redac
tie van de D. A. Z. ongewijzigd bleef, en het
blad nog steeds tegen democratie en parlemen
tarisme schreef, en Mussolini en het fasclstlscr
Italië verheerlijkte. Er ging een storm tegen op
in het Rijk, en het blad werd snel aan een
nieuw gevormd consortium verkocht. Dit geval
letje had den Staat echter 3% mlllloen M. ge
kost. En ook daarna bleven de Rljksspoorwegen
het blad met 300.000 M. ’s jaars subsldleeren
hoewel het nu gekomen was In de invloedssfeer
van het Hugenberg-concern!
Dit is «fel de meest curieuze bladzijde in de
geschiedenis van de Dultsche dagbladpers.
Ondanks het bericht dat P. v. R. te Oss sou
hebben bekend den 36-jarigen G. van Lies
hout te hebben doodgestoken, beweren de ma
rechaussees en de burgemeester van Oss. dat
'de verdachte geen bekentenis heeft atgelegd.
WU vernemen dat het slachtoffer J Kooien
niet levensgevaarlijk Is getroffen. Het Is voor
de politie moeilijk van deze wilde steekpartij
een rapport op te maken. De meeste omstan
ders waren bovendien een „beetje aangescho
ten”.... en herinneren zich nu natuurlijk niets
meer.
Het Kamerlid Schaepman heeft aan de Mi
nisters van Eoclale Zaken en van Waterstaat
net volgende gevraagd:
Is het den Ministers bekend, dat tengevolge
vata de beëindiging der beeknormalisatie In
Noord-West Limburg, welk werk in werkver
schaffing is uitgevoerd, de Vierhngsba*x bij
sterken regenvalTiet water niet voldoende snel
zal kunnen afvoeren, zoodat groote deelen van
Oosteljjk Noord-Brabant in de komende win
termaanden met overstroomlng bedreigd wor
den? j
Zijn de Ministers bereid maatregelen te ne
men, zoodat het werk tér verbetering van de
afwatering van de Vlerlingsbeek ten spoedigste
kan worden voortgezet, opdat dit deel van
Noord-Brabant voor een mogeltjke
spaard blijve?
vallend met den jubileumdatum van de Kro
ning van H. M. de Koningin, roept stellig bjj
vele ouderen onder ons de herinnering wak
ker aan het prachtige weer op 6 September
1808 tijdens de Kroningsfeesten en op de da
gen daarna toen te Den Haag de feestelijke
Intocht van onze vorstin werd gevierd. De
zomer was In dat jaar. evenals nu, mooi ge
weest. vooral na half Juli en In Augustus wa
ren vele heete dagen voorgekomen. Septem
ber begon met vrij koel weer en beloofde
oogenschljnlljk niet veel goeds voor de ophan
den zijnde feesten, maar den derden van die
maand klaarde het weer op en werd het zeer
warm. Op 5 Sept, was de lucht den geheelen
dag betrokken en ook op den morgen van den
6den. den dag der Kroning. De hemel klaarde
echter heel spoedig op en daarmede werd een
mool-weer-perlode Ingeleld, die tot den 31sten
der maand bijna onafgebroken geduurd heeft.
Het weer was windstil en zonnig geworden,
eiken dag werd het warmer. Den 7den Sep
tember steeg de temperatuur te Den Haag tot
29 0 gr. O., den 8’ten tot 30.2 gr. en den 9den
tot 31.8 gr. Merkwaardig genoeg eindigde deze
reeks warme dagen niet met onweer Het weer
bleef mooi en werd aanvankelUk Iets koeler
om tegen den 15den weer veel warmer te
worden.
Zoo was September 1898 een der schitterend
ste voorbeelden van een nazomer met zeld
zaam mooi weer. Om een des te dieneren In
druk achter te laten, vertoonde zich In den
avond van 9 September een prachtig Noorder
licht, dat zich in de avonden van 10. 11 en
13 Fentember, hoewel minder schitterend, her
haalde.
Vergeltfken wij dit alles met het weer der
laatste dagen en in de maand Augustus van
dit jaar. dan Is de overeenkomst treffend.
Vooral vanaf de eerste helft van Augustus Is
het verloop der weersgesteldheid hoe langer
hoe meer dezelfde.
Geheel toevaPIg is dit niet, omdat de alge-
meene omstandigheden, waaronder een zoo
mooie weersgesteldheid tot stand komt, min of
meer een voor den tijd van het laar normaal
verschiinsel zltn. al komt 1 niet e'ken nazomer
voor. In menteen nazomer ontwikkelt zich om
dezen tijd een ulteebreld gebied van hoogen
druk over Centraal-Europa. dat zoo krachtig
is. dat het In staat is gedurende een reeks van
degen de aanvallen van storende depressies in
het Westen af te slaan.
De overeenkomst tus’chen de nazomers van
1898 en 1933 vindt dus haar oorzaak in het
feit dat zich on bijna precies denzelfden tlfd
zulk een gebied van hoogen druk ontwikkeld
heeft, waardoor vanzelf een zekere parallelle
gang in het vertoon der weersgesteldheid tot
uiting komt. In verband met het kronlngsfaar
1898 en het herdenklngslaar 1933 krijgt deze
prachtige weersgesteldheid bHna een symbo-
heke betreken is en zjj zal stellig het hare bij
dragen om de herinnering aan belde tijdstip
pen levendig te houden.
Onwillekeurig wekt deze overeenkomst van
het weer in beide perioden de verwachting op.
dat het met het weer de eerstvolgende dagen
evenzoo zal gaan als In 1898 Het zou onvoor
zichtig zjjn een voorsnelllng daarop te wagen.
Maar als wij den a'gemeenen weerstoestand
nagaan en de verschllnselen. die een voortee-
ken zouden kunnen zijn van een verandering,
dan valt het toch op, dat weinig of niets op
een spoedige groote verandering wijst waarbij
nog komt, dat de aanvankelijk eenlgszlns drei
gende bnrometerdaling weer opgehouden heeft.
(Nadruk verboden)
J
In verband met de Maandag uitgebroken sta
king bij de fa. Gez. Borst confectiefabriek te
Goor, had Woensdagmiddag ten kantore van ge
noemde firma een conferentie plaats met een
hoofdbestuurder der moderne en katholieke <w-
ganisatie.
Het resultaat dezer besprekingen was: De Fa.
Borst kon de aangekondigde 10 pCt. loonsver
laging niet terugnemen, doch deze verlaging
zal niet van toepassing zijn op die stukken wel
ke reeds een verlaging hebben ondergaan; even
min zal gekort worden op het loon van jeugdige
arbelders(sters) die minder dan f 5 per week
verdienen.
In de 's avonds gehouden vergadering van het
stakend personeel werd met algemeene stemme^
besloten, op deze voorwaarden den arbeid Don
derdagmorgen te hervatten. Staande deze ver
gadering gaven zich 23 personen op, als lid van
den Ned R. K. Naaisters- en Kleermakersbond
..St. Gerardus Majella".
De besturen van de Nederlandsche Vereenl
ging van Werkgevers in het Bakkersbedrijf «e
's-Gravenhage, van den Nedcrtandschen Bak-
kersbond te Amsterdam, den Nederlandschen
R. K. Bakkerspatroonsbond te Utrecht,; den
Bond van Christelijke Bakkerspatroons in Ne
derland hebben zich met een adres tot den
Minister van Financiën te Den Haag gewend
inzake de omzetbelasting.
Adressanten hebben zich tot den Minister ge
wend met het verzoek het daarheen te willen
leiden, dat in het gewijzigd ontwerp omzetbe
lasting, hetwelk na overleg met de commissie
van voorbereiding thans aan de Kamer zal wor
den voorgelegd, alsnog een verandering «lorde
opgenomen, zoodanig, dat daardoor de fabrikant
van vrijgestelde artikelen zijn grondstoffen vrn
van omzetbelasting kan betrekken, subsidiai.
ook de artlkeleq gist en zout (geraffineerd) op
de lijst der vrijgestelde artikelen te willen doen
opnemen.
Het hoofdbestuur van de Nederlandsche Ban
ketbakkers Vereenlging heeft zich in een tele
gram tot de Tweede Kamer der Stalen-Gene-
raal te Den Haag gewend, waarin met kiem
geprotesteerd wordt tegen de ingediende amen
dementen, beoogende 15 pCt. belasting te heffen
van artikelen der banketbakkerij en der suiker
werk- en chocolade-lndustrie. In het telegram
wordt voorts gewezen op het feit, dat alle grond
stoften der banketbakkerij reeds zwaar zijn be
last in. de crisisjaren, waarbij suiker met circa
300 pCt. der waarde.
Tegen Hugenberg’s drijven vereenlgden zich
ook de drie grootste democratische uitgevers
zaken: Ullstein, Mosse en de Frankfurter Zei-
tung, die In overleg met eenlge democratische
leider» de uitgeverij „Neuer Staat” stichtten,
waardoor men Invloed op de provinciale pers
hoopte te verkrijgen. Daarnaast controleerde
Hummel, van de kleurstoffenindustrie, de
„Deutsche Provlnz-Verlag G. m. b. H.”,
meer dan 400 kleine provinciale bladen
nieuws en artikelen voorzag. Hummel nam ook
<jeel In de Frankfurter Zeltung, waarvan
commissaris was.
Hiernaast moet nog vermeld worden het com
munistische MUnzenberg-concern, dat In op-
'bouw het meest op het Hugenberg-concern ge
leek. Het werkte nauw samen met Moskou. Men
trachtte de arbeiders te lokken door sport- en
sensatie-berichten, waardoor de bladen van dit
concern niet zoo bijster veel verschilden van de
andere „neutrale” bladen. De verschillende tot
dit concern behoorende naamlooze vennoot
schappen droégen ook zeer neutrale namen, zoo
als „Kosmos-verlag”. „Wllhelmstadt G. m. b. H.
„Neuer Deutscher Verlag", enz. Dezelfde mas
kerade dus als in het Hugenberg-concern. De
„Welt am Abend” werd spoedig het meest ge
lezen socialistische blad. Minder goed ging 't de
„Berlin am Morgen”. Beter weer de „Arbelter-
Illustrlerte Zeltung", met ongeveer 400.000 abon-
né's. Voorts gaf de Neue Deutsche Verlag ook
boeken uit, zoo de „Universum-Bücherei”. Daar
naast wierp Mtlnzenberg zich ook op de film
Tot zijn concern behoorde de „Prometheus-Film-
gesellschaft", die vooral Russische films
aan de bioscopen verhuurde, maar zelf geen
theaters exploiteerde. Maar evenals bij het Hu
genberg-concern was ook bij het MUnzenberg-
concern de fllmzaak het slechtst rendeerend.
Door al deze groote kranten-concerns kwamen
vooral de zuivere partjj-bladen In de verdruk
king. De meeste werkten met groote verliezen
WU zagen reeds enkele malen, hoe de Staat
bU zwakke ondernemingen bUsprong. Bit was In
Duitschland niets ongewoons. Uit de geschiede
nis van het Dultsche Centrum herinneren we
ons allen nog wel het dusgenaamde „Welfen-
fonds". Na den oorlog van 1866 vormde Bismarck
met het Inbeslaggenomen vermogen van den
konlng van Hannover een geheim-fonds van niet
minder dan 16 mlllloen Thaler. AanvankelUk was
het de bedoeling, dit fonds te gebruiken ter be
strijding van de „Welfen", die een zelfstandig
Hannover wilden herstellen. Konlng LodewUk II
van Beleren ontving uit dit fonds jaarlijks
300.000 M., gedurende 20 jaar: een omkooperU
van Beieren om steun voor Pruisen. Maar ook
allerlei schriftelUke actie werd uit dit „Reptl-
lienfonds" betaald. Hoe dit geld eigenlUk be
steed is, valt niet vast te stellen, Want bU zijn
aftreden heeft Bismarck alle rekeningen van
dit fonds verbrand. Maar dit staat wel vast, dat
verschillende kranten er oók subsidies uit ont
vangen hebben.
TUdenr de Republiek kwam er op de begroe
ting ook een post voor „geheime uitgaven
waarvoor aan de Rekenkamer geen verantwoor
ding verschuldigd was. In de begroeting voor
192627 bedroeg deze post 8 mlllloen. Voorts
had nog de Relchswehr-mlnlster de beschikking
over een geheimen post van 1 mlllloen (wel in
hoofdzaak voor splonnage), terwUl er nog eer.
post van 2 760.000 M. uitgetrokken was voor den
bultenlandschen berichtendienst, en 446.000 M
voor den blnnenlandschen.
Voorts beschikte de Regeering nog over een
geheim Ruhrfonds, dat eenlge tientallen mll
lloen M. groot was; het stond ter beschikking
van den Rijksweermlnlster, en werd geheel uit-
geput. Waarvoor?
Toen Poincaré beweerd had. dat de Dultsche
Regeering per jaar bUna 100 mlllloen M. voor
propaganda-doeleinden uitgaf, antwoordde Stre-
semann daarop, dat dit in 1929 maar 21.6 mil-
Uoen M. was geweest. Maar 31.6 mlllloen!!
Het Dultsche Ministerie heeft een zeer uitge
breide pers-afdeeling, waarvan de kosten 750.00
M. per jaar bedragen. Z(j heeft tot taak, eener-
zUds de Regeering mee te deelen, wat in de pers
voorkomt, en anderzijds de mededeelingen en
inzichten van de Regeering In den meest ge
schikter: vorm aan de pers te doen toekomen
Daarnaast staat dan nog het officieuze Wolff-
sche Telegraafbureau. Reeds tijdens Bismarck
bevond de meerderheid der aandeelen van di
bureau zich in handen van Bleichröder,
bankier van het Hof en van Bismarck. Het RUK
geeft, door de berichten, die het afgeeft, te be
talen en op andere wUze subsidie aan dit Bu
reau. Maar bovendien subsidieert het Rijk som
mige kranten, zelfs in het buitenland.—
Reeds sinds ongeveer 1860 wap de „Norddeut
sche Allgemeine Zeltung” het officieuze blad
van Pruisen, later ook van het Rijk. Opgerichi
als grootduitsch radicaal blad, was t geleide!!]*,
naar Bismarck toegezwenkt. tegen betaling:
Na 1871 kreeg t blad een vast subsidie van
30.000 M. 's jaars, en de eigenaars werden ge
leldalük In den adelstand verheven. Tüdens den
oorlog ging de N. A. Z. in andere, meer actieve
handen over, en na de Revolutie werd zUn tltci
veranderd
Het eigenaardige in dit geheele gedoe was de
samenkoppeling van dagbladondernemingen
met andere ondernemingen, die schUnbaar niets
hoegenaamd met de pers te maken hadden. Hu
genberg had voorheen vooral twee posities in
genomen de eene in den Ooet-Duitschen land
bouw, de andere in de West-Dultsche Industrie
In die beide richtingen Hepen nu ook alle dra
den van zUn krantenondernemingen. Ook door
geld trachtte hU zoowel op den landbouw als
op de Industrie Invloed uit te oefenen. Trad
de politicus Hugenberg eenerzjjds op als de voor
vechter van het grootgrondbezit, anderzijds nam
de bankier Hugenberg levendig deel aan effec-
tenspeculatles en beurstransacties. Zoo had hU
in het Oosten banken voor de grondbezitters x
en in het Westen voor de Industrie. Maar als
commissarissen zaten In die talrUke, weer nauw
met elkaar verbonden, banken vaak dezelfde 1
personen. Maar toen later, vooral in het Oosten 1
verschillende van deze banken op springen ston- 1
den, werd. natuurlUk In 't algemeen belang, om
een katastrofe te voorkomen, de Staat Pruisen
te hulp geroepen, om ze staande te houden. Zoo
sprong de Staat de Ostbank met 1 mlllloen M 1
bij, en eveneens in 1925 de Landbank. Maar al
die banken waren weer sterk betrokken bU de 1
Mutuum en de Alterum, de twee Hugenbergschc
financierings-maatschappUen voor dagblad-on-
dernemlngen. Zoo werd vaak het eene gat met
het andere gestopt.
Deze vermenging van agrarische ondernemin-
gen, bankzaken en dagbladondernemingen was
maar niet een toevallige verbinding, maar was
een bewuste vermaskerlng en omsluiering. De
financiering van het Hugenberg-concern moest
zoo ondoorzichtig mogeluk gemaakt worden. De
landbouw- en coöperatie-ondernemlngen waren
de vruchtbare grond waarop, en tevens de voor
gevel waarachter,‘het eigenlijke gebouw, de po
litieke propagandatrust, omhoog rees. TerwUl de
allea-opkooper Stlnnes er na de stabilisatie naar
streefde, zun geweldig concern straf door te
organtsesren, zooals t ook rationeel economisch
betaamde, bleef In het Hugenberg-concern alles
in en door elkaar gevlochten, ondoorzichtig.
duister. BU Hugenberg is er geen voor ieder
zichtbare dak-organisatle, en zelfs niet eens
een centrale administratie. Alleen interne be-
iangengemcensenappen verbmden de verschil
lende maatschappijen van dit concern. Wel
kwam er in 1922 een „Werbe-gemeinschaft" tot
stand, waarbU de verschillende belangrUke Hu-
genberg-maatschappUen aangesloten waren, met
het doel: het flnancleele risico onder elkaar te
verdeelen. Hugenberg zag er wel geen been in.
om banken', waaraan zUn naam verbonden was,
te laten springen (Landbank, Ostbank!) im
mers die dienden slechts zeer indirect zun po
litieke oogmerken. Maar als politiek belangrUke
ondernemingen in flnancleele moeihjkheden
kwamen, dan moesten de andere bqspnngen en
steun verleenen. Dit nu zou geschieden door
middel van de „Werbegemelnschaft”. D» verlie
zen werden omgeslagen. De „Werbegemein-
schaft” was aldus de politieke reserve-kas van
het concern, waarover de voorzitter Hugenberg
de beschikking had.
Dat Hugenberg, na zich van een zoo groot 1
aantal kranten verzekerd te hebben, nu oo<
ging uitzien naar de film-lndustrie, valt te be-
grqpen. Reeds had hU de „Deutsche Llchtbild-
gesellschaft” opgericht, met zoowel economische
als politieke bedoelingen. DaarbU kwam later
de .JJeullg Filmgesellschaft”, die films vervaar
digde, zooals de politieke weekoverzichten, in
Hugenberg’s geest najuurluk. volgens welke de
wereld alleen scheen te bestaan in Engelschc i
vlootparades, Fransche legermanoeuvres en
patriottische standbeeld-onthuilingen. Zoo kwam
de „Deullg-Woche" in de meeste bioscopen en l
vanetes, om door honderdduizenden oogen ge
zien en opgenomen te worden. Maar dit was
Hugenberg nog niet genoeg. Alleen.... de er
varing had geleerd, dat fllmondememingen
uiterst riskant waren. Evenwel in den winter
193637 kwam de grootste Dultsche tllmonder-
neming. de Ufa (Universum Film A.G.) In fl
nancleele moeilUkheden. Ze had reeds meer dan
50 mlllloen M. <meer dan haar aandeeienkapi
taal) verloren, en de Deutsche Bank, die de
meerderheid der aandeelen van de Ufa bezat
had er genoeg van. Financieel daarbU krachtig
gesteund, alweer door de zware Industrie, nam
Hugenberg de voo. keur-aandeelen (met 30-vou-
dig stemrecht!) van de Ufa over. Ze werdei
over verschillende maatschappijen van het Hu
genberg-concern verdeel, en Hugenberg-zel:
werd presldent-ccmmlasaFIs van de Ufa. Maa.
het bioscoop-publlck is blUktaar moeilUker over
te nemen dan da mci.'gte der krantenlezers
zoodat de zaken, althans aonvankelUk, nog nlei
zoo vlot verliepen. Maar door de Ufa controleer
de Hugenberg het bela igrUkste deel der Duit
sche film-fabricage, en meer dan nonderd bios
coop-theaters. Ook de film is een machtig poli
tiek propagandamiddel, waarover men met
veel! geld de beschll Ing kan krUgen.
Veel geld, .zeer veel geld zelfs. De ervaring
in Duitschland heeft daarom geleerd, dat het
winnen van politieken Invloed door middel var
de pers en de film veel duurder is dan het doo.
nilddej van geld invloed verkrUgen op de poll-
In verband met de aangekondigde maatrege
len tot loonsverlaging bU de firma Nico ter
Kuile en Zn. te Enschede waarover de vorige
week een conferentie met deze firma heeft
4>laats gevonden hebben de drie samenwerkende
arbeidersorganisaties met hun leden hierbij be
trokken. vergaderd. Naast het verslag der gehou
den conferentie werd mededeeling gedaan van
een na dien ingekomen schrijven van de firma
waarbU nog een kleine concessie voor bepaalde
categorieën werd aangeboden. De groepen waar
voor aanvankelUk een verlaging van 5 pCt. zou
worden toegepast, zullen volgens dit voorstel
nog met 3 pCt. verlaging worden getroffen Na
breedvoerige discussie werd tenslotte op advies
der besturen besloten, zich onder de gegeven
omstandigheden tegen de laatst gewUzigde voor
stellen niet verder te verzetten.
held geldt voorzoover de kooper niet kan
toonen de belasting te hebben betaald.
De heer VAN RAPPARD cs. stelt voor, in de
tabel van vrUgestelde goederen binnenlandse!)
fruit op te nemen.
De heer LOVINK cs. stelt voor in die tabel
In te voegen: bloembollen.
Een tweetal door den heer IJZERMAN c. s.
ingediende amendementen beoogt, te voorko
men. dat van voortbrengselen van de beeld
houwkunst een hoogere belasting zal worden
geheven dan van schilderijen en van voortbreng
selen der grafische kunst.
-j—urgemeester en Wethouder» van Den Haag
FC zUn zoo vrij geweest een meteropnemer-
geldophaler bU de gasfabriek te ontslaan.
Waarom?
Wel, de man hield zich onledig met het ver
spreiden van een anarchistisch propagandablad
„Naar de Vrijheid” en in het bUzonder een z<.
„antl-polltle-nummer” van het nobele orgaan.
Wat al fraais er In dit schlmpblaadje
lezen staat, laat zich gemakkelük raden;
teder geval zal het geschrUf wel niet de be
doeling hebben, den eerbied voor orde en gezag
te bevorderen.
B. en W. nu vonden in de revolutlonnaire
liefhebberd van hun trouwen dienaar aanleiding
tot ontsUfcverleenlng, daardoor tevens demon-
streerend/ dat er sinds „De Zeven Provinciën"
in de hoofden van enkele autoriteiten toch wei
wat veranderd Is: dat velen lang niet meer zoo
lankmoedig met het gezag laten spotten.
De roode „Vooruit" is over de houding van
B. en W. echter heelemaal niet te spreken: he*
blad gewaagt van een „politiek ontslag”, terwijl
de ontslagene een pamflet verspreidde vol met
lasterlUke mededeelingen over den gemeente
dienst, opruiing tegen de politie en propaganda
van anarchistische ideeën.
Volgens de „Vooruit" nu moet dit allemaal
mogen en komt het niet te pas. dat een ge->
meentedlenaar, die zich aldus tegen zUn werk
gever tevens het gezag misdraagt, eruit
gegooid wordt.
Volgens de „Vooruit" moet het gezag lijdelijk
toelaten, dat het door z*n eigen personeel aan
gerand, ondermUnd. belasterd en bespot wordt.
Zoo Uvert het socialisme steeds voor de ont
binding, waarop de chaos volgen moet.
5 September van Trinidad vertrokken.
--1
(,X>. A. Z.”); bet ging snel omhoog. In 1930
stierf de eigenaar Hobblng, en de weduwe ver
kocht het blad, buiten weten der Redactie, aan
Hugo Stlnnes, den sterksten tegenstander van
de democratische Regeering. Economisch was
Stlnnes de machtigste man in bet nieuwe
Duitschland. HU wilde nu ook politieken invloed
uitoefenen. Maar krachtens een contract, door
iiiiiiiniiiniimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiintiiiiiin
In bijgaand artikel vervolgt en be-
