ONS BLAD
Het Duitschland van Hitler
Waar
der Lubbe terecht staat
van
Het nieuws van heden
Het mijnconflict in
Stiermarken
/y DE GEVANGENIS VAN
SONNENBERG
MONUMENTAAL GEBOUW
BUILENPEST IN NOORD-
MANDSJOERIJE
DE BAROMETER
JOH. LAUWERS
PATGLOP J
ALKMAAR
Breukbanden, enkele en dubbele
i
VEREENIGÖÈ KATHOLIEKE PERS
WOENSDAG 20 SEPTEMBER 1933
HET GERECHTSHOF
TE LEIPZIG
Goede
a
Historisch overzicht
u-
IJzer en staal in Japan
Brand In de haven
van
Halifax
Meer dan 600 dooden
Koning Ghazi verloofd
ZU1DPOOL-EXPEDITIE
de
Dollfuss
Drukke besprekingen
Door Mussolini aangekondigd
Reorganisatie fascis
tische corporaties
Politieke amnestie in
Spanje
Pauselijke onderschei
dingen
verzorging en
ijzeren discipline
Zij, die zich tegen 1 October
op ons bjad abonneeren, ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis.
Over de netelige ontwapenings-
kwestie
Elf militaire had et ten
veroordeeld
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
n
i-
n
i"
Regeeringscommissaris
benoemd
„Verbeter het land door den
mensch en den mensch
door het land”
Voor Miklas en
Regeering vaardigde een nood
verordening uit; arbeiders
krygen de loonen van
1 April 1933
ADVERTENTIEPRIJZEN
Per lossen regel 20c., ingez. med. 40a
p. regel; idem op pag. één 55c.p. regel
Bij contract sterk verlaagde prijzen
Voor de kleine annonces Omroepers
zie de rubriek Telefoonnummer 433
Binnen deze muren zal het proces
inzake den brand in het
Ryksdaggebouw wor
den gevoerd
Boven: de bemanning van de „Bear”,
waarmede Byrd een nieuwe Zutdpool-
erpeditie zal ondernemen. Onder: Byrd
(midden) tn gesprek met stjn medewerkers
De moord op Inoekai
ZES EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 304
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
s
IIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIMIIUIIIIIIIIIIIlillllllilllllllllilllllHIIHUIIIIHIIIIIII
n
26 September E. K.
van
D* nieuwe honing van Irak verloofd.
WetteRjke bescherming van hei kleinbedrijf.
Heffing van een couponbelaaiing.
O
T-
M
van een stam-
SfU*
1
Slechts
de
r
motieven.
Koninginne-hulde in de residentie.
Persstemmen ever de Troonrede.
n
d
MADRID, 19 Sept. (V. D.) Een aantal perso
nen, die op last van de Azana-regeerlng om
politieke redenen gevangen werden gehouden,
is gisteren in vrijheid gesteld. Eenlgen van hen
waren bijna een jaar In de gevangenis. Ver
wacht wordt, dat nog meer politieke gevange
nen in vrijheid worden gesteld.
BAGDAD. 19 Sept. (Reuter) Gisteravond
is ten paleixe het verlovingsfeest gevierd tus
schen den Jongen koning van Irak. Ghazi en
zijn nicht Allyan, dochter van den ex-koning
van Hedsjas. Officieel is de verloving nog niet
aangekondigd. Het huwelijk zal waarschijnlijk
de eerste zes maanden nog niet plaats vinden.
Industrie, dat voortdurend overleg
met de ministeries van oorlog en
b
B
k
I
r
r
s
n
i.
>9
n
BB
n
te
n-
u
n-
ler
ke
de
en
P-
re
il-
re-
rg-
let,
öke
dt
ten
ik*
rui-
Passelijke onderscheidingen voor dr. Miklas en
DoUfuss.
Alle Japsnsche Ijler- en staalfabrieken worden
ondergebracht In één concern onder staats
controle.
Wetsontwerp ingediend tot steun aan nood
lijdende -emeenten.
De kortingsregeling der oitkeeringen van het
Rjjk aan de gemeenten.
9
Ie
Ie.
e-
et
de
e-
In
ij
len
113
ill-
111-
lof
en
■tj-
la-
Mt
gl
ut
■an
Mt
ni.
tier
I*-
ED-
ee-
ing
de
tue-
iten
tar
be*
dsi
>sri
reek
id*
«def
it
WEENEN, 20 Sept. (VD.) Tot middernacht
is in de bondskanselarij een nunlsterbespreklng
gehouden, naar aanleiding van het conflict In
de mijnen van Stiermarken. Het resultaat is een
noodverordening, welke na middernacht is uit
gevaardigd.
e-,
n-
s-
de
en
oea
«al
de
na*
tn*
en.
een
BOS
oen
ROME, 19 Sept. (Reuter). Z.H. de Paus heeft
den Oostenrijkschen bondspresident Miklas de
hoogste Pauselijke orde, nj. de Christusorde,
verleend. Bondskanselier Dollfuss ontving de
orde van de ouden Spoor.
TOKIO, 19 Sept. (V.D.) Op grond van een
keizerlijk edict, dat binnenkort zal worden uit
gevaardigd. zullen alle Ijzer- en staalfabrieken
worden samengevat In een groot concern. Deze
seml-offlcieele corporatie zal den naam dragen:
„Japansche Ijzer- en staalfabricage”. Het li
chaam. dat in December zal worden opgericht,
komt onder contróle van het ministerie van
Handel en
zal plegen
marine.
HALIFAX. 19 Sept. (Reuter). Door onbeken
de oorzaak is brand uitgebroken op een van de
steigers van de haven van Halifax.
De kade is voor den oorlog gebouwd en kostte
toen 200.000.
Groote hoeveelheden graan en andere koop
waar werden een prooi der vlammen, de schade
wordt op 60.000 pond sterling geschat.
Het WeeriiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiititHiiig
I
tot
Zu^d-Wes-
UlUken wind, nevelig of zwaarbewolkt,
---op
-■ s
I
DAIREN. 19 Sept. (Reuter) In het gebied
van Soepinghai en Taua in Noord-Mandsjoe-
rije zijn meer dan 600 menschen bezweken aan
builenpest en longenpest, die dit gebied teiste
ren. De autoriteiten hebben last gegeven den
bonthandel stop te zetten In de getroffen stre
ken, terwijl de bevolking wordt aangemoedigd
op groote schaal over te gaan tot de verdelging
van ratten. Voorts worden energieke maatrege
len genomen ten einde te verhinderen, dat de
ziekte zich ultbreldt tot de andere deelen van
Mandsjoerlje.
ig-
1de
jed
PARIJS, 19 Sept. De voorzitter der Ontwa-
ningsconferentle Henderson werd Dinsdag
ochtend Paul Boncour ontvangen, waarna hij
naar Genève doorreisde.
's Middags ontving Paul Boncour den Ameri
kaan Norman Davis, die vergezeld was van
zijn rechtskundigen adviseur Dulles. Later had
Davis een onderhoud met Daladier.
Verder ontving Daladier heden den Fran-
schen ambassadeur te Berlijn, Francois Pon-
eet.
Eden vertrok vanmiddag per vliegtuig naar
Londen, om de Engelsche regeerlng op de
hoogte te stellen van het resultaat zijner ont-
wapeningsbespreklngen te Parijs.
Te Rome ontving Mussolini heden den Fran-
schen ambassadeur de Chambrun voor een be
spreking over de ontwapeningsconferentie
Van Dultsche zijde wordt er In verband met
deze ontwapeningsbesprekingen ox op gewe
zen. dat van een controle in zake de uitvoe
ring van de ontwapeningsbepallngen van het
verdrag van Versailles, geen sprake kan zijn
nieuwe stand der bewapening,
waarmede thans zal worden begonnen, kan en
mag gecontroleerd worden, verklaart men te
Berlijn.
October 1888 werd de eerste steen van
nieuwe gel
den in hc'
rijk een recht een rechter!" Staatsminis
ter von Böttlcher vatte, als vertegenwoordiger
van Bismarck de toekomstwenschen samen met
de woorden: „Eensgezind blijven naar bulten,
eensgezind worden naar binnen!” De feestelijke
legging van den laatsten steen had plaats tn
aanwezigheid van keizer Wilhelm II en den
koning van Saksen op 29 October 1895.
In het monumentale gebouw met het royale
voorplein en het ruime bordes komt de be
zoeker bij het binnentreden onmlddeliyk onder
den Indruk van de machtige koepelhal met
haar galerijen, haar wandelgangen en zullen. Be
neden vindt men bovendien de groote verhan-
dellngs- en raadzaal. Zoowel deze vertrekken
en ruimten als de fittlngszalen op de eerste
verdieping en de ontvangvertrekken van den
president van het Rljksgerechtshof. bevatten
waardevolle stukken van kunstzinnigen aard.
Het Rijk, de stad Leipzig en de bouwers heb
ben alles gedaan om het Rljksgerecht een waar
dig tehuis te verschaffen.
De eerste president van het Rljksgerechtshof
was de bekende politicus en jurist Martin
Eduard von Simson. die vanaf de oprichting tot
1891 dit opperste Dultsche rechtscollege leid
de. Het Rljksgerecht had in den Keizertijd,
zooals onder normale en po'itlek-vredige om
standigheden in de meeste staten het geval is
zijn hoofdbeteekenis ais laatste en hoogste
instantie in alle civiele en strafprocedures.
Eerst het Rijk van 1918 heeft dit gerechtshof
nog afzonderlijk de „misdaden tegen den staat”
ter behandeling toegewezen. Ten opzichte van
deze gevallen is dit Gerechtshof de eerste en
eenige Instantie, die te berechten heeft. Tegen
zUn vonnis is geen beroep mogelijk; ook kan
er geen revisie van plaats vinden.
Hitler verlangt een Duitschland
dat één ia in denken, willen en
streven. Al degenen die hem dreig
den te zullen tegenwerken in da
verwezenlijking zijner plannen,
heeft hij onschadelijk gemaakt door
ze op te sluiten in gevangenissen en
concentratie-kampen.
Sauerwein, van wiens artikelen
over den toestand in Nationaal-So-
cialistisch Duitschland wij ons het
copyright voor Nederland verze
kerd hebben, vertelt van zijn be
vindingen in de gevangenis
Sonnenburg.
de Itallaansche officieren van het kleine
plaatsje, tot een schitterend feest uit
De bouwtijd werd op zeven Jaar, de kosten
op 5.902.000 mark berekend. De architecten
begonnen hun arbeid In Mei 1887, den 3 laten
het
ebouw gelegd. De feestelijkheden ston-
iet teeken der drie hamerslagen: ..Een
BUREAUX: HOF 6, ALKMAAR
Tel»loon Administratie 433, Redactie -633
ABONNEMENTSPRIJS.
Per kwartaal voor Alkmaar f X
Voor buiten Alkmaar f 2.85
Met geïllustreerd Zondagsblad f 0.60 hooger
Dagblad uitgegeven door de
N.V. Drbkkerij De Spaarnestad - Haarlem
Verwachting: Zwakke
matigen, Zuid-Oootelgke tot
tegen
In het geheel niet tot deze
zijn gekomen. De
daarom de
y en 6en Maart 1877 legde Bismarck den
1 nieuwen Rijksdag een wetsontwerp voor:
„Het Rljksgerechtshof zetelt te Leipzig l"
De voorafgegane stemming op 28 Februari had
acha en twintig stemmen voor Berlijn, dertig
vodf Leipzig opgeleverd. Een kwestie van groo
te beteekenls was beslist. Het nieuwe hoogste
gerechtshof van het Vereenigde Rijk zou zete
len in het hart van Duitschland, In Leipzig.
Het Rljksgerechtshof werd den Isten October
1879. in de aula der Unlversitelt te Leipzig fees
telijk geopend. Nog ontbrak het de nieuwe, be
langrijke rechtsinstantie aan, met haar betee-
kenis en waardigheid overeenstemmende, rulm-
m ten. Een prijsvraag, waarbij vyf prijzen van
En dan’rijden^wer’ tan^de^geurende vel- 8000 tot 2000 mark werden uitgeloofd, riep de
architecten en kunstenaars in Duitschland >p
tot een edelen wedstrijd. Uit de 119 Blnnenge-
komen ontwerpen kreeg dat van Ludwig Hoff
mann en Peter Dybwad „wegens zuiverheid en
eenvoudigheid van oplossing", den eersten prijs.
Hoffmann, die zich op een reis in Italië bevond,
hield de beslissing eerst voor een grapje vtn
collega’s, noodigde daarna echter In zijn vreug
de den postdirecteur, die het met de geluk-
wensch-telegrammen ontzaglijk druk had en
den. Graaf Luckner heeft bij ons plaats geno
men In den auto, de man dien men tijdens den
oorlog ..de laatste aeeroover” en „de duivel van
de see” heeft genoemd. Hij vertelt ons de onge
looflijkste avonturen, die hij met zijn fregat be
leefd heeft. Directeur Fischer vervolgt zijn ge
dachte
„Het is alleen de arbeid op het land.” zegt
hij. „waardoor deze afgedwaalden herboren
kunnen worden. U kent het Fransche spreek
woord: „Verbeter het land door den mensch en
den mensch door het lag^je^
Kapitein I,ückn».^^lPt niets voor wilsgeerlee
beschouwingen. HU vertelt liever hoe hl) tn
1917 met rijn schuit en vljf-honderd gevange
nen op een eiland aankwam en daar trouwde
met de twaalf-Jarige dochter
hoofd.
En Ik luister met genoegen.
Er Is toch niets mooier dan In vrijheid te
lachen en in vrijheid te ademen,
JULES SAUERWEIN
ROME, 19 Sept. In het ministerie voor de
corporaties heeft gisteren de eerste vergadering
plaats gehad van den doer Mussolini Ingestel-
den Natlonalen Raad der Corporaties.
Mussolini sprak bij deze gelegenheid een rede
uit. waarin hij aankondlgde. dat binnenkort een
reorganisatie van de corporaties zal plaats
vinden. Het gaat er om. vast te stellen voor
hoeveel takken van bedrijf corporaties gescha
pen zijn en hoeveel er moeten functionneeren.
De „Lavoro Fascista”. het orgaan van de
corporaties. bespreekt deze reorganisatieen
wijst er op, dat de fascistische regeerlng een
reorganisatie van de economische wetgeving
moet overwegen, ten einde aan de corporaties
de taak te geven, die op het oogenblik andere
organisaties uitvoeren, zooals de contróle van
het douanewezen, de contrdle der contingenten
voor In- en uitvoer, der industrteele reorgani
saties etc. Aan de corporaties moet verder het
toezicht worden opgedragen op de verschillende
consortiums, voor zoover deze een belangrijke
rol spelen bij de productie, of in contact staan
met bultenlandsche producenten. De hervor
ming van het corporatlewezen zal voorbereid
zijn voor de begin November vastgestelde zit
ting van den corporatieraad.
„op zijn minst genomen” gedulde Hetze
de regeerlng
staking zou zijn gekomen. De bondsie-
geering heeft daarom de noodverordening
uitgevaardigd, welke den arbeieders bU directe
werkhervatting de gunstige loonen van 1 April
1933 toestaat en welke voorziet in de benoe
ming van een regeeringscommissaris.
Dezen regeeringscommissaris worden Mj
noodverordening volmachten verleend om be
schikkingen te treffen, welke hem noodlg voor
komen voor de verzekering der loonpolitieke
maatregelen De instanties en bedienden der
maatschappij zullen den regeeringscommissaris
alle gewenschte inlichtingen moeten verstrek
ken en hem Inzage moeten geven van beschei
den.
De regeeringscommissaris Is derhalve in staat
tot in de kleinste bijzonderheden een onder
zoek in te stellen. Overtredingen van de ver
ordening zullen worden gestraft met geldboe
ten van ten hoogste 2000 schellingen of zes
maanden gevangenis. De straffen zullen ook
gecombineerd kunnen worden uitgesproken. De
noodverordening is cp 20 September van kracht
geworden.
De Oostenrljksche „Alpinen Montangesell -
schaft" en de Graz-Koeflacher Spoorweg- en
mU’ maatschapplj wordt de verplichting opge
legd de arbeiders op dezelfde voorwaarden als
voor 1 April te werk te stellen.
Voor de contröle op deze verordening zal een
regeeringscommissaris worden benoemd, die c’e
noodlge volmachten zal verkrijgen.
In zake de staking In Stiermarken meldt de
Wiener Zeltung, dat het centrum der staking
thans In het kolengebied van Koeflach ligt,
waar het niet me*r alleen om loonelschen sou
gaan, doch waar politieke eischen een rol spe
len. De bondsregeerlng is tot de overtuiging
gekomen, dat de staking In het bruinkolen
bekken van West- en Ooststiermarken is ver
oorzaakt door eenzijdige beschikkingen der
Montangesellschaft en van de Spoorweg- en
mijnbouwmaatschappij. Voorts is de bondsre
geerlng tot de overtuiging gekomen, dat het
zonder de door de genoemde ondernemingen
TOKIO, 19 Sept. (V. D.) Elf militaire kadet-
ten, die betrokken waren bij den moord op dén
vroegeren premier Inoekal en ook deelnamen
aan verschillende aanslagen als demonstratie
tegen de verdragen van Londen en Washington,
zijn vanochtend door het militair gerechtshof
ieder veroordeeld tot vier Jaar gevangenisstraf
Enkele weken geleden elschte de procureur
tegen alle verdachten acht jur. Sinds dien i»
over het geheele land geageerd om de straf
maat der beschuldigingen lager te stellen in
verband met hun vaderlandsche
welke hen tot de gewelddaden dreef.
brulkt om het personeel te betalen voor zijn
werk. En daar steekt toch geen kwaad in?”
Het onderhoud loopt ten einde. De gevangene
neemt afscheid en verdwijnt, terwijl een zuur
zoet lachje om zijn mond speelt. Ik hóór hem
als het ware denken: .Dat zou niet kwaad zijn,
Iets pittigs en Iets frlsch’ ergens op een terras
aan de Champs Elysées!"
En daar is O.... HIJ heeft artikelen geschre
ven tegen de ..Reichswehr”. Met zijn scherpen,
vooruitspringende kin en zjjn moegelezen oogen
is hü het type van den fanatieken intellectueel.
De Directeur spreekt hem vriéndelijk toe, ter
wijl hjj hem met zijn blik schijnt te willen door
boren.
„Waar eet u beter, hier of In Spandau?"
O.smakt met zijn lippen alsof hij te kiezen
heeft tusschen twee gerechten van een uiterste
verfijning.
„De kwaliteit laat in wide gevallen niets te
wenschen over”, antwoordt hy nadenkend.
.Maar toch gelof ik dat er hier aan het eten
meer zorg wordt besteed".
„Welke kranten leest u?”
,De .Deutsche Allgemeine Zeltung".
„Ziet u wel In. Ovraagt Directeur
Fischer met zware stem, maar zeer plechtig,
„hoe veel kwaad u heeft gesticht met uw ge
schriften?”
.Maar Ik was geen persoonlijkheid van den
eersten rang! Ik werkte maar wat op den ach
tergrond.”
„En hoe Is het. ziet u nu In dat het Duit-
sche volk van gedachten veranderd Is? Gesteld
dat u in vrijheid werd gesteld, zoudt u zich dan
kunnen aanpassen bij den nieuwen toestand,
by de nieuwe menschen?”
„Ik zie in dat alles veranderd Is. Maar Ik heb
eenlgen tijd noodlg om het te begrijpen en om
er mij bij aan te passen Ik beloof u echter
mijn best te zullen doen.” De gevangene spreekt
met vuur.
Hij trekt zich terug.
.Dat is misschien wel de ergste van allen,”
zezt de directeur der gevangenis.
En wanneer ik hem opmerk, dat men Iemand
alleen maar beoordeelep kan naar de bedoelin
gen züner d-den en nl-t naar d«* pvniwn daar
van. beschouwt hij mij plots als een ketter. Er
komt in zijn oogen iets eigenaardigs, iets van,
ik zou zeggen, een gevoel van gastvrijheid!
DE RIJKSBEGROOTTNG 1934; bij volledige
handhaving van den besteanden belastingdruk
een tekort van ruim ISO milltoen. Tot dekking
hiervan worden o-m. voorgesteld; Invoering van
een couponbelastlng, salarisverlaging voor bet
rijkspersoneel, en heffing van een accijns op
gebrande koffie.
Builenpest tn Noord-Mandsjoerlje; meer dan
600 dooden.
worden tusschen de militante communisten en
de overigen. De eerste hebben tien jaar lang
een oorlog gevoerd tegen de Nationaal-Socialis-
ten. Waar zjj kunnen, zetten zjj dezen strijd nog
altijd voort. Overal lagen zy in donkere hoeken
tn hinderlaag en honderden botsingen hadden
er tusschen de twee vyandelyke legers plaats.
Zij zelven beschouwen zich als krijgsgevangenen.
Was de overwinning aan hen geweest, dan zou
den ze tegen hun tegenstanders nog heel anders
opgetreden zyn. Wie het niet gelooft, vrage het
;aan de Tsjeka. Maar de overigen, de liberalen,
de socialisten, de democraten, die nooit hebben
meegedaan aan de straatgevechten, zy hebben
alleen maar geschreven, gesproken en een ge
bruik gemaakt hetwelk zy wettig achtten, van
hun vrijheid van denken. Op hun gelaten leest
men de schrik en de wanhoop. Want in de oogen
der overwinnaars zyn zy de meest schuldigen
Wij korrièn op de ziekenzaal. Trotsch toont de
dokter mij een kast met medicamenten en ver
bandmiddelen. Het is allemaal heel mooi, heel
zlndeiyk en heel ordelyk. Verbazen doet my dat
niet, want dergelyke installaties zyn In Duitsch
land altyd volmaakt. Er zyn slechts zestien zie
ken. vrywel allemaal gevallen van byna geen
beteekenls. Maar In een hoek van de zaal ont
dek ik een man die op zyn knieën ligt en woor
den murmelt, welke Ik niet versta. Ik ga naar
hem toe. Het blijkt dat hy een ongeluk genad
heeft en niet meer loopen kan. De Staat is nu
bereid hem een maandpensloen van zestien
Marken uit te keeren.
„Laat my toch naar huls gaan." steunt h!1
„Stel u voor”, zegt my de directeur, „uit zuiver
politieke wraakzucht heeft hy brand gesticht!”
.Jloezoo? Hy kan zelfs niet loopen!"
Een oogenblik staat de directeur naar woor
den te zoeken. Ik zie dat hy overleg pleegt met
den administrateur en Ik hoor hem zeggen: ..WIJ
moesten hier maar geen invaliden meer houden.”
..Stelt u er misschien prijs op eenige van onze
gevangenen persoonlijk te bezoekn?”
Men noemt my enkele namen. Mijn keuze
valt op H.den schoonvader van een rjlken
brouwer. Hy wordt er van beschuldigd steek
penningen gegeven en aangenomen te hebben in
het havenbedrijf der stad Berlijn. En Ik zou
O.... wel even willen spreken, die redacteur was
van een tydschrift der avant-garde.
Of Ik ze zelf ondervragen wil? O. neen, hee-
lemaal niet. Het eenige wat Ik verlang, is ze
een oogenblik te zien in de tegenwoordigheid
van directeur Fischer.
Daar is HHy draagt een lorgnet op zyn
gekromden neus. Met zyn gebruind gelaat en
zyn eenigszlns kroezend haar heeft hy wel iets
van een Egyptenaar. Hy spreekt met groote
voorzichtigheid en staat onbeweegiyk in de hou
ding. Toch rekent hy er op er is iets in hem.
ik weet niet wat, dat my dit doet begrypen
dat het ergste achter den rug is.
Onbewegelyk. een kop grooter dan hy. staat,
als een engel der wrake. Directeur Fischer recht
tegenover hem. zyn blauwe oogen zyn voortdu
rend op den gevangene gericht en het lykt wel
of ze hem willen magnetiseeren.
„Welnu. Hbeken nu eens ronduit dat u
op schandelyke wyze heeft geknoeid met het
gemeentebestuur en dat u ernstige schade heeft
toegebracht aan de financiën en aan de goede
orde van de stad en van den staat."
Het biykt duideiyk dat H.... ei nog steeds
niet aan twyfelt of het was allemaal volkomen
in den haak wat hy deed en hy stribbelt zwak
jes tegen:
„Het geld, al het geld en dus ook die zooge
naamde steekpenningen,” zegt hy, „werd ge-
I \e Rëvangenls van Sonnenburg staat mid-
-L7 s, de vreedzame velden op ongeveer
drie kilometer afstand van het oude Kus-
trin en van de vesting waar Frederik II door
^?.en Vader werd opgesloten en «aar hy
X^ten/rl?n.d Ur dood breD^a om de
Pruisische discipline te leeren.
Wat *n het 1)68111 van den namiddag, toen
ik er aankwam, vergezeld van den heer Fischer
Directeur van het Pruisische Ministerie voor
Binnenlandsche Zaken, onder wiens toezicht al
de concentratie-kampen. waarin politieke tegen
standers worden ondergebracht, staan en die de
leiding heeft by de groote .xuiverlngs-actie”
der Natlonaal-Socialistische Regeering -
„Ik heb in myn loopbaan", aldus de heer
Fischer, „moeilijke uren doorgemaakt. Zoo bij
voorbeeld in 1923. wy waren op den rand van
den afgrond. Duitschland was een vruchtbaar
arbeidsterrein geworden voor stelers en hejers.
Platen, sloten, knoppen, hengsels, elk stukje me
taal verdween. Oogenblikkelyk kon men het ge-
stolene weer terug koopen in allerlei kleine
winkeltjes, nadat zekere in Galicië vervaardig
de certificaten er. om zoo te zeggen, een bewys
van goed gedrag aan verleend hadden. Honderd-
vyftlgdulzend menschen leefden van dezen
„handel". Ik heb hun den oorlog verklaard en
in zes maanden waren de groote steden van deze
pest bevryd. Een bruikbare wet. ëen beetje door
zettingsvermogen en een'goede wil, meer is er
in dergelyke gevallen nl?t noodlg. zult zien
dat binnen afzienbaren tyd Beriyn bevrijd
wordt van wat men de onderwereld noemt. De
vrouwen denk ik op het land te laten werken
en een kamp wordt er al ingericht in de omge
ving van Keulen. Wat de mannen betreft
Maar eigeniyk is het beter u nog niet alles te
vertellen.
Aandachtig kyk ik naar den heer Fischer. Hy
is een blonde athleet met een open gelaat, groo
te water-blauwe oogen en zyn blik heeft het
starende van den vervoerde. Zyn lievelingsstudie
is de mystiek der mythologische tyden en gron-
dig kent hy de leer van Hermann Wirth, den
geleerden archaeotoog. die de oude inscripties
van het Teutoburger Woud ontcyferd heeft. De
gene die door woord of gedachte heeft meege
werkt aan wat hy noemt, de ontbinding der
Dultsche ziel, is voor hem even schuldig als
een misdadiger volgens de wet.
De directeur, de administrateur, de dokter,
heel de generale staf der gevangenis begroet
ons met al het ontzag, waarop een zoo hoog per
sonage als een „Ministerialdlrektor” recht heeft.
Tn deze immense gebouwen, op deze uitgestrek
te terreinen, zyn acht-honderd-vyftig menschen
geconcentreerd zonder een regelmatige veroor-
deellng en voor een tyd waarvan zy den duur
niet kennen. Zy leiden er een bestaan, waarvan
ik my. naar ik geloof, een goed begrip heb
kunnen vormen. Een militaire discipline heers iht
er onverblddeiyk. Waar onze kleine groep zich
beweegt, neemt men een verschynsel waar a)s
de cnstallisatie van menscheiyke gestalten in
grijs-lüUxen werkpakken, die plots in een vrees
achtige onbeweeglykheid verstyven. In het con-
centratie-kamp van Sonnenburg is datgene wat
het reglement „de ulteriyke teekenen van res
pect" noemt, orti den drommel geen scherts.
De bewakers zyn S.S.-lul, allemaal stevige
Jonge kerels van minstens 1 meter 80. die kra
nig hun zwarte uniform dragen en gewapend
zyn met een revolver.
Waneer men een cel bezoekt, dan Is de ge
vangene volgens het reglement verplicht naar
voren te komen, in de houding te gaan staan
en klaar en duidelyk zyn nummer te noemen,
zyn naam. den datum van zyn aankomst, kort
om. om heel zyn doopceel te lichten. Een klein
oud mannetje in een der cellen raakt zoo in de
war wanneer hij ineens zooveel menschen tege-
Wk ziet binnenkomen, dat hy begint te stotteren
om er niet meer uit te komen. Hjj begint echter
dadeiyk opnieuw, alsof zyn leven er van af
hangt. dat hy zjjn verklaringen vloeiend en
volledig uitspreekt.
De directeur zegt my:
„Hier is u in de oude gevangenis. Elke ge
vangene heeft er een cel. Verderop leven ze ge-
zameniyk op groote zalen. De afzondering is
niet bedoeld als een straf. Velen geven er de
voorkeur aan. U ziet, dat het allemaal heel zin
delijk ts".
Dat is waar. De cellen zyn ruim en zeer be
woonbaar en wanneer hier sprake was van ge
wone misdadigers, dan zou Ik onomwonden toe
geven. dat ze uitstekend gehuisvest zyn.
„Hoeveel militante communisten zyn er on
der uw achthonderd-vyftlg gevangenen?" vraag
ik den directeur.
„Tachtig procent.”
„En de rest?"
„Verdwaalde intellectueelen. gevaarlijke soci
alisten en allerlei schadeiyke elementen”.
„Hoe lang blyft een gevangene hier?"
„Dat is zeer verschillend, wy hebben daarover
overigens niet te beslissen. Gemiddeld ontslaan
wij er een stuk of tien per dag. van wie my
meenen dat zy zich gebeterd hebben. Daarente
gen komen er vandaag by voorbeeld weer twee
honderd nieuwe by”
De gewone rondwandeling begint. In de keu
kens wordt de soep gekeurd; die der bewakers
bestaat uit witte boonen en spek; die der ge
vangenen uit griesmeel en verschillende groen
ten. Ze smaken allebei uitstekend. Maar veel
zeggen doet dit ten slotte niet De marteling van
een politieken gevangene ligt niet in den smaak
van de soep. Men voelt haar pas. wanneer men
zich telken male dat zich in de verste verte 'n of
ficier laat zien, veranderen moet in een stand
beeld: of wanneer men. zoodra een officier de
zaal betreedt, als een Jonge recruut .Achtung!”
schreeuwen moet en onbewegelyk in de houding
staan tot hy „weiter machen!" gelast; of wan
neer men in troepsverband en in den pas op
de binnenplaats marcheert met geen andere af
wisseling dan uit volle borst de nationale liede
ren te zingen. De grootste marteling van den
polltleken gevangene is zyn voortdurende ver
nedering onder de bedreiging met zware straf
fen.
Er moet hier, dunkt mU, onderscheid gemaakt
waarschyniyk regenbuien met b»*»» <-_
onweer, weinig verandering in tem
peratuur.
Hoogste stand: 773.5 te Vardö.
Laagste stand: 749.9 te Blackrod.
Zon op 6.43 - onder 7.03 - licht op 7.33 f
26 September E. K.
^lllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIlllliS
■f*
