ONS BLAD
Een procesdag vol spanning
sfe
Het nieuws van heden
Staat van beleg
te Jaffa
IIHs
St. Willibrordus
RADIO
RECORD
I!
Boodschap van
den Duce
PORTUGEESCH LEGER
ONBETROUWBAAR?
DE BAROMETER
STELLIGE VERKLARING
VAN TORGLER
JOH. LAU WERS
PAYGLOP 3
ALKMAAR
t Breukbanden, enkele en
ZATERDAG 28 OCTOBER 1933
BERICHT
DE TREINRAMP IN FRANKRIJK
DE DIRECTIE
o o
ONTVAMGLAMPEM VANAF F 2.50
Dooden en gewonden
Luitenant vermoord
N.V. Gloeilampenfabriek
Radiia
Scherpe protesten uit Engeland
Een Duitsche kalender
KERKARCHITECTUUR
dubbele
Het nieuwe
De ontwapeningsonder
handelingen
„Angriff” valt Geoffrey
Knox aan
Panter beschuldigd van
hoogverraad
Maar getuige Kroyer
houdt vol
Dollfuss* strijd tegen de
Nazi’s
Politie genoodzaakt op de demon-
streerende Arabieren
te schieten
Huiszoeking bij verzekering»-
maatschappij
Woensdag, feestdag van Aller
heiligen, aal het NOORD-HOL-
LANDSCH DAGBLAD NIET ver
schijnen.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN
ib
d
N.V. Ned. Verzek.-Maatschappij
Utrecht, Catharijnesingel 48
Hoofdinspectie Amsterdam
Adm. de Ruijterw. 242. Tel. 82797
Kapitaal- en Volksverzekering
V.
LAB
Groot aantal militairen gearres
teerd by een opstand te
Braganza
VEREEN 1GDE KATHOLIEKE PERS
ZEVEN EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 23
Voorzitter der intern, commissie
voor het Saargebied
In Charlottenburg bouwde prof. Barding
in merkwaardig soberen modernen stijl
bovenstaande kerk
Aan de zwarthemden van
heel Italië
Mgr. Orsenigo bij den
H. Vader
Alle Latynsche namen door Ger
maansche vervangen
,JNooit heb ik met v. d. Lubbe of
Popof door deze gang
geloopen”
-
Fransclie
kabinet
3 November voor de Kamer
Het Weer«|||l||||||||«»<||<"|>|»»»»i>><ioi»i<i>i>g
Verwachting: Matige tot krachUgea E
Westelijke tot Noord westelijken wind,
betrokken tot zwaar bewolkt, regenbuien,
zelfde temperatuur, verdere vooruitaich-
ten buiig w*er.
x;
w. -
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
Geen
Popof elkander
de
Twee
Ik geloof
land
(United Press)
op dezen
Nog een interessante foto van de ontzettende treinramp bij Evreux, waar de
sneltrein CherbourgParijs ontspoorde. Gisterer heeft te Evreux voor de slacht
offers. die b(j dit ongeluk zijn omgekomen, de plechtige uitvaart plaats gehad
HartungJanuari
HornungFebruari
LenzingMaart
OstermondApril
Wonnemond—Mei
BrachetJuni
HeuertJuli
ErntlngAugustus
ScheidingSeptember
GllbhardOctober
NebelungNovember
FelmondDecember
De politieke voorman in Midden-Java Soerjopra-
noto aangehouden.
Auto bU de Hembrug te water gereden,
inzittenden verdronken.
BERLIJN, 27 Oct. In de namlddagzlttlng
legde verdachte Popof nog de volgende ver
klaring af;
eigenlijk maar weinig van die van Daladier. 16
radicaal socialisten vormen er de kern van-
Links van hen staan De Monzie en onder
staatssecretaris Bodié, zoomede twee onafhan-
kelljken (Paul Boncour en Frot), rechts van
hen staan 2 leden van de gauche (Delcale en
Laurent Eynac), 1 links onafhankelijke (Guy
le Chambre).
Het nieuwe kabinet bestaat uit 3 journalis
ten. 10 advocaten, vier hoogleeraren. vier amb.
tenaren, drie artsen, een ingenieur en een eco
noom.
Vrijdag zijn reeds eenlge ministers geïnstal
leerd. Maandag of Dinsdag zal een kabinets
raad worden gehouden.
Nader wordt gemeld, dat volgens offlcieele
opgave er 11 dooden gevallen zijn, waaronder
1 polltie-agent20 betoogers en 2 politle-agen-
ten zijn ernstig gewond. Men gelooft, dat het
totaal aantal dooden 20 zal bedragen.
Op het oogenblik is het rustig.
Besprekingen te Gravenhage over het Ne_
derlandsch-Duitache Douaneverdrag.
De uitvoering der bedrijf sraden wet; commissie»
van advies ingesteld.
Staat van beleg te Jaffa.
Engelsch journalist door de Duitsche regeeripg
beschuldigd van hoogverraad en spionnage.
Bezwaren der Tweede Kamer tegen het wets
ontwerp tot vermindering van de uitkeering uit
het Gemeentefonds.
rer-
ctie
icht
Besprekingen met Minister De Wilde over het
.sendervraagstuknaar een gezamenlijke exploi
tatie.
Stand op Zaterdag nr w*: 738
Vorige Stand 73S
I
BERLIJN, 27 Oct. Als eerste getuige in het
proces inzake de brandstichting in den Rijksdag
wordt heden gehoord een zekere Kroyer uit Lmz
in Oostenrijk, die te amen met het nat.-soc.
Rijksdaglid Karwahne op den dag van de brand
stichting in bet Rijksdaggebouw is geweest. Ook
hij verklaart Torgler met van der Lubbe te heb
ben gezien en houdt dit vol als van der Lubbe
voor hem wordt geleid. Van *r Lubbe weigert
het hoofd op te heffen, zoodat getuige zich diep
moet buigen om van der Lubbe in het gezicht
te zien. Getuige verklaart, dat een vergissing
uitgesloten is.
iqiën. Bonnet, en de
Mig Gardey. hebben
flen toestand bespro-
isver rapporteur was
laatscommissie. heeft als
rtenwicht te brengen in
volhardt in zijn houding
De Rijksdagemployé Mevr. Baumgart, die
als volgende getuige gehoord wordt, kwam
tegen 4 uur ’s middags de garderobe bin-
nen, en heeft daar in een telefooncel een
gesprek gevoerd. Door het raampje in de
deur van de cel heeft zij gezien dat Torgler
van een dame afscheid nam en plaats nam
op de leeren sofa, waar hij een gesprek met
den afgevaardigde Dr. Neubauer had.
ROME. 27 Oct. Z. H. de Paus zal Zondag
aa. den te Berlijn geaccredlteerden Nuntius
Mgr, Onenigo in audiëntie ontvangen.
GENèVE, 27 Oct. (V.
staatssecretaris van
Eden, is vandaag jibe
Van Amerikaai
wezen dat thans
de groote mogen
worden. De Jgpa
verklaard,
haar deft
tot de lek.
bekend zal zijn.
WEENEN. 27 Oct. (VD). De politie heeft
bij de directie der verzekeringsmaatschappij
Jahus onverwachts een huiszoeking verricht,
welke den geheelen ochtend heeft geduurd.
Veertien employé's, o.w. twee vrouwen, zijn ge
arresteerd wegens nationaal-soclallstische ac
tiviteit.
Kenden Torgler en i
niet?
Togler: Na het verhoor van de getui
gen Karwahne. Frey en Kroyer zou ik
willen verklaren en ik leg er den na
druk op, dat dit de zuivere waarheid
is dat ik nooit, ook niet den 27sten
Tebruari 1933, met een man. van der
Lubbe genaamd, of met beklaagde van
der Lubbe zelf hier door deze gang ben
gegaan. Ik heb ook nooit met van der
Lubbe gesproken vóór den 28sten Fe
bruari ochtends elf uur.
Evenmin heb ik met een man. Popof
genaamd, in de voorhal gezeten. Ik
heb Popof eerst bij de instructie leeren
kennen.
Deze, mijne verklaring is de zuivere
en volledige waarheid.
BERLIJN. 27 Oct. (Reuter). De ..Angriff’
doet een scherpen aanval op Geoffrey Knox,
den Engelschen voorzitter der Internationale
commissie voor het Saargebled.
Knox wordt 'door* het blad beschuldigd van
partijdigheid en hem wordt verweten, dat hij
anti-Duitsche marxisten en Separatisten zou
aanmoedigen om van bet Saargebled bun bol
werk te maken.
p.) De Engelsche onder-
Bultenlandsche Zaken,
r Londen teruggekeerd,
nséhe zijde wordt er op ge-
/ulrecte besprekingen tusschen
iheden onvermijdelijk zijn ge-
insche ambassadeur Sa to heeft
dat de Japansche regeerlng zich
ritief standpunt moet voorbehouden
>t van een Ontwapenlngsverdrag haar
GENÈVE. 27 Oct. (Reuter) De voorzitter
van de ontwapeningsconferentie, Henderson, is,
naar uit een communiqué blijkt, van plan, de
oorspronkelijk op 9 Nov. vastgestelde zitting
van het bureau te doen houden op 3 Nov., het
geen in verband zou staan met de besprekingen,
welke heden tusschen Henderson, Norman
Davis en den secretarls-generaal, Avenol, heb
ben plaats gehad.
BUREAUX: HOF 6. ALKMAAR
Telefoon Administratie 433, Redactie 633
ABONNEMENTSPRIJS:
per kwartaal voor Alkmaar f 2.
Voer buiten Alkmaar f 2 85
Met geïllustreerd Zondagsblad 10 60 hooger
Dagblad uitgegeven door de
NV Drukkerij De Spaarnestad Haarlem
smokkelen, roept getuige Kroyer opgewonden:
..Dat heeft toch met dit proces niets uit
staande.”
De president verzoékt Kroyer zich niet op te
winden en waarschuwt Dimitrof nogmaals
slechts vragen te stellen, waarvan hij zelf over
tuigd is. dat zij bij het proces hooren. omdat
hem anders het vragenrecht zal worden ont
nomen. Verdere vragen van Dimitrof over de
illegale actie der Oostenrijksche Natlonaal-
Soclalisten warden dan ook door den voorzitter
afgewezen.
BERLIJN, 27 Oct. (Reuter). De Westfaalsche
boerenbond heeft een kalender uitgegeven,
waarin alle Latjjnsche namen zijn verdwenen
en welke alleen woorden bevat, van zuiver
Germaansche afleiding.
De namen der maanden luiden
kalender als volgt;
Ik verklaar, dat ik nooit in den Rijksdag ben
geweest, dat ik nimmer met een Duitschen
Rijksdagafgevaardigde heb gesproken, ook niet
met Torgler. Ik heb ook nooit een hoed of een
jas bezeten, zooals getuige die beschrijft.
Dimitrof wijst er op, dat getuige eerst ha
acht maanden over zÜn verdenking beeft ge-
JERUZALEM, 27 Oct. Niettegenstaande
het door den Hoogen Commissaris uitge
vaardigde verbod heeft Vrijdag de aange-
kondigde massabetooging der Arabieren te
Jaffa, welke gericht is tegen de immi
gratie van Joden in Palestina, plaats
gehad.
Voorzitter: U hebt de positieve verklaring van
beklaagde gehoord?
Kroyer: Ik bluf bij mijn getuigenis.
Get. Kroyer: .Meneer de President, ik hand
haaf mijn verklaring.
President: „Beslist?**
Get-: .Ja". r
De procureur-generaal Dr. Wenner vraagt
getuige, waarom hij geloofde dat Torgler en
Vata der Lubbe bij elkaar hoorden, toen hij
ben in de antichambre ontmoette-
Get. Kroyer: ,Jk moest dat wel gelooven om
dat menschen. die niets mei elkaar te maken
hebben, wel op grooteren afstand van elkaar
loopen. dan hier het geval was. Zij .liepen bijna
zü aan zij.’
Dr. Back verzoekt dan. twee voormalige
fractie bedienden in den Rijksdag als getuige te
willen dagen, omdat zu zoowel door de wijze,
waarop zij hun haar droegen, als door hun
gang, eenlge gelijkenis met Van der Lubbe
zouden toonen.
De procureur-generaal spreekt den wensch
Uit, dat dit verzoek niet zal worden toegestaan.
De Senaat zal er in de middagpauze over be
slissen
Inmiddels heeft Dimitrof weer het woord ge
vraagd. om den getuige verschillende vragen te
stellen, waarbij het weer tot conflicten met dén
President komt, die niet wil toestaan dat
Dimitrof vragen stelt over de illegale actie der
Oostenrijksche Natlonaal-Socialisten. die met
het proces niets te maken heeft. Als Dimitrof
beweert dat ook de Oostenrijksche Natlonaal-
Socialisten kranten en manifesten in het bui
tenland laten drukken en naar Oostenrijk
Torgler betuigt nadrukkelijk v. d. Lubbe
Popof niet op of vóór den dag van den Rjjks-
dagbrand te hebben ontmoet
Over den metgezel van Torgler bjj de tweede
ontmoeting kan getuige niets definitiefs zeggen.
Hij verklaart echter, dat het noch dr. Neu
bauer, noch de journalist Oehme was.
Dimit/of roept getuige Kroyer toe:
Biet, dat u in den nacht van den brand verkla
ringen hebt afgelegd, doch eerst later op aan
sporen van anderen.
t)e voorzitter verzoekt Dimitrof zich te mati
gen.
BERLIJN, 27 Oct Na de pauze deelt de
voorzitter mede, dat de door dr. Back voorge
stelde getuigen zullen worden gehoord.
Het voormalige communistische Rijksdaglid
Neubauer, die door twee Schupo- beambten
wordt voorgeleld, verklaart vervolgens, zich niet
met beslistheid te kunnen herinneren, in den
middag van 27 Februari samen met Torgler op
ds sofa in de anti-chambre van de begrootings-
zaal te hebben gezeten. Het was wel hoogstwaar
schijnlijk. Op de vraag of hij Karwahne. Frey en
Kroyer had zien langsloopen en Torgler toen had
hooren zeggen: „Waarom staren die ons zoo
aan?** verklaarde getuige zich dit niet te her
inneren.
Dr. Parisius wijst er op dat het feit, dat Neu
bauer eerst in September voor het eerst een ver
hoor was afgenomen, te verklaren is doordat ge
tuige zich, met gebruikmaking van valsche pa
pieren. maandenlang verborgen had gehouden.
Dr. Sack vraagt, of getuige het mogelijk acht,
dat men den communistischen student Perl met
v. d. Lubbe kan verwisselen.
Getuige: Ik heb d. Lubbe’s gezicht niet
kunnen bestudeeren wegens zijn gebukte hou
ding.
v. d. Lubbe wordt weer voor de rechtenta-
fel geleid en heft, na verscheidene verzoeken,
het hoofd een ietsje op.
Neubauer: Veel overeenkomst tusschen v d.
Lubbe en den student zie ik in den, stand der
oogen en de jukbeenderen. Het benedengedeelte
der gezichten lijkt mij echter sterk af te wijken.
De procureur-generaal verklaart te zullen
trachten om Perl op te sporen, opdat hij als
getuige kan optreden.
Op een vraag van dr. Sack, verklaart Neu
bauer op 27 Februari met Torgler vooral te
hebben gesproken over de onderhandelingen met
de socialistische partij tot vorming van een
eenheidsfront.
De voorzitter leest fragmenten voor uit een
artikel, van Torgler in de ..Rote Waehler”,
waarin het heet, dat het stembiljet het fas
cisme niet zou kunnen verslaan. Het artikel
eindigt: „Sluit u aaneen in de bedrijven en stem
pellokalen en vormt net eene strijdfront
Neubauer verklaart hierop, dat dit artikel
denzelfden Inhoud heeft als de oproepen der
K. P. D. voor een massa-actie der arbeiders
tegen de regeering in den vorm van een stil
legging van alle bedrijven, waarbij echter in-
dividueele terreur ten sterkste zou worden be
streden.
Verder verklaart Neubauer, de Bulgaarsche
beklaagde poolt tevoren te hebben gezien.
Dimitrof vraagt, of de R.P.D. zich begin 1933.
voor den Rijksdagbrand, tot taak had gesteld
een gewapenden strijd om de macht te voeren.
Neubauer ontkent dit en verklaart verder, dat
de heele politieke ontwikkeling afhankelijk was
geweest van het al dan niet geluken, het breede
front der massa’s tegen het nationaal-socialis-
me te organiseeren.
Op een vraag van dr. Sack verklaart Neu
bauer, dat hem op den bewusten dag niets was
opgevallen aan Torgler, die zoo mogelijk nog
levendiger v.as dan anders, omdat alles vol ge
drochten was.
Hierop wordt Neubauer, zonder de godsdien
stige formule, beëedigd.
Vervolgens worden verklaringen afgelegd door
drie leden van het Rijksdagpersoneel. die
Torgler tusschen 12 en 1 uur op de, sofa had
den zien spreken met een heer met blond haar
Zij hadden den indruk dat het een belangrijk
gesprek was, dat niemand mocht hooren.
Torgler verklaart op dezen tijd met Boehme
te hebben gesproken. Een der getuige. Henschel,
verklaart dit echter ónmogelijk. Volgens hem
zoo verklaart hij na eenig aarzelen, kon Popoi
de vreemdeling zijn geweest. Neubauer was het
niet.
President: „U kunt, zooals U vroeger gezegd
hebt. Dr. Neubauer niet met Popof hebben
verwisseld?**
Getuige Baumgart: ..Neen Voor mij is ver
wisseling uitgesloten. Dr. Neubauer heeft bijv,
zeer dichte wenkbrauwen en zijn heele gelaats
uitdrukking is anders. Hij heeft ook dieper lig
gende oogen dan Popof. Voor zoover ik mij her
inner had Dr. Neubauer een donkeren hoed op
en een donkere jas aan.’ x
Hierna werd gepauzeerd voor de middagpauze.
sproken. Op de foto’s, die hem werden voorge
legd. heeft hij Popof niet herkend.
De president: Verdachte Dimitrof doelt er
blijkbaar op, dat U wellicht door beïnvloeding
tot uw verklaring van heden is gekomen.
Getuige Denschel: Ik sta niet onder iemands
Invloed en niemand heeft mij gezegd, dat ik
zoo moet getuigen.
Als Dimitrof weer een opmerking maakt, die
de president brutaal vindt, ontneemt hij hem
het woord.
Er ontstaat dan *ëen meeningsverschll tus-
schen dr. Back en den Oberreichsanwalt;
president grijpt ten slotte In en zegt: getuige
heeft verklaard zich zijn oordeel voor te be
houden, tot hij gelegenheid heeft gehad in de
betrokken zaal de gebeurtenissen nog eens te
zien, zooals zij zich destijds hebben afgespeeld.
Daarvoor moet hem thans gelegenheid worden
gegeven.
Buiten aanwezigheid van pers en publiek
wordt een onderzoek in loco Ingesteld, waarbij
Popof Zijn zwarte jas aantrekt.
Naar vernomen wordt heeft getuige Denschel
b(j dit onderzoek verklaard, dat hij niet kan
zeggen, dat Popof de man was. die destijds bij
Torgler zat. De persoon Is volgens zijn herinne
ring kleiner geweest. Verder bleek, dat Den-
schel’s waarneming van een afstand van on
geveer 9 meter is geschied.
De zitting wordt daarna verdaagd tot Za
terdag.
PARIJS. 27 Oct De nieuwe Fransche regee
ring zal zich op 3 November aan de Kamer
voorstellen om de regeeringsverklaring af te
leggen.
De minister van Final
minister voor de begrool
vanochtend den financier
ken. Gardey. die
van de flnancieele
steeds den wil gei
de begroeting. Bon
van trouw bewaker van den franc en eischt
een spoedig her; tel'der financiën. Een daartoe
strekkend voorstel tal de Kamer worden voor
gelegd-
In parlementaire kringen gelooft men. dat
Sarraut het evenwicht in de begrooting stap
voor stap zal herstellen.
Deze methode zou hem in staat stellen art.
37 althans voorfooplg te laten varen.
De nieuwe Fransche regeering verscbUt
LISSABON, 27 Oct (Eigen bericht). De
minister van Bultenlandsche Zaken deelde
hedenavond mede, dat eenlge soldaten van
het regiment infanterie te Braganza een
oproer hebben verwekt, en een luitenant,
zekeren Evangelista Rodnguez, hebben ver
moord.
De politie van Braganza heeft het op
roer reeds onderdrukt en de opstandelin
gen gearresteerd.
Naar de minister verder mededeelde,
was het de regeerlng bekend, dat ook in
andere plaatsen de militairen een opstand
trachtten voor te bereiden.
Overigens is bet thans in het
overal rustig.
Ongeveer 40 militairen zijn gearresteerd.
LONDEN. 27 Oct. (Reuter). Officieel wordt
bevestigd, dat de gearresteerde Engelsche cor
respondent van de Daily Telegraph” te Mün
chen. Panter, zal worden beschuldigd van
hoogverraad en spionnage en evenals een Duit-
rcher, die met hem zou hebben samengewerkt,
zal moeten terecht staan voor het Rjjksge-
rechtshof te Leipzig.
In de Britsche pers wordt scherpe critiek ge
leverd op de arrestatie van Panter.
De Britsche consul-generaal te München is
nog niet bij Panter toegelaten en het protest
van den Britschen ambassadeur te Berlijn
heeft ook nog geen merkbare gevolgen gehad.
Gisteravond was Panter 48 uur opgesloten,
zonder dat hem was toegestaan om zijn scheer-
apparaat of nachttoilet te laten komen.
De Engelsche journalistenkring heeft een
motie aangenomen, waarin uiting wordt gege
ven aan de verbazing en verontwaardiging over
Panters arrestatie en waarin wordt geprotes
teerd tegen diens gevangenhouding. De motie
verzoekt de Britsche regeering onverwijld stap
pen te doen om zijn invrjjheldsstelllng te be
werkstelligen.
Hedenmiddag had Sir John Simon op het
ministerie van Bultenlandsche Zaken een on
derhoud met den Duitschen ambassadeur Von
Hoesch, waarin de arrestatie van den Engel
schen journalist Panter werd besproken.
Duizenden Arabieren waren reeds gister-n te
Jaffa aangekomen, om aan de betooglng deel
te nemen.
Ondanks de door de regeering getroffen voor
zorgsmaatregelen is het tot bloedige botsingen
met de politie gekomen.
Na den bidstond, die gewoonljjk op het mid
den van den dag plaats heeft, verliet een groote
menigte Arabieren in agressieve stemming de
moskee en trachtte voorzien van vuurwapens,
stokken en steenen het politiecordon te ver
breken. Na verscheidene charges met den stok
zag de politie zich gedwongen tot schieten over
te gaan. Ofschoon hier en daar gevechten
voortduren schijnt de politie thans den toe
stand meester te zijn.
In het district Jaffa is de staat van beleg
afgekondigd.
ROME, 27 Oct. (V. D.) Op den Twaalfden
Verjaardag van den marsch naar Rome, zal
Mussolini de volgende boodschap richten
tot de Zwarthemden van geheel Italië:
„Het Jaar XI sluit met een imposant actief
aan daden en gebeurtenissen.
U hebt het dag na dag beleefd, een er van,
de eskadervlucht van de Tiende verjaring
beteekende de verheerlijking der revolutie aan
den hemel en over den tweemaal overgestoken
Ocaan.
De wereld der doctrines tegen welke in Maart
1919 het fascisme zich verhief, wijkt terug en
capituleert overal. In Italië ligt zij thans In het
verre verleden en is Zelfs de eenvoudige her
innering er aan verdwenen.
Zwarthemden Wij gaan het twaalfde jaar te
gemoet met brandedden ijver van geestdrift en
met beslister plannen dan ooit. Direct aan het
begin van jaar XII zal de revolutie een stap
voorwaarts doen, waarin zij nieuwe instellingen
zal scheppen om de krachten van het bedrijfs
leven te disclpllneeren en aan te passen aan de
nationale behoeften. Wy schrijden voorwaarts,
stap voor stap, naar Romelnsche zede en geven
de wereld het in de geschiedenis eenlge voor
beeld van een opbouwende revolutie, welke
voortduurt, zich ontwikkelt en als dagelijksche
schepping van den geest en den wil van de
wreld eindigt.
Nachtvorstverwaehting: Geen nacht-
vont.
^iiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiaiii
