Dimitrof uit de zaal
gezet
Auto te water
Heete grond in Mandsjoerije
De pest in Indië
„Hier rust in den
Heer!”
N
DE BULGAAR IS WEER
TE BRUTAAL
ORGANISATIES VAN
TERRORISTEN
I
DONDERDAG 2 NOVEMBER
Stemmingsbeeld van den naherfst in een grootstadspark
kort
De verduistering te Tjiandjoer
DOOR EEN TREIN GEGREPEN
Geen invoering capitulantenstelsel
Gepensionneerd militair gedood
BEZUINIGINGSPLANNEN
Corruptie bü de kolonisatie
Ook op medisch gebied
Fascistische activiteit
Toelating Leger des Heils op Bali
Apothekers-assistent
Explosie-proefne-
mingen
Teruggekeerde gene
raals
Jonge vrouw en haar
zoontje verdronken
Onder Loenersloot in het Merwede-
kanaal gereden
Inmiddels werd het aftreden van Boeng
Inderdaad reeds bericht.
wil
LEIDEN. Geslaagd de dames O. W. A Hooge-
werff en N. van Muiswinkel.
„Het Japonic he regime verkeert
op het oogenblik niet in
behaaglijke positie”
Een topjaar
Torgler doet strikvragen
„De atmosfeer is geladen”
zy
iicuucu RUWCiAU, gcoaaiu, evvuguv, gcTiwvu CT1
gehoopt zooals wij. Zij hebben zich verheugd,
zy hebben getreurd, zy hebben geleden en ge.
streden. En alles is nu voor hen voorby als een
schimmenspel. Nu hebben zy het doel bereikt,
dat ook ons onafscheidbaar biyft vasthouden:
den dood. En uit hun zwygend graf roept leder
ons de wet dezer wereld toe: ..Eens zal de
mensch moeten pterven.” (Hebr. 9. 27).
Torgler zoa den 23eten Febr. aan
den journalist Zimmermann
verklaard hebben, dat er
allerlei dingen te
wachten waren
Mevrouw Torgler als getuige
Dimitrof
Vrijdag
ver-
u
dl
zijn.
sld.”
middag
bo
(Van een
e
40
co
br
i
be
I
I
1
de voorzitter,
over de
en
dr
BUITENZORG, 1 Nov. (Aneta). Naar wij ver
nemen heeft de faacistenleider De Bree, die bij
de Algemeene Rekenkamer werkzaam is, een
ambtenaar van het Departement van Landbouw,
Nijverheid en Handel aangezegd stukken uit het
archief van dit Departement te verstrekken. Dit
feit werd door den betrokken ambtenaar aan
het hoofd van genoemd Departement gesigna
leerd.
BATAVIA, 1 Nov. (Anea). De .Java-Bode’’
meldt, dat de invoering van het capitulanten
stelsel volkomen uitgesloten kan worden geacht,
daar de regeering van Ned.-Indië reeds In het
begin van dit jaar, blijkens een aan den Volks
raad gerichte nota een volstrekt afwijzend stand
punt hiertegenover Inneemt.
Het Departement van Koloniën opperde ter
zake slechts een vage suggestie.
vaj
1
da
1
tai
voi
tei
vo
be
vo
1
ge
nu
me
«et
I
v«
ik i
var
me
het
1
het
dat
Ol
ma
get
wlr
mij
er
Ik
tan
nal
I
ttar
drc
TANDJONG KARANG, 1 Nov. (Aneta). Op de
kolonlsatleterrelnen Oedong Tataan Is een oor-
ruptie-zaak ontdekt. In verband daarmede heeft
de resident den asslstent-wedana ontslagen.
Nader zal worden beslist of dit ontslag met de
mutatie eervol dan wel oneervol zal zijn. De
kolontaatlelelder de heer B. Is geschorst.
In de week voor de rijksdagverkiezingen In
had
de
F'
Torgler: „Ik stel vast, dat ik slechts éénmaal
In de zaal van de „Neue Welt” heb gesproken
en wel in 1925. Sedert dien niet meer. Ik heb
nooit In net Karl Liebknecht-huis een kantoor
gehad, en mij slechts zelden even In dat huis
opgehouden.”
Getuige: „Ik wilde slechts zeggen, dat Ik
hem In het Karl Liebknechthuis, waar het kan
toor is, aangetroffen heb.”
Dr. Sack: Uit een mededeellng van een fa
milielid van v. d. Lubbe blijkt, dat deze m
Januari of Februari 1925 in het geheel niet in
Dusseldorp geweest kan zijn.”
BATAVIA, 1 Nov. (Aneta). De Raad van
Justitie te Batavia heeft de zaak der verduis
tering bij den Regentachapsraad van Tjiandjoer
uitgesteld tot 8 November as.
BATAVIA, 1 Nov. (Aneta). De ..Java-Bode”
meldt, dat alle inspecteurs van den Dienst voor
Volksgezondheid, directeuren van groote, Cen
trale Burgerlijke Ziekeninrichtingen en Krank
zinnigengestichten, zoomede de hoogleeraren
prof. De Langen en prof. Radsma, een gezamen
lijk request aan de regeering onderteekenden.
waarin ernstig wordt gewaarschuwd tegen de
uiterste bezuinigingsplannen, welke thans aan
de orde zijn gesteld en waartoe os. behoort het
ontslag van vijftien Europeesche en negen-en-
twintlg Inheemsche artsen, opheffing van enkele
ziekeninrichtingen enz.
In het request wordt gewezen op de totale
ontwrichting van den Dienst voor Volksgezond
heid. welke hiervan het gevolg zou zijn. Reques-
tran ten doen een beroep op den gouverneur-
generaal om al wat mogelijk is te doen om de
bezuinigingen minder ver door te voeren.
BATAVIA. 1 Nov. (Aneta). Het hoofd van
den Dienst voor Volksgezondheid, de heer dr.
Offringa, ziet geen bezuiniging in de geopperde
samenvoeging van de Ned.-Indische Artsen
school te Boerabaja en de Medische Hoogeschool
te Batavia, stellig niet in de eerste jaren.
Woensdagmiddag omstreeks 3 uur heeft on
der Loenersloot. gemeente Abcoude-Baam-
brugge een ernstig auto-ongeval plaats gehad,
hetwelk twee slachtoffers heeft geëlscht
BATAVIA, 31 öct. (Aneta) De heer A Yzen-
brandt,, een 45-Jarig gepensionneerd militair, is
gisteravond in de buurt van Meester-Comelis
door een trein gegrepen en gedood.
Hierop vroeg de president, hoe het kwam,
dat get. zich na. zoovele jaren alles nog zoo
goed kon herinneren, waarop get. antwoordde
dat hü aanteekenlngen had gemaakt, welke
zijn vrouw helaas verbrand had.
Het OM. spreekt zijn verbazing uit, dat
Torgler zelf niet zijn vrouw heeft opgebeld.
Torgler antwoordt hierop, dat hij reeds in
bijzonderen correspondent in
AandsjoekWb)
u het conflict tusschen Rusland en Japan
zich met den dag meer toespitst, heeft
Japan een iets mildere houding tegen
heidsdellcten veroordeeld, eenmaal wegens mui
terij en voorts voor nog enkele, andere delicten.
Kunzach was vroeger lid van de Onafhanke
lijke 8. P. D. en sedert 1932 van de K. P. D.
In 1932 wero hy uit deze partij gezet. Hij heeft
voor de party ook koerlerdlensten verricht. Hy
las den naom V. d. Lubbe in de krant. Daarna
herinnerde hy zich, dat hy op een conferentie
te Dusseldorf in 1925 een v. d. Lubbe heeft ont
moet. De leider van die byeenkomst was Heinz
Neumann geweest. Verder waren volgens ge
tuige drie Nederlanders verschenen, o. a. v. d.
Lubbe. Dezr: was de vergadering voorgesteld
ongeveer met de woorden, dat men in Neder
land thans de vorming van de R. F. B. wilde
beginnen. V. d. Lubbe had zich bereid verklaard,
de jeugdbeweging op touw te zetten en later de
leiding ervan te aanvaarden. V. d. Lubbe had
dan een paar woorden gesproken, maar in zulk
slecht Dultsch, dat men hem niet vo’gen kon.
Get. had hem c-> een leeftyd van ongeveer 16
jaar geschat.
Op de vraag van den president, of in die
vergadering ook over terreur gesproken was.
antwoordt getuige, dat de terreur wel is waar
niet rechtstreeks was aanbevolen, maar dat
men toch gezegd had. dat elke terreur met een
nog scherper terreur beantwoord moest worden.
Daarom besloten ztf vBt Europa door Rusland
en verder langs den Turksktb naar Sinkiang
(Chlneesch Turkestan) te reizen. Zy worden
vergezeld van generaal Choe Mlngchia, die zal
optreden als chef van hun staf. Van Suiklang
uit gaat de reis per vliegtuig naar Oostelyk
Kirin (ten Westen van Wladiwostosk). Zy
hadden groote haast, teneinde nog voor het
Inzetten van den winter by hun troepen te
zyn. Wanneer deze regels in druk verscWjnen
zullen de bevelhebbers vermoedelijk wel reeds
in Kirin zyn aangekomen. In Kirin en overig
Mandsjoerye kunnen zy over ca. 100.000 man
troepen beschikken.
Intusschen hadden de vrijwilligers in Kirin
besloten, om het .oude handwerk maar alvast
te hervatten. Het resultaat was een opmarsch
naar Ton Lln, een stad, gelegen in de nabyheid
van de Koreaansche grens, die na een gevecht
van twee dagen op de Japanners werd her
overd.
Dan was er nog een andere generaal, die
brandde van ongeduld, om nog eens tegen de
Japanners ten velde te trekken en wel Ting
Chao. Deze wist zich van een legerkas te voor
zien en slaagde er reeds in, naar Mandsjoerye
terug te keeren, alwaar hy zich by zyn vrijwil
ligers voegde, die er inmiddels ook al weer op
los zyn getrokken.
De actie der vrywilllgegs wordt gesteund door
tal van fanatieke terroristische organisaties. De
leden van deze organisaties gaan van het prin
cipe uit, dat sterven niet erg is, tndien men
een Japanner doodt en dat sterven een voor
recht is. Indien men meerdere Japanners doodt
Aanslagen op Japanners zyn onder deze om
standigheden aan de orde van den dag.
Het meerendeel der burgeri) heult samen met
deze terroristen, vooral diegenen, wier goederen
onteigend zyn ten bate van Japansche immi
granten en dat zyn er niet weinigen. Dientenge
volge wordt het optreden van de Japansche en
Mandsjoekwo-politie tegen de terroristen, die
er ook meermalen in stagen Mandsjoekwo-
troepen tot muiterij te bewegen, zeer bemoei
lijkt.
Het Japansche régime In Mandsjoerye ver
keert op het oogenblik niet in een behaaglijke
positie en toch moet Mandsjoerije de basis
worden, van waaruit eventueel de militaire opera
ties tegen Rusland zullen beginnen. Het rijke
Mandsjoerye dreigt een land van bloed en tra
nen te worden.
p Allerzielen, komen weer tal van geloo-
f 1 vlgen naar de kerkhoven, om de graven
van hun dierbare overledenen te versleren
en er te bidden. Misschien gaan ze ook stil
voor by langs de lange rijen graven, wy moesten
dat veel meer doen. De rust van het kerkhof
is een Indrukwekkende preek voor nadenkende
menschen. De grafsteenen spreken een stom,
me maar toch zeer duideiyke taal. Op iedere
zerk staan slechts enkele woorden En toch zyn
deze opschriften indrukwekkend door haar re
gelmatige herhaling. Een naam bekend of on.
bekend, mlschlen een vrome spreuk en dan
twee data, het begin en het einde van een tyds.
periode, die eens een menschenleven omvatte.
Meestal enkele tientallen jaren, soms slechts
eenige dagen, dikwyis ook byna een eeuw. Maar
steeds luidt het geboren*overleden. Dat is
de werkeiykheid. Al het andere is byzaak. Op
lederen steen staat het onherroepeiyk geboren
overleden.
Dat is een harde wet van deze wereld!
Allen die daar onder die grafsteenen rusten,
hebben geleefd Juist zooals wy het doen,
hebben gewerkt, gezaaid, geoogst, gevreesd
gqhoopt zooals wy. zy 1-„_1_
BATAVIA, 1 Nov. (Aneta) Het Hoofd van
den Dienst der Volksgezondheid, de heer dr.
Offringa, constateerde dat de jongste cyfers
omtrent het voorkomen van pest In Ned.-Indië
aantonnen, dat 1933 een topjaar zal worden.
Het aantal pestvry gemaakte woningen liep
sedert 1915. toen 230.000 woningen werden ver
beterd. terug tot 50.000.
By het huldig tempo der woningverbetering
zal de Preanger nog 30 jaar met pest besmet
Na de pauze verkltdart Torgler dat de ont
moeting in de tram van den laatsten getuige
noch op Donderdagavond den 23 Februari noen
den Zaterdag daarvoor kan geweest zyn.
Als getuige wordt dan de mynwerker Kun
zach gehoord, wiens beëedlging uitgeste’.d
wordt. Getuige is tweemaal wegens zedeiyk-
Getuige: „In uw bureau en in vergaderin
gen."
Torgler: „Waar was mijn bureau?”
Getuige: ,Jn het Karl Liebknecht Haus.**
Torgler: „Op welke verdieping?”
Getuige: „Op de tweede."
Torgler: „Op welke vergaderingen hebt
my gehoord?”
In de „Neue Welt" in Neuköln in 1930 en
vroeger.”
De journalist Zimmermann, die eenige dagen
vóór den brand Torgler in de tram gesproken
heeft, waarschyniyk op 23 Februari, deelt
mede dat Torgler hem toen In een gesprek
heeft gezegd: ,.Er zyn van allerlei dingen te
wachten, de atmosfeer Is geladen. Als het
„Fanal” schynt. dan zullen de heeren wel In
hun schulp kruipen."
President: ,.Wat hebt u onder ..Fanal” ver
staan?"
Getuige: „Ik heb niet aan een vuurteeken.
maar een alarmteeken gedacht. Ik was der-
geiyke dreigende uitdrukkingen van Torgler
uit zyn politieke activiteit gewend."
De president vraagt Torgler wat hy hierop
te zeggen heeft.
Torgler: „Mynheer de voorzitter, gisteren
heb Ik my verbaasd over de onwaarheden,
welke toen gezegd zyn. thans verbaas Ik my.
dat een man. die aanspraak maakt op intelli
gentie. by het hoogste gerechtshof met derge-
lyke verklaringen aankomt. Houdt Zimmer
mann my voor een ezel. Gelooft hy, dat ik. die
wist, dat hy een Dultsch-nationaal is, hem
zou’ zeggen: „Er zal een signaal komen, en
alles zal veranderen?"
De president vraagt getuige, of hy zich niet
In het woord ..Fanal" vergist heeft en waarom
hy eerst op 6 October met deze verklaring is
gekomen. Getuige antwoordt, dat de uitdruk
king hem eerst niet zoozeer was opgevallen,
maar toen de brand uitbrak had hy het ver
band gelegd. Hy had echter gedacht, dat de
bezwarende verklaringen tegen Torgler zoo tal
rijk zouden zyn, dat zyn verklaring van geen
waarde zou zyn
Dr Sack wijst getuige er op. dat in Beriyn
het woord ..Fanal" overal werd gebruikt in de
beteekenls van brand. De brand zou het ..Fa
nal” tot een bloedigen burgeroorlog zyn. Was
hem als journalist dit ontgaan en hem niet op
gevallen dat Torgler Juist dat woord gebruikte?
Getuige verklaart daarop, dat men zich in
de psyche van dien tyd moest verplaatsen. Een
mensch. die in de voorste ryen van het natio
nale strydfront heeft gestreden. gelUk hy. ver
liest het gevoel voor den zin van zulke woorden
President: ..Waar het op aankomt is. of het
woord ..Fanal" is gebruikt
De auto Is tater in den middag door een
kraanwagen op het droge gebracht en in be
slag genomen. De drie geredde personen zyn
per auto naar Den Haag vervoerd.
De burgemeester van Abcoude, jhr. Dedel,
was spoedig ter piaatse en leidde persoonlijk de
verschillende werkzaamheden.
Een vborloopig onderzoek werd door politie en
veldwachters ingesteld. doch omtrent de oor
zaak van dit wel heel droevige ongeval, kon
men ons nog niets positiefs zeggen.
China trachten aan te nemen, terwyi tegeiy-
kertyd Rusland toenadering tot Amerika heeft
gezocht. Dat Japan zich minder onvrlendeiyk
tegen China tracht te gedragen heeft ten doel
te voorkomen, dat Chineesche troepen by
een mogeiyken oorlog met Rusland het den
linkervleugel van de oprukkende Japansche le
gers lastig zouden maken.
Overigens bestond de Japansche toeschlete-
lykheld ten aanzien van China toch nog slechts
hierin, dat Tokio aan Nanking verlenging van
den bestaanden wapenstilstand heeft aangebo
den, zonder dat China Mandsjoekwo behoeft te
erkennen, terwyi dan de streek bezuiden den
Grooten Muur onder gemeenschappeiyk” mili
taire contröle van China en Japan zou komen.
De Chineesche minister van financiën, mr.
T. V. Soeng. schynt by TSjang Kal Tsjek nog
een laatste poging te hebben aangewend, om
hem te bewegen van verdere flirtations met
Japan af te zien. Soeng weet aeer goed, dat
Japen zich den taatsten tyd op het terrein der
internationale politiek in toenemende mate ge
ïsoleerd heeft en acht het by een naderende
uitbarsting tusschen Rusland en Japan voor
Dat wy allen eens met de grootste zekerheid
den dood ten prooi zullen vallen is de eenige
waarheid, die geen enkele wysgeer nog ooit heeft
durven ontkennen. En deze waarheid is heusch
de moeite wel waard dat wy. haastige en jak.
kerende menschen der twintigste eeuw daarby
eens stil staan. Vooral op den dag, die zooals
geen andere ons aan den dood doet denken
Op alle graven liggen kransen en bloemen of
brandende kaarsen. Het zyn kransen en bloe
men die spoedig verwelken. Lichten die spoedig
zyn gedoofd, even vergankelyk en vluchtig als
het leven zelf. Wie kan zich op Allerzielen ont
rukken aan den indruk van zoo’n diep indruk.
wekkende Kerkhof-preek? Wie kan nadenkend
langs de rijen graven loopen zonder diep ont
roerd te worden door de gedachte dat ook zyn
leven lijkt op de schaduw van een wolk die over
de heide glydt? Dat ook spoedig van hem iets
meer over zal zyn, dan een tot stof geworden
lyk. waarop een grafsteen ligt met het opschrift
Geboren overleden?
En dan onze onsterfeiyke ziel. De dood zou
niet zoo iets ernstigs zyn als de ziel er niet
was. Als de andere zyde van het graf met zyn
oordeel er niet was. met zyn eindeloos geluk of
ondergang. Hoe komt het dan toch, dat wy ge-
loovige christenen, daaraan zoo weinig denken
of willen denken? Dat wy zoo gaarne onze
oogen sluiten voor den blik naar den onelndi.
gen horizon achter dit leven. Dat wy geheel on
ze aandacht besteden en ons onderdompelen in
de dageiyksche beslommeringen. Hoe komt het,
dat wy geheel opgaan In de zorgen en moeiten
van dit tydeiyk bestaan, dat ons geheel ver
vult! Hoe komt het. dat ons leven steeds weer
geiykt op den vrek van Jezus’ parabel, die zyn
schuren en pakhuizen had gevuld en toen te
vreden sprak: .Rust nu uit myn ziel, eet en
drink; want gy hebt een ryke oogst gehad" en
tot wien God toen sprak: .Dwaas, heden zal ik
Uw ziel nog van U opelschen!"
By eenieder, die nadenkend langs de graven
wandelt, dringt zich de vraag op: „Hoe zouden
deze dooden nu hun leven doorbrengen, als ze
nog eens opnieuw leven mochten, met de ken
nis. die hen nu is gegeven, met de wijsheid van
bot andere leven
Zouden wy die vraag niet voor ons elgén leven
kunnen benutten, daar .wy thans nog mogen
leven? 'Zóó leven als wy op ons sterfbed zouden
wenschen geleefd te hebben! Hoeveel dwaas
heden. zonden en dwalingen zouden ons dan
tespaard Nyven. In de laatste levensoogenblik-
ken krijgen die dingen een heel ander ulteriyk.
Zy krygen dan een geheel andere waarde De
illusies, die ons leven zoo dlkwyis beheerschen.
verdwynen dan: de illusies, die ons nog dikwyis
overweldigen, -omdat we ze beschouwen vanuit
een aardsch standpunt. Reeds menigeen is het
vergaan als de „lachende wijsgeer”. Wilhelm
Busch, die op zyn sterfbed niet meer lachte,
maar stil zyn lievelingsboeken van Kant en
Schopenhauer ter zyde legde en zuchtend sprak:
.Hun sleutels passen wel op veel deuren van
deze wereld, maar niet op de uitgangspoort
Maar juist op deze uitgangspoort komt het op
aan. Wanneer ons laatste uur is geslagen, dan
zal het voor ons hetzelfde zyn of we iang of
kort hebben geleefd, of we ryk of arm. beroemd
of ongeacht zyn geweest, of we geldmagnaat of
bedelaar waren. Dat alles trekt voor de oogen
van een stervende voorby als de ochtendmist
voor de opgaande zon.
Het eenigst belangrijke is dan nog, of wjj by
de goede ultgangspoort zyn gekomen, die toe
gang geeft tot het eeuwige Vaderhuis.
Op vele grafsteenen lezen we: .Hier rust In
den Heer!” Hoe dikwyis is dit woord slechts
een ydel-schoone phrase. Hoe vaak slechts een
vrome wensch van de nabestaanden!
Moge God ons helpen, opdat het voor ons
eenmaal waarheid moge zyn. wanneer het ge
grift staat op de steen, die op ons nietig over
schot zal rusten.
BU de brag over het Merwedekanaal, on
der Loenersloot. is de bestourder van den
wagen. de ongeveer 18-jarige chauffeur
K„ uit Dm Haag, den verkeerden weg
ingestagen. In plaats van den hoofdweg te
volgen, is hy vermoedrlyk door onbe
kendheid van den weg ter piaatse het
zandweggetje naar Nigteveeht opgereden.
Plotseling schijnt de,wagen t< zijn gaan
slingeren met het noodlottig gevolg, dat de
auto met de vijf personen In het Merwede
kanaal terecht kwam. Onmlddeliyk schoten
verschillende omstanders, die. het ongeluk
zagen gebeuren te hulp. Vry spoedig kon
den de vyf personen dan ook uit den
wagen op het droge worden gebracht.
De, chauffeur en mevrouw M. hadden zich
direct uit den wagen kunnen bevrijden,
terwijl de drie anderen er uit moesten wor
den gehaald. O. m. werd nog door een der
omstanders enkele malen gedoken. Intus-
schen was dr. Van Doorn, uit Abcoude ge
waarschuwd, die slechts den dood kon oon-
stateeren bU de Jonge vrouw en haar tien
jarig zoontje.
Het kleine meisje^ alsmede mevr. Muller
kwamen er vry goed af. Mevr. M. had zelfs
nog gepoogd door kunstmatige ademhaling
toe te passen de levensgeesten van haar
schoondochter op te wekken, evenwel sen
der resultaat. Ook dr. Van D. mocht daar
niet meer in slagen.
Een auto van een taxi-maatschappy uit Den
Haag bevond zich op weg van de residentie
naar Laren. In den wagen waren, behalve de
bestuurder, nog vier personen gezeten, nj. de
ongeveer 60-jarige mevrouw Muller, echtgenoote
van een gepensionneerd arts uit Nederlandsch-
Indië en thans woonachtig te Den Haag, voorts
een schoondochter van mevroirw M. en haar
twee jonge kinderen, een jongen van 10 en
een meisje van 8 jaar. De familie was op weg
naar Laren, om daar een zoontje, dat te La
ren in een rusthuis verpleegd wordt, te bezoe
ken.
Torgler: Jk heb er heelemaal niet over
gedacht om aldus met getuige te spreken.
Juist voor my, die de politieke situatie zoo
precies moet kennen, zou het een groote
fout geweest zyn, als ik niet alles in het
werk had gesteld om zulk een daad als den
rijksdagbrand te verhinderen, omdat ik
moest weten, dat deze daad juist tegen de
K-P-D. zou worden uitg<
Hierna wordt gepauzeep
Getuige Staneck. de volgende getuige, die
rechercheur is. heeft in opdracht van commis
saris Heisig getuige Kunzack herhaaldelyk
nauwkeurig over de exploisie-proefnemingen op
de Wuhlheidc ondervraagd en van het resultaat
daagvan pioces-ver baal opgemaakt. Getuige
verklaart, öat Kunzack met alle beslistheid op
de herhaalde vragen steeds weer heeft gezegd,
dat hy heel nauwkeurig wist, dat de commu
nistische afgevaardigden Kasper en Torgler bij
die proefnemingen aanwezig waren geweest.
Getuige is met Kunzack ook naar de heide ge
gaan om de kuilen te vinden, die door de proef
nemingen gemaakt waren. Hy kon echter de
plaats niet terugvinden. Ook de boschwachter
wist niets van een kuil. Op 2 Mei is getuige
met een rechercheur nog eens naar de helde
gereden om daar opgravingen te doen. Er werd
Inderdaad een kuil van ongeveer 1.80 tot 2 M.
in het vierkant en 1.25 M. diepte gevonden.
Daarin bevonden zich stukken linoleum, een
afgebroken hamersteel en overbiyfselen van een
pak spykers
Torgler: ..Ik heb nooit in myn leven kennis
gemaakt met Kunzack. Ik heb nooit proefne
mingen op de Wuhlhelde medegemaakt en
weet ook niets van een kuil en proeven met
ontp'offingsmiddelen. Alles wat Kunzack heeft
gezegd, kan in geen geval in overeenstemming
met de waarheid zyn.
De president wijst getuige op de verklaring
van Torgler en vraagt hem met nadruk of hy
er by biyft. dat Torgler en Kasper op de Wuhl-
heide zijn geweest.
Getuige: Ja.
Dr. Sack stelt voor den gewezen afgevaar
digde Kasper als getuige te verhoeren, evenals
den gewezen advocaat Rosenfeld, die op het
oogenblik in Parijs woont Rosenfeld is bereid
naar Duitachland te komen en dr. Sack kent
zyn adres. Verder stelt de advocaat voor, de
getuigen te ondervragen, die zich in een zelfde
situatie bevinden als Rosenfeld. Hiervoor ko
men o. a. in aanmerking de gewezen afgevaar
digde mevr. Reese, de gewezen secretaris van
de sociaal-democratische party dr. Hertz
de gewezen socialistische afgevaardigde
Breitscheid.
De procureur-generaal behoudt zich voor
nader zyn standpunt ten aan den van die voor
stellen te bepalen. Het Hof kan slechts ’n vrij
geleide geven voor kwesties, welke tot zyn com
petentie beliooren.
De zitting wordt daarop tot
daagd.
BATAVIA. 1 Nov. (Aneta). Ten aanzien van
de toelating van het Leger des Hells op Ball
kan worden medegedeeld, dat terzake eenzelfde
maatstaf zal worden aangelegd als by de toe
lating van de Missie en Zending.
Het leprozenvraagstuk zal niet langer In
hoofdzaak als een sociaal doch voornameiyk als
een medisch probleem worden behandeld.
De president vraagt mevrouw Torgler of zy
wil getuigen, zy is daartoe bereid en verklaart
dan' Omstreeks 8 uur telefoneerde mevrouw
Kasper Zy vroeg of myn man thuis was. Toen
Ik daarop neen zelde, zelde zy: „By my is van
morgen vroeg de politie geweest.” Ik zelde
daarop- ,Jk heb hetzelfde bezoek»
Voor de tweede maal werd omstreeks 9 uur
getelefoneerd nX door mevrouw Kühne, die my
vertelde dat de politie by haar was geweest en
haar man gearresteerd was. Mevrouw Kühne
zelde, dat zy by my wilde komen en vroeg my
haar aan het station af te halen. Ik ant
woordde, dat dit niet ging, omdat ik bezoek
had.
Getuige Spiets handhaaft zyn verklaring
Mevrouw Torgler eveneens, ook als de president
de opmerking maakt, dat het toch heel on-
waarschyniyk is, dat de politiebeambte niet zou
hebben ingegrepen, als hy had hooren zeggen:
„ik heb hetzelfde bezoek."
Mevrouw Torgler verklaart verder, dat ge
tuige Spitz zich vergist omtrent het tydstip der
gesprekken. Het was 9 uur. Om 11 uur was
de politie al lang uit haar huls weg. Haar
man had omstreeks 9.30 k 9.45 uur getelefoneerd,
en toen heeft zy hem gezegd „dat de politie
er was geweest”.
OM.: Hoe verklaart u, dat uw man op den
dag na den brand met zooveel menschen tele
foneerde en niet met u?"
Mevrouw Torgler: „Hy zal gedacht hebben,
dat ik reeds sliep.”
Het OM. wijst mevrouw Torgler erop, dat
haar zoon in Londen heeft gezegd, dat Torgler
niet naar huis was gekomen om veilighelds-
BERLIJN, 1 Nov. Waarschyniyk In ver
band met het sensationeele begin van de
zitting van gisteren was de zaal heden
morgen by de opening van de zitting weer
geheel gevuld. Ook vanmorgei} heeft de
sensatie niet ontbroken, want opnieuw heeft
de president het noodig geoordeeld den
Bulgaarschen beklaagde Dimitrof van het
bywonen van de zitting van heden uit te
sluiten, en wel voomameiyk naar aanleiding
van de in de zitting van gisteren door
Dimitrof gemaakte opmerkingen.
Bij het begin van de zitting legt de president
de volgende verklaring af:
Volgens het stenogram
van gisteren heeft Di
mitrof gezegd: De kring
van getuigen a charge
tegen ons communisti
sche beklaagden, welke
heden met dezen getuige
(bedoeld was Leber-
mann) gesloten ia is
begonnen met de ryks-
dagafgevaardlgden der
nationaal-soclalistische
party en geëindigd met
een dief.
Deze uitlating heb ik
natuuriyk niet gehoord,
anders had ik daartegen scherp geprotesteerd,
want zy is een ongehoorde brutaliteit.
Dimitrof: .Mynheer de president
De president valt beklaagde in de rede en
verklaart dat hy thans het woord niet krijgt.
Dimitrof roept; „De „VÖIktacbe Beobachter”
kan tevreden zijn.”
De president pleegt een
overleg met den senaat en ver
klaart, dat Dimitrof om deze uit
lating van deze zitting is uitgesloten
en weggeleid moet worden.
Dimitrof uit zich verontwaardigd.
De president verzoekt Dimitrof snel
weg te brengen. Onder luid protest
verlaat deze de zaal.
Getuige Spietz .ambtenaar van de recherche,
die den 28sten Februari in Torglers huis is
geweest, verklaart dat mevrouw Torgler hem
heeft opengedaan en gezegd heeft dat Torgler
tri de provincie op reis was. Om 8 uur en om
10 uur werd er getelefoneerd. Getuige hoorde
een vrouwestern; mevrouw Torgler antwoordde
beide keeren, dat zy onverwacht bezoek had
gekregen en niet vry was.
Beklaagde Torgler zegt dat zyn vrouw heel
goed in de meening kon verkeeren dat hy in
de provincie was. Hy had nJ. op zich genomen
om -- - J’
de provincie te spreken. De eerste keer
waarschyniyk mevrouw Kühne opgebeld,
tweede maal mevrouw Kasper.
Het OM. spreekt zyn verbazing uit.
Leipzig heeft meegedeeld, dat hy omstreeks
930 uur zyn vrouw heeft opgebeld en haar
heeft meegedeeld, dat hy naar het politiebureau
ging.
Het O.M. vraagt, waarom Torgler niet reeds
*s avonds zyn vrouw heeft opgeroepen om haar
te vertellen, dat hy niet thuis kwam.
Torgler: „Ik had ’s avonds reeds bij Stawicki
het plan naar de politie te gaan om de valsche
geruchten op te helderen.”
Het OM.: „Als u reeds 's avonds dit van plan
was, was er des te meer reden om uw vrouw
te verwittigen
Torgler: .Myn vrouw zou waarschyniyk om
dien tyd, ’s nachts één uur, reeds in slaap zyn.
Het was niet absoluut noodig haar te alarmee-
ren, en haar dingen te vertellen, welke ook
tot morgen konden wachten.”
Dr. Parisius: „Torgler beweert omstreeks 9.30
Uur ’s morgens zyn vrouw te hebben opgebeld.
Ik vraag getuige ,die tot pl.m. 11 uur in Torgler’s
hute was, of hy iets van dat gesprek gemerkt
heeft.”
Getuige: zyn slechts twee telefoonge
sprekken gevoerd, en het was belde keeren een
vrou western."
Dr Sack stelt voor om mevrouw Torgler,
mevrouw Kühne en mevrouw Kasper als ge
tuigen te hooren.
China niet urgent, om met Japan in betere
relaties te komen. Temeer niet, waar Canton
zich steeds scherper gaat verzetten tegen de
halfslachtige politiek, die door Nanking tegen
over Japan gevoerd wordt.
Soehg heeft zyn zwager Tsjang Kal Tsjek
echter niet kunnen overtuigen en er is zelfs
een mln of meer gespannen verhouding tus
schen belden ontstaan, mede ook tengevolge
van het feit, dat Soeng in Europa en Amerika
niet de financieele hulp heeft weten te ver
krijgen die men verwachtte. Er wordt reeds
gemompeld, dat Soeng uit de regeering zal
treden.
In Japansche kringen heeft men zich over
de Russlsch-Amerlkaansche toenadering niet
weinig bezorgd gemaakt Een Nlpponsch pers
bureau heeft de Japansche openbare meening
trachten te verhitten, door het bericht de we
reld in te zenden, dat er ook een verdrag tus
schen China en Amerika tot stand Is gekomen.
Toen dit zoowel door Nanking als door Was
hington werd tegengesproken, gooide de Ja
pansche pers het over een anderen boeg en
men kreeg te vernemen, dat de regeering te
Tokio aan Amerika het sluiten van een non
agressiepact heeft voorgesteld, doch dat Ame
rika dit geweigerd heeft.
In Mandsjoerye zyn de anti-Japansche ele
menten zich van de hier geschetste ontwikke
ling der verhoudingen zeer scherp bewust. De
geest van verzet tegen de Japansche overheer-
sching komt met den dag bruusker tot uiting.
De leiders van de antl-Japansche beweging in
Mandsjoerye hebben contact gezocht met den
Polltleken Raad van Zuid-Chlna.
Deze politieke raad is de invloedrijke Kuo-
mlntang-organlsatle, onder welke de regeering
van Canton gesteld is. Canton heeft toegezegd,
een hernieuwde actie van de Chineesche vrij
willigers in Mandsjoerije te zullen steunen.
In September JJ. werden te Canton de ge
neraals Wang Teh Lln en Kung Hln Yung
door den Polltleken Raad van Zuld-China met
groote plechtigheid beëedlgd ata commandant
en vice-commandant van de Chineesche vry-
scharen in Mandsjoerije.
Beide generaals hebben destyds tal van Ja
pansche afdeellngen in de pan gehakt. Dé Ja
panners zouden daarom alles in het werk stel
len, oen den terugkeer van de beide vechtjas
sen naar Mandsjoerye te verhinderen.
redenen. Dan ligt het toch voor de hand, dat
u ook op de hoogte zou zyn gesteld."
Mevrouw Torgler: „Dat herinner ik my niet,
het is al 8 maanden geleden.”
Het OM..Het Is echter van byzonder belang
of uw man toen reeds zulk een vrees koesterde.”
Torgler: ,Het is my niet heelemaal dulde-
lyk, waarom het OM. nog eens wil hooren dat
myn vrienden vreesden, dat ik door politieke
tegenstanders overvallen zou worden. Acht de
procureur-generaal het dan werkeiyk in het
politieke belang van Duitschland noodig, dat
zulke verklaringen herhaald worden?"
Procureur-generaal: „Beklaagde Torgler, ver
val niet in de fouten van Dimitrof. Wy zullen
rustig en zakelyk blyven.”
Daarna wordt de beambte der recherche,
Hohmann, gehoord, die Kühne gearresteerd
heeft.
Getuige verklaart dat hy Kühne in zyn wo
ning heeft aangetroffen. Ik zag een man, die
in zyn hemd stond. Ik vroeg Kühne wie dat
was. waarop zyn vrouw zelde: „dat is bezoek.”
President: „Hebt u dan niet gevraagd, wie
het was?”
Getuige..Neen, daartoe had ik niet hat
recht. Ik had uitsluitend het bevel Kühne te
arresteeren.”
President: .Als u geweten hadt. dat het
Torgler was, had u hem dan gearresteerd?”
Getuige: ,jfeen”
Op een vraag van dr. Sack verklaart de
president, dat getuige Lebermann nóg eens
zal worden gehoord. Dr. Sack verzoekt by het
verhoor ook na te gaan of Lebermann in het
krankzinnigengesticht Blankenhorn gezeten
heeft en of hy by de politie niet bekend is
wegens oplichting
i
Dr. Seuffert wyst getuige er op, dat hy aan
den rechter van instructie een brief heeft ge
zonden, waarin hy zich als getuige aanbiedt,
dat hy de medeplichtigen van v. d. Lubbe tal
opsporen en zich bereid verklaart de verbor
gen schuilhoeken der onwettige terreurgroepen
by de vrouweiyke partygenooten vast te stel
len. ,Jk garandeer", aldus de brief, „dat ik dat
binnen acht dagen tot stand zal hebben ge
bracht."
Advocaat Sack merkt op, dat het opvallend
is. dat juist Kunzack. die twee malen wegens
zedenmLsdxl.n en telkens tot een jaar gevange
nisstraf is veroordeeld, zich aanbiedt die schuil
plaats der illegalen by de vrouweiyke kamera
den uit te vinden.
Getuige legt dan verklaringen af van een
exploeie-proefnemlng op de Wuhlhelde.
Op de vraag van den president, wie behalve
Kaspier en de overigen nog daarby zyn geweest,
antwoordde getuige: „Naar myn meening te
oordeelen naar zyn ulteriyk, Torgler. De presi-
sldent wyst getuige op een vroegere verklaring,
waarby hy met beslistheid betoogde, dat twee
der aanwezige personen Torgler en Kasper
waren."
De getuige geeft toe, dat hy Torgler slechts
van ^anzlen kent.
President: Is het nu Torgler of niet?
Getuige: Naar myn meening, ja.
Getuige schildert vervolgens hoe men na de
ontp'offingsproefnemingen weer naar de stad
terugkeerde en in het restaurant in de Gor-
litzerstrasss kwam, waar de eerste vuurwerk-
maker, die de leiding had, een voordracht
hield.
O. a. heeft deze verklaard, dat als men sco
ver was, men niets moest ontzien en, waar
mognyk, openbare gebouwen in de lucht moest
doen vliegen.
President„Kunt u onder eede getuigen, dat
hy op openbare gebouwen gewezen heeft, die
in de lucht moesten vliegen?”
Getuige„Ja.”
President: „Heeft hlf ook iets over brand
stichtingen gezegd?”
Getuige„Neen.”
Nadat de president getuige gewezen heeft
op uitlatingen by de Instructie over brand
stichtingen en het hulp Inroepen van vrouwen,
zegt Torgler: „Getuige heeft gezegd, dat hy
my kent. Waar hebt u my leeren kennen?”
