Dimitrof uit de zaal gezet
Mandsjoerije
Heete grond
m
De pest in Indië
„Hier rustin den
Heer!”
N
ORGANISATIES VAN
TERRORISTEN
DE BULGAAR IS WEER
TE BRUTAAL
ff
DONDERDAG 2 NOVEMBER
Stemmingsbeeld van den naherfst in een groot stadspark
kort
u
De verduistering te Tjiandjoer
DOOR EEN TREIN GEGREPEN
Geen invoering capitulantenstelsel
Gepensionneerd militair gedood
BEZUINIGINGSPLANNEN
Corruptie bij de kolonisatie
Ook op medisch gebied
Fascistische activiteit
Toelating Leger des Heils op Bali
Apothekers-assistent
Teruggekeerde gene
raals
Jonge vrouw en haar
zoontje verdronken
Explosie-proef ne
mingen
Onder Loenersloot in het Merwede-
kanaal gereden
J
Japansche regime verkeert
op het oogenblik niet in
behaaglijke positie”
Torgler zou den 23sten Febr.
den journalist Zimmermann
verklaard hebben, dat er
allerlei dingen te
wachten waren
It i
Een topjaar'
Torgler doet strikvragen
I had.
Mevrouw Torgler als getuige
aan
Dimitrof
Vrijdag
ver-
handhaaft zün
A
dat als men zoo
waar
Inmiddels werd het aftreden van Soeng
inderdaad reeds bericht.
en
dr
BATAVIA, 31 Oct. (Aneta) De heer A- Yzen-
brandt, een 45-jarig gepensionneerd militair, is
gisteravond in de buurt van Meester-Comelis
door een trein gegrepen en gedood.
LEIDEN. Geklaagd de dames C. W. A. Hooge-
werfl en N. van Muiswinkel.
de
gehoord.
S W
Hierop vroeg de president, hoe het kwam,
dat get. zich na zoovele jaren alles nog zoo
goed kon herinneren, waarop get. antwoordde
dat hü aanteekeningen had gemaakt, welke
zün vrouw helaas verbrand had.
BATAVIA. 1 Nov. (Aneta). Het hoofd van
den Dienst voor Volksgezondheid, de heer dr.
Offringa. ziet geen bezuiniging in de geopperde
samenvoeging van de Ned.-Indische Artsen
school te Soerabaja en de Medische Hoogeschool
te Batavia, stellig niet in de eerste jaren.
BATAVIA, 1 Nov. (Aneta). Ten aanzien van
de toelating van het Leger des Heils op Ball
kan worden medegedeeld, dat terzake eenzelfde
maatstaf zal worden aangelegd als bij de tc..-
lating van de Missie en Zending.
Het leprozenvraagstuk zal niet langer in
hoofdzaak als een sociaal doch voornamelijk als
een medisch probleem worden behandeld.
(Van een bijzonderen correspondent in
Mandsjoekwo)
u het conflict tusschen Rusland en Japan
zich met den dag meer toespitst, heeft
Japan een iets mildere houding tegen
BATAVIA. 1 Nov. (Aneta). De Raad van
Justitie te Batavia heeft de zaak der verduis
tering bij den Regentschapsraad van Tjiandjoer
uitgesteld tot 8 November a.s.
Torgler: „Ik stel vast, dat ik slechts éénmaal
in de zaal van de „Neue Welt" heb gesproken
en wel in 1925. Sedert dien niet meer. Ik heb
nooit in net Karl Liebknecht-huis een kantoor
gehad, en mij slechts zelden even in dat huls
opgehouden.”
Getuige: „Ik wilde slechts zeggen, dat ik
hem In het Karl Liebknechthuis, waar het kan
toor is, aangetroffen heb.’
litzerstrasse kwam, waar de
maker, die de leiding had,
hield.
O. a. heeft deze verklaard,
ver was, men niets moest ontzien en,
mogelijk, openbare gebouwen in de lucht moest
doen vliegen.
President: ..Kunt u onder eede getuigen, dat
hij op openbare gebouwen gewezen heeft, die
in de lucht moesten vliegen?”
Getuige: „Ja.” s
President: „Heeft hij ook iets over brand
stichtingen gezegd?"
Getuige: „Neen.”
Nadat de president getuige gewezen heeft
op uitlatingen bij de instructie over brand
stichtingen en het hulp Inroepen van vrouwen,
zegt Torgler: „Getuige heeft gezegd, dat hij
my kent. Waar hebt u mij leeren kennen?”
BERLIJN, 1 Nov. Waarschijnlijk in ver
band met het sensationeele begin van de
zitting van gisteren was de zaal heden
morgen bij de opening van de zitting weer
geheel gevuld. Ook vanmorgen heeft de
«nsatle niet ontbroken, want opnieuw heeft
de president het noodig geoordeeld den
Bulgaarschen beklaagde Dimitrof van het
bijwonen van de zitting van heden uit te
sluiten, en wel voornamelijk naar aanleiding
van de in de zitting van gisteren door
Dimitrof gemaakte opmerkingen.
Bij het begin van de zitting legt de president
de volgende verklaring af:
Volgens het stenogram
van gisteren heeft Di
mitrof gezegd: De kring
van getuigen A charge
tegen ons communisti
sche beklaagden, welke
heden met dezen getuige
(bedoeld was Leber
mann) gesloten is, is
begonnen met de rijks
dagafgevaardigden der
nationaal-soclalistische
partij en geëindigd met
een dief.
Deze uitlating heb ik
natuurlijk niet gehoord,
anders had ik daartegen scherp geprotesteerd,
want zü Is een ongehoorde brutaliteit.
Dimitrof: .Mijnheer de president
De president valt beklaagde in de rede en
verklaart dat hij thans het woord niet krijgt.
Dimitrof roept; „De „Völkische Beobachter”
kan tevreden rijn.”
,JDe atmosfeer is geladen”
De Journalist Zimmermann, die eenige dagen
vóór den brand Torgler In de tram gesproken
heeft, waarschijnlijk op 23 Februari, deelt
mede dat Torgler hem toen in een gesprek
heeft gezegd: „Er zijn van allerlei dingen te
wachten, de atmosfeer is geladen. Als het
•.Fanal" schijnt, dan zullen de heeren wel in
hun schulp kruipen."
President: „Wat hebt u onder .JFanal” ver
staan?”
Getuige: „Ik heb niet aan een vuurteeken.
maar een alarmteeken gedacht. Ik was der
gelijke dreigende uitdrukkingen van Torgler
uit zijn politieke activiteit gewend.”
De president vraagt Torgler wat hij hierop
TANDJONG KARANG. 1 Nov. (Aneta). Op de
kolonisatieterrelnen Gedong Tataan Is een cor-
ruptie-zaak ontdekt. In verband daarmede heeft
de resident den assistent-wedana ontslagen.
Nader zal worden beslist of dit ontslag met de
mutatie eervol dan wel oneervol zal zijn. De
kokmisatieleider de heer B. is geschorst.
BATAVIA. 1 Nov. (Anea). De „Java-Bode”
meldt, dat de invoering van het capitulanten
stelsel volkomen uitgesloten kan worden geacht,
daar de regeering van Ned.-Indië reeds in het
begin van dit Jaar, blijkens een aan den Volks
raad gerichte nota een volstrekt afwijzend stand
punt hiertegenover inneemt.
Het Departement van Koloniën opperde ter
zake slechts een vage suggestie.
BATAVIA, 1 Nov. (Aneta). De .Java-Bode"
meldt, dat alle Inspecteurs van den Dienst voor
Volksgezondheid, directeuren van groote Cen
trale Burgerlijke Ziekeninrichtingen en Krank
zinnigengestichten, zoomede de hoogleeraren
prof. De Langen en prof Radsma. een gezamen
lijk request aan de regeering onderteekenden,
waarin ernstig wordt gewaarschuwd tegen de
uiterste bezuinigingsplannen, welke thans aan
de orde zijn gesteld en waartoe oai behoort het
ontslag van vijftien Europeesche en negen-en-
twlntig inheemsche artsen, opheffing van enkele
ziekeninrichtingen enz.
In het request wordt gewezen op de totale
ontwrichting van den Dienst voor Volksgezond
heid. welke hiervan het gevolg zou zijn. Reques-
tranten doen een beroep op den gouvemeur-
generaal om al wat mogelijk is te doen om de
bezuinigingen minder ver door te voeren.
Dr. Sack: Uit een mededeeling van een fa
milielid van v. d. Lubbe blijkt, dat deze m
Januari of Februari 1925 in het geheel niet JT
Dusseldorp geweest kan zijn.”
De president pleegt een
overleg met den senaat en ver
klaart, dat Dimitrof om deze uit
lating van deze zitting is uitgesloten
en weggeleid moet worden.
Dimitrof uit zich verontwaardigd.
De president verzoekt Dimitrof snel
weg te brengen. Onder luid protest
verlaat deze de zaal.
p Allerzielen, komen weer tal van gelqp-
f 1 vigen naar de kerkhoven, om de graven
van hun dierbare overledenen te versieren
en er te bidden. Misschien gaan ze ook stil
voorbij langs de lange rijen graven. Wü moesten
dat veel meer doen. De rust van het kerkhof
is een indrukwekkende preek voor nadenkende
menschen. De grafsteenen spreken een stom
me maar toch zeer duidelijke taal. Op iedere
zerk staan slechts enkele woorden En toch zijn
deze opschriften Indrukwekkend door haar re
gelmatige herhaling. Een naam bekend of on.
bekend, mlschien een vrome spreuk en dan
twee data, het begin en het einde van een tijds
periode, die eens een menschenleven omvatte.
Meestal enkele tientallen jaren, soms slechts
eenige dagen, dikwijls ook bijna een eeuw. Maar
steeds luidt het geboren overleden. Dat is
de werkelijkheid. Al het andere te bijzaak. Op
lederen steen staat het onherroepelijk geboren
overleden.
Dat te een harde wet van deze wereld!
Allen die daar onder die grafsteenen rusten,
hebben geleefd juist zooals wij het doen.
hebben gewerkt, gezaaid, geoogst, gevreesd
China niet urgent, om met Japan In betere
relaties te komen. Temeer niet, waar Canton
zich steeds scherper gaat verzetten tegen de
halfslachtige politiek, die door Nanking tegen
over Japan gevoerd wordt.
Soeng heeft zijn zwager TSjang Kai Tsjek
echter niet kunnen overtuigen en er te zelfs
een mln of meer gespannen verhouding tus
schen beiden ontstaan, mede ook tengevolge
van het feit, dat Soeng in Europa en Amerika
niet de financleele hulp heeft weten te ver
krijgen, die men verwachtte. Er wordt reeds
gemompeld, dat Soeng uit de regeering zal
treden.
In Japansche kringen heeft men zich over
de Russlsch-Amerikaansche toenadering niet
weinig bezorgd gemaakt- Een Nipponsch pers
bureau heeft de Japansche openbare meening
trachten te verhitten, door het bericht de we
reld in te zenden, dat er ook een verdrag tus
schen China en Amerika tot stand is gekomen.
Toen dit zoowel door Nanking als door Was
hington werd tegengesproken, gooide de Ja
pansche pers het over een anderen boeg en
men kreeg te vernemen, dat de regeering te
Tokio aan Amerika het sluiten van een non
agressiepact heeft voorgesteld, doch dat Ame
rika dit geweigerd heeft.
In Mandsjoerije zijn de antl-Japansche ele
menten zich van de hier geschetste ontwikke
ling der verhoudingen zeer scherp bewust. De
geest van verzet tegen de Japansche overheer-
schlng komt met den dag bruusker tot uiting.
De leiders van de anti-Japensche bèweging in
Mandsjoerije hebben contact gezocht met den
Politieken Raad van Zuid-China.
Deze politieke raad te de invloedrijke Kuo-
mintang-organlsatie, onder welke de regeering
van Canton gesteld te. Canton heeft toegezegd,
een hernieuwde actie van de Chlneesche vrij
willigers in Mandsjoerije te zullen steunen.
In September J.L werden te Canton de ge
neraals Wang Teh Lin en Kung Hln Yung
mr. door dén Politieken Raad van Zuid-China met
groote plechtigheid beëedigd als commandant
en vice-commandant van de Chlneesche vrij-
scharen in Mandsjoerije.
Beide generaals hebben destijds tal van Ja
pansche afdeelingen in de pan gehakt. De Ja
panners zouden daarom alles in het werk stel
len, om den terugkeer van de beide vechtjas
sen naar Mandsjoerije te verhinderen.
Daarom besloten zij via Europa door Rusland
en verder langs den Turksklb naar Sinklang
(Chineesch Turkestan) te reizen Zij worden
vergezeld van generaal Choe Mingchia, die zal
optreden als chef van hun staf. Van Smkiang
uit gaat de reis per vliegtuig naar Oostelijk
Kirin (ten Westen van Wladiwostosk). Zij
hadden groote haast, teneinde nog voor het
inzetten van den winter bij hun troepen te
zijn. Wanneer deze regels in druk verschijnen
zullen de bevelhebbers vermoedelijk wel reeds
in Klrin zijn aangekomen. In Kirin en overig
Mandsjoerije kunnen zij over ca. 100.000 man
troepen beschikken.
Intusschen hadden de vrijwilligers in Kirin
besloten, om het oude handwerk maar alvast
te hervatten. Het resultaat was een opmarsch
naar Ton Lin, een stad, gelegen in de nabijheid
van de Koreaansche grens, die na een gevecht
van twee dagen op de Japanners werd her
overd.
Dan was er nog een andere generaal, die
brandde van ongeduld, om nog eens tegen de
Japanners ten velde te trekken en wel Ting
Chao. Deze wist zich van een legerkas te voor
zien en slaagde er reeds in, naar Mandsjoerije
terug te keeren. alwaar hij zich bij zijn vrijwil
ligers voegde, die er inmiddels ook al weer op
los zijn getrokken.
De actie der vrijwilligers wordt gesteund door
dal van fanatieke terroristische organisaties. De
Yden van deze organisaties gaan van het prin
cipe uit, dat sterven niet erg te, indien men
een Japanner doodt en dat sterven een voor
recht is. Indien men meerdere Japanners doodt
Aanslagen op Japanners zijn onder deze om
standigheden aan de orde van den dag.
Het meerendeel der burgerij heult samen met
deze terroristen, vooral ditgenen, wier goederen
onteigend zijn ten bate van Japansche immi
granten en dat zijn er niet weinigen. Dientenge
volge wordt het optreden van de Japansche en
Mandsjoekwo-politie tegen de terroristen, die
er ook meermalen in slagen Mandsjoekwo-
troepen tot muiterij te bewegen, zeer bemoei
lijkt.
Het Japansche régime In Mandsjoerije ver
keert op het oogenblik niet in een behaaglijke
positie en toch moet Mandsjoerije de baste
worden, van waaruit eventueel de militaire opera
ties tegen Rusland zullen beginnen. Het rijke
Mandsjoerije dreigt een land van bloed en tra
nen te worden.
BUITENZORG. 1 Nov. (Aneta). Naar wij ver
nemen heeft de fasctetenletder De Bree, die bij
de Algemeene Rekenkamer werkzaam te, een
ambtenaar van het Departement van Landbouw,
Nijverheid en Handel aangezegd stukken uit het
archief van dit Departement te verstrekken. Dit
feit werd door den betrokken ambtenaar aan
het hoofd van genoemd Departement gesigna
leerd.
Zij
en
gehoopt zooals wij. Zij hebben zich verheugd,
zij hebben getreurd, zij hebben geleden en ge_
streden. En alles te nu voor hen voorbij als een
schimmenspel. Nu hebben zij het doel bereikt,
dat ook ons onafscheidbaar blijft vasthouden:
den dood. En uit hun zwijgend graf roept ieder
ons de wet dezer wereld toe: ..Eens zal de
mensch moeten sterven.” (Hebr. 9. 27).
Dat wij allen eens met de grootste zekerheid
den dood ten prooi zullen vallen is de eenige
waarheid, die geen enkele wijsgeer nog oplt heeft
durven ontkennen. En deze waarheid is heusch
de moeite wel waard dat wij. haastige en jak_
kerende menschen der twintigste eeuw daarbij
eens stil staan. Vooral op den dag, die zooals
geen andere ons aan den dood doet denken.
Op alle graven liggen kransen en bloemen of
brandende kaarsen. Het zijn kransen en bloe
men die spoedig verwelken. Lichten die spoedig
zijn gedoofd, even vergankelijk en vluchtig ate
het leven zelf. Wie kan zich op Allerzielen ont_
rukken aan den indruk van zoo’n diep indruk
wekkende Kerkhof-preek? Wie kan nadenkend
langs de rijen graven loepen zonder diep ont
roerd te worden door de gedachte dat ook zijn
leven lijkt op de schaduw van een wplk die over
de heide glijdt? Dat ook spoedig van hem iets
meer over zal zijn, dan een tot stof geworden
HJk, waarop een grafsteen ligt met het opschrift
Geboren overleden?
En dan onze onsterfelijke ziel. De dood zou
niet zoo iets ernstigs zijn als de ziel er niet
was. Als de andere zijde van het graf met zijn
oordeel er niet was. met zijn eindeloos geiuk of
ondergang. Hoe komt het dan toch, dat wij ge-
loovlge christenen, daaraan zoo weinig denken
of willen denken? Dat wij zoo gaarne onze
oogen sluiten voor den blik naar den onelndi-
gen horizon achter dit leven. Dat wij geheel on
ze aandacht besteden en ons onderdompelen in
de dageüjksche beslommeringen. Hoe komt het,
dat wjj geheel opgaan in de zorgen en moeiten
van dit lijdelijk bestaan, dat ons geheel ver
vult! Hoe komt het, dat ons leven steeds weer
gelijkt op jlen vrek van Jezus' parabel, die zlja
schuren en pakhuizen had gevuld en toen te
vreden sprak: „Rust nu uit mijn ziel, eet en
drink; want gij hebt een rijke oogst gehad” en
tot wien God toen sprak: „Dwaas, heden zal ik
Uw ziel nog van U opetechen!"
BIJ eenieder, die nadenkend langs de graven
wandelt, dringt zich de vraag op: „Hoe zouden
deze dooden nu hun leven doorbrengen, als ze
nog eens opnieuw leven mochten, met de ken
nis, die ben nu te gegeven, met de wijsheid van
het andere leven?”
Zouden wjj die vraag niet voor ons eigen leven
kunnen benutten, daar wij thans nog mogen
heidsdelicten veroordeeld, eenmaal wegens mui
terij en voorts voor nog enkele andere delicten.
Kunzach was vroeger lid van de Onafhanke
lijke 8. P. D. en sedert 1932 van de K. P. D.
In 1932 wero hjj uit deze partij gezet. Hij heeft
voor de partij ook koerierdiensten verricht. Hij
las den naam V. d. Lubbe in de krant. Daarna
herinnerde hjj zich, dat hjj op een conferentie
te Dusseldorf in 1925 een v. d. Lubbe heeft ont
moet. De leider van die bijeenkomst was Heinz
Neumann geweest. Verder waren volgens ge
tuige drie Nederlanders verschenen, o. a. v. d.
Lubbe. Deze was de vergadering voorgesteld
ongfeveer met de woorden, dat men in Neder
land thans de vorming van de R. F, B. wilde
beginnen. V. d. Lubbe had zich bereid verklaard,
de jeugdbeweging op touw te zetten en later de
leiding ervan te aanvaarden. V. d. Lubbe had
dan een paar woorden gesproken, maar in zulk
slecht Dultsch, dat men hem niet vo'gen kon.
Get. had hem op een leeftijd van ongeveer 16
jaar geschat
Op de vraag van den president, of in die
vergaderfng ook over terreur gesproken was,
antwoordt getuige, dat de, terreur wel is waar
niet rechtstreeks was aanbevolen, maar dat
men toch gezegd had. dat elke terreur met een
nog scherper terreur beantwoord moest worden.
Getuige Spietz .ambtenaar van de recherche.
I die den 28sten Februari in Torglers huls is
I geweest, verklaart dat mevrouw Torgler hem
heeft opengedaan en gezegd heeft dat Torgler
in de provincie op reis was. Om 8 uur en om
jj 10 uur werd er getelefoneerd. Getuige hoorde
if een vrouwestem; mevrouw Torgler antwoordde
beide keeren, dat zij onverwacht bezoek had
gekregen en niet vrij was.
Beklaagde Torgler zegt dat zijn vrouw heel
goed in de meening kon verkeeren dat hij in
Ij de provincie was. Hij had n.l. op zich genomen
om in de week voor de rjjksdagverkiezingen in
H de provincie te spreken. De eerste keer had
I waarschijnlijk mevrouw Kühne opgebeld, de
tweede maal mevrouw Kasper.
Het O.M. spreekt zijn verbazing uit. dat
Ir Torgler zelf niet zijn vrouw heeft opgebeld.
I Torgler antwoordt hierop, dat hij reeds in
Leipzig heeft meegedeeld, dat hij omstreeks
930 uur zijn vrouw heeft opgebeld en haar
beeft meegedeeld, dat hij naar het politiebureau
I ging.
I Het O.M. vraagt, waarom Torgler niet reeds
h avonds zijn vrouw heeft opgeroepen om haar
I te vertellen, dat hij niet thuis kwam.
I Torgler: „Ik had 's avonds reeds bij Stawicki
II het plan naar de politie te gaan om de valsche
I geruchten op te helderen”
I Het OM.: „Als u reeds 's avonds dit van plan
was, was er des te meer reden om uw vrouw
I te verwittigen."
Torgler: .Mijn vrouw zou waarschijnlijk om
dien tijd, ’s nachts één uur, reeds in slaap zijn.
K Het was niet absoluut noodig haar te alarmee-
H ren, en haar dingen te vertellen, welke ook
tot morgen konden wachten.”
Dr. Parisius: „Torgler beweert omstreeks 930
II uur ’s morgens zijn vrouw te hebben opgebeld.
Ik vraag getuige ,die tot pl.m. 11 uur in Torgler's
|f huis was, of hij iets van dat gesprek gemerkt
I beeft.”
Getuige: „Er zijn slechts twee telefoonge-
Vrekken gevoerd, en het was beide keeren een
Wouwestem."
Dr. Sack stelt voor om mevrouw Torgler,
Mevrouw Kühne en mevrouw Kasper als ge
tuigen te hooren.
BATAVIA, 1 Nov. (Aneta) Het Hoofd van
den Dienst der Volksgezondheid, de heer dr.
Offringa, constateerde dat de jongste cijfers
omtrent het voorkomen van pest in Ned.-Indië
aantoonen. dat 1933 een topjaar zal worden.
Het aantal pestvrü gemaakte woningen liep
sedert 1915, toen 230.000 woningen werden ver
beterd. terug tot 50.000.
Bij het huidig tempo der woningverbetering
zal de Preanger nog 30 jaar met pest besmet
zijn.
leven? Zóó leven als wij op ons sterfbed zouden
wenschen geleefd te hebben! Hoeveel dwaas
heden. zonden en dwalingen zouden ons dan
bespaard blijven In de laatste levensoogenblik
ken krijgen die diftgen een heel ander uiterlijk.
ZIJ krijgen dan een geheel andere waarde. De
illusies, die ons leven zoo dikwijls beheerschen,
verdwijnen dan; de illusies, die ons nog dikwijls
overweldigen, omdat we ze beschouwen vanuit
een aardsch standpunt. Reeds menigeen is het
vergaan als de „lachende wijsgeer”. Wilhelm
Busch, die op zijn sterfbed niet meer lachte,
maar stil zijn lievelingsboeken van Kant en
Schopenhauer ter zijde legde en zuchtend sprak:
Hun sleutels passen wel op veel deuren van
deze wereld, maar niet op de uitgangspoort
Maar juist op deze uitgangspoort komt het op
aan. Wanneer ons laatste uur is geslagen, dan
zal het voor ons hetzelfde zijn of we lang of
kort hebben geleefd, of we rijk of arm. beroemd
of ongeacht zijn geweest, of we geldmagnaat of
bedelaar waren. Dat alles trekt voor de oogen
van een stervende voorbij als de ochtendmist
voor de opgaande zon.
Het eenigst belangrijke Is dan nog. of by
de goede uitgangspoort zijn gekomen, die toe
gang geeft tot het eeuwige Vaderhuis.
Op vele grafsteenen lezen we: ..Hier rust in
den Heer!” Hoe dikwijls is dit woord slechts
een ijdel-schoone phrase. Hoe vaak slechts een
vrome wensch van de nabestaanden!
Moge God ons helpen, opdat het voor ons
eenmaal waarheid moge zijn, wanneer het ge
grift staat op de steen, die op ons nietig over
schot zal rusten.
Torgler: .Ik heb er heelemaal niet over
gedacht om aldus met getuige te spreken.
Juist voor mij, die de politieke situatie zoo
precies moet kennen, zou het een groote
fout geweest zijn, als ik niet alles in het
werk had gesteld om zulk eeh daad als den
rijksdagbrand te verhinderen, omdat ik
moest weten, dat deze daad juist tegen de
K P D. zou werden uitgespeeld.”
Hierna wordt gepauzeerd.
Na de pauze verklaart Torgler dat de ont
moeting in de tram van den laatsten getuige
noch op Donderdagavond den 23 Februari noen
den Zaterdag daarvoor kan geweest zijn.
Als getuige wordt dan de mijnwerker Kun
zach gehoord, wiens beëedlging uitgesteld
wordt. Getuige is tweemaal wegens zedelyk-
Getuige: „In uw bureau en in vergaderin
gen.”
Torgler: „Waar was mijn bureau?”
Getuige: „In het Karl Liebknecht Haus.”
Torgler: „Op welke verdieping?”
Getuige: „Op de tweede."
Torgler: „Op welke vergaderingen hebt
mij gehoord?”
In de „Neue Welt” in Neuköln in 1930 en
vroeger.”
I Getuige Spietz handhaaft zijn verklaring.
Mevrouw Torgler eveneens, ook als de president
I opmerking maakt, dat het toch heel on-
Waarschijnlijk is, dat de politiebeambte niet zou
hebben ingegrepen. als hij had hooren zeggen:
I Jk heb hetzelfde bezoek."
Mevrouw Torgler verklaart verder, dat ge-
I bilge Spitz zich vergist omtrent het tijdstip der
I t*sprekken. Het was 9 uur. Om 11 uur was
I politie al lang uit haar huls weg. Haar
Man had omstreeks 9.30 a 9.45 uur getelefoneerd.
toen heeft zij hem gezegd „dat de politie
B vas geweest”.
F*-Hoe verklaart u, dat uw man op den
H*** tta den brand met zooveel menschen tele-
J «meerde en niet met u?”
Mevrouw Torgler: „Hij zal gedacht hebben,
I “t ik reeds sliep.”
I k ^et wjjst mevrouw Torgler erop, dat
i yy 80011 to Londen heeft gezegd, dat Torgler
naar huis was gekomen om veiligheids-
Woensdagmiddag omstreeks 3 uur heeft on
der Loenersloot. gemeente Abeoude-Baam-
brugge een ernstig auto-ongeval plaats gehad,
hetwelk twee slachtoffers heeft geëischt
B(j de brag over het Merwedekanaal, on-
der Loenersloot, is de bestuurder van den
wagen, de ongeveer 18-jarige chauffeur
K„ uit Dm Haag, den verkeerden weg
Ingeslagen. In plaats van den hoofdweg te
volgen, is hij vermoedtlijk door onbe
kendheid van den weg ter plaatse het
zandweggetje naar Nigtëveeht opgereden.
Plotseling schijnt de wagen te' zjjn gaan
slingeren met het noodlottig gevolg, dat de
auto met de vijf personen in het Merwede-
kanaal terecht kwam. Onmiddellijk schoten
verschillende omstanders, die het ongeluk
sagen gebeuren te hulp. Vrjj spoedig kon
den de vijf personen dan ook uit den
wagen op het droge worden gebracht.
Do chauffeur en mevrouw M. hadden zich
direct uit den wagen kunnen bevrijden,
terwijl de drie anderen er uit moesten wor
den gehaald. O. m. werd nog door een der
omstandrrs enkele malen gedoken. Intus
schen was dr. Van Doorn, uit Abcoude ge
waarschuwd. die slechts den dood kon con-
stateeren bij de jonge vrouw en haar tien
jarig zoontje.
Het kleine meisje, alsidfede mevr. Muller
kwamen er vrij goed af. Mevr. M. had zelfs
nog gepoogd door kunstmatige adfmhaling
toe te passen de levensgeesten van haar
schoondochter op te wekken, evenwel .sen
der resultaat. Ook dr. Van D. mocht daar
niet meer in slagen.
China trachten aan te nemen, terwijl tegelij
kertijd Rusland toenadering tot Amerika heeft
gezocht. Dat Japan zich minder onvriendelijk
tegen China tracht te gedragen heeft ten doel
te voorkomen, dat Chineesche troepen by
een mogeljjken oorlog met Rusland het den
linkervleugel van de oprukkende Japansche le
gers lastig zouden maken.
Overigens bestond de Japanschetoeschiete
lijkheid ten aanzien van China toch nog slechts
hierin, dat Tokio aan Nanking verlenging van
den bestaanden wapenstilstand heeft aangebo
den. zonder dat China Mandsjoekwo behoeft te
erkennen, terwijl dan de streek bezuiden den
Grooten Muur onder gemeenschappelijke mili
taire contróle van China en Japan zou komen.
De Chlneesche minister van financiën. 1~.
T. V. Soeng, schijnt bij TSjang Kai TSJek nog
een laatste poging te hebben aangewend, om
hem te bewegen van verdere flirtations met
Japan af te zien. Soeng weet zeer goed, dat
Japan zich den laatsten tijd op het terrein der
Internationale politiek lp toenemende mate ge
ïsoleerd heeft en acht het bij een naderende
uitbarsting tusschen Rusland en Japan voor
Een auto van een taxi-maatschappij uft Den
Haag bevond zich op weg van de residentie
naar Laren. In den wagen waren, behalve de
bestuurder, nog vier personen gezeten, n.l. de
ongeveer 60-jarige mevrouw Muller, echtgenoote
van een gepensionneerd arts uit Nederlandsch-
Indië en thans woonachtig te Den Haag, voorts
een schoondochter van mevrouw M. en haar
twee jonge kinderen, een Jongen van 10 ten
een meisje van 8 jaar. De familie was op weg
naar Laren, om daar een zoontje, dat te La
ren in een rusthuis verpleegd wordt, te bezoe
ken.
De auto is later in den middag door een
kraanwagen op het droge gebracht en in be
slag genomen. De drie geredde personen zijn
per auto naar Den Haag vervoerd.
De burgemeester van Abcoude, jhr. Dedel,
was spoedig ter plaatse en leidde persoonlijk de
verschillende werkzaamheden.
Een voorlooplg onderzoek werd door politie en
veldwachters ingesteld. doch omtrent de oor
zaak van dit wel heel droevige ongeval, kon
men ons nog niets positiefs zeggen.
Getuige Staneck. de volgende getuige, die
rechercheur is, heeft in opdracht van commis- Tr-r\4- uaie
saris Heisig getuige Kunzack herhaaldelijk WCA t
nauwkeurig over de exploisie-proefnemingen op
de Wuhlheide ondervraagd en van het resultaat
daarvan proces-verbaal opgemaakt. Getuige
verklaart, dat Kunzack met alle beslistheid op
de herhaalde vragen steeds weer heeft gezegd,
dat hjj heel nauwkeurig wist, dat de commu
nistische afgevaardigden Kasper en Torgler bij
die proefnemingen aanwezig waren geweest.
Getuige is met Kunzack ook naar de heide ge
gaan om de kuilen te vinden, die door de proef
nemingen gemaakt waren. HU kon echter de
plaats niet terugvinden. Ook de boschwachter
wist niets van een kuil. Op 2 Mei is getuige
met een rechercheur nog eens naar de heide
gereden om daar opgravingen te doen. Er werd
inderdaad een kuil van ongeveer 1.80 tot 2 M.
in het vierkant en 1.25 M. diepte gevonden.
Daarin bevonden zich stukken linoleum, een
afgebroken hamersteel en overblijfselen van een
pak spijkers
Torgler: „Ik heb nooit in mijn leven kennis
gemaakt met Kunzack. Ik heb nooit proefne
mingen op de Wuhlheide medegemaakt en
weet ook niets van een kuil en proeven met
ontp'offingsmiddelen. Alles wat Kunzack heeft
gezegd, kan In geen geval in overeenstemming
met de waarheid zijn.
De president wijst getuige op de verklaring
van Torgler en vraagt hem met nadruk of hij
er bij blijft, dat Torgler en Kasper op de Wuhl
heide zijn geweest.
Getuige: Ja.
Dr. Sack stelt voor den gewezen afgevaar
digde Kasper als getuige te verhooren, evenals
den gewezen advocaat Rosenfeld, die op het
oogenblik in Parijs woont Rosenfeld is bereid
naar Duitschland te komen en dr. Sack kent
zijn adres. Verder stelt de advocaat voor, de
getuigen te ondervragen, die zich in een zelfde
situatie bevinden als Rosenfeld. Hiervoor ko
men o. a. in aanmerking de gewezen afgevaar
digde mevr. Reese, de gewezen secretaris van
de sociaal-democratische partij dr. Hertz
de gewezen socialistische afgevaardigde
Breitscheld.
De procureur-generaal behoudt zich voor
nader zijn standpunt ten aanzien van die voor
stellen te bepalen. Het Hof kan slechts 'n vrij
geleide gever voor kwesties, welke tot zijn com
petentie behooren.
De zitting wordt daarop tot
daagd.
gentle, bjj het hoogste gerechtshof met derge-
tijke verklaringen aankomt. Houdt Zimmer
mann mij voor een ezel. Gelooft hij. dat ik. die
wist, dat hjj een Duitsch-natlonaal is, hem
zou zeggen: „Er zal een signaal komen, en
alles zal veranderen?”
De president vraagt getuige, of hij zich niet
In het woord ..Fana!” vergist heeft eh waarom
hij eerst op 6 October met deze verklaring is
gekomen. Getuige antwoordt, dat de uitdruk
king hem eerst niet zoozeer was opgevallen,
maar toen de brand uitbrak had hü het ver
band gelegd. Hü had echter gedacht, dat de
bezwarende verklaringen tegen Torgler zoo tal
rijk zouden zün, dat zün verklaring van geen
waarde zou zün.
Dr. Back wijst getuige er op. dat in Berlijn
het woord .Fanal" overal werd gebruikt In de
beteekenls van brand. De brand zou het „Fa
nal” tot een bloedigen burgeroorlog zün. Was
hem als journalist dit ontgaan en hem niet op
gevallen dat Torgler juist dat woord gebruikte?
Getuige verklaart daarop, dat men zich in
de psyche van dien tijd moest verplaatsen. Een
mensch. die in de voorste rijen van het natio
nale strydfront heeft gestreden, gelük hü, ver
liest het gevoel voor den zin van zulke woorden.
President: .Waar het op aankomt is. of het
woord „Fanal" is gebruikt
De president vraagt mevrouw Torgler of zü
getuigen. Zü is daartoe bereid en verklaart
•ian: „Omstreeks 8 uur telefoneerde mevrouw
I Kasper. Zij vroeg of mün man thuis was. Toen
i| ik daarop neen zeide, zelde zü: ,.BÜ mü is van-
morgen vroeg de politie geweest.” Ik zeide
daarop: .Jk heb hetzelfde bezoek."
r Voor de tweede maal werd omstreeks 9 uur
K getelefoneerd n.l. door mevrouw Kühne, die mü
vertelde dat de politie bü haar was geweest en
haar man gearresteerd was. Mevrouw Kühne
zeide. dat zü bü mü wilde komen en vroeg mü
haar aan het station af te halen. Ik ant-
Moordde, dat dit niet ging, omdat ik bezoek
redenen. Dan ligt het toch voor de hand dat
u ook op de hoogte zou zün gesteld
Mevrouw Torgler: „Dat herinner ik mü niet,
het is al 8 maanden geleden."
Het Ö.M.„Het is echter van büzonder belang
of uw man toen reeds zulk een vrees koesterde.”
Torgler: ..Het is mü niet heelemaal duide-
lük. waarom het OM. nog eens wil hooren dat
mün vrienden vreesden, dat ik door politieke
tegenstanders overvallen zou worden. Acht de
procureur-generaal het dan werkelük in het
politieke belang van Duitschland noodig dat
zulke verklaringen herhaald worden?”
Procureur-generaal: „Beklaagde Torgler, ver
val niet in de fouten van Dimitrof. Wü zullen
rustig en zakelük blüven.”
Daarna wordt de beambte der recherche,
Hohmann, gehoord, die Kühne gearresteerd
heeft.
Getuige verklaart dat hü Kühne in zün wo
ning heeft aangetroffen. Ik zag een man. die
in zün hemd stond. Ik vroeg Kühne wie dat
was. waarop zün vrouw zeide: „dat is bezoek."
President: „Hebt u dan niet gevraagd wie
het was?”
Getuige: „Neen, daartoe had ik niet hert
recht. Ik had uitsluitend het bevel Kühne te
arresteeren."
President: .Als u geweten hadt. dat het
Torgler was, had u hem dan gearresteerd?"
Getuige: „Neen.”
Op een vraag van dr. Sack verklaart de
president, dat getuige Lebermann nog eens
zal worden gehoord. Dr. Sack verzoekt bü het
verhoor ook na te gaan of Lebermann in het
krankzinnigengesticht Blankenhorn gezeten
heeft en of hü bü de politie niet bekend is
wegens oplichting.
te zeggen heeft.
Torgler: .Münheer de voorzitter, gisteren
heb ik mü verbaasd over de onwaarheden,
welke toen gezegd zün. thans verbaas ik mü.
dat een man. die aanspraak maakt op intelli-
Dr. Seuffert wüst getuige er op, dat hü aan
den rechter van instructie een brief heeft ge
zonden, waarin hü zich als getuige aanbiedt,
dat hü de medeplichtigen van v. d. Lubbe zal
opsporenen zich bereid verklaart de verbor
gen schuilhoeken der onwettige terreurgroepen
bü de vrouwelüke partügenooten vast te stel
len. „Ik garandeer", aldus de brief, „dat ik dat?
binnen acht dagen tot stand zal hebben ge
bracht.”
Advocaat Sack merkt op. dat het opvallend
is, dat juist Kunzack, die twee malen wegens
zedenmisdrüven telkens tot een jaar gevange
nisstraf is veroordeeld, zich aanbiedt die schuil
plaats der illegalen bü de vrouwelüke kamera
den uit te vinden.
Getuige legt dan verklaringen af van een
-explosie-proefneming op de Wuhlheide.
Op de vraag van den president, wie behalve
Kasper en de overigen nog daarbü zün geweest,
antwoordde getuige: „Naar mün meening te
öordeelen naar zün uiterlük, Torgler. De presi-
sident wüst getuige op een vroegere verklaring,
waarbü hü met beslistheid betoogde, dat twee
der aanwezige personen Torgler en Kasper
waren."
De getuige geeft toe. dat hü Torgler slechts
van aanzien kent.
President: Is het nu Torgler of niet?
Getuige: Naar mün meening. ja.
Getuige schildert vervolgens hoe men na de
ontp'offingsproefnemlngen weer naar de stad
terugkeerde en in het restaurant in de Gor-
eerste vuurwerk-
een voordracht
