FREDERIK HENDRIK DE STEDENDWINGER I AUTOBUSDIENST VAN DAMASCUS NAAR BAGDAD E populaire Oranje, die Prins een van figuur in onze geschiedenis is en dat steeds zal blijven Veldheer met edelmoedige activiteit, nooit op den oorlog maar steeds op den vrede gericht Het „schip der woestijn” is wel wat langzaam in vergelijking met den auto Zyn m De Print in den bloei van zijn jaren Frederik Hendrik op achttien- jarigen leeftijd Hoi iH ad. De Stedendwinger VIT DE OPENLUCHTSCHOOL TE BAGDAD SNAPSHOT UIT DE HOOFDSTAD FAN IRAK Frederik Hendrik en Amalia van Solmt lllllllllllllllllll IIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIHIIIIIIII||Hl|||||||W||inil|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l|||||lll|l|l|nn|l|l||l|l|||l|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l||l||ll||l|l|||||||lll||||||||||||||||^ e Den Botch lUHIllHllliUIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIHIIIIIiniMIIIIIMIIIIIIIMIMUI lllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIlilllltlIllltlIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII llllllllllllllllllllllllllllllllllll X) >5 Maar thans kan men te Damascus zijn plaats bespreken voor den tocht naar Bagdad, niet op den kameelenrug. maar in een groote autobus ontwikkeld. Daar wordt benzine Ingenomen. In den nacht wordt de tocht voortgezet in de rich ting van Ramadi; de bodem is onregelmatiger ver- van voor fletU onze rijk, en Misschien verontschi lek sie alree nae ’t vechten De maeghden mijn’ banier Ontmoeten, die mij vlechten Den lofkrans van laurier. Hendrik, de Steden van Holland, in het u allen" waren zijn richtte tot de verte- Deze verzen, aangehaald door C R. de Klerk in zijn kroniek „Tijd en Tij" van 13 Augustus 1932, laat hl) volgen door deze overpeinzing: „Met weemoed zal Vondel by ’s Prinsen heen gaan de laatste vier regels hebben herdacht. Want het humane genie van Frederik Hendrik had de vrome belofte van het Princenlled ver. vuld ten volle. Behalve de trieste voorgeschiede nis van de soms vieze diplomatieke kuiperijen en de straatliteratuur der soms perfide pam. u lag er over den vrede de schaduw van Sa^aarlljke woordbreuk tegenover Frank- :r niet onschuldig aan. jt hem ten deele de snelle daling van zijn gezondheid en energie In de laatste jaren. In zijn volle kracht was hij een veldheer van hooge zelfcultuur en een oor logsman naar Vondels hart, die den krijg niet liefhad als een sport, maar die vocht om den vrede en de vrijheid. Zijn nagedachtenis is er ons heilig om" Spaansche kanonskogel de ketting van de op haalbrug vernielde en zoodoende de Staatsche troepen gelegenheid gaf de stad binnen te rukken. Nu duurde het niet lang, of ook Den Bosch bezweek en in alle deelen van het land werd deze overwinning met vreugde begroet. Dan begon de groote tocht langs de Maas. Roermond en Venlo vleien en even later werd het beleg geslagen voor Maastricht. Drie maan den lang belegerde hij de stad, viel aan en trok zich terug in zijn vernuftige verschan singen en toen eindelijk de Spaansche en Oos- tenrjjksche troepen de stad uittrokken, was het pleit beslecht en behoorde Limburg voor goed bij Nederland. In de nu volgende jaren was het de beurt aan Breda, Sas van Gent en Hulst De geschiedenis van de inneming van Breda, bekend bij lederen schooljongen, was een van de meest populaire veroveringen van den Stedendwinger. En aan de bevinding Hulst is, zooals wij hierboven reeds vermeld de herinnering verbonden van 's Prinsen schenkomst voor de vrije uitoefening van katholieken godsdienst. van Maurits. Toen zijn broer gestorven was, werd Frederik Hendrik benoemd tot kapitein. Generaal en admiraal der Unie, tot Stadhou der der Nederlandsche gewesten, behalve van Friesland, Groningen. Drente en de Omme landen. Na deze reeks buitengewone krjjgssuccesser vatte Frederik Hendrik het plan op om Brussel te belegeren Hij zou dit inderdaad hebben ge daan, als zijn bondgenooten, de Franschen, hem dit door hun gebrek aan medewerking niet hadden belet. Overigens was In deze laat ste jaren de gezondheidstoestand van den Stadhouder achteruit gegaan, zoodat hij ook daarom naar vrede ging verlangen. Zijn krijgs bedrijven hadden hem in groot aanzien ge bracht. Zijn familie was algemeen geëerd aan de Europeesche hoven. Zijn tijdperk noemde men reeds de ..Eeuw van Frederik Hendrik” en zoo heet het nog In onze vaderlandsche ge. schledenis. Een voorloopige vrede werd geslo ten In December 1646. maar de bevestiging daarvan zou hij niet meer beleven. Op 14 Maart, des morgens om vjjf uur, omringd door zijn familie, stierf Frederik dwinger, de Stadhouder jaar 1647. „God zegene laatste woorden, die hij Dit alles geschiedde, terwijl de pest in het leger woedde. Meer en meer naderden de loop graven van den Prins de stad en waren reeds gevorderd tot de nog steeds bestaande Isabella- kazerne aan den zoom der Vughtsche bel Toen kwam het bericht, dat graaf van den Berg langs Grave heen de Veluwe was opgetrokken en Amersfoort bezette. Doch dit kon den prins niet bewegen de belegering op te geven. Brederode. gouverneur van Utrecht, kreeg opdracht de stad te verdedigen. Bijna geheel de provincie werd onder water gezet om den vijand den doortocht te beletten. De hulp, die uit Frank rijk verwacht werd, bleef uit en men vreesde algemeen, dat het beleg van Den Bosch zou moeten worden prijsgegeven. Alleen Frederik Hendrik hield stand- Hij zwoegde door en re kende erop, dat de stad na enkele dagen zou vallen. Het zou nu van deze belegering afhan gen. of de Staat definitief werd bedreigd. Als gezegd, trok van Dieden met een troepenafdee- ling naar Wezel, waar de vijand mondvoorraad en munitie had opgeslagen. Dieden. die in ver stand! "udlng stond met inwoners van Wezel, koos het gelukkig moment en verschalkte de bezetting. De opzet gelukte. Wezel viel en de vjjand was getroffen in een van zijn sterkste verschansingen. In Den Bosch begon men het hoofd te verliezen. Men begreep de beteekente van den val van Wezel en ieder uur zag men de loopgraven de stadsmuren naderen. Op 9, 10 en 11 September sloeg men de eerste bres in den muur en hoewel de gapende opening bezet werd, verklaarde de bevelvoerder zich toch bereid tot onderhandelen. De Prins was trouwens reeds op de hoogte van de zwakheid van zijn tegenstanders, daar hij door het on derscheppen van brieven hulp aan de beleger den had kunnen voorkomen. Toen kwam de slag. De bevelhebber van Den Bosch gaf te kennen, dat hij de stad wilde overgeven en ter wijl in de laatste dagen de Staten-Generaal en duizenden bewoners uit Holland naar Vught waren gekomen om het schouwspel te zien, trok de Spaansche bezetting met volle pracht en praal langs de tent van den Prins den af tocht naar het Zuiden. Door het heele land werd deze verovering met groote vreugde be. groet. Een algemeene dankdag werd uitge schreven en de roem van Frederik Hendrik klonk door alle gewesten- Hjj zelf bleef veer tien dagen in de stad om orde op de zaken te stellen en wist te bewerken, dat de vrijheid van den godsdienst binnen Den Bosch zou gegaran deerd worden. De dichters zongen hun verzen, aan deze overwinning gewijd. Vondel dichtte zijn ..Zegezang” ter eere van den .Boechdwln- ger”, een penning werd geslagen op de over rompeling van Wezel en de verovering van Den Bosch. Zoo leeft dus Prins Frederik Hendrik in de herinnering van het nageslacht voort als een groot en goed mensch, als een krijgsman van zeer bijzondere gaven, als een staatsman van groote wijsheid en doorzicht Voor ons katholie ken bovendien als een verdraagzaam man. die liefst een volledige erkenning van den gods dienst had gewild en een volledigen vrede onder de bewoners der Republiek Van Vondels Princenlled luiden de vier laat, ste regels, den Prins het woord latend: Daarna kwam hij onder leiding van zijn broer Prins Maurits en begon hij zich in den wapen handel te oefenen. HU was toen pas 15 jaar en toonde zich van het begin af een dapper krijgs man. o.a. toen hjj bjj Bommelerwaard plotse ling in een hinderlaag door vijanden werd om geven en zich met zijn mannen door den vjjand heen sloeg. In 1600. dus op zestien.jarigen leeftijd werd hy benoemd tot lid van den Raad van State en kreeg hij toegang tot de vergaderingen der Staten-Generaal. Als kolonel van het regiment Nieuwe Geuzen vergezelde hij Maurits op zijn tocht naar Duinkerken en voor het eerst was hij getuige van een grooten veldslag, den slag bU Nleuwpoort. Hier kreeg hij opnieuw gele genheid zijn moed te toonen. Toen Maurits hem wilde overhalen om met de schepen terug te keeren. weigerde Frederik Hendrik en ver klaarde hjj. dat hjj er de voorkeur aan gaf met zjjn broer te leven en te sterven. Na deze eerste krijgsverrichtingen maakte hU kennis met het Engelsche Hof. Hij werd n.L uitgezonden om Jacobus I ter gelegenheid van zijn kroning te gaan gelukwenschen, en toen keerde hij terug naar het leger om bj) Grave en Sluis een paar veroveringen te maken. Langzamerhand naderde het Twaalfjarig Bestand en daarmede de strijd om de erfop volging van Kleef en Gullk. De Republiek stond aan de zijde van den keurvorst van Brandenburg en Frederik Hendrik werd met een leger naar Bruns wijk gezonden, waar hij de bezittingen van den keurvorst van Bran denburg wist te redden In 1619 volgde toen een reis naar Oranje, in opdracht van Prins Maurits. In Oranje werd de zoon van Willem den Zwijger met groote geestdrift ontvangen Een jaar later verloor hij zijn moeder, die te Parijs stierf Voor groote geesten schijnen de moeilijke tijden meer welkom te zijn dan tijden van voorspoed Toen dan ook Frederik Hendrik als legeraanvoerder begon op te treden, verkeerde de Republiek in een allesbehalve behaaglijke situatie. Et was nijpend geldgebrek voor krijsverrichtingen en Maurits had de laatste jaren van zijn leven met slechts wisselend suc ces gestreden. Grol, Breda en andgre steden waren nog steeds in handen der Spanjaarden, die van daaruit talrijke rooftochten in de Nederlanden ondernamen Maar in 1627 trok Frederik Hendrik met zijn leger naar de sterke vesting Grol en sloeg het beleg voor de stad. Drie weken duurde het beleg en toen gaf de vesting zich over. Daarna trok hjj naar Zee. land, dat door Spinola werd aangevallen, doch Frederik Hendrik liet Bergen op Zoom en Tbolen versterken en redde daardoor deze plaatsen voor een verovering door de Span jaarden. Intusschen kostten al deze krjjgsmansdaden veel geld en het zag er naar uit, dat hjj zijn tochten zou moeten staken. Maar juist op dat oogenbllk kwam Piet Hein na de verovering van de Zilvervloot binnenvallen met een schat van meer dan elf mlllioen en dit bracht nieuwe mogelijkheden. Hij trok onmlddellijk naar het sterke *s Hertogenbosch. dat duchtig door de Spanjaarden werd verdedigd. Vanuit Arnhem richtte hij den aanval met 28000 man en voor de vjjand het kon vermoeden verscheen hij vóór de muren der stad Graaf van den Berg, bond genoot der Spanjaarden, kwam opdagen met een leger van 38000 man en toen deze na een aanval van Frederik Hendrik moest aftrekken, richtte hij zijn leger tegen Amersfoort, dat werd ingenomen. Den bevelhebber van Dieden Het hij met 1800 man naar Wezel oprukken en het toeval kwam deze ter hulp, toen een genwoordlgers der Staten, die hem hun dank baarheid voor zijn groote dienstefl. den lande bewezen, kwamen betuigen. Hij stierf, zooals hij geleefd had, overgegeven aan Gods wil. Op plechtige wijze werd zijn lijk vervoerd van Den Haag naar Delft. Een enorme menigte was op de been om hem, den sympathleken en algemeen geliefden krijgsman, de laatste eer te bewijzen. Alle autoriteiten waren vertegenwoor digd en uit de geweldige belangstelling bleek een groote liefde voor den overledën dienaar van het volk. Verschillende dichters zongen den lof van dezen IJrins van Oranje. Onder hen was ook P. C. Hooft, die zijn begrafenis bijwoonde en niet vermoeden kon. dat hij spoe dig den Prins in het graf zou volgen. Een ver koudheid. die hjj had opgeloopen tijdens de begrafenis, zou hem noodlottig worden en hem een paar weken later op zijn doodsbed brengen Twee en twintig jaar lang had de trouwe veldheer de belangen van zijn land gediend. Hij had dit gedaan met een edelmoedige ac tiviteit, die nooit op den oorlog, maar steeds op den vrede was gericht. Hjj had dit gedaan met een scherp staatkundig inzicht, dat zijn krijgsmansgaven nooit in den weg had ge staan, en dat hem in staat had gesteld het werk van zijn vader en van zijn ouderen broer op voortreffelijke wijze tot een groot en goed einde te brengen. De nleuwgegroeide Staat heeft in Frederik Hendrik een van zijn mach tigste steunpilaren verloren. Na het Twaalf-jarig Bestand werd Frederik Hendrik benoemd tot generaal der ruiterij en even voor het overlijden van Maurits werd hij aan het hoofd gesteld van het geheele leger. Volgde toen op aanraden van Maurits zijn huwelijk met Amalia van Solms, hofdame van de gewezen koningin van Bohemen. Na eenige aarzeling keurden de Staten dit huwelijk goed, dat gesloten werd enkele weken voor den dood -w w- et schrik zal de woestijnreiziger van l\/l 12 of 15 jaar geleden zich herinneren, -A- hoe hjj op den schommelenden rug van een kameel worstelde tegen het begin van .zee ziekte". dorst en wanhoop en tegen de sufheid, veroorzaakt door de doodelijke eenzaamheid der Syrische woestijn. Uren en dagen lang. Wanneer er geen goede zaken te doen waren of wanneer de wetenschappelijke nieuwsgierig heid niet haar sterke bekoring uitoefende, maakte men deze reis niet voor de tweede maal. Jaar heeft hij een vermogen van vijf mlllioen verworven. Maar daarvoor garandeert hjj ook ieder, die er gebruik van wil maken, een com fortabele reis van Jaffa tot Teheran! Van 60 tot 90 gulden kan men thans de Syrische woestijn oversteken. Daarbij kan men genieten van zijn broodje met zalm of van zijn cocktail. En intusschen verrijdt aan den horizon het silhouet van den verdrqngen ka meel. eens „het schip der woestijn”, thans ver voermiddel derde klasse.... Een van zijn knapste staaltjes van krjjgs- manschap was de verovering van Den Bosch, dat temidden van moerassen gelegen was en vrijwel voor onneembaar doorging. Hij plaatste zijn verschansingen bij Deuteron. Engelen en Vlijmen, en koos zijn hoofdkwartier in Vught. Binnen drie weken was de omgeving van Den Bosch een en al graafwerk en verschansing naar den aard van zijn beroemde methodes. Duizenden Geldersche boeren en polderjongens hadden de behulpzame hand geboden bij dit enqpne werk Het geniale plan van den Ste dendwinger wekte algemeene bewondering in Den Haag en men begreep, dat de Prins ge holpen moest worden met geldelijke bijdragen. TV ff ianda« zal het 350 jaar geleden zijn, dat Vrl Frederik Hendrik de Stedendwinger te -A-’-l- Delft werd geboren. „Na Prins Willem is Frederik Hendrik voor mij de sympathiekste der oude Oranjes." aldus schreef professor P J Blok in de voorrede tot zijn historisch werk „Frederik Hendrik, Prins van Oranje.” en deze sympathie wordt staanbaar voor een leder, die het leven Frederik Hendrik leest, en aandacht heeft bef hoogtepunt van zijn vruchtbaar wérk, dat tevens het hoogtepunt is der Nederlandsche geschiedenis van dien tijd. Dit hoogtepunt is de alliantie met Frankrijk van 1635, een aan vallend en verdedigend verbond tusschen beide landen, dat een einde maakte aan een lang, durigen oorlogstoestand. De Prins had toen reeds roemrijke veldtochten volbracht, die hem den eere-tltel van „Stedendwinger" hadden be. zorgd In Februari 1633 kreeg de Prins bezoek vap den Franschen Staatsman de Charnacé, dié hem namens Frankrijk een hulpleger en een groot subsidie aanbood. De Prins ging aanvankelijk niet op deze voorstellen in. ter wijl hij weigerde zjjn vriend, den Franschen kolonel Haulterivel. aan Richelieu uit te leveren. Deze houding bracht hem in moeilijkheden met de Staten en vooral met Amsterdam, die verlangden naar een vergelijk met bet Zuiden en met Spanje en zelfs had hij te strijden te. gen de bezorgde pogingen van zijn gemalin, die haar echtgenoot in zjjn ouderdom een grooten strijd wilde besparen Na langdurige onderhandelingetl. waarbij niet alleen de veiligheid van het land en de verstandhouding met de naburen, maar voor een belangrijk deel ook de godsdienst aan de orde kwam, werd eindelijk in Februari 1635 het verdrag geteekend. dat zeer belangrijke voor- deelen voor de Nederlanden inhield en in waarheid een of- en defensief verdrag kon ge. noernd worden. De bezwarefrvkn Frankrijk, van de Staten en van de Calvinistische bevolking had Frederik Hendrik met zijn raadslieden Aerasens en de Knuyt wete te overwinnen. Het verdrag werd tenslotte door allen geprezen en nu zou de langdurige oorlog om Vrijheid der Nederlanden gemakkelijker en spoediger kun nen eindigen, daar Frederik Hendrik in Frank rijk een geduchten bondgenoot bezat Want het groote doel van dezen voortreffelijken veld heer was niet en nimmer de oorlog, maar de vrede, dien hij helaas slechts door middel van den oorlog kon veroveren. BehalvH uit deze houding bleek zijn verlan gen naar vrede op alle gebied onder meer uit zjjn moedig voorstel aan de Staten na de roem rijke verovering van Hulst, om in deze katho lieke stad het katholicisme te handhaven. Wel iswaar verwierpen de Staten zijn voorstel, doch de Prins, zelf niet-katholiek, had hiermede een van de beste kanten van zjjn karakter en van zijn inzicht in de belangen van zjjn land ge toond. Bovengenoemde daden zjjn wel de meest ken merkende uit het leven van den Prins, maar zij waren het niet, die hem maakten tot de populaire figuur, die hij in onze geschiedenis is en gebleven is. Geboren in Delft op 29 Januari 1584. als zoon van Willem den Zwjjger en Louise de Coiigny, werd hij Frederik Hendrik genoemd naar Hen- drtk van Navarre en koning Frederik III van Denemarken. Hjj was pas een half jaar oud, toen zjjn vader door Balthazar Geraerdts werd vermoord. Het groote voorbeeld van zijn vader zou hem echter zoo spoedig mogelijk voor oogen gesteld worden. Frederik Hendrik ging op den Bestelden leeftijd naar de Hoogeschool te Leiden, waar hij studeerde onder leiding van Johan van der Does, van Donnevllle en Daniël Taffln. In 1593 werd hij benoemd tot gouverneur van Geertruidenberg en kreeg hjj van de Staten een regiment soldaten. Een jaar later werd een moordaanslag op hem gepleegd door een Namenaar. Renichon genaamd, die te Breda terechtgesteld werd Voor hj) in het openbaar als krijgsman optrad, maakte hij met zijn moeder nog een reis naar Frankrijk, waar hij koning Hendrik IV leerde kennen Voor hij op reis ging meenden de Staten hem er aan te moeten herinneren, dat hj) in Holland was geboren en dus verplicht was de belangen van zijn vaderland ook in den vreemde te behar tigen. Dan volgt de passencontróle door de douane van Irak, er wordt koffie met eieren gebruikt en niet veel later wordt de Maude-brug gepasseerd. Men is reeds in de banne van Bagdad. Een andere route loopt door Transjordanlë over Azrak naar Roetbah. En de zaken gaan goed. Per slot van rekening steken op het oogenbllk per jaar 25.000 men- schen de woestijn over, terwijl 10.000 ton nut tige last wordt vervoerd Kameel en vliegtuig hebben hierin ook hun aandeel, maar de auto spant toch de kroon. Want ook de Oosterling vindt toch het „schip der woestijn" wel wat langzaam In vergelijking met den auto, en voor de vliegmachine is hij niet altijd fatalist genoeg Waren uit Europa worden in Oostelijke rich ting vervoerd, vooral naar Irak en Perzië. Uit Perzië worden tapijten en huiden naar het Westen vervoerd. Kort geleden nog werden ma chines voor de Perzische suikerfabrieken per vrachtauto getransporteerd. De man. die bij deze ontwikkeling het meeste zijde heeft gesponnen, te de vroegere conduc teur bij den Irak-spoorweg. Heim Nathaniel uit Bagdad. Thans te hjj vertegenwoordlger-gene- raal voor het grootste deel van het goederen vervoer naar het Westen. In nauwelijks tien moderne installaties”. De menschen hebben zich de woestijn inder daad „gemakkeljjk" gemaakt Men staat wat vroeger op dan te Damascus gebruikelijk te, neemt een behoorlijk ontbijt, bewondert nog eens de reusachtige bus, die 20 meter lang te. die 32 plaatsen heeft, die voor zien te van ventilatoren, van waschgelegen- heden en eettafels, die getrokken wordt door een tractor, en daarna neemt men plaats op de veerende zetels. Dat noemt men tegenwoor dig een woestynrete. Na een rit van een uur te Khan Aboe Bhamat, het Syrische douanestatlon, bereikt. Dan ligt de woestijn vóór ons. Er te nauwelijks een on effenheid in den harden vasten plateaubodem te bespeuren. Over een afstand van 350 K.M. te deze hoogvlakte joo effen, dat men zich bijna geen Idealer autoweg kan denken. Men snelt hier over de grootste autorenbaan ter wereld. De maximumsnelheid kan uit den motor ge haald worden. Bij gebrek aan wegwijzers richt de chauffeur zich naar zijn compas en het resul taat te voortreffelijk. Op geen Europeeschen weg worden de passagiers zoo weinig door el kaar geschud, wordt de wagen zoo weinig af gebeuld als op dit woestijntraject. Zoo gaat het voort tot Roetbah, de oase, die zich tot een voortreffelijke pleisterplaats beeft Naar Gerard Houthorst

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1934 | | pagina 23