Mevr. Theo Mann-Bouwmeester 84 jaar. De „Wiener Sangerknaben - De voetbalwedstrijd Zwaluwen-Stoke City De loonen de Zaan verlaagd aan Plaats dan een „Omroeper” 75.000 gezinnen. LZoekt gij betrouwbaar 4 Personeel DWINGT NOODZAAK HIERTOE? UIT 'N TOONEELLEVEN Zl voor DONDERDAG W APRIL 1934 Zaanland in nood 1 x. JL O' FOTOREPORTAGE ^teeer SSngerknsben, die zich In den Hssg best thuis Loontn en pryzen thaps Scho.n« poetsen. - Een degelijk. teregkeerende bezlgiwid b het .hma.’ gavoaian De Zaantche induttrieelen willen, alt het maar even mogelijk it, de bedryven in gang houden De voetbalwedstrijd Zwaluwen - Stoke City in het verlichte stadion te Amsterdam. Een kijkje tijdens de match Bij de 84-jarige mevrouw Theo Mann Bouwmeetter DE KUNSTENARESSE VERTELT «en niet en d nie koe die toe ka Me Griel nu 1 speel vorm -Z levtnj schei een i •D ▼roes We i voor •ppoi were! ren een ent ret> rooi J mfl st re soel een los rem J teri mat Ons von doel te s mee men Vai «aan in dt word< ken 1 De u spreei slaan Ut Boog tekst. Se ld «Inge dus t •spel’ Die c «Ut u Dit 11 kalUk Hek 1 ®U h De «ren* toen i rulmd door 1 ran I eelen •panj spel r ander keelde Stele». Aaa Wwtesi bllel wus! mee Bpeh omv level directe kostenvermindering, door loslating van den gouden standaard of andere valuta-expe rimenten In Nederland is dat niet het gevai geweest met het gevolg dat de winstmarge der industrieën In een verliesmarge is omge zet. Het jongenskoor .Die Wiener Sangerknaben', dat Woensdagavond in het Concertgebouw te Amsterdam een uitvoering gaf, bij aankomst te den Haag In 1 hoogtijd van haar glorie als begenadlgd- ste en geliefdste koningin der planken heeft mevrouw Mann de kroon met majesteit ge dragen en thans nu om haar de toejuichingen verstomd en de opgetogen oogen verdwenen zyn draagt zy den ouderdom met waardig heid Zeker. zy verheugt rich in baar kracht, In het nog volledig bezit van haar belangstel Ung-voor-allea, In haar magistrale geheugen, waarin leder detail uit de rijke loopbaan be waard gebleven la, maar zy doet geen enkele poging om twintig of dertig jaar In den schijn terug te gaan. Eeriyk en wèlbewust gaat sjj den groeten weg. Het rood-brulne haar, dat een vijftal Jaren geleden nog In de hoofdstad spreek- woordelijk was, ia nu zilverwit geworden. Haar tred werd wat voorzichtiger, en bedachtzamer het vatten van haar handen; haar oogen zien en haar ooren booren met wat meer Inspan ning dan vroeger. Maar boven dese kleine en onontkoombare gebroken die de meeeten onzer reeds een kwart-eeuw bemerken is bij deze vrouw, die uien menscheljjken leeftijd" reeds met méér dan twaalf jaar overschreden Mevrouw Theo Mann Bouwmeester, we heb ben het gemomereerd gisteren, viert gisteren en heden haar Msten jaardag Want volgens haar getuigenis is steeds op den 18en April haar hnl zachte wewr De bedrijvigheid verdwenen Maar van bedrijvigheid aan de fabrieken is geen sprake meer. De fabrieksterreinen liggen „vol onverkoopbare voorraden Er beersR.v werkloosheR. aan de Zaan.* In het district van de arbeidsbeurs te Zaan dam waren eind Januari J.l. 9213 werkloosen Ingeschreven. waarvan er 1937 te Zaandam. 700 te Wormerveer wonen. Van de eens zoo bloeiende rljstlndustrie zijn er nog twee fabrieken die werken en dan nog maar gedurende een gedeelte van de week Drie fabrieken zijn geheel gesloten. De moeilijkheden stjn te wijten aan twee oorzaken. Ten eerste de handelspolitieke be lemmeringen die men onzen export In den sreg legt en ten t’ ten In vergelijking .De romantiek die heden ten dage vrij wel in ballingschap leeft Is steeds één <M factoren van een geslaagde tooneelspeelkunrt geweest, en zij laat zich niet ongestraft uit haar heeft, de geest geblevenonaangetast, flonkerend en van een verbluffende paraatheid. Haar woning staat by het centrum der hoofd stad. op tien minuten afstand van het huis, waarin zij haar schoonste uren gevierd heeft: de Stadsschouwburg Het zal wel geen toe val geweest zijn, dat juist déér in het uitge strekte Amsterdam is immers zoovéél plaats! haar, „home" moet staan Maar ook op andere dan deze ulterlyke wijze Is bet contact met het tooneel blijven bestaan By belangrijke pre mières mist men Theo Mann maar zelden op baar plaats in de stalles Oewoonlyk riet men. bij het binnentreden, haar al staan in den hall, gekleed In een grijsen bontmantel en met fa milie en vrienden in geanimeerd gesprek tel kens naai alle kanten groetend en knikkend BH haar .adieu" destijds heeft zy van bet too neel af het publiek verzocht „Wanneer U mij later op straat eens tegenkomt, groet my dan even; het zal mjj zoon pleister doen, want Ik weet dan. dat U mij niet vergeet." Dese klnder- HJk-oprechte uit het hart gewelde, bede waarop een uitverkochte schouwburgzaal met een daverend applaus reageerde, maar waarin weinigen toen misschien de angst voor het na derend alleen-sljn beluisterd hebben is ten volle verhoord. Maar- zjj was niet noodlg geweest, want ook zonder dat verzoek dat toch bij de meeaten in de vlucht van het leven alweer lang uit de herinnering verwaaid zal zijn zou men blyk van herkennen gegeven hebben. Ook haar Intérieur hier domifleeren licht en helle tinten, en de ranke teer-gekleurde meu belen vormen een Ietwat typisch contrast met de eerbiedwaardigheid der oude dame, die met voorzichtige pasjes, een beetje schulvelend rond gaat spreekt van tooneel en een roemrijk verleden „Kijk, vertelde mevrouw Mann mij, toen Ik haar bezocht, deze stoel, waarop Ik rit, is over trokken met het opperkleed van Badeloch; en llefkoozend streek zy. peinzend-gllmlachend, een oogenbllk over het. al wat verschoten, weef sel. En om die sofa, daar in den hoek, is één der gewaden van Fedora gespannen „Het Antoon-van-Welle-hoekje, zei ze. zich omdraaiend, en haar blik gleed langs levens groot* beeltenissen Kr waren er vele: uit de periode van opgang, uit het glanstijdperk, en Wt de jaren toen de „thuisreis" reeds aangevan gen was. En boven de eigen pelntures uit: een klein, fyn-bewerkt portretje van Sara Bernardt. omkransd door gedroogde bloempjes, geplukt op baar graf „Héér heb Ik mij m’n geheele le ven tot voorbeeld gesteld!" En via veel herinneringen, van reeds verre en van nog dichtbij, kwamen wij tot bet heden. Mevrouw Mann's eertyds zoo energieke en pene trante geluld dat glashelder placht te blij ven tot op de verwyderdste stoelen der hoogste rangen heeft in de laatste jaren. óók mis schien ^>mdat de stimulans, die het luisterende publiek veroorzaakt, verdwenen Is. een zacht en wat vlbreerend timbre gekregen. BH deze mar kante tegenstelling dacht Ik onwillekeurig aan het felle doordringende licht van een stralende zon In het senith. een licht, dat, naarmate de avond valt, tot kalmer en getemperd glanzen verstilt. „Och. vertelde mevrouw Mann. nu zal er toch zeker wel niemand meer aan twyfelen. dat ik Inderdaad nooit weer comedle zal spelen Vroe ger heeft men s^pis gedacht, en gezegd: ze komt nog wel eens een keertje terug. Mijn afscheid had ik goed en degelijk overwogen, on Ut heb dat do productlekoa- het buitenland op een veel te hoog peil gebleven zijn. Mot buitenland profiteerde van een sterker domein verjagen Op mijn leeftyd heb je zóó veel zien gaan enterugkomen, dat Je lang zamerhand sceptisch tegenover alle nieuwighe den bent gaan staan Er zUn grondwaarheden, die tUdelHk genegeerd kunnen worden, maéf naar welke men vroeg of laat weer grijpen móét. Een heel rimpel en aUedaagsch voorval herinnerde mU daar nog aan. In een modehuis, dat Ik kort geleden bezocht, hing een portret van Oreet Je Lobo uit 1912. ZU droeg lange rok, precies, sooals se ook nu weer ge dragen worden. Zee Jaar geleden zou men nog om die Heeding gelachen hebben nu vindt men het alweer gewoon. Heusch: on revlent toujour see premiers amours! En soo zyn duizenden dingen in het besteen. Als Je maar lang genoeg tyd krijgt om se te beleven. Wil spraken nog verder Over de gestrande „Konlnkiyke Vereenlglng". en bruusk, met de oude volle veerkracht, klonk het: die bad men ooute que ooute moeten vasthouden! Vaak hoorde ik gedurende ons gesprek haar zeggen: Op mUn jaren,... Ja waarlijk, ril draagt haar ouderdom met sympathieke en ver overend* eerlUkheld ZU la In den gevorderden avond van het leven, en poogt niet met kun stig geconatrueerde middelen nog aan dan mid dag te doen geiooven. Jaardag in den hulselUken kring gevierd, maar cp het stadhuis te Zutphen staat de 19de als geboortedatum aangegeven. Nog kort geleden heeft zy in aller harten geleefd, toen zH haar eere-ring afstond aan Else Mauhs. Een collega, de heer Hans P. van den Aard weg, heeft haar bezocht en vertelt hiervan in het volgende artikel De tnomphaie afscheidstournée van de groot ste tragédienne, die Neerland ooit gehad heeft, ligt alweer verscheidene jaren achter ons. Ik herinner mH nog hoe mevrouw Mann- Bouwmeester die heden haar Msten verjaar dag viert mH destijds verklaarde, dat haar besluit om de planken vaarwel te zeggen, geens zins voortsproot uit overwegingen van mate- neeien of llchameiyken aard, maar louter en alleen een logisch gevolg was van het onafwis- bare besef, dat voor haar „het oogenbllk van gaan" was aangebroken. Zy moet van deze wH>- held die haar gevoerd heeft tot een vrijwil lige abdicatie van het tooneel, dat toch geheel het leven lang voor haar dé wereld was wel diep doordrongen geweest zyn. want In dien de hgiikering-naar-het-applaus sterker geweest ware dan de stem, die tot vertrekken maande dan zou deze merkwaardige vrouw, die met het voortschrUden der Jaren maar een minimum aan vitaliteit en niets aan levenslust Ingeboet heeft, wellicht nog tot op den hul digen dag met succes voor het voetlicht gestaan hebben. Ik ben mevrouw Mann’s moedige be slissing om op een gegeven moment rollen en roem den rug toe te keeren, steeds blHven be schouwen als één der hoogtepunten uit haar artistieke carrière Partlr e’est mourrir un peu; zy, die zoo tallooae karakters gestalte verleend heeft, zal de waarheid hiervan misschien beter tn schrijnender dan wie onzer ook ondergaan hebben Van het verleden zal ik U niet verhalen, het zou Immers niet anders worden dan een noo- deloos herhalen van datgene wat reeds zoovele malen gezegd en geschreven werd. MUn bedoe ling is slechts U te vertellen uit de Amsterdam- sche woning, waar de eertUds Nedetiandsche .divine" haar dagen als ambteloos, maar stellig niet ongeïnteresseerd, burgeres doorbrengt. dan ook nimmer de gedachte gehad, da* ik te vróég heenging te vróég. hst klinkt haast 'vreemd voor iemand, die M ki.Néén, spUt heb Ik nimmer gehad. En bovendien: wat kan Ik nu. op een afstand, uit een andere wz- reld zou Ik bijna zeggen, de dingen duidelijker zien en beoordeelen. Laat Ik U echter dit zeg gen van de tegenwoordige tooneelstukken be- gryp Ik niet zoo héél veel. De meesten, die ik in de laatste paar jaar gezien heb, maakten op my den Indruk van een wetenschappelijk be toog. dat véél beter tn een dagblad- of tijd schriftartikel gehouden had kunnen worden. Naar mUn meenlng verdréégt het tooneel een dergeiyk* methode niet De stukken van vroeger hadden intrige. IHn. spanning. De toeschou wer» werden als het ware „meegenomen", en sU vroegen zich af: wat sal er nu gebeuren, boe zal het afloopen? Het waren „romannetjes" voor het voetlicht. Romannetjes met karakters, me* menschen, die je al dan niet liefhebben kon. maar wier woorden en gedragingen toch te be grijpen waren, en geen kennis van Freudscbe of andere theorién vereischten. Maarten slotte. Ik ben ouderwetsch en kan bet ml* heb ben. Maar gelóóven doe ik dat toch nog soo grif niet. Het publiek wie kan het ontkennen? Is In het algemeen afkeerig van bet tooneel ge worden en dat 1* heusch niet alleen bet ge volg van een minder financieel draagvermogen, want andere ontpeanningsgelegenheden voetbal en de Zesdaagsch* bUvoorbeeld. floreeren wél terwijl er In vroegere tyden toch nog van een zekere „cultus" gesproken kon worden Bepaalds menschen zag je altUd op hun oude plaatsje in oen schouwburg Is dat nu nog soo?” Kan een loontverlaging gedragen worden? Hebben we dus betoogd dat loonsverlaging en kostenvermindering noodzakelyk zyn. wil hel industriecentrum aan de Zaan niet ten onder gaan, tenslotte willen we nog de vraag onder oogen zien of een loonsverlaging door de ar beiders gedragen kan worden. Die vraag zal direct in ontkennenden zin worden beantwoord, wanneer alleen gerekend wordt met den behoeftenfactor van dit oogen bllk Maar wanneer men in aanmerking neemt dat de kosten van het levensonderhoud ondanks alle regeeringsmaatregelen, die hel leven duur houden, sterk gedaald zyn sedert 1928. biykt dat dese loonsverlaging het levenspeil der ar beiders niet loeneden dat van vijf jaar terug aal neerdrukken. I De Zaansche Industrieelen willen, als bet maar even mogelUk is. de bedrijven In gang houden en zy zyn daartoe tot velerlei offers bereid geweest. De andere belanghebbenden, de arbeiders, sullen evenwel thans ook mede moeten gaan werken door bewilliging in loonsverlaging, wil sluiting der fabrieken niet het gevolg zyn. De algemeene toettand Wie de Zaanstreek eenlge jaren terug be- soeht. kreeg een beeld van bloeiende industrieën, van opgewekte bedrUvigheld. Vóór 1930 was ei aan de Zaan geen werkloosheid. Integendeel, steeds meer menschen konden arbeid en brood vinden In de talloos* fabrieksbedrijven De Zaanstreek was In bloei. Er word goed geld verdiend. Er werd veel gebouwd. Het uiter ing aanrien van dit deel van Noord-Holland werd als 1 ware geheel vernieuwd. Wanneer men evenwel thans langs de boor den van de Zaan trekt, constateert men een volledige verandering. Zeker, de uiteriyk* tee- kenen van welvaart syn gebleven. Wet nieuw gebouwd werd, veroudert In soo'korten tUd niet. Eigenaardig is de tegengestelde beweging van loonen en pryzen in de laatste tientallen jaren. Terwyi de loonen sedert 1914 tot het dubbele gestegen zyn, zyn de prijzen overal terugge- loopen; een gang van zaken die noodzakeiyx moet spaak loepen In 1914 stond men in decaan. In vergeiyklng >me* andere industrie-centra In ons land met de loonen aan de spits. De weekloonen bedroe gen 13JV) f 14. Diezelfde loonen beloopen nu van 25 tot 30. dus ongeveer het dubbele van 1914. Vóór den oorlog werd algemeen aan de Zaan 90 uur per week gewerkt, thans maximaal 48 uur. Weliswaar is deze werkt ydverkortlng ge compenseerd door de rationalisatie, die de be drijven hebben ondergaan, maar toch biyft het feit bestaan, dat de uurloonen ongeveer twee én half maal die van 1914 zyn De prijzen der Zaansche producten zijn ech ter belangrijk lager dan de voor-oorlogsche. Een beknopt staatje van slechts enkele producten bewijst het overduideiyk RUst. In 1914 12 90 13. In 1934 9.75 ƒ10 per 100 K.O. Havermout. In 1914 14 14.50, thans (ver minderd met omzetbelasting en monopolterecht I ft per 100 KO. Gort. In 1914 de goedkoopste soort ca. 10. thans (na aftrek monopollerecht 8 75 per 100 K.O. Cacaopoeder. In 1914 gem. ca. 1, 0.22—0.20 per K.O. Zooads men weet, te aan een vyftlental Zaan- ache fabrieken loonsverlaging aangekondlgd, in dier voege dat op de loonen tweemaal 5 pet. ■al worden gekort. In totaal beteekent deze maatregel terugbrenging van bet sedert 1924 niet meer verlaagde minimumloon van 25 op 12350 De confeaaloneele vakorganisaties legden zich by dese loonsverlaging neer, de modernen stel den zich op het standpunt, dat loonsverlaging niet noodlg ts en betitelden zich het recht voor, waar het mogelijk te, de personeelen tot ver se* aan te sporen. be de lei A kl te tisc P‘« E een ope der. OP ee lei ge wi ge ééi Tr de M| en Ve L Bk M f X r V 1 4 .4 <s-?^

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1934 | | pagina 14