HET GEZAG BEHEERSCHT DE SITUATIE
Verzet verbitterder dan ooit
Dooden en vele gewonden
s
in verzet
Opruiende taal
De geheele burgerwacht ter beschikking van
de autoriteiten te Amsterdam. Tele
fooncentrales bezet
HONIG S BOUILLONBLOKJES thans 6 voor IOcL
Ook de ,;overkant”
s
PA NTS ER-A UT O’S
IN
ACTIE
BOTSINGEN IN NOORD
I
AANHOUDEND KNALDEN
DÈ SCHOTEN
ZATERDAG 7 JULI 1934
7
De steunverlaging
Krachtdadig optreden
Vragen van Kamerleden
STILTE VOOR DEN STORM
LI
Schoten op de politie
HERSTEL VAN SCHADE
4
1
Beklemmende atmosfeer
Na den onrustigen nacht heeft men op vele plaatsen getracht de opgebroken straten te herstellen.
Alle moeite bleek echter vergeefsch
Over het IJ
Op ondubbelzinnige wyze wordt
aangespoord tot het verwek
ken van onlusten
Dooden en stervenden in
de Jordaan
MC ^>"aC<
B
/n- </e Spaar ndammer buurt
1
Auto omvtr geworpen
re.
Telefoon-Centrales bezet
Rijtuig
te
Pantser-auto’s
Oplaaiend verzet
Tramwagen omgeworpen
Nieuwe versterking der politie
openlijk
de
Holland In overweging zal worden genomen?
De
slachtoffer*
om-
een
Op politie geschoten
opgenorntn.
Br haerachte tegen elven in het
HoordeU)k
(Vervolg Of pm M
A
I)
De l». n. use nanet.n vol war* om de
etukgeslagen lampen te repareert*
De brandweer rukte uit en slaagde er. onder
dekking van de poliue in. het vuur te blusschen
Ook In deze omgeving is door patroullleerend
en chargeerend politie herhaaldeluk geschoten
De Lindengracht in de vroege middaguren
toen het nog rustig was
De handhaven van het gezag kenden overi
gena geen pardon meer; waar «U de gelegenheid
kregen trachtten «U onmlddellük raak te schie
ten, aoodat het met dat al verwondering mocht
baren, dat vóór het mlddernachteluk uur bet
aantal gewonden niet meer bedroeg.
Egelantieredwareatraat bg de Wee-
Revolver-
Omtrent de onlusten aan de overaUds van
het U vernamen w(j nog. dat deae te ongeveer
acht uur in volle hevigheid uitbraken Groote
menigten rukten in de Haaelaaraetraat on om
geving booanen uit den grond an omwikkelden
In de Houtrukstraat la een kind toevallig ge
raakt. De kogel, die bestemd waa voor een wiel
rijder die zich had verzet. ketste op het stuur
van de fiets en raakte een kind De wono bleek
niet gevaarlijk te zijn
straat kwamen, begon men In te zien dat het
meenena werd.
Omstreeks tteti aar verplaatste zich het
vers*t naar Klnksr-, vaa Lennep- en Staatn-
liedenbuert. Overal werden de straten ep-
gebreken en ia het duister gehuld.
OiuniddellUk vertrekken detachementen
poiiUe, geassisteerd deer overvalauto** naar
de beArelgdo panton.
I
I
I
l
i
l
I
I
I
I
I
I
l
I
I
I
1
I
aar
Tegen vier uur moest herhaaldelijk «eer streng
npgetreden worden in de omgeving van de lau
riergracht en de Rozenstraten De ruiters los
ten talrijke schoten en dwongen de mensrhen
naar binnen te gaan Als men op verzet stuit
te werd met de lange cavalerie-sabels er op
Ingeslagen Aan de overzijde van de LUnbaans-
gracht op de Mamlxstraat hadden zich aoo-
veel nieuwsgierigen opgesteld dat de politie ook
tot het ontruimen van deze straat moest ovdk-
gaan.
de opengebroken straat een niet al te groote
menigte, toen een echo* door een petrouillee-
renden marechaussee werd gelost en een jonge
werkman bloedend neerstortte. Men snelde hem
ter hulp. De man was door een kogel terzijde
in het hoofd getroffen ter hoogte van dan
slaap. Onmiddellijk werd de geneeskundig*
dienst opgebeld, doch het duurde mede door
het opbreken der beArating en de overbelas
ting van den dienst In deae angsUge dagen
ruim twintig h vljf-eu-twMrtlg minuten, vgor
de ambulanoewagen kon verschijnen. Zwaar ge
wond. met gebroken oogen, werd de doodelijk
geraakte naar bet gasthuis vervoerd.
Naar wij vernemen beeft de bur
gemeester Dr. W. de Vlugt, gister
in den loop van den morgen telefo
nische besprekingen gevoerd met
den Min. van Justitie en den Min.
van Defensie, welke besprekingen de
eventueele van Rijkswege te treffen
maatregelen golden naar aanleiding
van de ernstige ongeregeldheden in
de hoofdstad.
Buurten, byna geheel door werk-
loozen bewoond, gaven
verbitterd kamp
ongeregeldheden aan de overzijde van
het IJ speelden sich in hoofdtaak af op het
Blauwe Zand en in Zomers Bulten. Aan het
politiebureau Adelaanweg had de politie de
beschikking over een groote versterking Ook
twee pantserauto’s stonden hier gereed om uit
te rukken. De Geneeskundige Dienst ond-r lei
ding van dr Berghuis was ter plaatse met drie
ambulance-auto's In de loop van den avond
viel hier een zestal gewonden, waarvan een
man. die een schot In den rug had gekregen
In levensgevaarlijken toestand werd opgeno
men De oproerige elementen trachtten o a een
brug te vernielen aan den Bulkslotermeerweg
Voorts moesten tegen half twaalf brandweer
en politie uitrukken, daar men aan het Blauwe
Zand een gebouwtje van de gemeentelijke slec-
trlclteltswerken In brand wilde steken Door
krachtdadig optreden kon hier echter onheil
worden voorkomen en was de brand spoedig
gebluscht.
Tegen middernacht was het aantal gewonden
tot 10 gestegen.
Het aantal pantserauto's werd met 3 ver
meerderd. terwijl de schijnwerpers der genie
de plaatsen waar verzet rees, In het licht weten
Zeven arrestanten kon men aan het Post
huis Westerstraat insluiten Een van hen bleek
In het bezit van een revolver.
Van een oollega-ooggetuige, dl* het doodelljk
schot aan d* Lauriergracht haard* knallen en
den jongen man gag neemtórten. vernamen we
nog het volgend*:
We kwamen juist dM boek om mg» bg
Op de Lauriergracht werd
•treek* half negen een 17-jarig*
jongen doodgeschoten, om tien mi
nuten voor tien vielen in de Tweede
De verschillende telefoon-centrales van den
gemeentelijken telefoondienst sUn Vrijdag
avond om «even uur door afdeellngen van de
Amsterdamsche Burgerwacht bezet gewor
den De geheele Burgerwacht Is ter beschik
king van den Hoofdcommissaris van politie
gesteld Zoo werden door de burgerwacht on
der leiding van de politie ook *e gebouwen
van de waterleiding aan den Haarlemmer
weg bewaakt.
Voorts kwam er nog versterking van bere
den militairen uit Amersfoort, die In de stal
len van de Amsterdamsche Rijtuig Maat
schappij onderdak kregen
Het plotseling verschijnen van twee pantser
auto’s die dadelijk de verschillende oproerige
wjjken begonnen door te trekken, was iets dat
men in de hoofdstad nog niet had beleefd Het
was duidelijk waar te nemen dat deze ont
plooiing van militaire macht Indruk op de be
volking begon te maken, en toen om zes uur
groote troepen marechaussee eveneens op
De ageerende menigte golfde af en aan. Nu
lag het brandpunt van den strijd bij Un-
dengracht en Willemstraat. dan knalden de
schoten weer op de Lauriw- en Rozengrachten
Ook de Prinsengracht, dk Westermarkt. de
Haarlemmerdijk en belendende straten waren
telkens het tooneel van charge* en vluchtende
demonstranten
Met dat al was de toestand moeilijk te over
zien Want niet alleen in het doolhof van
grachten, straten, stggmf en sloppen, dat Jor-
daan heet, ging de strijd, maar uit alle deelen
der stad kwamen alarmeerande berichten.
Versterking van militaire troepen
en marechaussee gerequi-
reerd uit verschillende
plaatsen
Over het IJ werd de toestand
reeds in den vooravond zeer ernstig
geacht. By de botsingen tuaschen
politie en publiek vielen hier voor
half tien reeds acht zwaar gewon
den. waaronder een vader, moeder
en kind, die door een salvo werden
getroffen.
De ^oótendeels uit werklooeen bestaande be
volking van de Vogelbuurt aan de overzijde
van het U ontketende Vrijdagavond in de
straten en straatje* in hoofdstak gelegen tus
schen KsmperfoeUeweg en Wtngerdweg. een
ware revolutie, waartegen de sterke arm slechts
vermocht op te treden, door In dit vrijwel ge
heel uit gemeentewooingen bestaand stadsdeel
min of meer den staat van beleg af te kon
dlgen.
Bij informatie aan het Binnengas th u's ver
namen wl) Donderdagmiddag dat de toes’, and
van den man. die Donderdagmiddag bl) de on
geregeldheden in de hoofdstad door een schot
uit een polltierevolver in den hals werd getrof
fen. levensgevaarlijk geacht kan worden De
toestand van drie andere gewonden, allen tot
de relletjesmakers behoorend. is gunstig Op
Kattenburg en Wittenburg Is het in de morgen
uren b^seKkalijk rusUg geweest en zoo ooz in
Amsterdam-Oost In het stadsdeel benoorden
het U was tegen 13 uur de rust teruggekeerd.
De politie bluft echter op het opnieuw uitbre
ken van ongeregeldheden voorbereid. Alleen in
de Jordaan bleef de opstandige bevolking zich
roeren, ofschoon tusschen 12 en 3 uur eenlge
Inzinking van de ongeregeldheden merkbaar
was. Men voelde echter dat het verzet allerminst
bedwongen was en dat het elk oogenbllk weer
In volle hevigheid kon oplaaien.
Omtrent den toestand van den Ingenieur der
O.K.W., die Donderdag als slachtoffer van de
ongeregeldheden in de Jordaan ernstig werd
gewond, kon men ons in het Wilhelm! nagast -
huls in den voormiddag geen inlichtingen ver
strekken.
Zag het er Vrijdag in den laten namiddag
aanvankelijk naar uit, dat het optreden van
militaire politie, militaire auto’s, pantserwa
gens en tenslotte ook de eerste sfdeellngen ma-
rechsuasce’s het verzet zouden dempen. het
ultloopen van fabrieken en werkplaatsen bracht
nieuwe actie in de straten.
kogel* doorboorden hun de borat
en het hoofd. Stervende werden zjj
Kort na ze* uur werd op de Palm-
gracht en in de Palmstraat het of
fensief tegen de politie en militai
ren geopend. Allerhand projectie
len, steenen, schaatsen, stoffer*,
potten en pannen, kwamen van de
daken en uit de venater* aansuizen.
loopen nacht. «Un echter zoo benauwend, dat
men het haast niet anders kan beschouwen sla
de stilte, die een nieuwen nachtelfjken storm
voorafgaat
Bij het ter perse gaan van dit nummer was
men nog op verschillende plaatsen bezig de
vernielde verlichting te herstellen. De straten
liggen nog vrijwel overal opgebroken.
Tegen half Mn werd *en gebouwtje aan dan
Plaatllaarweg bekogeld door demonstranten,
doch dezen werden spoedig uiteengejaagd.
In de Sneeuwbalstraat la tweemaal op do
politie geechoten. doch beide malen ketste de
kogel tegen een muur.
Vrijdagavond Is nog een detachement Konink
lijke Maréchaussee uit Leeuwarden naar de
hoofdstad vertrokken Het detachement was 33
man sterk en stond onder bevel van den dls-
trlcts-commandsmt F J. J F. M van der Kroon.
Mét de paarden was het detachement per
vrachtauto naar Amsterdam gegaan
Ook uit andere deelen van het land waren,
zooals boven reeds gemeld, manschappen van
de maréchaussee naar Amsterdam gedirigeerd.
Charges volgden. Schoten uit karabijnen en
revolvers echo den tegen de hulsen. Hier viel
weer een slachtoffer: een man werd op een der
daken In den mond getroffen. Met hem Wer
den nog twee arrestanten gemaakt die zich
eveneens, gewapend met projectielen op de hul
zen bevonden
De politie met de revolver in de vuist, haal
de ben naar beneden.
stadsdeel, waarvan alle toegangswegen waren
afgeeet teneinde te voorkomen, dat de opstan
dige elementen van buitenaf versterking kregen,
een uiterst beklemmende atmosfeer.
Onvermoeid patrouilleerde mllitgire politie
er waren nier tezamen een honderd man
dcor de straten Ofschoon het meerendeel der
bewoners zich In hun woningen had terugge
trokken. bevonden sich. vooral In de omgeving
van de Hortensiastraat, af en toe groepen op
geschoten jongens, die waar «Ij de gelegenheid
hadden, de straat opbraken en op andere wuse
hun vernielzucht botvierden Zoo moesten het
bjj de Hortensiastraat een aantal standpijpen
van de brandweer ontgelden Deze werden
uit den grond gerukt, aoodat het water sich in
een breeden stroom over het wegdek verspreid
de Politie en militairen zagen zich hier voor
een uiterst moeilijke taak geplaatst, ssngealen
In deae buurt met haar blokbebouwlng het ge
peupel zich gemakkelijk schuil kon houden.
In het Noordelijk deel van de Jordaan werd
door een groote menigte verbitterd geageerd
De houten bedekking van de brug over de
LUnbaansgracht bU de Willemstraat werd door
de manifestanten met een vloeistof overgoten en
daarna In brand gestoken.
nam het ver-
De Staatsliedenbuurt begon In den namiddag
ook al teekenen van onrust te geven De politie
hield deze omgeving goed In het oog. sooaat het
opbreken der stralen voorkomen kon worden
Te twee uur werd het plaveisel van de Kat:en-
burgervoor- en kruisstraat opgebroken Barricades
werden opgericht De buurtbewoners haal'ien
hun kinderen van de scholen en het verkeer in
de buurt geraakte vrij spoedig geheel stilgelegd
Ken aantal ongure elementen, gewapend met
blikken petroleum hielden zich op in de bjurt
van het Kaduksplein. waar zich een an n tal
houten keeten bevindt Het scheen de bedoeling
te zijn deae In brand te steken.
De hoofdinspecteur Krijger van het bureau
Wittenburgergracht en hoofdinspecteur de Vries
concentreerde «Un menscheppen op het Mart-
nlerapleln.
Te ruim kwart over drie kreeg de politie ver
sterking van een detachement mariniers en twee
detachementen militaire politie per fiets.
De Ksttenburgervoorstraat. waar sich de
Msrinierskaaeme bevindt, werd geheel afceset.
terwijl gecombineerde patrouilles van politie en
milHatrrn de versctilllentle straten doortmkkrn
Den bewoners werd gelast de steepen te ont
ruimen en de ramen te sluiten, terwfl! samen
scholingen werden tegengegaan.
In de middaguren is in de Jordaan het verzet
weer hevig opgelaaid
Niet alleen in het Noordelijk deel van de buurt
maar ook In de omgeving van de Lauriergracht
herhaalden zich de tooneelen. zooals wu die nu
reeds twee dagen in deae omgeving beleren
Straten worden opengebroken en telkens
werpt men versperringen over den weg Politie
chargeert onophoudelijk en voortdurend knallen
de schoten.
Op den hoek van de Laurierstraat en de
Tweede Laurlerdwarsstraat werd met behulp
van materiaal uit een In aanbouw zijnd huis
omstreeks drie uur een groote barricade opge
worpen.
Hier was het op dit uur aeer rumoerig. Op de
Rosengracht Mjn. tuaschen de Prinsengracht en
de Berate Bloemdwsrsstraat niet minder dan
vjjf etalages Ingedrukt of door steenworpen ver
hield
MlUtalre politie is thans ter assistentie van de
politie het Noordelijk deel van den Jordaan
binnengerukt Manschappen patroullleeren door
de straten
Elke patrouille bestaat uit drie man militaire
politie, gegidst door een bereden agent Zoo rij
den er verschillende patrouilles door de btiurt
Op de hoeken van de straten zijn «genten ge
posteerd; de revolvertssschen lo*.
We kregen den Indruk, dst dit machtsver
toon de roerige elementen intimideerde en de
situatie voor het oogenbllk wordt beheerscht.
De kalmte en rust, welke thans In de straten
met nog alle sporen van den strijd in den afge-
Om vjjf uur heeft een aantal communisten op
den Haarlemmerdijk een stuk User tusschen een
tramwissel bij de kruising Bulten Oranjestraat
geplaatst Een passeerende luxe auto wera aan
gehouden en omvergeworpen. Een tram van
Hjn 5 die juist naderde kon door het geven van
tegenstroom verhinderen dat hij niet op de om
geworpen wagen liep
Een der auto's met een mitrailleur die Juist
in de omgeving was, spoedde «ich er heen, waar
na de oproerige elementen op de vlucht sloegen
Ze werden nagrzet door de motorbngade
De ambtenaren van Maatschappelijk Steun
werden bij het naar huls gaan door recher
cheurs gevolgd. Een tramwsgezi waarin ook
ambtenaren huiswaarts keerden werd een eind
weegs door een militairen auto begeleid.
Van een nieuwe regeling is
geen sprake
In enkele bladen komt een bericht voor aan
gaande een „nieuwe verlaging van den steun
Het blijkt ons. dat dit bericht geheel onjuist
is Behalve de brieven, aie einde Juni aan de
betrokken gemeentebesturen «Un gericht over
de nieuwe regeling zijn geen berichten uitge
gaan. Het misverstand Is waarschUnluk ont
staan doordat aan de gemeenten In Twen the,
waar reeds vroeger de nieuwe tarieven en per
centen «Un Ingevoerd, dezer dagen mededeellng
is gedaan van de overige wijzigingen, die met
1 Juli voor alle gemeenten en dus ook voor die
In Twenthe gelden sullen.
Vsn een „nieuwe” regeling Is derhalve geen
sprake.
deae met prikkeldraad, ten einde met dit ma
teriaal en met los gebroken plaveisel barrica
des op te werpen.
De besetting van het bureau Adelaarsweg
versterkt door agenten van het hoofdbureau,
voerde een hevlgen strijd tegen de menigte Het
geknal der revolverschoten was niet van de
lucht De aanwezige politiemacht kreeg weldra
versterking van militairen. Een paar bakfietsen
met kruidenierswaren werden door de menigte
omvergeloopen.
Te ruim negen uur woedde de strijd met on
gekende Hevigheid. De Geneeskundige Dienst
heeft In dit stadsdeel een asntal ambulanos-
suto’s neergeset.
Omstreeks kwart over negen werd op het
eind van de Spaamdammerztraat een bijwa
gen van lijn S uit de rails geworpen, gelukkig
«onder dat hierbij slachtoffers te betreuren
waren Ben rootte vlag werd op den wagen ge
plaatst
oordeel,
bestsst
Communistische Partij Holland,
«ich In de artikelen van het
Tribune" openbaart, en de
onlusten f
Is de Minister bereid mede te deelen of er,
en eoo ja. welke maatregelen door de Rgeerlng
zullen worden genomen, teneinde aan de door
de Communistische Partij Holland
gevoerde revolutlonnalre actie een einde ma
ken? t
Zou de Minuter in het bijzonder willen
mededeelen of op grond van bet voorgeval
lene een verbod van de Communistische Partij
Onder de gewonden, die voornamelijk In den
vooravond, tijdens den strijd bU de Haselaars-
straat en omgeving waren gevallen, bevonden
zich zooals zulks vrijwel Immer het geval U.
een paar onachuldigeneen meUje dat door
een achot aan de pinhg -as getroffrp en een
jongen, die door een schampschot bloedend
verwond was geraakt. Twee tot de belhamels
behoorende mannen waren er ernstiger aan
toe; naar men ons mededeelde waren deae reap
door een kogel in den rug en in de longen ge
troffen, terwijl een derde persoon san het hoofd
gewond was geraakt.
Ook na het mlddernachteluk uur was men op
het weder oplaaien van het veraet voorbereid
Ook het tuindorp Ooataaan was door de po-
liUe sfgeeet.
Tegen zes uur kwamen de marechaussee's
aan. die over de stad werden verdeeld Aan al
le politiebureau» waren vanaf zes uur af mili
tairen ter versterking van de politie aanwezig
Op de Kattenburgergracht had men een ma-
chlne-geweer van de Marine in stelling ge
bracht. Mariniers en militaire politie hielden
hier de straten bezet Reeds vroeg haalden de
ouders uit dese buurten hun kinderen van
school
Het Tweede Kamerlid Westerman beeft aan
den Minister van Koloniën, voorzitter van den
Raad van Ministers de volgende vragen ge
steld:
Heeft de Minuter kennis genomen van de
ernstige onlusten, welke zich op 4 en 5 JuH
te Amsterdam hebben voorgedaan en waarbij
alleen door de scherpste politiemaatregelen en
het requlreeren van een detachement militaire
1 politie dr orde kon worden hersteM?
Heeft de Minister voorts kennis genomen
van den inhoud der artikelen, welke in den
Uatsten tijd In het Dagblad ,X>e Tribune" «Un
verschenen, meer In het bijzonder van het
srtlkel van Woensdagavond, waarin op ondub
belzinnige wUae tot bet verwekken van onlus
ten wordt aangespoord?
Is de Minister onder dese omstandigheden
niet van oordeel, dat er een rechtstreekach
verband bestaat tuaschen de actie van de
gelUk deee
Dagblad JDs
bovengenoemde
Op het Zaanhof en In de Nova-Zemblaztraat
waar men de straat had opengebroken, moest
Vrijdagmiddag herhaaldelljk door de politie
worden opgetreden.
Een vroew, die veer het raam at end van haar
woning Ixi het Spaarndammerplantaoen werd
dom een kogel getroffen. Een onde man van
(1 jaar werd eveneens getroffen teen hU voor
het venster stond. Kort daarop is bij overleden.
Voorts werd bjj optreden in de Clsndsbleem-
straat een vronw. die deelgenomen had aan bet
verzet door een revolverschot gewond.
teratraat twee mannen.
Inmiddels vielen ook in de Jor
daan snel na elkaar verschillende
Met het oogenblik
zet thans heviger vormen aan.
Dichte massa’s, meest jonge kerels,
waarvan groote groepen te fiets en
zelf* op motorfietsen, drongen op
de grachten en in de straten van de
Jordaan joelend en schreeuwend
op. Waar men kans kreeg werd het
plaveisel opgebroken. Vrouwen
hielpen mede om met steenen de pas
herstelde verlichting opnieuw
vernielen.
Het eerste Kamerlid De Bavomln Loh
man. heeft aan den Minister van Justitie
de volgende vragen gesteld:
1. Heeft de Minister kennis genomen van
het feit, dat in het nummer van 4 Juli 1*34
van J3s Tribune" tot driemaal toe de opmer
king voorkomt, dat de bourgeoisie geen oogen-
blink met rust moet worden gelaten?
3. Lijkt den Minister niet wasrschUnlUk,
dat tusschen de publicatie van dergelijke op
ruiende taal en de relletjes te Amsterdam, dl**
reeds een doode vorderden ooraakelljk verband
bestaat? v
3. Is de Minister bereid, met toepassing der
bestaande wettelljke bepalingen, aoo deae hem
daartoe de noodlge middelen verschaffen, het
zijne te doen om dergelUke openlijke ophit
sing tot burgeroorlog te verhinderen en aoo de
wet hem daartoe niet de bevoegdheid geeft,
ten spoedigste herziening der wettelUke voor
schriften te dien einde te bevorderen?
■i
i
b*-
«prik. A
