De abdij
Berne 800
van
j aar
De Witheeren jubileeren
Zoekt gij betrouwbaar
Personeel
1 zaterdag 14 juli 1934 I voor 75.000 gezinnen.
Van Berne naar Heeswijk
De nieuwe Abdy
Het leven der monniken
Monnikenwerk
De kudde verstrooid
Berna ut lucerna
Vruchten van dezen boom”
Na eeuwenlange verdrukking
n tyd van werk aangebro
ken waarop God» zicht
bare zegen nut
bedelaar. Verguld
in de kromming
OUDERS
Opleidingsschool (Intern) „St. Bernardus”
M voor toelating Middelbaar Onderwjjs
(Gymn.. HBS., etc.). Te allen tjjde op-
B name van jongens van 6de en 7de
Peg hij Roermond O
Binnen Kloostermuren
S’#. Martinus met den
zilveren metaalplaztiek
Dj»»
853 ft*
wc
banen
lllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllll
r
o
n
I
i
i
i
<1
d
Rjjksmusei
later weer
«T'
va
d
h
n
n
1
1
1
I
Aldus werd de abdij van Berne gesticht, een
kloostergemeenschap die tegen acht eeuwen
en wat voor eeuwen I Is bestand gebleken.
Want thans, AD 1934, maken de heeren Nor
bertijnen zich op om het achtste eeuwfeest
hunner abdij op waardige wjjse te vleien.
„Berna ut lucerna": x>eme zfj een licht. Zoo
luidt de wapenspreuk der abdij en als eep
licht beeft bet werk der kloosterlingen acht
eeuwen lang over oostelijk Brabant geschenen.
Stormen hebben over Brabant gewoed en bot
hebt soms tljdeljjk teruggedron. n tot In de
verborgenheid, maar nooit is het gedoofd. De
fakkel, ontstoken door 8t. Norbertus self is
van band tot band gegaaa: een eerbiedwaar
dige reeks van abten heeft, elkaar In ononder-
d
ai
rt
ti
v«
h
v<
di
ot
ru
ru
or
we
vei
lei
loc
te
kei
vai
na
opi
aai
vol
Me
die
Jee:
nai
ma
Ver
tyk
ter
C
tan
wei
we«
Wei
ver
al
lot
ne
er
«11
Er
Rondom deze kerk, dit priesterkoor met koor
banken en altaartafel, speelt zich het heele le
ven der kloosterlingen af. Een strenge leefregel,
die begint en eindigt bij dit altaar.
Vóór vijf uur staan de monniken op, want
op dien tijd moeten zjj reeds in de kerk zijn
voor de meditatie, die tot half zes duurt. Daar
sluiten dan de metten op aan tot half zevenf
waarna tot zeven uur gelegenheid bestaat tot
Mislezen. Te zeven uur worden de Prlmen ge
zongen, gevolgd door het kapittel. Dan belij
den alle leden der communiteit, ter aarde ge
worpen vóór Vader Abt, hun fouten en tekort
komingen van den vorlgen dag, waarvoor ze
„gekapitteld” worden en een penitentie krijgen
opgelegd.
Daarna is er tot negen uur in de kerk lederen
dag een gezongen plechtige H. MIs, waarbij ech
ter alléén die kloosterlingen tegenwoorig zijn,
die niet om bezigheden elders moeten zijn. Deze
plechtige H. Mis duurt met sexten en nonen tot
kwart over tien. Daarna is er „clegenheld tot
studie, tot om half twaalf uur de bel luidt voo*
het middagmaal, dat eenvoudig maar degelijk 1»
Vrijdag is voor de kloosterlingen altijd vasten
dag en Woensdag en Zaterdag onthoudlngsda-
gen. Na den maaltijd recreatie tot 2 uur en dan
gezongen vespers tot half drie. Te half drie is
dan kan men in den refter een glas
en kop koffie of thee gaan gebruiken,
e kanunniken zich weer aan de studie
tot half zeven. Te half seven rezen-
net bezoek aan het Allerheiligste,
m zeven uur souper. Van half acht
legen is er weer recreatie en te half
irdt de dag gesloten met bet gewe-
toek in de kapel. Na negen uur zijn
ken vrjj om te gaan slapen of nog
aan doen naar verkiezing, maar te
moet iedereen ter ruste zijn.
dezen regel brengen 26 priesters,
i en 18 leekebroeders hier hun dagen
gebed en studie.
wgen leven, dat zoo weinig mogelljk
treedt. Zoo lijkt het. En toch wordt
de kloostern .ren door de reguliere
van 8t. Norbertus veel goeds ga
alleen in de negen parochies, die
door hen bediend worden. Verder over het
Brabantsche land beeft zich het heilzame
spreid. Wij herinneren slechts aan het groote
sociale werk van den eerw, heer Gerlach van
Elzen z.g., den stichter van den Ned. Chris-
telljken Boerenbond en van dr. van Beurden,
den geest, adviseur van den N. R K Midden
standsbond. In de schuur van de boerderij, die
bij t klooster hoort, staat, naast ’n groot aan
tal fietsen eigenaardig symbool van het mo
derne actieve monnikschap de auto waar
mee deze Norbertijn het geheele land door
kruist.
Maar ook buiten de grenzen van bet Va
derland heeft het godgevallig werk der Ber
ner monniken zich voortgeplant. En hier kun
nen we den stamboom vervolgen waarmee we
ons artikel openden.
Vroeger had men
ook een abdij
was
klooster was sed
bierbrouwersfamilie. In
inflatietijd, werd de abt
merkzaam o^
nen uitgewerkt, voorstellende de verschijning
van Christus aan Maria Magdalena.
Het klooster is omgeven door een stillen, lom
merrijken tuin, waarin ergens een kleine vijver
ligt te droomen; een Ideaal oord voor studie en
meditatie, en vandaar is het, dat men hier en
daar nog een mooi kijkje kan hebben op den
ouden kloosterbouw, waarvan de achter- en zij
gevel beter bewaard is dan de voorkant.
Naast de abdij Mgt het gymnasium, waar on
geveer tachtig leerlingen worden opgeleid voor
het groot-semlnarle en dat gesticht is in 1886.
Tusschen klooster en gymnasium ligt de
kloosterkerk, die bezienswaardig is om de eigen
aardige ruimte-indeehng. Het grootste deel
wordt ingenomen door 'het priesterkoor, ierwirl
het altaar voor de geloovigen lx. de gymna
siasten, tegen een zijwand is geplaatst. Er staan
ook nog een paar oude grafzerken van abten,
destijds te Berne gevonden, vandaar naar het
gebracht en door die instelling
i de abdij geschonken.
Thans, na achthonderd Jaren, gaat dus de
abdjj een nieuwe periode van bloei tegemoet.
.Berna ut lucerna” wordt meer dan ooit be
waarheid, want het licht straalt thans tot ver
over de grenzen, tot in de Vereenigde Staten
en tot in de geheimzinnige duisternis van het
Indische Rijk. In tegenstelling met vele andere
orden van reguliere kanunniken blijkt dié
van 8t. Norbertus in den -odernen tijd nog
haar volle levenskracht te bezitten.
Moge het achtste eeuwfeest slechts een
mijlpaal zijn op den weg van een ui'-ebreld
apostolaat. Van harte stemmen wfj in met den
wensch van den H. Vader: „dat (de ordegees
telijken) de leer en het voorbeeld van hun Va
der Norbertus volgend, hetzij in overweging
der hemelsche dingen, hetzij in de uitoefening
van hun apouolaat, oveirijke vruchten voor
zich en de hun toevertrouwde geloovigen mo-
n bet jaar 1120 stichtte Bint Norbertus te
Prémontré in Noord-nankrjjk zijn eerste
abdjj, waarnaar zijn orde thans nog die der
Prémonstratenzers genoemd wordt. De jonge
orde bleek een groote levenskracht te bezitten:
in 1124 wérd reeds een tweede abdjj gesticht
te Laon en vandaarult trokken de monniken
noordwaarts, om in onze lage landen in 1129
te Mariënwaard in de Betuwe een derde abdij
te stichten.
De monniken van Mariënwaard droegen de
fakkel verder. In 1134 stichtten zjj te Berne
nabij Huisden een abdjj. Fulco, heer van Berne,
leefde nl in onvrede met den heer van Heus
den en was op "n kwaden dag door dezen in n
hinderlaag gelokt bij Hemert. Aan drie zijden
door vijanden omringd, riep hU God om red
ding aan en deed de gelofde om, wanneer hij
gered werd, een klooster te stichten. Toen
sprong hjj te paard in de Maas en wist zwem
mende den overkant te bereiken. Waarschijn
lijk bevatte de rivier in die dagen meer water
dan tegenwoordig om dezen tijd van het jaar.
want anders had hU wel ineens over de Maas
kunnen springen. Zijn eed getrouw bouwde
Fulco het klooster, schonk het aan de Norber
tijnen van Maritawaard en trad zelf als
leekebroeder in de communiteit.
loofs in moeilijke tijden beschut en door den
arbeid hunner monniken de bevolking voor de
kerk behouden. In lange rijen hangen hun
portretten thans in de gangen en zalen van het
..slot" der abdij te Heeswijk. Te Heeswijk; want
van de oude abdij te Berne is niets meer over
dan een put in de weilanden. Er is nog een
oud schilderij van het oorspronkelijk klooster,
een imposant touwwerk met torens en hoogt
muren, als een kasteel aan den oever der Maas.
Maar de rondtrekkende legerbenden tijdens
het tachtigjarig „pleit van dwang en vrijheid"
hebben geen steen op den anderen gelaten en
de kloosterlingen moesten een veilig heenko
men zoeken. Van 1623 tot 1629 hebben de
Heeren Kanunniken toen in Den Bosch ge
woond, in het pand aan de Hinthamerstraat,
waar thans de Zusters van Tilburg zijn geves
tigd. Toen Frederik Hendrik Den Bosch had
Ingenomen, moesten de geestelijken echter ook
hier het veld ruimen.
Eindelijk, in 1857. betrok de abt O. W3Neep.
die tot dan toe in de pastorie te Berllcum
gewoond had. het huis te Heeswijk, dat reeds
lang bezit der orde was en tot dan toe als
pastorie had dienst gedaan. En van toen af
bestond er ook weer een echte abdij met een
kloosterkerk, waar de monniken de getijden
konden zingen en den gestrengen klooster-regel
ongehinderd konden observeeren.
Heeswijk heeft al heel vroeg een rol gespeeld
in de geschiedenis van Berne. In 1196 had een
hertog van Brabant het huis aan de abdij ge
schonken. Het was in den tUd dat de hertogen
nog geen vaste residenties hadden. Op ver
schillende plaatsen van hun gebied hadden zü
een zaalhof dat Is een landhuisje met een
stapelplaats en de omwonende bevolking, de
onderdanen van den hertog, bracht daar in
natura de goederen heen, die tot onderhoud
van den vorst moesten strekken. Deze reisde
met zijn hofhouding zijn verschillende villa’s
af en leefde daar zoolang de opgestapelde
voorraad toereikend was. Toen nu in 1196 de
Heer van Heeswjjk en de Heer van Dlnther
leder een stuk grond aan de abdij schonken,
stond de Hertog daarbij zijn zaalhof af en
het geschenk viel zoo in den smaak dat eenlge
eeuwen later, in 1546, een abt van Berne Hees
wijk tot residentie verkoos en het bestuur der
abdij overiiet aan een Coadjutor.
Zoodra de uitoefening van den godsdienst in
de 19e eeuw weer vrjj was, schijnt Heeswjjk weer
een centrum geworden te zijn, want nog vóór
dat er een abt gevestigd was trok het huis
al de aandacht der naar „onraad” speuren
de autoriteiten.
„In de gemeente Heeswijk bevindt zich een
prachtig PasVrithuls, synde een slotje, aldaar
gesticht in de zestiende eeuw en gediend heb
bende tot verblijf van kloosterlingen,” zoo
rapporteerde in 1838 de gouverneur van Noord-
Brabant aan de regeerlng.
Het feit dat men in de 19de eeuw sprak van
een „prachtig huis” doet reeds twijfel rijzen
aan de aesthetlsche waarde der abdij, en in
derdaad is er van bulten niet veel moois aan
te zien. Het oude gebouw is aan den vóórkant
leeIjjk gehavend: een trapgeveltje dat er vroe
ger was, heeft men weggehakt om de symme
trie te bewaren toen men In latere jaren
er een nieuwen vleugel bjj ging bouwen.
Verder geeft de voorgevel een samenraap
sel van veel bouwstijlen te zien en geheel
rechts heeft men de laat-gothlsche kerk, ge
maskeerd met een voorgevel die tien Jaar ge-
Wlndberg in Beieren
n de r>-de. De communiteit
echter reeds lang erdwenen en het oude
1803 in het bezit van een
3, midden 1* den
van Berne er op-
-maakt, dat de gebouwen en
de grond voor een prikje te koop waren. Zon
der te talmen ging hjj op den koop in en in
1924 werd de abdjj in de Beiersche alpen met
Nederlandsche monniken opnieuw bevolkt.
In 1925 ontsprong een nieuwe loot aan den
stam van Heeswjjk. Van daaruit werden reeds
vanaf 1893 missionarissen uitgezonden naar
Wisconsin in de Vereenigde Staten van
Amerika. Hun communiteit werd in 1924 tot
abdjj verheven, welke gevestigd is te West de
Pere en reeds zijn vanuit deze abdjj twee
nieuwe prioraten gesticht, n.l te Madison en
te Claymont.
Ten slotte kreeg de abdjj van Heeswjjk in
Britscb-Indië een eigen missiegebied toegewe
zen. n.l. te Jubbulpore. Daar ve. spreiden thans
vjjftien Nederlandsche missionarissen het ge
loof onder de Hindoe-bevolking onder leiding
van den apost. prefect Mgr. Dubbelman.
klas L. S.
I Kostgeld 300.— j. Event, crisis
fl redoetie M.— p. L
de thans heerschende begrippen van „stijl" ook
al weer niet meer te vereenigen.
Maar de schoonheid van het heele klooster
leven ligt nu eenmaal niet aan den buiten
kant. maar van binnen. Treed de gastvrije
kloosterpoort binnen en verwijl een poos in de
ernstige atmosfeer van het convent. Hooge
witte gangen waardoor geluidloos de leeke
broeders wandelen, een blauwen voorschoot voor
het witte habijt. Langs de wanden rijen zich
de geschilderde portretten van de abten, die in
den loop der eeuwen den kromstaf gevoerd heb
ben over de abdjj. Ernstige ouderwetsche ge
zichten, bewust van de waardigheid van hun
ambt, met een wapen en een latljnsche spreuk
Een abt uit de achttiende eeuw met een def
tige witte pruik, de zeventiende-eeuwsche met
hooge, gothische bonnetten. De zalen In het
claustrum zjjn uiterst eenvoudig. Witte muren,
hooge ramen, kaal houten tafels en harde stoe
len en banken. Een der gangen loopt langs een
kleinen binnenhof, waarop men door *n venster
kan uitzien. Op den aarden grond rijen lage
heuveltjes, in het midden een kruis: de be
graafplaats der kloosterlingen. Geen zerken,
geen monumenten: eenvoudiger kan het al
niet.
Dan Is er nog een bibliotheek met een schat
van boeken, die men midden in het Brabant
sche boerenland niet zou vermoeden. Een
groote glazen vitrine met waardevolle incuna
belen. een kast met oude handschriften, maken
den trots uit van het klooster, maar Interessan
ter is nog het archief der communiteit.
Eeuwenoude documenten worden daar achter
dubbele deuren zorgvuldig bewaard. Wij zagen
er het charter van de oude abdjj, een docu
ment van de 12de eeuw, met een zwaar dóór-
gedrukt lakzegel en den schenkingsbrief uit
1196, waarbij hertog Hendrik zjjn zaalhof aan
de communiteit schonk.
De zalen van het hospitium het gedeelte
van het klooster, waar de gasten ontvangen
worden, vormen een waar museum. We zien
er aan de wanden oude schilderstukken, kunst
vol bewerkte heiligenbeelden en stukken van
dat oude huisraad. dat men nog veelvuldig
aantreft op oude Brabantsche boerderijen. Ook
mooi Delftsch aardewerk is er te zien, en ach
ter een gordijntje, dat beschut tegen de zon
nestralen, ontdekken we een ontwerp-teeke-
ning van de hand van Toorop; In dunne ID
altijd ietwat argwanend stond tegenover de voor
andersdenkenden moeilijk te doorgronden orden
en congregaties, had men nu en dan heel wat
te stellen. Zoo had de wijding van een nieuwen
abt in 1841 heel wat voeten In de aarde. Een
formeel onderzoek ging er aan vooraf en na
veel heen en weer geschrijf kwam eindelijk
de goedkeuring des Konlngs af: de wijding
mocht doorgaan „zonder dat daaruit eenlg
nadeel voor den Staat voortspruite" en .units
de mij tering intra muros plaats heeft en het
dragen van den mijter niet In het openbaar
geschiede."
EU» hoofdpos&antoor te Amsterdam wordt la ho« zonnwfja gazet
De zonnestralen worden opgevangen door een draaibaren spiegel
die steeds naar de zen blijft toegekeerd en door deze zelf door
middel van kwlkconteeten en motoren wordt bewogen. Met deze
hallosieet heeft het postkantoor oen fraai. natuurlijke verlichting
Toen in een der Perzische oorlogen de Athe-
ners voor het leger van koning Xerxes de wijk
genomen hadden naar het eilandje Salamis en
vandaar met weemoed hun stad in vlammen
zagen opgaan, sprak hun leider Themistocles
hun moed In: „Treurt niet om de stad die in
vlammen opgaat. Athene is niet verloren, want
Athene Is overal waar gjj zjjt. Niet de stad,
maar gij, de rrtenschen. zjjt AtheneI"
Zoo ging het ook met de monniken van
Berne. Hun huis was verwoest, maar de abdjj
bleef bestaan. Want de abdjj, dat Is de abt met
de aan hem ondergeschikte monniken. De abt
nam de wjjk naar de zuidelijke Nederlanden,
naar Vllvoaorde bjj Brussel; de monniken ble
ven bjj het Brabantsche volk en oefenden In
bet geheim hun geestelijk ambt uit in de pa
rochiën, die zjj reeds voor de omwenteling be
dienden. Daar leefden zij met de boeren In
kleine schuilplaatsen om *8 Zondags in alle
vroegte In een boerenschuur een MIs te lezen
en de H Sacramenten toe te dienen. Daarbij
hielden zjj contact met elkaar en met den
Vader-Abt. Was de Abt gestorven, dan kwa
men zjj bijeen om een nieuwen te kiezen, in
wiens handen zjj dan hun geloften vernieuw
den.
Thans nog worden de kerken te Heeswijk,
Berllcum, Engelen, Bokhoven, Vlijmen, Hedlk-
hulzen, Haarsteeg, Elshout en Lltoyen door de
reguliere kanunniken van 8t. Norbertus be
diend. In de meeste plaatsen zijn de oude kerk
jes In handen van andersdenkenden gebleven
en hebben de katholieken nieuwe, grootere
kerken gebouwd; alleen In Bokhoven dateert
de katholieke kerk nog uit de middeleeuwen.
Maar de stormen van de vervolging dreven
over en in 1799 keerde de abt terug naai
Nederland en werd het licht weer op den kan
delaar geplaatst. De communiteit trad weer
meer aan het licht, maar nog was er geen
1 FOTOREPORTAGE Plaats dan een „Omroeper”