De abdij Berne 800 van j aar De Witheeren jubileeren Zoekt gij betrouwbaar Personeel 1 zaterdag 14 juli 1934 I voor 75.000 gezinnen. Van Berne naar Heeswijk De nieuwe Abdy Het leven der monniken Monnikenwerk De kudde verstrooid Berna ut lucerna Vruchten van dezen boom” Na eeuwenlange verdrukking n tyd van werk aangebro ken waarop God» zicht bare zegen nut bedelaar. Verguld in de kromming OUDERS Opleidingsschool (Intern) „St. Bernardus” M voor toelating Middelbaar Onderwjjs (Gymn.. HBS., etc.). Te allen tjjde op- B name van jongens van 6de en 7de Peg hij Roermond O Binnen Kloostermuren S’#. Martinus met den zilveren metaalplaztiek Dj»» 853 ft* wc banen lllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllll r o n I i i i <1 d Rjjksmusei later weer «T' va d h n n 1 1 1 I Aldus werd de abdij van Berne gesticht, een kloostergemeenschap die tegen acht eeuwen en wat voor eeuwen I Is bestand gebleken. Want thans, AD 1934, maken de heeren Nor bertijnen zich op om het achtste eeuwfeest hunner abdij op waardige wjjse te vleien. „Berna ut lucerna": x>eme zfj een licht. Zoo luidt de wapenspreuk der abdij en als eep licht beeft bet werk der kloosterlingen acht eeuwen lang over oostelijk Brabant geschenen. Stormen hebben over Brabant gewoed en bot hebt soms tljdeljjk teruggedron. n tot In de verborgenheid, maar nooit is het gedoofd. De fakkel, ontstoken door 8t. Norbertus self is van band tot band gegaaa: een eerbiedwaar dige reeks van abten heeft, elkaar In ononder- d ai rt ti v« h v< di ot ru ru or we vei lei loc te kei vai na opi aai vol Me die Jee: nai ma Ver tyk ter C tan wei we« Wei ver al lot ne er «11 Er Rondom deze kerk, dit priesterkoor met koor banken en altaartafel, speelt zich het heele le ven der kloosterlingen af. Een strenge leefregel, die begint en eindigt bij dit altaar. Vóór vijf uur staan de monniken op, want op dien tijd moeten zjj reeds in de kerk zijn voor de meditatie, die tot half zes duurt. Daar sluiten dan de metten op aan tot half zevenf waarna tot zeven uur gelegenheid bestaat tot Mislezen. Te zeven uur worden de Prlmen ge zongen, gevolgd door het kapittel. Dan belij den alle leden der communiteit, ter aarde ge worpen vóór Vader Abt, hun fouten en tekort komingen van den vorlgen dag, waarvoor ze „gekapitteld” worden en een penitentie krijgen opgelegd. Daarna is er tot negen uur in de kerk lederen dag een gezongen plechtige H. MIs, waarbij ech ter alléén die kloosterlingen tegenwoorig zijn, die niet om bezigheden elders moeten zijn. Deze plechtige H. Mis duurt met sexten en nonen tot kwart over tien. Daarna is er „clegenheld tot studie, tot om half twaalf uur de bel luidt voo* het middagmaal, dat eenvoudig maar degelijk 1» Vrijdag is voor de kloosterlingen altijd vasten dag en Woensdag en Zaterdag onthoudlngsda- gen. Na den maaltijd recreatie tot 2 uur en dan gezongen vespers tot half drie. Te half drie is dan kan men in den refter een glas en kop koffie of thee gaan gebruiken, e kanunniken zich weer aan de studie tot half zeven. Te half seven rezen- net bezoek aan het Allerheiligste, m zeven uur souper. Van half acht legen is er weer recreatie en te half irdt de dag gesloten met bet gewe- toek in de kapel. Na negen uur zijn ken vrjj om te gaan slapen of nog aan doen naar verkiezing, maar te moet iedereen ter ruste zijn. dezen regel brengen 26 priesters, i en 18 leekebroeders hier hun dagen gebed en studie. wgen leven, dat zoo weinig mogelljk treedt. Zoo lijkt het. En toch wordt de kloostern .ren door de reguliere van 8t. Norbertus veel goeds ga alleen in de negen parochies, die door hen bediend worden. Verder over het Brabantsche land beeft zich het heilzame spreid. Wij herinneren slechts aan het groote sociale werk van den eerw, heer Gerlach van Elzen z.g., den stichter van den Ned. Chris- telljken Boerenbond en van dr. van Beurden, den geest, adviseur van den N. R K Midden standsbond. In de schuur van de boerderij, die bij t klooster hoort, staat, naast ’n groot aan tal fietsen eigenaardig symbool van het mo derne actieve monnikschap de auto waar mee deze Norbertijn het geheele land door kruist. Maar ook buiten de grenzen van bet Va derland heeft het godgevallig werk der Ber ner monniken zich voortgeplant. En hier kun nen we den stamboom vervolgen waarmee we ons artikel openden. Vroeger had men ook een abdij was klooster was sed bierbrouwersfamilie. In inflatietijd, werd de abt merkzaam o^ nen uitgewerkt, voorstellende de verschijning van Christus aan Maria Magdalena. Het klooster is omgeven door een stillen, lom merrijken tuin, waarin ergens een kleine vijver ligt te droomen; een Ideaal oord voor studie en meditatie, en vandaar is het, dat men hier en daar nog een mooi kijkje kan hebben op den ouden kloosterbouw, waarvan de achter- en zij gevel beter bewaard is dan de voorkant. Naast de abdij Mgt het gymnasium, waar on geveer tachtig leerlingen worden opgeleid voor het groot-semlnarle en dat gesticht is in 1886. Tusschen klooster en gymnasium ligt de kloosterkerk, die bezienswaardig is om de eigen aardige ruimte-indeehng. Het grootste deel wordt ingenomen door 'het priesterkoor, ierwirl het altaar voor de geloovigen lx. de gymna siasten, tegen een zijwand is geplaatst. Er staan ook nog een paar oude grafzerken van abten, destijds te Berne gevonden, vandaar naar het gebracht en door die instelling i de abdij geschonken. Thans, na achthonderd Jaren, gaat dus de abdjj een nieuwe periode van bloei tegemoet. .Berna ut lucerna” wordt meer dan ooit be waarheid, want het licht straalt thans tot ver over de grenzen, tot in de Vereenigde Staten en tot in de geheimzinnige duisternis van het Indische Rijk. In tegenstelling met vele andere orden van reguliere kanunniken blijkt dié van 8t. Norbertus in den -odernen tijd nog haar volle levenskracht te bezitten. Moge het achtste eeuwfeest slechts een mijlpaal zijn op den weg van een ui'-ebreld apostolaat. Van harte stemmen wfj in met den wensch van den H. Vader: „dat (de ordegees telijken) de leer en het voorbeeld van hun Va der Norbertus volgend, hetzij in overweging der hemelsche dingen, hetzij in de uitoefening van hun apouolaat, oveirijke vruchten voor zich en de hun toevertrouwde geloovigen mo- n bet jaar 1120 stichtte Bint Norbertus te Prémontré in Noord-nankrjjk zijn eerste abdjj, waarnaar zijn orde thans nog die der Prémonstratenzers genoemd wordt. De jonge orde bleek een groote levenskracht te bezitten: in 1124 wérd reeds een tweede abdjj gesticht te Laon en vandaarult trokken de monniken noordwaarts, om in onze lage landen in 1129 te Mariënwaard in de Betuwe een derde abdij te stichten. De monniken van Mariënwaard droegen de fakkel verder. In 1134 stichtten zjj te Berne nabij Huisden een abdjj. Fulco, heer van Berne, leefde nl in onvrede met den heer van Heus den en was op "n kwaden dag door dezen in n hinderlaag gelokt bij Hemert. Aan drie zijden door vijanden omringd, riep hU God om red ding aan en deed de gelofde om, wanneer hij gered werd, een klooster te stichten. Toen sprong hjj te paard in de Maas en wist zwem mende den overkant te bereiken. Waarschijn lijk bevatte de rivier in die dagen meer water dan tegenwoordig om dezen tijd van het jaar. want anders had hU wel ineens over de Maas kunnen springen. Zijn eed getrouw bouwde Fulco het klooster, schonk het aan de Norber tijnen van Maritawaard en trad zelf als leekebroeder in de communiteit. loofs in moeilijke tijden beschut en door den arbeid hunner monniken de bevolking voor de kerk behouden. In lange rijen hangen hun portretten thans in de gangen en zalen van het ..slot" der abdij te Heeswijk. Te Heeswijk; want van de oude abdij te Berne is niets meer over dan een put in de weilanden. Er is nog een oud schilderij van het oorspronkelijk klooster, een imposant touwwerk met torens en hoogt muren, als een kasteel aan den oever der Maas. Maar de rondtrekkende legerbenden tijdens het tachtigjarig „pleit van dwang en vrijheid" hebben geen steen op den anderen gelaten en de kloosterlingen moesten een veilig heenko men zoeken. Van 1623 tot 1629 hebben de Heeren Kanunniken toen in Den Bosch ge woond, in het pand aan de Hinthamerstraat, waar thans de Zusters van Tilburg zijn geves tigd. Toen Frederik Hendrik Den Bosch had Ingenomen, moesten de geestelijken echter ook hier het veld ruimen. Eindelijk, in 1857. betrok de abt O. W3Neep. die tot dan toe in de pastorie te Berllcum gewoond had. het huis te Heeswijk, dat reeds lang bezit der orde was en tot dan toe als pastorie had dienst gedaan. En van toen af bestond er ook weer een echte abdij met een kloosterkerk, waar de monniken de getijden konden zingen en den gestrengen klooster-regel ongehinderd konden observeeren. Heeswijk heeft al heel vroeg een rol gespeeld in de geschiedenis van Berne. In 1196 had een hertog van Brabant het huis aan de abdij ge schonken. Het was in den tUd dat de hertogen nog geen vaste residenties hadden. Op ver schillende plaatsen van hun gebied hadden zü een zaalhof dat Is een landhuisje met een stapelplaats en de omwonende bevolking, de onderdanen van den hertog, bracht daar in natura de goederen heen, die tot onderhoud van den vorst moesten strekken. Deze reisde met zijn hofhouding zijn verschillende villa’s af en leefde daar zoolang de opgestapelde voorraad toereikend was. Toen nu in 1196 de Heer van Heeswjjk en de Heer van Dlnther leder een stuk grond aan de abdij schonken, stond de Hertog daarbij zijn zaalhof af en het geschenk viel zoo in den smaak dat eenlge eeuwen later, in 1546, een abt van Berne Hees wijk tot residentie verkoos en het bestuur der abdij overiiet aan een Coadjutor. Zoodra de uitoefening van den godsdienst in de 19e eeuw weer vrjj was, schijnt Heeswjjk weer een centrum geworden te zijn, want nog vóór dat er een abt gevestigd was trok het huis al de aandacht der naar „onraad” speuren de autoriteiten. „In de gemeente Heeswijk bevindt zich een prachtig PasVrithuls, synde een slotje, aldaar gesticht in de zestiende eeuw en gediend heb bende tot verblijf van kloosterlingen,” zoo rapporteerde in 1838 de gouverneur van Noord- Brabant aan de regeerlng. Het feit dat men in de 19de eeuw sprak van een „prachtig huis” doet reeds twijfel rijzen aan de aesthetlsche waarde der abdij, en in derdaad is er van bulten niet veel moois aan te zien. Het oude gebouw is aan den vóórkant leeIjjk gehavend: een trapgeveltje dat er vroe ger was, heeft men weggehakt om de symme trie te bewaren toen men In latere jaren er een nieuwen vleugel bjj ging bouwen. Verder geeft de voorgevel een samenraap sel van veel bouwstijlen te zien en geheel rechts heeft men de laat-gothlsche kerk, ge maskeerd met een voorgevel die tien Jaar ge- Wlndberg in Beieren n de r>-de. De communiteit echter reeds lang erdwenen en het oude 1803 in het bezit van een 3, midden 1* den van Berne er op- -maakt, dat de gebouwen en de grond voor een prikje te koop waren. Zon der te talmen ging hjj op den koop in en in 1924 werd de abdjj in de Beiersche alpen met Nederlandsche monniken opnieuw bevolkt. In 1925 ontsprong een nieuwe loot aan den stam van Heeswjjk. Van daaruit werden reeds vanaf 1893 missionarissen uitgezonden naar Wisconsin in de Vereenigde Staten van Amerika. Hun communiteit werd in 1924 tot abdjj verheven, welke gevestigd is te West de Pere en reeds zijn vanuit deze abdjj twee nieuwe prioraten gesticht, n.l te Madison en te Claymont. Ten slotte kreeg de abdjj van Heeswjjk in Britscb-Indië een eigen missiegebied toegewe zen. n.l. te Jubbulpore. Daar ve. spreiden thans vjjftien Nederlandsche missionarissen het ge loof onder de Hindoe-bevolking onder leiding van den apost. prefect Mgr. Dubbelman. klas L. S. I Kostgeld 300.— j. Event, crisis fl redoetie M.— p. L de thans heerschende begrippen van „stijl" ook al weer niet meer te vereenigen. Maar de schoonheid van het heele klooster leven ligt nu eenmaal niet aan den buiten kant. maar van binnen. Treed de gastvrije kloosterpoort binnen en verwijl een poos in de ernstige atmosfeer van het convent. Hooge witte gangen waardoor geluidloos de leeke broeders wandelen, een blauwen voorschoot voor het witte habijt. Langs de wanden rijen zich de geschilderde portretten van de abten, die in den loop der eeuwen den kromstaf gevoerd heb ben over de abdjj. Ernstige ouderwetsche ge zichten, bewust van de waardigheid van hun ambt, met een wapen en een latljnsche spreuk Een abt uit de achttiende eeuw met een def tige witte pruik, de zeventiende-eeuwsche met hooge, gothische bonnetten. De zalen In het claustrum zjjn uiterst eenvoudig. Witte muren, hooge ramen, kaal houten tafels en harde stoe len en banken. Een der gangen loopt langs een kleinen binnenhof, waarop men door *n venster kan uitzien. Op den aarden grond rijen lage heuveltjes, in het midden een kruis: de be graafplaats der kloosterlingen. Geen zerken, geen monumenten: eenvoudiger kan het al niet. Dan Is er nog een bibliotheek met een schat van boeken, die men midden in het Brabant sche boerenland niet zou vermoeden. Een groote glazen vitrine met waardevolle incuna belen. een kast met oude handschriften, maken den trots uit van het klooster, maar Interessan ter is nog het archief der communiteit. Eeuwenoude documenten worden daar achter dubbele deuren zorgvuldig bewaard. Wij zagen er het charter van de oude abdjj, een docu ment van de 12de eeuw, met een zwaar dóór- gedrukt lakzegel en den schenkingsbrief uit 1196, waarbij hertog Hendrik zjjn zaalhof aan de communiteit schonk. De zalen van het hospitium het gedeelte van het klooster, waar de gasten ontvangen worden, vormen een waar museum. We zien er aan de wanden oude schilderstukken, kunst vol bewerkte heiligenbeelden en stukken van dat oude huisraad. dat men nog veelvuldig aantreft op oude Brabantsche boerderijen. Ook mooi Delftsch aardewerk is er te zien, en ach ter een gordijntje, dat beschut tegen de zon nestralen, ontdekken we een ontwerp-teeke- ning van de hand van Toorop; In dunne ID altijd ietwat argwanend stond tegenover de voor andersdenkenden moeilijk te doorgronden orden en congregaties, had men nu en dan heel wat te stellen. Zoo had de wijding van een nieuwen abt in 1841 heel wat voeten In de aarde. Een formeel onderzoek ging er aan vooraf en na veel heen en weer geschrijf kwam eindelijk de goedkeuring des Konlngs af: de wijding mocht doorgaan „zonder dat daaruit eenlg nadeel voor den Staat voortspruite" en .units de mij tering intra muros plaats heeft en het dragen van den mijter niet In het openbaar geschiede." EU» hoofdpos&antoor te Amsterdam wordt la ho« zonnwfja gazet De zonnestralen worden opgevangen door een draaibaren spiegel die steeds naar de zen blijft toegekeerd en door deze zelf door middel van kwlkconteeten en motoren wordt bewogen. Met deze hallosieet heeft het postkantoor oen fraai. natuurlijke verlichting Toen in een der Perzische oorlogen de Athe- ners voor het leger van koning Xerxes de wijk genomen hadden naar het eilandje Salamis en vandaar met weemoed hun stad in vlammen zagen opgaan, sprak hun leider Themistocles hun moed In: „Treurt niet om de stad die in vlammen opgaat. Athene is niet verloren, want Athene Is overal waar gjj zjjt. Niet de stad, maar gij, de rrtenschen. zjjt AtheneI" Zoo ging het ook met de monniken van Berne. Hun huis was verwoest, maar de abdjj bleef bestaan. Want de abdjj, dat Is de abt met de aan hem ondergeschikte monniken. De abt nam de wjjk naar de zuidelijke Nederlanden, naar Vllvoaorde bjj Brussel; de monniken ble ven bjj het Brabantsche volk en oefenden In bet geheim hun geestelijk ambt uit in de pa rochiën, die zjj reeds voor de omwenteling be dienden. Daar leefden zij met de boeren In kleine schuilplaatsen om *8 Zondags in alle vroegte In een boerenschuur een MIs te lezen en de H Sacramenten toe te dienen. Daarbij hielden zjj contact met elkaar en met den Vader-Abt. Was de Abt gestorven, dan kwa men zjj bijeen om een nieuwen te kiezen, in wiens handen zjj dan hun geloften vernieuw den. Thans nog worden de kerken te Heeswijk, Berllcum, Engelen, Bokhoven, Vlijmen, Hedlk- hulzen, Haarsteeg, Elshout en Lltoyen door de reguliere kanunniken van 8t. Norbertus be diend. In de meeste plaatsen zijn de oude kerk jes In handen van andersdenkenden gebleven en hebben de katholieken nieuwe, grootere kerken gebouwd; alleen In Bokhoven dateert de katholieke kerk nog uit de middeleeuwen. Maar de stormen van de vervolging dreven over en in 1799 keerde de abt terug naai Nederland en werd het licht weer op den kan delaar geplaatst. De communiteit trad weer meer aan het licht, maar nog was er geen 1 FOTOREPORTAGE Plaats dan een „Omroeper”

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1934 | | pagina 16