De abdij
van
e 800 jaar
De Witheeren jubileeren
Zoekt gij betrouwbaar
Personeel
Plaats dan een „Omroeper”
voor 75.000 gezinnen.
Van Berne naar Heeswijk
J ZATERDAG 14 JULI 1934
De nieuwe Abdy
Het leven der monniken
Monnikenwerk
De kudde verstrooid
Berna ut lacernd
Vruchten van dezen boom'
I
.^7
Binnen Kloostermuren
Na eeuwenlange verdrukking is
oen tyd van werk aangebro
ken waarop Gods zicht
bare zegen rust
Opleidingsschool (Intern) „St. Bernardos”
|ta voor toelating Middelbaar Onderwijl
tatata «dB»»*» H8IIIbiii4 brt Itairt ds» ge- aMtt art ktailaKlUk» regeering, dM uog
wil
T
iiiitiiitmiiiiiiiiiiiiiiiKiiiiiiiiMiiiii
gaai du»
l
al weer niet meer te vereenlgen.
Kemgeid 3»».— p. J. Event. state-
redaeUe SS.— p. i-
ran Christus aan Maria Magdalena.
Het klooster la omgeven door een stillen. lom
merrijken tuin, waarin ergens een kleine vijver
ligt te droomen; een ideaal oord voor studie en
meditatie, en vandaar is bet. dat men hier en
daar nog een mooi kijkje kan hebben op den
ouden kloosterbouw, waarvan de achter- en *U-
gevel beter bewaard Is dan de voorkant.
Naast de abdij ligt het gymnasium, waar on
geveer tachtig leerlingen worden opgeleid voor
bet groot-semlnarie en dat gesticht la In 1888
Tusachen klooster en gymnasium ligt de
kloosterkerk, die bezlenswaardlg is om de eigen
aardige rulmte-indeellng. Het grootste deel
wordt Ingenomen door bet priesterkoor, terwijl
het altaar voor de geloovigen lx. de gymna
siasten. tegen een zijwand is geplaatst Er staan
ook nog een paar oude grafzerken van abten,
destijds te Berne gevonden, vandaar naar bet
RUksmuseum gebracht en door die Instelling
later weer aan de abdij geschonken.
vnhst Jaar 1130 stichtte Sint Norbertus te
I Prdmontrt in Noord-Frankrijk «Un eerste
abdij, waarnaar «Un orde thana nog <fie der
Prémonstratensers genoemd wordt. De Jonge
orde blaak een groote levenskracht te bezitten
in 1134 werd reeds een tweede abdtj gesticht
te Laon an vandaarult trokken de monniken
noordwaarts, aan in onae lage landen in 1130
te MarUInwaard in de Betuwe een derde abdij
te stichten
De monniken van MariOnwaard droegen de
tekkel verder. In 1134 stichtten «U te Beme
nabfj Huisden een abdij Fulco. heer van Berne,
leefde nX in onvrede met den heer van Heus
den en was op *n kwaden dag door dezen in n
hinderlaag gelokt bfj Hamert Aan drie zijden
door vdanden omringd, riep hij Ood om red
ding aan en deed de gelofde om. wanneer hU
gered werd, aan klooster te stichten Toen
sprong hU te paard in de Maas en wist zwem
mende den overkant te bereiken. Waarschijn
lijk bevatte de rivier In die dagen meer water
dan tegenwoordig on desen rijd van het jaar.
want anders bad hij wel ineens over de Maas
kunnen ^ringen. Zijn eed getrouw bouwde
Fulco bat klooster, schonk het aan de Norber
tijnen van MarMnwaard en trad self als
loot» in moeilijke tijden beschut en door den
arbeid hunner monniken de bevolking voor de
kerk behouden. In lange rijen hangen hun
portretten thans in de gangen en zalen van het
.slot" der abdij te Heeswtjk Te HeeswUk; want
van de oude abdij te Berne is niets meer over
dan een put In de wetlanden. Er is nog een
oud schilderij van het oorspronkelijk klooster,
een imposant bouwwerk met torens en hooge
muren, als een kasteel aan den oever der Maas.
Maar de rondtrekkende legerbenden tijdens
bet tachtigjarig ..pleit van dwang en vrijheid"
hebben geen steen op den anderen gelaten en
de kloosterlingen moesten een veilig heenko
men soeken Fan 1823 tot 1829 hebben de
Heeren Kanunniken toen in Den Bosch ge
woond, in bet pand aan de Hlnthamerstraat.
waar thans de Zusters van Tilburg zijn geves-
Hgd Toen Frederik Hendrik Den Bosch had
Ingenomen, moesten de geestelijken echter ook
hier bet veld ruimen.
Aldus werd de abdij van Berns gesticht, een
kinnetwgimeeaoehap die tegen acht eeuwen
en wat voor eeuwen I ie bestand gebleken.
Want thans, AX> 1934, maken de hoeren Nor
bertijnen Meh op om hot achtste eeuwfeest
hunner abdU op waardige wtjae te vieren.
„Berna ut iuoerna”: ceme «U een Echt Zoo
luidt de wapenspreuk dor abdU en als een
Hebt beeft het vork der kloosterlingen acht
eeuwen lang over ooeteUJk Brabant geschenen
•termen bobben over Brabant gewoed en bet
licht aomo HJdelük teruggedron. n tot in de
verborgenheid, maar nooit te hot gedoofd. De
tekkel, ontstoken door at. Norbertus self la
van band tot hand gegaan: eea eerbiedwaar
dige rasta van abten heeft, elkaar in ononder-
bedelaar Verguld
fa de kromming
Ben verborgen loven, dat zoo weinig mogeljjk
naar buiten treedt. Zoo UJkt het. En toch wordt
ook buiten de kloostern .ren door de reguliere
kanunniken van 8t Norbertus veel goeds ge
daan Niet aUoen in de negen parochlss, die
door hen bediend worden. Verder over het
Brabantscbe land beeft zich het heilzame
werk der «rdienstelUke Ir Innet «Hingen ultge-
St Martlnut met den
zilver en metaalplaat lek
ven den ebUtaJ taait Beme
Thans, na achthonderd jaren. k—-
abdU een nieuwe periode van bloei tegemort
„Berna ik lucerne” wordt meer dan ooit be
waarheid. want het licht straalt thans tot ver
over de grenzen, tot in de Vereenlgde Stated
en tot In de geheimzinnige duisternis van hs»
Indische Rük. In tegenstelling met vele andere
orden van reguliere kanunniken blijkt OS
van 8t. Norbertus in den dernen tUd nog
haar volle levenskracht te bezitten.
Moge bet achtste eeuwf<—
mUlpaal «Un op den weg vs
apostolaat. Van I
slechts
een ul’gebreid
apostolaat. Van harte «temman wU in met dto
wenach van den H. Vader: ..dat (de ordegees
telijken) de leer en het voorbeeld van hun v**
der Norbertus volgend, hetzij in overweging
dor hemelache dingen, uet*U in de uitoefening
ven hun apo—olaai, over rijke vruchten w*
zich en de hun toevertrouwde geloovlgta W
Vlnsr de schoonheid van het heele klooster
leven ligt nu eenmaal niet aan den buiten
kant. maar van binnen Treed de gastvrije
kloosterpoort binnen en verwijl een poos in de
ernstige atmosfeer van het convent. Hooge
witte gangen waardoor geluidloos de leeke-
broeders wandelen, een blauwen voorschoot voor
het «ritte habijt. Langs de wanden rijen zich
de geschilderde portretten van de abten, die In
den loop der eeuwen den kromstaf gevoerd heb
ben over de abdU Ernstige ouderweteche ge
zichten. bewust van de waardigheid van hun
ambt, met een wapen en een latUnsche spreuk
Een abt uit de achttiende eeuw met een def
tige witte pruik, de zeventiende-eeuwache met
hooge. gothlsche bonnetten. De zalen in het
claustrum «Un uiterst eenvoudig. Witte muren,
hooge ramen, kaal houten tafels en harde stoe
len en banken Een der gangen loopt langs een
kleinen binnenhof, waarop men door ‘n venster
kan uitaten Op den aarden grond rijen lage
heuveltjes. In het midden een kruis: de be
graafplaats der kloosterlingen. Geen zerken,
geen monumenten. eenvoudiger kan het al
niet.
Dan is er nog een bibliotheek met een schat
van boeken, die men midden in bet Brabant
scbe boerenland niet sou vermoeden. Ben
groote gissen vitrine met waardevoile incuna
belen. een kast met oude handschriften, maken
den trots uit san het klooster, maar Interessan
ter is nog het archief der communiteit.
Eeuwenoude documenten worden daar achter
dubbele deuren zorgvuldig bewaard. WU sagen
er het charter van de oude abdU, docu
ment van de 13de eeuw, met een zwaar dóór-
gedrukt lakzegel en den schenkingsbrief uit
1198, waarbU hertog Hendrik zijn saalhof aan
de communiteit schonk.
De zalen van het hospitium het gedeelte
van het klooster, waar de gasten ontvangen
worden, vormen een waar museum We zien
er aan de wanden oude schilderstukken, kunst
vol bewerkte heiligenbeelden en stukken van
dat oude hulm-aad. dat men nog veelvuldig
aantreft op oude Brabantscbe boerderijen. Ook
mooi Delftsch aardewerk is er te zien, en ach
ter een gordijntje dat beschut tegen de zon
nestralen. ontdekken we een ontwerp-teeke-
nlng van de hand van Toorop; In dunne 1U-
(Oymn.. HRJ3. etc Te allen rijde op-
I name van jongens van 8de en 1de
klas L. 8
I Peij bij Roermond
u
Eindelek. in 1887. betrok de abt O W Neep,
die tot dan toe In de pastorie te Berllcum
gewoond had. het huis te HeeswUk. dat reeds
lang bezit der orde was en tot dan toe als
pastorie had dienst gedaan En van toen af
bestond er ook weer een echte abdU met een
kloosterkerk, waar de monniken de ge'-Uden
konden zingen en den gestrengen klooster-regel
ongehinderd konden obeerveeren.
Hees wijk heeft al heel vroeg een rol gespeeld
in de geschiedenis van Berne In 1194 had een
hertog van Brabant het huls aan de abdU ge
schonken Het was m den tUd dat de jvertogen
nog geen vaste residenties hadden. Op ver
schillende plaatsen van hun gebied hadden zU
een saalhof dat Is een landhuisje met een
stapelplaats en de omwonende bevolking, de
onderdanen van den hertog, bracht daar in
nature de goederen heen, die tot onderhoud
van den vorst moesten strekken Deze reisde
met zUn hofhouding zUn verschillende villa's
af en leefde daar zoolang de opgestapelde
voorraad toereikend was. Toen nu In 1198 de
Heer van HeeswUk en de Heer van Dlnther
leder een stuk grond aan de abdU schonken,
stond de Hertog daarbU «Un zaalhof af en
bet geschenk viel aoo in den smaak dat eenlge
eeuwen later, tn 1848. een abt van Beme Hees
wUk tot residentie verkoos ea het bestuur der
abdU overliet aan een Ooadjutcr T
Zoodra de uitoefening van den godsdienst in
de 19e eeuw weer vrU was. schUnt HeeswUk weer
een centrum geworden te «Un. want neg vóór
dat er een abt gevestigd was trok het huis
al de aandacht der naar ..onraad" «speuren
de autoriteiten.
„In de gemeente HeeswUk bevindt «Ich een
prachtig Pasb-rilhuls. synde een slotje aldaar
gesticht in de zestiende eeuw en gediend heb-
bende tot verbluf van kloosterlingen," zoo
rapporteerde in 18M de gouverneur van Noosd-
Brsbant aan de regeering
Het felt dal men in de 19de eeuw sprak van
een „prachtig huls” doet reeds twUfel rijzen
aan de aaethetiaohe waarde der abdU. en In
derdaad la er van bulten niet veel moois aan
te zien Het oude gebouw ia aan den voorkant
leelUk gehavend: een trapgeveltje dat er vroe
ger was. heeft men weggehakt om de symme
trie te bewaren toen men in latere Jaren
er een nieuwen Heugel bU ging bouwen
Verder geeft de voorgevel een samenraap
sel van veel bouwstuien te zien jn geheel
rechts hoeft men de laat-gothlsche kerk, ge
maskeerd mot een voorgevel die tien jaar ge-
Man hypermodern geweest asu Hjn. gtoar SM*
spreuk WU lierinneren slechts aan het groots
sociale werk van den eerw. heer Gerlach van
Elzen »g.. den stichter van den Ned. Chris-
telUken Boerenbond en van dr. van Beurden,
den geest, adviseur van den N R K. Midden
standsbond In de schuur van de boerderij, dis
bU t klooster hoort, staat, naast *n groot aan
tal fietsen eigenaardig symbool van het mo
derne actieve monnikschap de auto waar
mee deze Norbertun het geheels land door
kruist
Maar ook buiten de grenzen van het vw-
derland heeft bet godgevallig werk der Ber
ner monniken zich voortgeplant En hier kun
nen we den stamboom vervolgen waarmee we
ons artikel openden
Vroeger had men Wlndberg in Beieren
ook een abdU d* t>-de. De communiteit
was echter reeds lang -erdwenen en het ood»
klooster was eed 1803 in het bezit van een
bierbrouwersfamilie. In I. midden den
inflatletud. werd de abt van Beme er <V
merkzaam o, maakt, dat de gebouwen en
de grond voor een prikje te koop waren. Zon
der te talmen ging hu op den koop in en te
1934 werd de abdU in de Beiersche alpen me»
Nederlandsche monniken opnu-^iw bevolkt.
In 1935 ontsprong een nieuwe loot aan den
stam, van HeeswUk. Van daaruit werden reed»
vanaf 1893 missionarissen uitgezonden naar
Wisconsin in de Vereenlgde Blaten van
Amerika. Hun communiteit werd in 1934 tot
abdU verheven, welke gevestigd is te West d»
Pere en reeds «Un vanuit deze abdU t”*
nieuwe prioraten gesticht, n te Madison ta
te Claymont.
Ten slotte kreeg de abdU van HeeswUk
Brltoch-Indie een eigen missiegebied toegewe
zen. n.1. te Jubbulpore Daar ve.spreiden then»
vUfrien Nederlandsche missionarissen bet O'
loof onder de Hindoe-bevolklng ond<r leiding
van den apart, prefect Mgr. Dubbelman.
Rondom deze kerk, dit priesterkoor met koor
banken en altaartafel, speelt zich bet heele le
ven der kloosterlingen af Een strenge leefregel,
die begint en eindigt bU dit altaar
Vóór vUf uur staan de monniken op, want
op dien rijd moeten sU reeds in de kerk «Un
voor de meditatie, die tot half zes duurt. Daar
sluiten dan de metten op aan tot half zevenf
waarna tot zeven uur gelegenheid bestaat tot
Mislezen. Te zeven uur worden de FTtmen ge
zongen, gevolgd door het kapittel. Dan belU-
den alle leden der communiteit, ter aarde ge
worpen vóór Vader Abt, hun fouten en tekort
komingen van den vorlgen dag. waarvoor ze
..gekapitteld” worden en een penitentie krijgen
opgelegd.
Daarna is er tot negen uur in ds kerk lederen
dag een gezongen plechtige H. Mia. waarbU ech
ter alléén die kloosterlingen tegenwoorig «Un.
die niet om bezigheden elders moeten «Un. Deae
plechtige H. Mis duurt met sexten en nonen tot
kwart over tien. Daarna is er .tegenheid tot
studie, tot om half twaalf uur de bel luidt vso*
het middagmaal, dat eenvoudig maar degeUjk i»
Vrijdag is voor de kloosterlingen alriJd vasten
dag en Woensdag en Zaterdag ontboudlngsda-
grn Na den maaltUd recreatie tot 3 uur en dan
gezongen vespers tot half drie. Te half drie is
er „potus”. dan kan men in den refter een glas
bier, of een kop ^>ffie of thee gaan gebruiken,
waarna de kanunniken zich weer aan de studie
begeven tot half seven. Te half zeven reien
hoedje met bezoek aan het Allerheiligste,
waarna om zeven uur souper. Van half acht
tot half negen ia er weer recreatie en te half
negen wordt de dag gesloten met bet gewe
tensonderzoek in de kapel. Na negen uur »Un
de monniken vrU om te gaan slapen of nog
iets te gaan doen naar verkiezing, maar te
tien uur moet iedereen ter ruste «Un.
Volgens dezen regel brengen 38 priester»,
29 novicen en 18 leekebroeders Lier hun dagen
door met gebed en studie.
altUd ietwat argwanend stond tegenover de voor
andersdenkenden moeilUk te doorgronden orden
en congregaties, had men nu en dan heel wat
te stellen Zoo had de wijding van een hieuwen
abt In 1841 heel wat voeten In de aarde Een
formeel onderzoek ging er aan vooraf en na
veel heen en weer geschrijf kwam elndelUk
de goedkeuring des Konlngs af Me wUdlrg
mocht doorgaan ponder dat daaruit eenlg
nadeel voor den Staat voortsprulte" en „mits
de mUtering Intra muros plaats heeft en het
dragen van den muter niet In bet openbaar
geschiede.*
Toen In een der Perzische oorlogen de Athe-
nerx voor het leger van konlng Xerxes de wU«
genomen hadden naar het eilandje Salami» en
vandaar met weemoed hun stad in vlammen
zagen opgaan, sprak hun leider Themlstocles
hun moed In: „Treurt niet om de stad die In
vlammen opgaat Athene is niet verloren, wart
Athene Is overal waar gU «Ut Niet de stad,
maar gU, de menschen. «Ut Athanet*
Zoo ging het ook met de monniken
Beme Hun huis was verwoest, maar de abdU
bleef bestaan. Want de abdU. dat is de abt met
de aan hem ondergeschikte monniken. De abt
nam de wUk naar de suldelUke Nederlanden,
naar VUvoaorde bU Brussel; de monniken ble
ven bU het Brabantscbe volk en oefenden In
het geheim hun geestelUb ambt tül in de pa-
rochlén die zU reeds veer de omwenteling be
dienden Daar leefden «U met de barren in
kleine schuilplaatsen om Zondags In alle
vroegte In een boerenschuur een Mis te lezen
en de H Sacramenten toe te dienen Daarbij
hielden «U contact met elkaar en met den
Vader-Abt Was de Abt gestorven, dan kwa
men «IJ bueen om een nieuwen te kiezen, in
wiens handen «U dan hun geloften vernieuw
den
Thans nog worden de kerken te HeeswUk.
Berllcum. Engelen. Bokhoven. VIUrnen. Hedik-
hulzen. Haarsteeg. Elshout en Utoyen door de
reguliere kanunniken van Bt. Norbertus be
diend In de meeste plaatsen zUn de oude kerk
jes In handen van andersdenkenden gebleven
en hebben de katholieken nieuwe, grootere
kerken gebouwd; alleen In Bokhoven dateert
de katholieke kerk nog uit de middeleeuwen
Maar de stormen van de vervolging dreven
over en in 1799 keerde da abt terug naai
Nederland en werd het licht weer op den kan
delaar gnplaatrt. De communiteit trad weer
V - meer aan het licht, maar nog was er geen
1 FOTOREPORTAGE
De Engelsche nationale schuttersvereeniging heeft te Bide? haar
jaarltyktche manoeuvre* gehouden Een o verstekt van <te schtet*
banen
Op de grens van Dreumel en Wamel «Ijn Vrijdag drie boerderijen
en teven schuren door brand vernield waarbij zeventig duizend
kilo hooi verloren ging. De rookende puènhoopen
