Sterrenhemel
helsche
Vuurgloed
m
en
gassen
September
Zoekt gij betrouwbaar
Personeel
I
- - - -
Plaats dan een „Omroeper”
voor 75.000 gezinnen.
EEN REUZENSTER
NAAR HET MIDDELPUNT
DER AARDE
ZATERDAG 1
SEPTEMBER 1934
Op het
Beroemde sterrennevel
af te dalen
INT. MOTOR-ZESDAAGSCHE
Kleeding van asbest
I
ONBEWAAKTE, OVERWEGEN
r
C
Maatregelen ter bevordering der
veiligheid
i.’ I Een drietal Italiaaneche geleerden
it voornemens in den Vesuvius
vliegveld Schiphol werd Vrijdag
overzicht tijdens de plechtigheid
Deneb en Altair, enkele 'van onze
naaste buren, komen in
zicht
Examen Nijverheidsonderwijs
V.
huis Rotterdam
een
FOTOREPORTAGE
(Copyright Redactie ..Hemel en
Dampkring” en V. K. P.)
De kern van het sterrenbeeld Androdema wordt
gevormd door drie heldere sterren (alpha, bèta
en gamma), die ten naasten bij op een groo-
ten cirkel liggen. Gamma Andromeda is een
mooie dubbelster.
«e
«t
Hl
m
n«
bc
1
Ho
°P
dei
nlr
var
900.000
deze
ui
He
vc
mi
lar
stu
Ho
No
tel<
coi
da
al
te:
■U
dli
tei
we
tb
«e
de
ni<
zie
be;
1
de
lar
1
va
mc
we
lev
me
aa:
tin
ou
■tr
tin
lui
aa
1
die
we
hei
eer
var
da
ziji
per
zoc
mc
na
nlr
rei
1
de
18.
de
laa
kar
no<
Op
gro
eer.
2
der
alle
bel
tuu
ant
ner
dig
I
zed
zan
eer
gav
noe
het
wo<
zed
der
ma
en
ger
C
WO*
voc
Mik
I
net
zin
stri
toe
I
voc
wa
Int
bor
en
ree
t
sar
str
lilt
zat
gai
1
teg
■er
ter
noi
6
.Dicht" bij bèta Andromeda ligt de beroemde
spiraalnevel, die op heldere maanvrije nachten
gemakkelijk voor het bloote oog zichtbaar is
als een elliptisch wolkje. Op fotografische op
namen met behulp van de groote spiegel-
telescopen der Amerlkaansche sterrenwachten
vertoont de Andromeda-nevel zich gedeeltelijk
opgelost in sterren.
Hubble heeft met behulp van onderzoekin
gen aan veranderlijke sterren in den Androme
da-nevel afgeleid, dat deze spiraalnevel zich
e Napels worden interessante voorberei
dingen getroffen om binnenkort een ex
peditie naar het binnenste van den Vesu
vius te ondernemen. Drie Italiaansche profes
soren, te weten professor Saler uit Padua, pro
fessor Boaga uit Pisa en professor Malladra
van het Vesuvius-observatorium, zullen de lei-
I ding van deze expeditie op zich nemen en per
soonlijk in den krater afdalen.
Menigeen, die vroeger, met een blos van op
winding, in gedachte Jules Verne op zijn reis
naar het middelpunt der aarde begeleidde, is
heden ten dage geoloog en moet beschaamd
toegeven, dat hjj niet weet of deze droomer en
fantast het bij het rechte eind bad, of dat alles
in werkelijkheid geheel anders is. In zijn ge
dachte zag hij groote spelonken, eilanden in de
kokende magmazee, meren en rivieren van
gloeiend vuur enz. Alles onopgeloste raadselen
I voor ons ofschoon, hoe meer onze kennis om-
I trent vulkanen zich ultbreidt, hoe meer Jules
I Verne gelijk schijnt te krijgen.
Wetenschappelijke nieuwsgierigheid en dorst
I naar onopgeloste raadselen der natuur, zijn de
I redenen, die bet nationale instituut voor na-
I tuuronderzoekingen te Rome aanleiding gaven
I de drie bovengenoemde professoren met deze
I buitengewone opdracht te belasten.
Hun opdracht luidt om dieper In bet binnen- I
I ste van den Vesuvius door te dringen dan tot
dusver bet geval Is geweest. Tot op heden heb
ben tot driemaal toe afdalingen plaats gevon
den. Een Hongaar, een Japanner en twee Duit-
sche studenten hebben pogingen hiertoe aange
wend, doch daalden slechts tot zeer geringe
diepte af.
De expeditie streeft er niet naar een record
te behalen, maar wil slechts nauwkeurig onder-
zoekingsmateriaal verzamelen en zoo mogelijk
nieuwe feiten constateeren. Dit is ook de reden,
dat men juist den Vesuvius als doel van d«n
tocht koos. De vulkaan is sinds Juni 1933 dus
ongeveer veertien maanden, in verhoogde actie
Omtrent het beloop van de vierde étappe van
den internationalen zesdaagschen motorwed-
strüd wordt nader gemeld, dat Donderdag nog
zjjn uitgevallen Schneider (Duitschland), be-
hoorende tot het fabrleksteam van de N.S.Ü.,
Mead (Engeland) op Morgan, Flood (Engeland)
op B.S.A. en Avancinl (Italië) op Triumph.
Elf rijders kregen strafpunten.
manoeuvres der Fransche luchtstrijdkracMen op bet vliegveld Ie Bourget. De asHralMaur va*
een der gevechtsvliegtuigen wordt geladen
Een laatste krachtsinspanning Actie
der bemanning van de .Schleswig-
Holstein* gedurende de marlne-roet-
wedstrijden In de haven van Kiel
Du haar P waa Dijk ia Amsterdam herdenkt
2 September as. zijn gouden jubileum sis
Makelaar
Daarna verschijnt in het Westen, halverwege
tusschen horizon en zenith, Arkturus, de hel
derste ster van het sterrenbeeld Boëtes, en
booger in bet zzjo. Altair, de helderste ster
van den Arend. Arkturus is een oranje ge
kleurde ster, helderder dan de 1ste grootte.
Haar parallaxis bedraagt 0”080, haar afstand
ia dus ongeveer 41 lichtjaren. Haar massa is
M31 is dus een melkwegstelsel dat met het
onze vergelijkbaar is. Niet ver van de heldere
ster delta van Pegasus staat de bolvormige
sterrenhoop M15, wier afstand ongeveer 29.000
lichtjaren bedraagt. In het sterrenbeeld de
Waterman staat o.a. de bolvormige sterren
hoop M2, die ongeveer 34.000 lichtjaren van
ons verwijderd is. Het kleine sterrenbeeld de
Dolfijn bevat de dubbelster: gamma Delphini,
die een afstand van ons heeft van 110 licht
jaren. In het midden van de maand, te 10 uur
's avonds loopt de Melkweg van het n.o., door
het zenith, naar het z.w. De maanden Augus
tus en September zjjn de beste om het melk-
wegfenomeen waar te nemen.
en millioenen kubieke meters lava worden da
gelijks uitgebraakt.
Na jaren van rust en stilte is dus wederom
iets aan den gang in het binnenste van den
Vesuvius. Welke temperaturen heerschen daar?
Hoe staat bet met bet vochugheidsgehalte?
Hoe diep is de schacht van den vulkaan? Is
deze recht of gebogen? Komt zjj in een groote
ruimte uit of splitst zij zich in een labyrinth
van gangen? Een groot aantal vragen en mis
schien meer dan deze geleerden met hun expe
ditie beantwoorden kunnen.
De expeditie wordt uitgerust met bet modern,
ste materiaal. Alle deelnemers worden gekleed
in een soort duikerspak. dat uit asbest vervaar
digd is. De touwen waarmede de vulkanisten
aan elkaar verbonden zijn op gelijke wijze
als alpinisten zijn eveneens van asbest ver
vaardigd.
Het plan is, een asbestkabel over de krater
te spannen om zich zoodoende loodrecht in den
Vesuvius te laten zakken. De leden van de ex
peditie zullen van gasmaskers voorzien worden,
die zelfs onder de ongunstigste omstandigheden
en bij hooge temperaturen een geregelde adem
haling mogelijk maken. Tot dusver was dit bet
groote struikelblok. De ademvoorzienlng en de
groote hitte. Men meent nu. dat de gasmaskers
en de asbestpakken voldoende tegen deze be-
zwaren zullen opgewassen zjjn.
Men weet, dat de lava een gesmolten gesteen-
is, dat wil zeggen, zij bestaat uit calcium, na-
truim, kiezelzuur, leen en dergelijke. Dat zjj in
vloeibaren toestand groote hoeveelheden swa-
v els tof, waterstof, waterstofgas, koolzuurgas en
waterdamp bevat, weten wij eveneens.
Doch hoe ziet dit alles er van binnen uit?
Welke toestanden heerschen in de zg. strata-
vulkaan?
Binnen enkele weken of maanden zal men
hopelijk meer daarvan weten, tenminste als
het gelük met de drie professoren is, die in de
bekendste en beruchtste der Europeesche vul
kanen zullen afdalen.
D* A. N. W. B. en de K. N. A. C. hebben
thans van de Ned. Spoorwegen bericht ontvan
gen, dat van 1 October as. af, tijdens mist,
bij de nadering van niet afgesloten overwegen
fluitsignalen zullen worden gegeven.
Andere zaken ter bevordering van de veilig
heid by onbewaakte overwegen zijn nog in
8 maal zoo groot als de zonnemassa en haar
oppervlakte-temperatuur bedraagt ongeveer
4000 gr., dit is ongeveer 2000 gr. lager dan de
oppervlaktetemperatuur der zon. Daar wij deze
betrekkelijk koude ster toch als een helder
hemellicht waarnemen, moet het een' groote
stralende bol zjjn. Haar straal is ongeveer 30
maal zoo groot als de straal der zon. haar vo
lume is dus 27.000 maal het zonne-volume.
Arkturus is dus een echte reuzenster. De ge
middelde waarde van de dichtheid der ster
renstof waaruit Arkturus bestaat is 5 maal
zoo klein als die van de ons omringende damp
kringslucht.
Altair Hjkt veel meer op de zon. Het is
onzer naaste buren in het Heelal. Haar paral
laxis bedraagt namelijk 0”204, haar afstand
is dus .slechts” 16 lichtjaren. Haar oppervlak
tetemperatuur bedraagt 9000 gr. Zij straalt
dan ook een veel witter licht* uit dan Arkturus
en de Zon. Voor haar straal laat zich een
waarde van 1% maal de zonnestraal berekenen;
haar volume is dus 3J4 maal het zonnevolume.
haar massa is 1.7 maal de zonnemassa. Het
gemiddelde soortelijke gewicht van de sterre-
stof van Altair verschilt dus niet veel van dat
van water.
Om 10 uur 's avonds staat de Zwaan dicht
bij het zenith. De helderste ster ervan. Deneb,
heeft een onmerkbaar kleine parallaxis.* Haar
afstand moet dus onvoorstelbaar groot zijn en
daar wij haar desondanks als een zeer helder
hemellicht waarnemen moet Deneb een enorm
groote lichtkracht bezitten.
Albireo (bèta Cygnl) is een prachtige dub
belster; de grootten der componenten zijn 3m2
en 5m4; haar schijnbare afstand bedraagt 35”.
Het kleurverschil is zeer merkwaardig en frap
pant. De heldere component is oranje (samen
gesteld spectrum Ko, Ao), de zwakste compo
nent is blauw (spectrum B9».
61 Cygnl is een physische dubbelster (5m6.
K7 en 6m3, K8, schijnbare afstand 25”) met
een groote eigenbeweging van 5”2 per jaar.
Daar deze groote eigenbeweging de aardege-
ling is van de reis van onze Zon door het
Heelal in de richting van het sterrenbeeld de
Lier, moet de 61 Cygnl één onzer naaste bu
ren in het Heelal zjjn. Haar parallaxis be
draagt 0”300, haar afstand dus 11 lichtjaren,
61 Cygnl is een samenstel van 2 echte dwerg
sterren, die in ongeveer 700 jaren om elkaar
wentelen. Het is de eerste ster, waarvan de
afstand bepaald werd (1838, Bessel).
Ten Zuiden van het zenith culmineert het
„vierkant” van Pegasus, gevormd door de
sterren Alpha, Bèta en Gamma van 4iet ster
renbeeld Pegasus en Alpha van Andromeda.
Koninginnedag
tonsteken bracht de gebruikelijke aardige situaties
UTRECHT. (Eerste Neder! andsche Modevak
school Vereeniging)De volgende dames z|jn ge
slaagd voor hoofdleerarés in het Modevak en
Kunstny verheidonderwijfemej. S. Bfeuwland.
Oldeboorn. mevr. M Kool v. d Broek, a. d. Rijn.
L. Mij ka, Drunen. W J. v. d Pol. Bilthoven, M
Haaltsma, Tlel. A. Kóhitig. W Blokken. A. Broe
ders, Raamsdonkveer. G van Roekel, Driebergen.
R. H. A. Heilker, Woerden, N. Teeuwen. St. Odi-
llenberg, T. Lucawen, Leeuwarder. G. M Mlx-
Nieuw poort, Rotterdam, M. de Klerk. Roosendaal.
J Nieuwenhuls. Gouda. Chr. de Gooyer, Nijkerk.
C. C. Wolst v. d. Horst, Dordrecht, P. C. Stut
voet, Kampen. M. Kouwde Rooze. Leiden, Eerw
Zr. E. Bolsman. Zwljndrecht, A. Graan v. d.
Werff. Amsterdam. A. Pieters. Maastricht. R. H.
de Bruin v. d. Horst, Dordrecht, G. Hommes.
Maastricht. A. Peelen, Rtfswyk. M C. Zaalberg,
leiden. M Waas. Zevenbergen. C. Veesten. Horst.
C. Stevens, Maastricht. E. M Aarts de Vries, Val
kenburg, A. Blom, Roosendaal, Chr. Culper. Hee-
renveen, C, M. Volkers. Rotterdam, Paardekooper.
Rijswijk, X Bosman Groenendijk. Hoogmade. M.
Klein, Schoonhoven, M. G. J. Reichenbach. Zwol
le. Drost, Sassenheim, T. Bull. C. Verhoef. M. v
Klaveren. Utrecht, A. Storck. Winterswijk
Voor Leerares Coupeuse: mej. T. Breemen.
Berntsen Beek bij Didam. N. Boonstra Hasker-
home.
Voor coupeuse: mei. Kranenburg, A. Plomp.
Ede, J. Mooi en beek. Utrecht, C. van Dort, mevr.
Brazzillay Brissaart, Utrecht. G. Windhorst. Eind
hoven.
Voor costumlére: mej. H. ter West. Winters
wijk, H. P. Paalman. G. G. Selsen, Deventer.
T Kaats, K. Elzinga. Soest. H. Kuiper. M Smits. I
Soestdyk, H. Hendrik, Bennekom, G. Vermaus.
H. Meijer. Eindhoven. L. v. d* Wegen. Woensel,
L. d. Harg, J. Baaum, W G. de Bruin. R E
Brouwer, J Hebbelinck C. C. Rosmalen. Utrecht.
M Blom, Haasterveer, M C. v. d. Linden, Tricht.
G. Hol. G. van Zomeren, Geldermalsen.
Al deze dames leerden volgens de methode I
E.NS^.IJJ.
De Zon. De tljdsvereffening bedraagt op: 1
8ept. 40 m. 16 s.; 6 Sept. 1 m. 20 8.; 11 Sept.
3 m. 2 8.; 16 Sept. 4 m. 47 s.; 21 Sept. 6 m.
34 sec.; 26 Sept. 8 m. 19 s.; 30 Sept. 9 m. 40 s.
Deze bedragen geven opgeteld bij den waren
tijd den middelbaren tjjd. De declinatie van de
Zon neemt af van -j- 8°6 tot 2°8; hierdoor
neemt de middaghoogte van de zon af van
46°6 tot 35°2 en haar dagboog van 14 u. 40 m.
tot 11 u. 42 m. (voor 52° Noorderbreedte.)
Op 23 Sept, begint de Herfst; de Zon treedt
dan in het teeken Weegschaal (Libra), welk
punt zich tengevolge van de precessie thans in
het sterrenbeeld Maagd (Virgo) bevindt.
Maan. 9 Sept. MM.; 16 Sept. E.K.; 23 Sept.
VM.30 Sept. L.K.
Planeten. Mercurius staat te dicht bij de Zon
om waargenomen te kunnen worden. Venus
verdwijnt langzamerhand in de morgensche
mering. Aan het begin van de maand komt de
planeet bijna twee uren voor de Zon op, aan
het einde van de maand te ruim een uur. Mars
beweegt zich rechtloopend van de Kreeft naar
den Leeuw. De planeet komt om ongeveer half
drie zomertijd 's morgens op en is in den na
nacht waar te nemen.
Jupiter verdwijnt in de avondschemering en
is.ongeschikt voor de waarneming. Satumus
beweègt zich terugloopend in den Steenbok.
Aan het begin van de maand gaat de planeet
om bijna vjjf uur zomertijd ’s morgens onder,
aan het einde van de maand om ruim half drie
zomertijd 'i morgens. Satumus is 's avonds laag
boven den Zuidelijken horizon waar te nemen.
Uranus beweegt zich in den Ram. (1 Sept.
R.K1. 1 u. 57 m. 1, Deel. 11* 22’; 30,
Sept. RJC1. 1 u. 53 m. 9; Deel. 11° 5’;
grootte 6 m.),
Neptunus staat te dicht bij de Zon om waar
genomen te kunnen worden. (25 Sept, con
junctie.)
Het Zodlakaallicht is aan den morgenhemel
goed waarneembaar (helling van 60“ met den
horizon), aan den avondhemel daarentegen is
het wegens te geringe helling met den hori
zon onzichtbaar.
Sterrenbeelden: Schemering: In het Zuiden,
dichtbij het zenith, verschijnt als eerste vaste
ster Wega.
op den enorm grooten afstand van
lichtjaren bevindt. De middellijn vaji
spiraalnevel bedraagt 46.000 lichtjaren.
ZUID
II MEVtL.VI.eK
X STERRENHOOP
9 DUBBELSTER
o VERANOERLUKt 3T.
II NEVELVlX.
X STERȣHh\2K
touBBELsrta
VEIUHOMIUKE
♦•STER OER IS21 GR.
•STER 0ER316R Of ZWAKKER
23 JULI 2 U
6 AUG I U
22 OU.
6 SEPT 23 U. S
21 .22 y
6 OCT. 2iu
22 2OU.
G NOV. 19 U
2> iB u
OEC. I7U
aan boord van het opleidingschip „Pollux te Amsterdam. Het
