K.L.M. bestelt
6
Ifl
Medische Kroniek
Rechten der gemeenschap
Reorganisatie der
Ned. Handel Mij.
HONIGS BOUILLONBLOKJES thans 6 voor IOcL
Amerika
in
a
Sabotage op de
„Nautilus”
1
99
NATIONALE INDUSTRIE
TEN ACHTER?
iRS
i
ZATERDAG 8 DECEMBER 1934
IDEEËN
-nar-w i
w
fl
I
75 mil-
De indruk
Bouw hier te lande te duur
ij
I
Deze kan aldus ir. Stephan
zonder subsidie niet het eene
verlies op het andere
stapelen
Aankoop plotseling
acuut
Afstempeling van aan-
s deelen
Inheemsch congres
verboden
Tempo na Melbourne
verhaast
De Partai Indonesia mag niet
vergaderen
Preventieve genees
kunde
i
I
Het vonnis in hooger beroep
bevestigd
Ook van de reserve
hoen af geschreven
i
1
1
I
3^
dat iedereen voor zijn gezondheid
ide
uit-
aan
zes
r
miei
b
o
ana.
De heer Stephan verklaarde, dat een
«Kiel
L
Be
ver-
dat elke inspanning en opoffering een einde
heeft; van haar was dit laatste bovendien niet
gevraagd, omdat men Immers meende groote
vliegtuigen noodlg te hebben.
ingreep was
dat daarom
Het is om deze redenen, dat wij het reorga
nisatievoorstel der Handel-MIJ. hoe bitter
ook begroeten als een moedig en noodzake-
Hjk initiatief.
LAS
lam
Het blad beschouwt dit voorstel tot reorgani
satie als 'n bewijs, dat het bestuur dezer groote
instelling meent eindelijk weer vasten grond on
der de voeten te hebben, een vaste basis,
waarop de nieuwbouw opgetrokken kan worden.
In het belang van ons economisch leven hopen
wfj, dat deze kijk op de conjunctureels bewe
ging juist moge blijken.”
tegen diph-
therie is eveneens zoo eenvoudig en weinig in
grijpend, dat ook zij waarschijnlijk succes sal
hebben, en populair sal worden, hoewel dat nog
niet heelemaal zeker ia Ik wil er echter geen
woord kwaad van zeggen.
De nieuwste methode, om de tuberculose te
bestrijden, nJ. de vaccinatie met B.C.G., is
eveneens zoo eenvoudig en kortdurend, dat zij
juist daarom algemeen populair zal worden.
Nog meer het geval is dit met de malaria. Het
voornaamste middel van bestrijding richt zich
tegen de muskieten; nJ. het uitroeien van
muskietennesten, het doodspuiten met flit of
iets dergelijks, het parafflneeren van slooten.
Wanneer de zeelieden en de kolonisten en amb
tenaren op de Westkust van Afrika komen,
moeten ze geregeld eiken dag een half gram
kinine nemen. Maar er is reeds veel aandrang
voor noodlg, om ze dat allen te laten doen.
Stel u nu eens voor, dat men den Noord-Hol-
landschen boeren, en den stedelingen van Alk
maar, Hoorn, enz. in gemoede aanraadt, cm
ti avonds niet uit te gaan, omdat ae dan mis
schien gestoken worden I Zelfs de gasen deuren,
die de muskieten bulten houden, zijn niet heel
erg populair geworden.
Het voorkomen van rachitis door middel van
levertraan, zon en friaache lucht stuit op weinig
tegenstand. En zoo heeft de preventieve genees
kunde een schoone taak; maar zy kan geen
maatregelen treffen of aanwenden, die den
menschen het leven te ongemakkeiyk maken.
Daartegen verzet zich de tnenscheiyke natuur;
en kan men nu zeggen, dat er minder gezwom
men 1*. omdat de ziekte van Welll in het water
schuilt? Cn toch la zwemmen, boe aangenaam
en nuttig ook, geen levensbehoefte.
Het Hoog Militair Gerechtshof heeft sententie
gewezen in de zaak tegen den stoker le klasse
van den Marlnestoomvaartdienst, die door den
Krijgsraad te Willemsoord terzake van het ple
gen van sabotage aan boord van H. M.’s „Nau
tilus” is veroordeeld tot twee Jaar gevangenis
straf met ontslag uit den militairen dienst en
met ontzegging van het recht om bij de mili
taire macht te dienen, van welk vonnis door
den advocaat-fiscaal bevestiging was gevraagd.
Het Hof heeft het vonnis met overneming
van dezelfde gronden bevestigd.
BATAVIA, 7 Dec. (Aneta). De Partal Indo
nesia, welke voornemens Is aan het einde dezer
maand te Batavia een congres te houden, ont
ving de mededeeling dat de bepalingen omtrent
het vergaderverbod nog steeds van kracht zijn,
zoodat het houden van dit congres niet zal
worden toegestaan.
Als eerste punt van de agenda zou op deze
bijeenkomst worden behandeld het voorstel van
de afdeellng Menado, om tot ontbinding van
de partij over te gaan.
De afdeellng Medan stelde voor om voor den
duur van het vergaderverbod aan het Hoofdbe
stuur dictatoriale macht te verleenen.
De kwestie Is daarna acuut geworden, door
dat als gevolg van de deelneming der KLM.
in de Melbourne-race haar concurrenten op de
lijnen naar het verre Oosten wakker zijn ge
schud en nu ook gaan streven naar versnelling.
De rustige voorbereiding op snellere diensten
moest nu verhaast worden en afgescheiden
van het verschil van meenlng over den prijs
is thans, nu Inmiddels vier maanden verloopen
zijn, de Nederlandsche vliegtuigindustrie in de
situatie gebracht, dat de te verstrekken op
dracht niet meer tijdig uitgevoerd sou kunnen
worden door bouw In Nedeflbnd. waardoor
dese vliegtuigen in het buitenland moesten wor
den besteld.
Toen bleek, dat het inzicht der KLM. zich
wijzigde, heeft de Nederlandsche vliegtuig
industrie wederom niet stil gezeten, maar zich
aangepast, door zich de bouw-llcentle en het
verkoopsrecht van een vliegtuigtype te verzeke
ren, dat voor de nieuwe behoeftes paste. Zij kon
dit des te gereeder doen, daar zij tevoren reeds
een paar jaar door studiereizen, als anderszins,
een diepgaande studie van geheel metaal-
vllegtulgbouw had gemaakt en tot de conclu
sie was gekomen,' dat het Douglas-type het verst
gevorderd was. zy detacheerde bij de Ameri-
kaansche Douglasfabrlek eenlge Ingenieurs om
de licentlegegevens te verkrijgen en den bouw
In Nederland voor te bereiden.
De K.L.M. nu wenscbte 14 van dese ma
chines geleverd te krijgen en circa 4 maan
den geleden deed de Nederlandsche VUeg-
tuigenfabriek een aanbieding hiervoor, welke
er ep gebaseerd was, dat dese machines
grootendeels in Nederland gebouwd zesden
Indien er toenmaals op die aanbieding
ware Ingegaan, zou er voldoende tyd geroet
hebben voor het opsetten van de fabricatie
In Nederland.
Voer de KLM was die aanbieding een
teleurstelling, omdat, soewei lengIValge van
het feit, dat de machine hier ie lande in
kleiner serie dan In Amerika zenden werden
gebouwd, aio tengevolge van den Invloed
der gedeprecieerde Amerikaaneehe valuta,
de bouw In Nederland duurder soa alfa dan
In Amerika, ofschoon hij niet duurder een
s|jn gekomen dan de Amerikaaneehe m-
ehlne. in Nederland geleverd, sou moeten
kosten.
Ieder sal het aldus de heer Stepban In
koers van 100 procent. Een inter
nationaal consortium heeft de plaat
sing dezer aandeelen gegaran
deerd.
Terwijl echter de Nederlandsche Industrie zich,
met het haar door de KLM geopend vooruit
zicht voor oogen, met de ontwikkeling dezer
groote types volop bezig houdt, blijkt het in
zicht van de K.L.M. zich te wijzigen I
Niet een dadelijke vergrootlng der eenheden,
maar een verhooging vin de frequentie met
snelle kleinere vliegtuigen wordt het parool.
De „Telegraaf” commentarieert hetgeen hier
geschiedt o.m. als volgt:
„Het heeft geen doel lang by de ruines te
blijven stilstaan. Aan de onverbiddelijke reali
teit Is geen ontkomen, de huidige toestand
moet onder het oog worden gezien. Slechts
aanpassing en doelbewust wéér opbouwen kan
een beter verschiet openen.
Hoewel de Nederlandsche Vliegtulgenfabriek
voorstelde, dat de prijs onderworpen sou zijn
aan het oordeel van een door de KX.M. en haar
gekozen arbiter, bleef in lange onderhandelln-
gen, waarin juist door de Industrie telkens op
spoed bij de beslissing werd aangedrongen, deze
prijskwestie een struikelblok.
Zelfs haar mededeeling, dat zij bereid was a
priori alle gegevens van hare prijsberekening
aan het oordeel van den arbiter te onderwer
pen. bracht daarin geen verandering.
Dat zulks In de eerste plaats met zich mede
brengt, dat de ongedekte ontwikkelingskosten
van de groote vliegtuigen voor de Neder
landsche vliegtuigindustrie een rem beteekenen
om de KLM. op haren nieuwen weg te volgen,
j dient gereleveerd te worden.
Maar evenzeer moet er op gewezen worden,
dat het de Nederlandsche vliegtuigindustrie niet
i tot verwijt mag strekken, dat zij, baar con
structieve krachten en haar flnancleele reserves
conoentreerend op de van haar verlangde groote
vliegtuigen, niet tevens de kleinere snelle
vliegtuigen, van gelijksoortige kwaliteit als de
aoo Amerikaaneehe, heeft ontwikkeld. Niet slechts
De speciale benzine-tanks van „De Snip”, welke in den hangar op Waalhaven grondig wordt nagezien voor haar
Kerstvlucht naar West-lndië, worden in de cabine aangebracht
Dit te das te meer te betreuren, omdat aoo
besloot de beer Stephan het onderhoud de
roem der KLM als luchtverkeersmaatechappy
mede berust op de prestaties en den offerzin
van de Nederlandsche vliegtuigindustrie.
Dezer dagen heeft de heer A.
Plesman, directeur van de Konink
lijke Luchtvaart Maatschappij ver
klaard. dat de Nederlandsche Vlieg
tuigindustrie door onvoldoenden
spoed te betrachten, de belangrijke
werkgelegenheid, die door den
bouw van veertien verkeersvlieg
tuigen wordt geschapen, aan Neder
land heeft doen ontgaan.
Naar aanleiding hiervan hebben wij
ons gewend tot den heer ir. B.
Stephan, adjunct-directeur van de
N.V. Nederlandsche Vliegtuigen-
fabriek Fokker.
Het communiqué geeft vervolgens een over
zicht van de afschrijvingen: Deze bedragen op
het bezit van Incourante aandeelen ƒ2,1 mil-
lioen, en op deelnemingen, eigen ondernemingen
enz. 40.5 millioen, of 56 pct. van het totaal be
drag van dezen post.
De boekwaarde der eigen cultuurbelangen
zal dan voor de suikerondernemingen tot 1
en wat de overige cultuurondernemlngen oetreft
tot 12.523.573 gereduceerd zyn.
Behalve de afschrijving van 60
millioen van het aandeelenkapitaal
zal van de reserve nog I 5 millioen
worden afgeboekt.
De nieuwe aandeelen zullen
sluitend worden aangeboden
aandeelhouders, en wel geven
gewone aandeelen het recht tot in
schrijving op vijf nieuwp gewone
aandeelen ad f 250 tegen den
ernstige beschuldiging ongetwijfeld een ant
woord vereischt. Dit antwoord kan kort zijn.
De KLM; heeft, zooals bekend is. by de
Nederlandsch; Vliegtulgenfabriek een paar
nieuwe types zeer groote 4-motorlge vliegtuigen
In ontwikkeling.
Die ontwikkeling Is ondernomen, omdat de
KL M. van oordeel was, dat de groelenoe be
hoefte van haar luchtnet, in het bijzonder de
Indlë-iyn, reeds zeer spoedig het gebruik van
dergelijke groote vliegtuigen noodlg maakte.
Dat de enorme ontwikkelingskosten, die vele
tonnen gelds beloopen. van zulke groote vlieg
tuigen niet door de eerste exemplaren kunnen
worden goedgemaakt, heeft de Nederlandsche
vliegtuigindustrie niet weerhouden om zich aan
deze taak met al haar krachten te geven. ZD
deed dit in het vertrouwen, dat zij op den duur
uit de in uitzicht gestelde series de genomen
verliezen zou kunnen dekken, althans dat aldus
de werkgelegenheid zou worden geschapen,
waaraan behoefte is.
Aan het uitvoerige bericht waarmede de N.
H. M dit besluit aan de aandeelhouders bekend
maakte, is het volgende ontleend.
In ons verslag over het jaar 1933 gaven wij
te kennen, dat, om het bedrijf weder op ren
dabele basirf te brengen, aanpassing aan de
gewijzigde omstandigheden noodlg zou zijn,
hetgeen een Ingrijpende herziening van de
waarde, waarvoor de activa te boek staan, en
als gevolg daarvan ook een afschrijving op het
■Kapitaal der Maatschappij zou medebrengen.
Wij meenen, nu allerzljds de elsch van aan
passing wordt gesteld en de noodzakelijkheid
daarvan ook door ons wordt gevoeld, niet lan
ger met de noodlg geworden maatregelen te
mogen wachten.
In de eerste plaats wenschen wij die activa,
welke alle bedrijfswaarde hebben verloren, ten
volle af te schrijven.
De activa, te welker aanzien thans naar
onze meenlng wel Is waar geen aanleiding tot
afsnijding bestaat, maar die slechts indien de
omstandigheden ten gunste keeren weder van
waarde voor ons bedrijf kunnen worden, zullen
eveneens geheel worden afgeschreven.
Eindelijk zullen de activa, welke naar ons
inzicht in ieder geval in het bedrijf een rol
zullen blijven vervullen, in het licht der ver
anderde omstandigheden opnieuw moeten wor
den gewaardeerd.
Om dit mogeiyk te maken zal een afschrij
ving op het kapitaal onvermijdelijk zijn.
geheel bestaan; afgezonderd sterven zij dadelijk
af. Welnu, ook de staat en de maatschappij zijn
als levende organismen, waarvan de burgers en
de leden de noodzakelijke onderdeelen zijn. Te
samen vormen de burgers den staat, de afzon
derlijke leden de maatschappij. Op zichzelf zijn
zij niets; gezamenlijk kunnen zij een volmaakte
organisatie vormen. De staat Is dus boven de af
zonderlijke burgers verheven en deze laatsten
zijn aan hem ondergeschikt. Zij vormen de or
ganen, die elk hun eigen functie hebben om het
geheel te schragen, maar door dat geheel be
staan en in stand worden gehouden.
Denk een menscheiyk wezen buiten de be
schaafde maatschappij. In de geschiedenis zijn
gevallen bekend, dat een jong menschelljk wicht
in de wildernis opgroeide, levend met de dieren.
Wanneer het na jaren werd ontdekt, was het
aan de dieren gelijk geworden. De mensch
heeft de gemeenschap noodlg om een mensch-
waardig wezen te worden. In de samenleving
worden wjj gevormd.
Wanneer dit alles waar is, dan heeft de ge
meenschap ook het recht om van haar leden
volle toewijding en medewerking aan de ver
volmaking en in standhouding van het geheel te
eischen en elk lid, dat storend werkt door straffe
maatregelen te cureeren of, wanneer het onge-
neeslfjk blijkt, af te snijden. Ook mag de ge
meenschap van al haar leden zooveel offers vra
gen als noodlg zijn tot bloei en In standhouding
van het geheel.
Deze leer is zoo maar niet een bloot men
schelljke; In wezen berust zy op de sociale recht
vaardigheid, waarnaar een leder heeft te streven
met vermijding en onderdrukkllng van alle over
dreven eigenbelang en egoïsme. Het gaat hier
dus uiteindelijk om een duren plicht, dien de
christen niet straffeloos kan verwaarloozen. Uit
deze leer wordt de geheele sociale orde afgeleid
met alle rechten en plichten van den eigendom
in zijn sociaal karakter, van alle verdere sociale
verhoudingen, van staatsgezag, burgerplicht en
vaderlandsliefde. De voor velen zoo moeilijk te
aanvaarden leer, dat in tijd van nood de cen
trale overheid zelfs het leven van de beste man
nelijke krachten mag opeischen om de grenzen
te verdedigen, vindt hier haar oorsprong. Die
elsch, om zelfs zijn leven voor de gemeenschap
te geven is de uiterste consequentie van de
totaliteitsgedachte.
Zoo zien wij dat de menschheid weer langs
den weg van de gezonde rede tot de zuiver
christelijke leer omtrent de verhouding van in
dividu en gemeenschap is teruggekeerd, zooals
de kerk deze in strijd met de valsche beginselen
der revolutie altijd heeft verkondigd.
Er is echter aan Iedere reactie, ook aan die
ten goede keert, steeds een gevaarlijke kant. Zij
heeft n.l. immer de neiging om haar doel voorbij
te schieten, in enthousiasme voor haar nieuwe
opvatting zichzelf te verblinden en in een te
ver gaand uiterste te vallen. Dit is ook geschied
met de totaliteltsleer omtrent den staat. Wan
neer men den eenling slechts als deel van het
geheel ziet en vergelijkingen gaat maken tus
schen den burger en den staat, tusschen de af-
zonderiyke leden en de geheele maatschappij
eenerzijds en de organen en het menschelljk
lichaam anderzijds dan vervalt men zoo ge
makkelijk in de fout van alle vergelijkingen nm.
de verschilpunten niet meer te zien. Er is een
wezenlijk onderscheid tusschen een arm, een
been, een hand en het geheele lichaam eener
zijds en den burger in den staat anderzijds. De
eerste toch zijn geheel en al, zonder voorbe
houd, op elkander aangewezen; de burger echter
is meer dan enkel lid eener burgerlijke gemeen
schap: hU is mensch, hjj heeft eigen rechten,
n.m. het natuurrecht en boven alle menschelljke
wetten gaat voor hem de eeuwige wet van God.
Deze waarheid brengt zoowel voor den afzon
derlijken mensch als voor den Staat geweldige
consequenties mee, welke de verblinde aanhan
gers van den „totalen staat” over het hoofd zien
en waarvan men zich niet met den enkelen elsch
van godsdienstvrijheid kan afmaken. Naast den
totalen staat is er de totale mensch I En ook zijn
rechten willen wU onderzoeken en vaststellen.
LIBRA.
de KLM. prijzen, dat zU tracht haar s-n-
schafflngen goedkoop te doen, doch van haar
mag ook verwacht worden, dat zjj en stellig
onder de thans geldende omstandigheden *n
open oog heeft voor het belang eener Neder
landsche vliegtuignl) verheid en begrijpt, dat
deze, wier verliezen niet door subsidies worden
gedekt, niet kan blijven bestaan, wanneer zij
het eene verlies op het andere moet stapelen.
■w-r oorkomen is beter dan genezen, zegt he*
spreekwoord, en zooals de meeste spreek-
woorden Is ook dit maar ten deele Juist.
Preventieve geneeskunde is een eigenaardige
naam: hU beteekent „voorkomende geneeskun
de”, maar iedereen begrijpt dat iets, wat te
voorkomen is, en wat men dan ook werkelijk
voorkomen heeft, niet meer behoeft te genezen.
Iemand die door een behendlgen sprong een
breuk van zijn been voorkomen heeft, behoeft
dat been niet meer te laten genezen. De lezer
zal dat waarschijnlijk een flauwe opmerking
vinden, maar inderdaad Is de naam „preven
tieve geneeskunde” onjuist. Het zou moeten
heeten: „de kunst om ziekten te voorkomen”.
En de vereeniging voor preventieve geneeskunde
zou moeten heeten „vereeniging tot het voor
komen van ziekte”.
Door den thans bestaanden naam wordt de
aureool der geneeskunde ook geplaatst om het
hoofd van de voorkomng van ziekte; het pres
tige en het aanzien van de geneeskunde wordt
overgebracht op het voorkomen van ziekte.
Dit Is echter niet juist, want het voorkomen
is doodeenvoudig lang niet altijd beter dan het
genezen. Van de kleine kwalen des levens is
dat al heel duidelijk; wie kan er nu systema
tisch alle verkoudheden en influenza’s voorko
men? Ieder zou zich zelf als een kasplantje
moeten bewaren. Maar ook bjj ernstiger ziekten
is hetzelfde het geval. Patiënten met een be
paald soort niersteen moeten een vrijwel
vleeschloos dieet houden, andere patiënten met
een ander soort niersteen kunnen verschillende
vruchten niet goed verdragen. Maar er is toch
niemand ter wereld, die aan alle menschen
vleesch en vruchten wil verbieden, om niersteen
te voorkomen. Voor vele leverlljders is vet niet
goed, maar wie zal daarom aan iedereen vet
willen verbieden. Men verbiedt deze voedings
stoffen aan hen, die de ziekte reeds hebben.
Wanneer iemand bjj den arts komt, en deze
acht hem min of meer voorbeschikt om long-
tuberculose te krijgen, dan zal hU hem veel
verbieden, wat een normaal mensch rustig doen
kan, b.v. sport. Maar wie sou aan alle menschen
sport willen verbieden, om daarmee de tuber
culose uit de wereld te helpen, indien dat mo
gelijk ware?
En toch Is het waar, dat er Ijveraars bestaan,
die vinden, dat alles voorkomen kan en moet
worden, en
moet léven. Daarmee bedoelen zij blijkbaar iets
anders, dan dat Iedereen In zijn levensgewoon
ten een zekere matigheid aan den dag moet
leggen, hetgeen een ontwijfelbare waarheid Is.
Ook is het waar, dat sommige ouders en andere
opvoeders mln of meer met de gedachte behept
zijn, dat de kinderen voor hun gezondheid
moeten leven. Ik zeg nogmaals, dat zoowel voor
de hygiëne, als voor de zedelijkheid en het
menschelljk geluk matigheid noodlg la. Maar
dat is geheel iets anders dan voor de gezondheid
te leven. Dit is strikt genomen een dwaasheid.
De gezondheid is voor het leven, maar het leven
niet voor de gezondheid.
Een dokter In een der polders van Noord-
Holland ried bet polderbestuur ernstig aan, om
de sloten te parafflneeren, d. 1. met een dunne
laag paraffine te bedekken, ten einde den lar
ven van de muskieten het broeden onmogelijk
te maken, en aldus de malaria te bestrijden.
Een boer, die dit gehoord had, zei tot den dok
ter: Het helpt toch zeker niets? De dokter ver
zekerde dat het werkelijk hielp. Kom nou, aeide
de boer. Wis en waarachtig, zei de dokter, waar
om geloof je bet niet? Als het hielp, antwoor4-Prrt
de de slimmer boer, dan sou je je self toch
schade doen. >o3
Zoo zou ik mij kunnen denken, dat Iemand
den dokter wel niet van eigenbaat, maar toch
van lichtzinnigheid zou verdenken, als deze
hem aanried, de kinderen toch niet zoo ver
schrikkelijk In te pakken.
Inderdaad is een dergelijke kleeding onge
zond, omdat de kinderen zeer snel bezweet
raken, en daardoor des te meer afkoelen; echter
nog meer omdat daardoor de huid haar belang
rijke functie niet verrichten kan.
Overdrijving Is gema^eljjk, daarbij behoeft
men niet te denken, maar matigheid is moei
lijk, en vereischt een overweging van alle om
standigheden. En zelfs In de matigheid moet
men matig zijn. Reeds Hlpjjocrates, de vader
der Europeesche geneeskunde, beeft den men
schen aangeraden een regelmatig leven te
lelden, maar niet al te regelmatig. Als de om
standigheden het meebrengen, mag een nor
maal mensch wel eens te hard werken, te wei
nig slapen, te weinig eten en zelfs te veel eten,
hoewel met mate. De gezondheid mag geen
tyran worden.
Zoo kan men dus niet zeggen dat voorkomen
beter is dan genezen. Dan zou er geen voetbal
meer mogelijk zijn (Ik zeg dit, om de jonge
lieden op mijn hand te krijgen), geen sport,
geen groote inspanning; bet leven zelf sou ón
mogelijk worden.
De preventieve geneeskunde beperkt zich dan
ook tot maatregelen, die zeer gemakkelijk te
verduren zijn. Wanneer iemand naar Indië
gut, verdraagt hij zjj bet met eenlg geknor
drie inspuitingen met vaccine tegen cholera
en typhus HU zal mlssehien twee dagen lang
een styven arm en rug hebben, maar op de
mailboot heeft hl) toch niets te doen.
Doch In Indië aangekomen, lut hij niet de
Indische groenten en vruchten staat, uit vrees
dat hy dysenterie zou kunnen krijgen. De kans
is te gering. Heeft Iemand dysenterie gehad,
dan weegt het voordeel van gezond te bleven
tegen de onaangenaamheid, de groenten te
laten staan, ruimschoots op.
Om de pokken te bestrijden, is vaccinatie
noodlg met koepokstof; meestal bU kleine kin
deren die van niets weten. De
vroeger van zoo weinig belang,
niemand er bezwaar tegen had.
De nieuwe vaccinatie-methode
De Nederlandsche Handel Maat
schappij met een kapitaal van tach
tig millioen gulden, zal naar wij ver
nemen, 75 pCt. op de nominale
waarde der aandeelen afstempelen,
waarna het kapitaal 20 millioen zal
bedragen.
Vervolgens zal door uitgifte van
15 millioen gulden nieuwe aandee
len het kapitaal weder tot 35 mil
lioen gulden worden verhoogd.
In verband met dit bericht, dat on
der beurstyd begon door te lekken,
kwam er zulk een groot aanbod in
deze aandeelen opzetten, dat het
fonds het niet tot een noteering kon
brengen.
De vorige noteering. van circa 35
procent zou immers correspondeeren
met een koers van 140 pCt. voor
de afgestempelde stukken, hetgeen
in breede kringen met bet oog op
de antecedenten der Maatschappij
klaarblijkelijk te hoog werd geacht.
w y elen roepen cm een nieuwe staatsrechte-
lUke ordening, om den „totalen staat”,
op louter negatieve motieven, zelden wU
den vorigen keer. Zij hebben nooit iets „met
de politiek op gehad”; eenlg respect voor den
partijenstaat hadden zij niet; deze stond hun
zelfs tegen in zooverre hU het leven met aller
lei verordeningen en sociale maatregelen in de
laatste jaren lastig maakte. Maar zoolang het
nog mogelUk bleef op eigen manier en naar
eigen inzicht zaken te drijven en winst te ma
ken, namen zjj dit alles maar op den koop toe.
Nu echter de economische malaise dat zaken
doen remt, eischen zij van de bestaande staat
kundige organisatie, dat zij een einde make aan
de handelsbelemmeringen; en, wanneer deze
daartoe onmachtig blijkt, verklaren zU, dit altUd
wel gezegd en gedacht te hebben. Is het won
der, dat zU het dan maar eens met den „tota
len staat” en „den sterken man” willen pro-
beeren, hoewel zU de beteekenls van hun eigen
wenschen niet begrijpen?
Naast deze avonturiers zijn er ernstiger men
schen, die over de verschijnselen van dezen rijd
en de staatkundige en maatschappelijke ontwik
keling der laatste jaren dieper hebben nage
dacht en op grond dezer overwegingen tot de
zelfde conclusie komen. Ook zU willen den to
talen staat en wel op zeer deugdehjke gronden.
Het zUn In tegenstelling met de anderen de
principieele tegenstanders van den liberalen
staat, die het individualisme, het zich vrij uit
leven van den eenling en de ongebonden maat-
schappy, waarin slechts de sterken en de slim-
men bovendrijven, al sinds lang verfoeien, maar
die geen uitzicht in dezen chaos konden ont
dekken. ZU weten met den samensteller van
Quadrageslmo Anno, dat dit individualisme ge
leid heeft tot den grooten kanker van de negen
tiende eeuw, de splitsing van twee tegengestelde
elkaar op het hevigst bestrijdende klassen, nJ.
de bezitters en de nlet-bezitters der productie
middelen. zy erkenntn met Plus XI, dat het
terrein waarop deze strijdende groepen samen
komen en tegen elkander botsen, de arbeids
markt is; dat daar volgens de liberale theorie
arbeid zoo goed als elk ander product koopwaar
is en deze markt als iedere andere slechte door
vraag en aanbod dient te worden beheerscht.
Dit beginsel werd de groote strydvraag van de
vorige en van deze eeuw. De bezitters der pro
ductiemiddelen wenschten daarvan geen af
stand te doen, Intuïtief voelend, dat daarmee
hun heerschappy stond of viel; en de tegen-
party wenschte zich niet als koopwaar verlaagd
te zien. In dien strijd begrepen beide partyen,
dat er nog een derde was, welke uiteindeiyk de
beslissingen in handen had: de staat! En zoo
werd de kamp tegen elkander op de arbeids
markt verschoven naar den stryd om de staats
macht. Wie de leidsels der regeenng wist te be
machtigen besliste ultelndsiyk over de volks
huishouding. En zoo kon het gebeuren, dat de
grondleggers der politieke democratie, de libe
ralen. in het maatschappeiyk leven de zelf ge
smede wapens tegen zich g.fceerd zagen. De
volksregeering werd een partUenregeering; de
politieke macht werd misbruikt voor groeps
belang tot nadeel van den Staat en van het
volk, dat is: het algemeen belang. Iedere re
geer ing, in welken vorm ook, moet het heil van
allen behartigen. Dit is het wezen van den statit:
dat de volksgenooten door het samenbindende
en leidende gtzag in vrede en rust naast en met
elkander leven en tot welvaart kunnen komen,
een ieder naar de mate zyner krachten, yver en
talenten. Wanneer echter het economische leven
wordt overgelaten aan het vrije spel der men-
scheiyke krachten; wanneer geen leidend begin
sel van samenwerking en saamhoorighetd werk
gevers en werknemers, bezitters van kapitaal en
bezitloozen bezielt, dan moet er noodzakeiyk
een felle strijd tusschen de eigenaars der pro
ductiemiddelen en de loonslaven ontstaan. De
laatsten zullen het eenige wapen dat zy hebben,
de overmacht van hun getal, aangrijpen, om
langs de macht van het staatsbestuur de be
schikking over den bodem en de productiemid
delen te krygen. By zulk een bestel is de leuze
van socialisatie de voor de hand liggende.
Is het wonder, dat de goedmeenende burger,
die dit verloop aanschouwde, die de goedbedoel
de volksregeering in een parlementaire verwor
ding zag overgaan, droomde van een anderen
staat van zaken, waarby de volkseenheid en
volkswelvaart door onderlinge samenwerking, In
een opgaan In de belangen van het g e m e e-
n e b e s t, gewaarborgd zouden zyn?
Het totaliteitsbeginsel is al sinds jaren aan
het groeien; de idee van den totalen staat is er
slechte een uitvloeisel van. In de phyfelca, in de
biologie, in de zielkunde, in de mathesis, in heel
de wetenschap was al lang een reactie tegen
de positivistische denkwyze der vorige eeuw
merkbaar. Ook de theorie van de makers der
Fransche revolutie, ook het individualisme, dat
leerde: de maatschappy is slechts de optelsom
van een aantal In vryheld en geiykheld leven
de burgers, ook die waan heeft het tegen het
gezond verstand moeten afleggen. Uit de val
sche opvatting, dat er tusschen de verschillen
de Individuen geen inneriyke verbondenheid zou
bestaan, volgde zoo gemakkeiyk de leer, dat de
eene mensch niet ondergeschikt kon zyn aan
den anderen. Vandaar de „vryheld en geiyk-
heid”. Hieruit volgde vanzelf, dat de noodza-
keiyke orde in de samenleving niet op gezag van
boven af kon berusten, maar slechts op een on
derling verdrag (contract social) te verkrygen
was. Zoo werd het beginsel der volkssouverel-
nitelt geboren en was ook de absolute en onge
breidelde „vrije concurrentie” niet tegen te hou
den. Evfenals de wetenschap hoe langer hoe meer
bet atomisme verwierp, zoo kwam er ook op
staatkundig en sociaal terrein kentering. Wy
■ten allen duldeiyk, aldus begon men te rede-
neeren, dat het geheel meer Is dan de deelen....
Dus moeten ook de staat en de maatschappy
vóór den enkeling gaan. De deelen toch vormen
het geheel en juist In en door de gemeenschap
trachten zy hun doel, een ordeiyke samenle
ving en welvaart, te bereiken. Laten wy de
maatschappy met een levend organisme verge-
Ujken. Wat is by een menscheiyk lichaam een
hand, een voet, een oor, een oog zonder het
geheel? Niets; zy kunnen niet eens zonder het
