I
1
Ml
Wie is de uitvinder der naaimachine?
Medische kroniek
Plaats dan een „Omroeper”
gezinnen
De voetbalwedstrijd Nederland-BelguL
VELE NAMEN GENOEMD
Ui
|’*r
speler* tan dee voetbalwedstrijd Nederland België
2000 steken per minuut
BOEK EN BLAD
Auping-matrassen
Rhazes over genees
kunde en kwakzalverij
ÏP
7/
e
k".
di
NIEUWE UITGAVEN
De
lichting kan stellen.
van
Morey
TH. H. 8CHLICHTING
Lee Hallws doel doorboord,
strijd twgwn Nederland maakt
Het schip .Jeannetje” dat eenigen tijd ge
leden te Amsterdam door een neergewaaide
kraan zonk, werd Vrijdag gelicht
De eerste overspanning van de nieuwe Moerdijkbrug is Zaterdag op
haar pijlers geplaatst
de
de
C
d
k
en
wat niet
h
sl
sl
k
le
di
ei
d<
i
I
i
1
v
Da eerste pogingen zouden reeds
dateeren oan by na twee
eenwen geleden
„Handleiding", behoorende bjj
Dierkunde in woord en beeld,
door T. Oepkes Czn., uitgave
W. J. Thieme en Co., Zutphen
na weer met een Instrument er uit. (Zoo haalde
Jacob Hollander nog voor korten tijd bü de
menschen wormpjes uit hun kies, hetgeen ik
als jongen heb mogen aanschouwen). Er sljn
er die een stukje bot of Iets dergelijks in een
wonde steken, en het er later weer uithalen.
Sommigen geven voor, nadat zU zoogenaamd
een steen uit de blaas hebben verwijderd, dat
er nog een andere steen achtergebleven is; zü
seggen dit, om te doen gelooven, dat zü den
eersten werkelijk hebben weggenomen.
PewteeeerveedeMsPoma. i... Cteopttefl
Bleek la Zaterdag te Londen In het hwwe-
«•treden met mej. Florence Desmond,
bwddigaai ee de treemr? tochtigheid
Bijna algemeen neemt men aan, dat een
zekere Thlmonnier, een Franschman, de uit
vinder van de naaimachine is, hetgeen dan
ruim honderd Jaar geleden sou zün gebeurd.
Dit is niet geheel juist.
De eerste poging, welke, voor zoover bekend,
gedaan werd is reeds bijna twee eeuwen oud.
Op 24 Juli 1755 vroeg een zekere Charles Wels-
aenthal, wiens naam op Germaanschen oor
sprong wijst, doch die toen in Londen woon
achtig was, patent aan op een dóór hem uit
gedachte naaimachine.
Deze machine was gedacht met een naald
met twee punten en een oog In het midden
der lengte. Blijkbaar la het bü een poging ge
bleven, want het is niet bekend, dat ze ooit
in den handel is geweest. Ook bestaat er geen
afbeelding van. Op 17 Juni 1790. dus na pre
cies 35 jaar trachtte een zekere Thomas Saint,
een Londensche meubelmaker, de wereld met
een naaimachine te verrijken. Deze schijnt een
opmerkenswaardlg helder inzicht gehad te heb
ben in de voornaamste kenmerkende eigen
schappen van de uitvinding, sonder evenwel
zijn denkbeeld te kunnen verwezenlijken. Zijn
machine had een horizontale stofplaat, een
overhangenden arm, aan welks einde een naald
verticaal werkt, en een transporteerlng, welke
automatisch tusschen het maken van twee ste
ken werkte. Men zou zich dus een moderne
machine kunnen denken, doch soover is Thomas
Saint nooit gekomen. Wel zijn diens denk
beelden overgenomen en tot op beden met suc
ces toegepast. De naaldstang bevatte zoowel
een els als een naald, de laatste zonder oog en
zonder punt, maar aan de onderzijde voorzien
van een inkerving, bestemd om de draad door
de stat te drukken door een gat, daarin tevoren
door de els geboord. In 1874 werden nog ma
chines naar dit patent vervaardigd. In 1804
werd door een zekeren Duncan, een Engelsch-
man, een kettlngsteekmachlne vervaardigd,
waaraan geen verdere aandacht werd geschon
ken. In Amerika hield een geestelijke, de Eerw.
Heer John Dodge, zich eveneens onledig met
het doen van uitvindingen. In 1818 vervaardig
de hjj met behulp van een mécanlcien een naai
machine. Het eerste patent, in Amerika uit
gegeven, dateert van 1826, dus veel later dan
in Engeland.
Het is niet bekend, dat ooit machines naar
dit ontwerp vervaardigd werden. Eerder is aan
te nemen, dat bü een brand in 1838 alles, wat
op deze machine betrekking had, verloren Is
gegaan.
In 1830 beeft Barthlemy Thlmonnier. een
Fransch kleermaker, een machine uitgevonden,
welke veel overeenkomst vertoonde met die van
Dit fraai geïllustreerde boek bedoelt een hand
leiding voor den onderwijzer te zijn, om hem de
voorbereiding van de boeiende mondelinge les
wat gemakkelijker te maken. Het woord .hand
leiding” is dan ook wel wat minder goed geko
zen; „stof voor de mondelinge les” dekte de
lading beter. Een geheel panklaar gemaakte les
treft men in dit boek niet aan. Daarvoor is de
onderwijzer Immers zelf. Een boek dat het
ongetwijfeld doen zal.
een machine tegen den prijs van 140 te ver
vaardigen. Terstond werd patent aange
vraagd, de verkoop kon beginnen en begon
dan ook inderdaad. Sedert dien is men onaf
gebroken met het vervaardigen van naai
machines doorgegaan en wij gelooven niet, dat
een onzer de fabricatie van de laatste zal be
leven. De eerste werkelijke Singer Naaimachine,
welke thans een zoo vooraanstaande plaats in
de wereld inneemt, dateert van 1851. Zij waa
geen salonmeubel, zooals de hedendaagsche en
gerulschloos was zij ook niet. Het geluld was
ongeveer gelijk aan dat van een kleinen beton
molen. Als een kostbaar kleinood wordt deze
eerste machine op het kantoor te Londen be
waard.
In 1856 werden de producten rechtstreeks aan
de afnemers geleverd. Hoewel de machine
bruikbaar was. viel er nog heel wat aan te
verbeteren. Veel dankt de Singermachine aan
de A. B. Wilson van de Wheel Wllson Cy
In 1856 kwam een tweede machine aan de
markt onder den naam Standaard No. 3, meer
bestemd voor zwaarder werk. De trapmachine
werd al spoedig jx>pulalr. Z(j werd onder aan
duiding A. verkocht.
In 1911 vertelde een oude dame, dat zU sedert
1860 een dergelijke machine in gebruik had en
die niet wilde missen. De New Family machine
verscheen in 1865. Hiervan werden voor het
eerst groote kwanta vervaardigd en in 1882,
dus na 17 jaar, bedroeg de omzet vier millloen.
Sedert dien zijn verschillende) typen ver
vaardigd. Met de innerlijke constructie ging
ook een verfraaiing van het aanzien gepaard,
zoodat wU thans in menig huisgezin een ma
chine aantretfen, welke een sieraad voor huis
kamer en zelfs salon kan worden genoemd. Het
gebruik van den electromotor heeft het werk
zeer vereenvoudigd. Gelukte het voorheen een
vlugge handnaalster 50 steken per minuut te
maken, de moderne naaimachine bereikt het
veertlgvoud. n.l. 2000. En nog steeds gaan wij
op dit gebied in voortgaande richting. Men
koopt geen naaimachines om daarop een klee-
dlngstuk te verstellen. Bovendien heeft men
behalve de gewone naaimachine nog de knoops-
gatmachine. de knoöpaanzet-machlne.
meemaald-machlne, de zigzag-machine,
ajour-machine. de festonneer-machlne en niet
te vergeten de borduurmachine, waarop wer
kelijks kunststukken kunnen worden vervaar
digd.
N. V. Auping (Eerste Nederlandsche Fa
briek van Stalen Gezondheldsmatrassen te De- WPgneemt. dat de futselaar het zonder voor-
venter) heeft er naar gestreefd haar product,
dat reeds een goeden naam genoot, nog te ver
beteren. Men is daarin geslaagd, omdat het na
veel zoeken mogelijk is gebleken een nog fraaie
re en meer hygiënische bevestiging van het
soepelveerend stalen netwerk te construeeren.
Het hoofd- en voeteneinde van de nieuwe Orl-
gineele Aupingmatras wordt thans uit licht,
maar zeer taal staal gemaakt, waardoor de
matras veel gemakkelijker dan vroeger te han-
teeren ts. Men verkreeg daardoor tevens een
soepeler verloop der onderdeelen en het zgn.
stroomlijn-type doordat mede leder uitstekend
slijtage-verwekkend onderdeel vermeden werd,
daar" thans het frame geheel zonder behulp van
klinknagels wordt gemonteerd. Ten slotte heeft
de N. V. Auping door de zeer rationeele serle-
fabricage haar prijzen aanmerkelijk kunnen
verlagen.
BU Nijgh en van Dltmar NV. te Rotterdam
verscheen „W at kunnen wU van
triples make n?” door J. Houtman, een
serie eenvoudige modellen voor handenarbeid,
die wat de eerste 28 betreft bUzonder geschikt
zijn voor jongens en meisjes op school, terwUl de
tweede serie meer gereedschap eischt en de
werkbank er bü te pas moet komen.
Y n de geheele Arabische geneeskunde ts geen
I enkele practicus meer beroemd dan Rhazes;
-*■ en wanneer men bedenkt, dat de Arabische
geneeskunde van 8001200 de meest ontwikkel
de was in de geheele wereld, wil dat veel zeg
gen.
Rhazes werd geboren In Ray, een plaats In
Irak. HU hing den ouden Perzischen godsdienst
aan, nJ. die van de Magiërs (ook de drie ko-
nlngen worden In het Evangell Magi geheeten),
en vandaar dat zijn bijnaam was Al-Majusi.
Zijn volle naam was Abu Bakr Muhammad Ibn
Zakarlyya Ar-Razi, dwz. A ben Bakr Moham-
mde. zoon van Zacharias uit Ray. De middel
eeuwers maakten daarvan kortaf Rhazes.
De Arabische geneeskunde Is afkomstig van
de Grieksche. De beoefening dezer wetenschap
in het oude Griekenland Is voortgezet In het
Oost-Romelnsche Rijk, dat zich over klein Azië
uitstrekte tot Perzlë. Aan de grenzen van Per-
zlë waren de groote medische scholen; de 8y-
riërs hebben de Grieksche geneeskundige wer
ken vertaald, eerst In het Syrlsch, later In het
Arabisch. De christelijke middeleeuwen hebben
In de 12de en 13de eeuw die Arabische werken
wederom In het Latün vertaald, en zoo Is In
dien tUd de oude Grieksche geneeskunde weer
in West-Europa bekend geworden. Op dezelfde
wijze trouwens is de oude Grieksche wijsbe
geerte weer in Europa bekend geworden, en
d:i heeft Albertus Magnus en Thomas van
Aquino in staat gesteld, de Grieksche philoso
phic te bestudee ren en aan het christendom te
meten. Maar de oorspronkelijke Grieksche tek
sten van de wjjsgeeren werden eerder bekend
c’an die van de geneesheeren, zoodat de West-
Europeesche geneeskunde langen tijd niet de
oorspronkelijke Grieksche geneeskunde kende,
n aar alleen in haar vervorming door Syriërs en
Arabieren.
Van deze Arabische dokters Is Avicenna de
grootste theoreticus, en Rhazes de grootste
practicus. Het aantal ziektegevallen, dat door
den laatsfte nauwkeurig beschreven is, loopt In
de duizenden. Zijn geschriften zün enorm uit
gebreid en daardoor stieten zij zelfs den Uve-
rigsten coplïst af, want voor zulke werken te be
ginnen over te schrijven was meer dan men-
schelijke moed noodig. Enkele belangrijke wer
ken zijn echter ook in het Latijn vertaald en
gedrukt omstreeks 1500.
Rhazes was geen systematicus, maar hü was
een buitengewoon goed waarnemer en man van
de praktijk. Voor medici is het ook thans nog
interessant de beschrijvingen van ziekten te
lezen, die hü In zijn boeken heeft neergelegd, «tukje witte stof in het oog, en halen het daar-
Zjjn kunde was geen boekenwijsheid, maar was
geheel op de praktük gegrondvest. HU werd dan
ook tot het jaar 1600 toe en later nog bestu
deerd, ook In Europa.
ZUn gezond verstand moge uit deze citaten
blUken.
„Eén van de oorzaken, die de menschen af-
keeren van den verstandlgen dokter en hen
drijven naar bedriegen, la het valsche denkbeeld,
dat de dokter alles weet en niets behoeft te
vragen Wanneer hü de urine gezien en den
pols gevoeld heeft, moet hü. zoo denkt men,
weten wat de patiënt gegeten heeft en wat hü
gedaan heeft. Dit nu is leugen en bedrog, en
1 te Mlchlals Gastal aaa joagMe
hat lavas gakost Da auto na uit da Dommal ta zijn opgahaald mat ah Inzat vter
dar slachtoffers1 l_ 4 Grlandt, 2 v. d. Wal. 3 Th Ma Wijk aa 4 H. Varspaak.
allen afkomstig alt Voght
kan alleen geschieden door kunstgrepen, door
sluwe vragen, waardoor het publiek bij den
neus wordt genomen. Vele dokters huren man
nen en vrouwen, om alle omstandigheden van
oen patiënt uit te visschen, en aan den dokter
te vertellen, wat het personeel, vrienden en
kennissen over den patiënt hebben gezegd. Toen
ik zelf de praktUk begon, had ik besloten om
alleen de urine te bekijken en verder niets te
vragen, en toen was Ik zeer geëerd. Later, toen
men mü uitgebreide vragen hoorde stellen,
daalde mUn reputatie.”
„Een andere omstandigheid, die de dokters in
dlscredlet brengt, is de volgende: sommige
ziekten liggen zoo na aan de grens van de ge
zondheid, dat zü moeilijk te herkennen en te
genezen zijn; andere ziekten, die in werkelijk
heid kwaadaardig zUn, hebben een gewoon en
onschuldig voorkomen. Wanneer de leek ziet,
dat zijn dokter onzeker Is omtrent de behan
deling van zulke ziekten, trekt hü de conclu
sie, dat de dokter omtrent ernstiger uitziende
ziekten nog onkundiger moet zUn. Dit is een
cnjulste gevolgtrekking. De symptomen van
eerstgenoemde ziekten zUn moellijker te erken
nen. omdat ZU slechts weinig van het normale
afwUken. en hare behandeling Is moellijker»
omdat men hiertegen geen krachtige middelen
kan gebruiken, maar alleen zulke middelen, die
zacht en langzaam werken, als dieet enz. Een
beambte van het hospitaal klaagde eens over
stijfheid In een zUner ving erge wrlch ten; hü
bad daar een kleine, maar harde zweer, die
langen tüd aan de behandeling weerstand bood.
Hjj kleineerde In het openbaar de dokters, zeg
gende: „Wanneer gU een zweertje op den vin
ger niet kunt genezen, hoe zult gij dan ge
broken armen en ribben kunnen behandelen?”
En hjj wendde zich tot oude wUven en kwak
zalvers
Uit zUn geschriften blijkt dat Rhazes een
man was met een breede sympathie en een
groote menschenllefde. De geneesheer, Belde hjj,
moet meer verlangen naar de genezing van den
patiënt dan naar zUn honorarium; hü moet
liever de armen dan de rijken behandelen, hü
moet duidelUk zijn in zijn raadgevingen en vrij
gevig in diensten aan zün patiënten.”
Schoone zaken deelt hU mede over de kwak
zalvers In zijn tUd. Daarmee, zegt hU, zou men
wel een geheel boek kunnen vullen; maar het
ergste is dat zü de menschen In de laatste le
vensuren zooveel kwelling aandoen. Er zijn
kwakzalvers, die de vallende ziekte zeggen te
kunnen genezen; zU maken een gat In het
achterhoofd van den patiëut, ui den vorm van
een kruis, en halen er dan iets uit wat kU reeds
in hun hand hielden. (Precies als het snUden
van den kei In de 16de eeuw in Nederland).
Anderen kunnen Iqpiand een slang uit den
neus halen. Daartoe steken zU zoolang met een
puntige boor In den neus, dat er bloed vloeit,
en dan toonen zij een langwerpig ding, dat uit
lever of iets dergeljjks gemaakt Is. Weer ande
ren kunnen witte vlekken van het hoornvlies
verwijderen. Eerst brengen zij dan een klein
Thomas Saint, doch op sommige punten be
duidend afweek.
De naald van deze machine vertoonde den
vorm van een haaknaald. Neergaand door de
stof haalde zjj een onderdraad op en legde een
lus aan de bovenzijde, hetgeen bij Saint
omgekeerd was. Deze machines waren van bout
vervaardigd. Er zouden op een oogenblik te
Parijs een 80-tal In gebruik zijn geweest, hoofd-
zakelijk ter vervaardlguig van militaire Wee
ding, doch hoewel in Frankrijk in 1848 en in
Amerika hierop patent werd verkregen, heeft
zij niet veel practlsche waarde gekend en werd
spoedig terzijde gesteld.
Er bestaat nog een model dezer machine in
het South Kensington Museum te Londen. Daar
deze machine geen transporteer-mechanisme
bezat, stelde zU te hoge elschen aan de
stikster.
Thlmonnier heeft het lot van vele uitvinders
moeten deelen. Zijn werkplaats werd verwoest
door menschen. die zich benadeeld achttenzijn
vrienden, die hem langen tijd financierden, ver
lieten hem, en arm en gebroken naar den geest
overleed hU In 1859. Hoewel zijn werk niet
werd erkend, heeft de wereld toch veel aan
dezen onvermoelden zwoeger te danken.
In 1841 gelukte het Ellas Howe, In Massa
chusetts (Amerika) met vlUt en volharding
een machine te construeeren, waaruit na eenige
jaren een bruikbare naaimachine zou groeien.
HU was slechts 22 Jaar oud, toen hU met dien
arbeid aanving. De fabriek was ondergebracht
in een schamel zolderkamertje. Op 10 Septem
ber 1846 verkreeg hü daarop patent. Hiermede
was de grens van het practisch bruikbare be
reikt. Deze machine maakte een stlksteek en
Is In verschillende opzichten verwant aan de
hedendaagsche. Bulten twüfel heeft Howe ge
bruik gemaakt van ideeën, welke het geestelUk
eigendom van anderen waren.
Korten tüd stond How^ zijn patent af aan
een Engelschman, zekeren TTiomas. voor een
vrü onbeduidend bedrag. Deze verkreeg op 1
December 1846 patent op de uitvinding voor
Engeland.
Heel erg voor den wind ging het hem blUk-
baar niet, want wü zien hem in 1849 op kosten
van een vriend als tusschenpassagler weer
naar Amerika terugkeeren. Daar wachtte hem
een nieuwe teleurstelling, welke achteraf een
voordeel bleek te zUn. ZUn patent was daar
nJ. geschonden en toen hü in 1850 daartegen
ging protesteèren, stelde de rechtbank hem
In het geluk.
Gedurende 21 Jaar genoot hü het monopolie
en al dien tüd ontving hü zün aandeel vair
Iedere naaimachine, welke in de Ver. Staten
werd vervaardigd. Gedurende vele jaren over
schreed daardoor zün inkomen de som
f 600.000.—.
Na hem komen Allan Wilson, Morey en
Johson, waarvan de eerste bekend is door zün
connectie met de Wheeler and Wllson Cy-
welke later In de Singer Mü werd opgenomen
Ei waren reeds honderden naaimachines ge
bouwd, doch tot 1850 bestond er geen, welke
aan één stuk kon werken.
In September 1850 zien wü mr. Isaac M.
Singer werken aan de verbetering van een
ontwerp. BU conkract werd overeengekomen,
dat Singer de verbeterde machine in den
handel zou brengen voor den prü* van 40
dollars. HU slaagde er In binnen 12 dagen
f
Zondag tai hat Olympisch Stadion W
Amsterdam door onze jongens met
4 2 gewonnen werd. Een der, naar
de overwinning leidende, Nederiandee|m
A
y 'tl-J A.
