Mgr. van Noort over de N.S.B
’T IS ZOO OUDERWETSCH!
E
Onze boterpositie
2?
WAARSCHUWEND WOORD
AMSTERDAM—BOVENRIJN
Sa
NED. MIDDENSTANDS-
BANK
Restaurant DORRIUS
ZATERDAG 13 APRIL 1935
IDEEËN
Conflict de oorzaak
Amerika in de markt
SPERRMARKEN-ELLENDE
Nijverheidsonderwijs
De sigarenindustrie
Geen staking bij Jannink te Goor
Gevaren
-?
PATER A. BROCKEN M.S.C.
Noordelijk Verbond van Sigaren
fabrikanten uit den
Bedryfaraad
W etaontwerp tot verhooging van
vergoeding van verliezen
RIJKSBEMIDDELAAR HEEFT
SUCCES
Geestdriftige kiezers-
bijeenkomst
Zomermaatregelen bij de
Spoorwegen
FRIESCHE VLAG
met smaak
Ingrijpende wijzigingen in de rege
ling der examena en de akten
van bevoegdheid
De gevaren voor onze geeatelyke
goederen vloeien uit het ayateem
zelf noodzakelijk voort
Provinciaal der Miaaionariaaen van
het H. Hart bediend
N L Voorburgwal b h Spui
PLATS DU JOUR EN A LA CARTE
SPECIALE LUNCtT-SCHOTtLS
Verhooging van het mengpercen-
tage der margarine dient zoo
lang mogelyk uitgeateld
te worden
De aecretaria met verlof gezonden
na moeilijkheden
5
w
Koor Uw jongen,
Stagnatie aan het kanaalwerk
Rykabemiddelaar atelt
arbitrage voor
Uit den Radioraad
f
f
in
vernemen
een
4
dan
het
LIBRA
zullen
we-
dlt
gunstig
en
met haar beeltenis van tien ji
korten rok. waarin zü zich thu
Voor onderwijs In kinderverzorging en -op
voeding, werd een nieuwe akte Ingesteld.
Een van de belangrijkste wijzigingen brengt
artikel 10, volgens hetwelk voor toelating tot
En er Is praktisch geen twijfel aan, ot wü
katholieken zullen die beknotting onzer vrij
heid niet alleen óók, voelen, maar vermoedelük
zijn
In
«U
het ergst en het zwaarst voelen. Of Is het niet
waar, dat de NSB, terwijl zij van den eenen
kant door misleidende propaganda katholieken
zoekt te winnen, van den anderen kant reeds
thans haar scherpsten kant richt tegen ons.
Katholieken. Ik zeg niet: Vormelijk tegen den
katholieken godsdienst, maar wel reeds tegen
de Katholieke Staatspartij.
En de teekens van wat ons wacht, Indien de
N S B. triomfeeren mocht, vertoonen zich reeds.
Drink Uw koffie met
De rechter te Coesfeld heeft twee eenvoudige
handelslieden uit den Oelderschen Achterhoek,
cle geregeld de markt te Bocholt bezochten,
wegens verboden uitvoer van ongeveer 300 Mark
voor geleverde waren ontvangen, veroordeeld
tot een maand gevangenisstraf en 2920 mark
l>oete plus verbeurdverklaring van de 300 mark.
Beide mannen hadden reeds zes weken In
voorarrest gezeten.
En nu een afzonderlijk woord over de
N. S. B. en aanverwante bewegingen. De
hoor, men fluistert hier en daar, en het
is onlangs in een vergadering in het
Zuiden des lands hardop gezegd: dat
de Deken van Amsterdam in zijn hart
de N. S. B. wel genegen is, maar dat
hij dat niet mag zeggen of niet durft
zeggen. Nu ik van avond ongezocht de
gelegenheid heb, is het misschien nut,
tig openlijk te verklaren, dat dit niet
waar is, dat er niets, maar dan ook
heelemaai niets van waar is.
(Langdurig applaus).
Met het oog op de Inkomsten van
Landbouw Crisis Fonds dient dus de ver
hooging van het mengperoentage zoo lang
mogelijk uitgesteld te worden, waarbij nog
komt, dat handhaving en too mogejjjfc uit
breiding van den boterexport naar Mes
land om de reed» genoemde redenen aan-
beveling verdient.
In verband met de vraag van het mengper-
centage voor de margarine, hebben wij bü be
voegde zijde Inlichtingen Ingewonnen omtrent
het standpunt der Regeerlngsorganen. Men
wees er ons op, dat het aspect, dat onze boter
positie vertoont, gedurende den laatsten tijd
een grooter afwisseling heeft te zien gegeven.
Het spreekt vanzelf, dat de loop der gebeurte
nissen op dit terrein met groote aandacht wordt
gevolgd. Zooals bekend, werd met ingang van
13 Januari 1.1. het mengperoentage van boter
In de margarine teruggebracht van 25 op 15
pCt. Deze maatregel was eenerzljds het gevolg
van de (overigens geheel normale) sterke da
ling van de boterproductie en anderzijds ge
grond op de overweging, dat het zeer wensche-
Hjk moest worden geoordeeld het op de Engel-
sche markt verworven afzetgebed te blijven
voorzien teneinde het gewonnen terrein aldaar
niet meer te verliezen.
Sindsdien steeg de boterproductie aanmerke
lijk en werd er van verschillende zijden bij her
haling op aangedrongen, het mengperoentage
voor de margarine weer op 25 pCt. te bren.
gen. Hiertoe werd vooralsnog echter niet over
gegaan. Verwerkt In de margarine toch brengt
de boter feitelijk niet meer op dan den prijs
van de grondstoffen van eerstgenoemd product,
zijnde een aanmerkelijk geringer bedrag
bij export van de boter wordt verkregen.
economlschen toestand zal kunnen voorberei-
Dan zou
heeft zoo’s
r Ik meen wél
wél te kunnen
„Als da N.S.B. aan de macht komt, dan is
het gedaan met de vrijheid van ons open
baar katholiek leven en werken en zullen
onze geestelijke belangen enorme schade
lijden", aldus Mgr. Dr. C. C. van Noort
O, Ik begrijp het, daar zijn ook onder de onzen
tal van menschen. die In een soort van wan-
hoopstemmlng verkeeren, en zeggen: Alles Is
tegenwoordig zoo ellendig; de N.S.B. belooft
ra eenige moeilijke jaren een heerlijke toe-
maar wagen:
Ingediend Is een wetsontwerp tot wijziging en
verhooging van de Rljksbegrootlng van Finai.-
ciën voor 1934.
Met f 1.040.000 wordt verhoogd artikel 86a-
vergoeding aan de Nederlandsche Middell
at andsbank, wegens verliezen door deze instel
ling geleden op na de totstandkoming dezer
wet verleende credieten aan in llquiditeits-
moeilljkheden geraakte, overigens echter vo.-
waardige middenstandsbedrüven, en wegers
kosten van maatregelen, door haar getroffen
ter versterking van het Nederlandsche midden-
standscredlet.
In de Vrijdagavond in Krasnapolsky
te Amsterdam gehouden, zeer druk
bezochte algemeene vergadering
van de R.K. Kieavereeniging ia, na
dat het Statenlid H. A. Vulink en
de ljj ataan voerder mr. C. P. M.
Romme bet woord hadden gevoerd,
ook gesproken door den Hoogeerw.
Deken van Amaterdam, Mgr. dr.
G. C. van Noort, die een simpel
maar ernatig woord wilde zeggen om
de Katholieken op het hart te druk
ken hun atemplicht a.s. Woensdag
en later naar eer en geweten te ver
vullen.
Bjj artikel 135a wordt vermeld, dat blijkens
attlkel 14 der acte van overeenkomst, aange
gaan tusschen den staat en de N.V. Koninklijke
Maatschappij „De Schelde” te Vlisalngen. aan
deze naamlooze vennootschap een leening werd
tcegezegd van f 3.500.000 en haar de bevoegd
heid werd verleend, dit bedrag In zijn geheel
of In termijnen van f 100.000 of een veelvoud
daarvan op te nemen. Van deze bevoegdheid
heeft „De Schelde" aanvankelijk tot een be
drag van 2 mlllloen gebruik gemaakt. In den
loop van 1934 heeft zij nog'vijf termijnen, tot
een totaal van f 900.000 aangevraagd.
Voor meer dan een jaar schreef Graaf d'An-
sembourg: Sportvereenlglngen In katholiek ver
band zullen moeten verdwijnen. Ja wel, en meer
dan dat. De consequentie is. dat heel de katho
lieke jeugdvormlng en heel het katholieke ver-
eenlgingsleven als zoodanig zal moeten verdwij
nen. In de kerk zal men den priester als hij
zoet genoeg is zijn vrijheid nog wel laten,
maar daarbuiten in het maatschappelijke le
ven. In vereeniglngen en bonden van allerlei
aard, zal hij zich hebben terug te trekken, zal
hl; door de gelijkschakeling worden uitgescha
keld.
Voor enkele dagen vermeldden de bladen een
rede van den heer Geelkerken, secretaris der
N s.B. van ongeveer dezen inhoud: De N S B.
zal eerst fel worden, wanneer z(j de macht in
nanden heeft; dan zal de godsdienst niet meer
gebruikt mogen worden om de eenheid des
volks te ondermijnen; dan zal openbare kri
tiek niet meer geduld worden. Oe hoort: het
oude liberale liedje van de splijtzwam en nu
d- doofpot er naast! Maar begrijpt ge wat dat
zakelljk beteekent? Dan zal de Kerk zich heb
ben te onthouden van alle pogingen, om op het
sociale en staatkundige leven der katholieken
eer, katholiek stempel te drukken; want dat
zal heeten: de eenheid des volks ondermijnen.
En we zullen dat alles zwijgend moeten dragen,
wont openbare critlek zal niet meer geduld worg
den
Nog één puntje. Voor enkele dagen kreeg lk
inzage van een brief, gericht tot een hoogge
plaatst geestelijke, waar ongeveer In stond: De
kerken hebben veel te veel schulden gemaakt;
veel te veel geld uitgegeven. Dat is helaas In
vele gevallen waar, en Ik klaag er niet over
dat men het zegt. Maar daarop volgde: WIJ
zullen wel zorgen, dat ze niet meer over veel
geld te beschikken hebben. Ik hecht aan dien
brief geen bijzondere waarde; hü was niet on
derteek end: ik noem hem alleen als symbool
van wat er leeft in sommige geesten. „Wij zul
len wel zorgen”!
Het Noordelijk Verbond van Sigarenfabri
kanten heeft, naar de „Volkskr.” meldt, zich
voor eenlgen tijd uit den Bedrijfsraad in de
Sigarenindustrie terug getrokken. Het meende,
dat naast zijn gewone vertegenwoordigers ook
zjjn „technisch bureau” in den bedrijfsraad zit
ting moest hebben. De andere leden hadden
daartegen bezwaar.
as si
Naar Wij vernemen zal het werk aan den zij
tak van het kanaal AmsterdamBovenrijn,
tusschen Jutphaas en Vreeswijk, binnen enkele
dagen worden stilgelegd. Een en ander is een
gevolg van bij de uitvoering gerezen moeilik-
heden.
lie bijzondere hulp en leiding bij studie noodlg
heeft, is een plaats beschikbaar in klein inter
naat onder gezinsverband. Maximum-aantal
leerlingen 8- Schitterende resultaten. Prima refe
rentiën. Brieven onder No. 7073, Bur. v. d. Wad
Is het niet ontzaglijk ttreurig, dat er ka
tholieken gevonden worden, die door de NB.B.
te steunen, mee helpen om zulke toestanden
voor te bereiden. Natuurlijk, zij begrijpen dat
met, zjj zien bet niet In, evenmin als Dultsche
katholieken, die voor een paar jaar Hitler te
paard hielpen, hebben Ingezien wat daarvan
voor hen het gevolg zou zijn. Thans ondervin
den zü het, helaas. En ze mogen zwijgen, als
ze niet naar een concentratiekamp willen gaan.
Als de N. S. B. aan de macht komt,
dan is het gedaan met de vrijheid van
ons openbaar katholiek leven en wer
ken, dan zullen onze groote geestelijke
belangen enorme schade lenden. Wie
weot voor hoe lang!
Bjj Koninklijk besluit van 30 Maart 1935.
Staatsblad no. 162, is een algeheele herziening
tot stand gekomen van het zoogenaamde be-
voegdhedenbeslult voor het nijverheidsonder
wijs, met de in bijlage C daarvan vervatte ge
heel nieuwe opstelling van de programma s
voor de Staatsexamens voor alle bewijzen var.
bekwaamheid voor dit onderwijs, die In hun tot
nu toe geldenden vorm geheel verouderd waren.
BI) de herziening hebben de volgende alg”-
meene beginselen als leidraad gegolden:
1. De bevoegdheden voor het nijverheidson
derwijs en de programma's voor de verschil
lende bewijzen van bekwaamheid worden zoo
veel mogelijk In overeenstemming gebracht met
de thans geldende behoeften van het bedrijfs
leven en met die van huishouden, enz.
2 Het aantal bewijzen van bekwaamheid
worde zoo mogelljk Ingekrompen
3. ZD. die een bewijs van bekwaamheid voor
het geven van nijverheidsonderwijs wenschen,
moeten:
a. waarborgen geven, dat zij een behoorlijken
ondergrond van algemeene vorming en c.q al
gemeene vakkennis bezitten;
b. voldoen aan elschen van bijzondere vak
kennis en vaardigheid.
4. Het aantal en den duur van de examens
worden zooveel mogelijk beperkt, o.a. door:
voor de elschen sub 3 a gebruik te makei:
van bestaande betrouwbare examens, getuig
schriften en diploma’s enz.;
het verleenen van vrijstellingen, waar
zonder bezwaar kan geschieden;
het splitsen van een aantal examens in twee
gedeelten.
Vit de bepalingen van het Kon. Besluit ver
melden wij, dat enkele akten wegens gebrek
aan belangstelling geheel worden opgeheven,
terwijl enkele andere vervangen worden door
aanteekenlngen op reeds bestaande akten. In
verband met de zeer sterke differentiatie in de
metaalbewerking en de electrotechnlek werd
het aantal verschillende akten hiervoor uit
gebreid, met dien verstande dat alle zes akten,
die hiervoor werden ontworpen één gemeen-
schappelfjken grondslag hebben van algemeene
ontwikkeling en vakkennis.
komst, laten we het met haar
baat het niet, het schaadt niet.
Ja, als dót waar was; als het niet schaden
konMaar het kan niet alleen schaden, het
zal schaden en vreeselljk schaden. Of de N.
S. B. als zij aan de macht komt, een beteren
den, daarover zal Ik niet spreken.
Iemand misschien zeggen: daar 1
pastoor geen kijk op. Maar waar
kijk op te hebben, wat ik meen i
beoordeelen, en wat ik uit volle, volle overtui
ging uitspreek is dit:
Bovendien "heeft onze boterpositie, ondanks
de zelfs boven het normale uitgaande selzoen-
stijglng eenige verbetering ondergaan door het
in de markt komen van Amerika voor ons pro
duct. De export daarheen heeft beduidende af.
pnetlngen aangenomen; hetgeen zich weerspie
gelt in het oploopen van de zoogenaamde
Leeuwarder Commissie noteerlng. Als gevolg
hiervan kan het tijdstip om tot verhooging
van het mengperoentage over te gaan op dit
oogenbllk nog niet als aangebroken worden be
schouwd.
De situatie wordt evenwel van dag tot dag
nagegaan om, zoodra de noodzakelijkheid
dwingt, tot verhooging van het mengpercentage
te besulten.
pogingen tot
nettenindustrie
Om de belangrijkheid van hetgeen deze hoog
ste autoriteit in het katholieke leven der hoofd
stad dezen avond heeft gezegd, laten wij zijn
rede hieronder In haar geheel volgen.
De Kerk heeft geen zeggenschap In zuiver po
litieke dingen, en de kerkeljjke Overheid, ook in
ons vaderland, laat alle staatkundige vraag
stukken (het opstellen van een politiek program,
het zoeken naar middelen om dat program uit
gevoerd te krijgen, de organisatie en leiding der
staatkundige partij) over aan de katholieke
Burgers en dezer vertrouwensmannen.
De Kerkelijke Overheid. d.w.z. Onze Bisschop
pen, vragen alleen, dat alle katholieken, óók In
het staatkundige, één zullen zijn en één willen
blijven. En zij vragen dat „in naanr der groote
geestelijke belangen", die daarbij betrokken zijn.
Zij vragen dat ..overtuigd, dat alles door het
bewaren der eenheid onze heilige rechten en
vrijheden voldoende" gwaarborgd zijn” (Vasten
mandement 1934).
Het is verklaarbaar, dat er katholieken zijn,
die dit alles niet begrijpen, ik bedoel: die niet
zelf inzien, hoe en waarom het verbreken der
eenheid onze geestelijke belangen, onze heilige
rechten en vrijheden, dus de belangen van
Godsdienst en Kerk in gevaar brengt. Is het te
veel gevorderd, dat zulke menschen. als ze een
maal katholiek zijn, ten dezen hun oordeel
Onierwerpen aan het oordeel der leiders, die
ons vto Godswege gegeven zjjn? Is het niet
volkomen redelijk, als zulke menschen zeggen:
onze geestelijke belangen zijn van Godswege
toevertrouwd allereerst aan onze Bisschoppen:
uerhalve wanneer onze Bisschoppen zeggen,
openlijk zeggen, herhaaldelijk zeggen, dat onze
geestelijke goederen op den duur gevaar loopen.
als de staatkundige eenheid verbroken wordt,
dan neem ik aan dat zij dit beter kunnen be
oordeelen dan ik; dan zal ik mij schikken naar
hun oordeel en daarnaar lAndelen.
Indien dat redelijk is. mü dunkt, dah mag ik
een schrede verder gaan: dan is dat voor den
ernstigen katholiek óók plichtmatig.
Ten opzichte der N.S.B. en dergelijke
onze Bisschoppen zeer omzichtig geweest,
hun Vastenmandement van 1934 hebben
voorop gezet: „Bü de vage theorieën, die ver
kondigd worden, is het moeilijk beslissend uit te
maken, In hoever verschillende fascistische en
Nationaal-sociallstiscbe stroomlngen ten onzent
den totalen staat (d.l. „het verderfelijke begin
sel van het staats-absolutlsme”) aanvaarden”;
maar ondanks dat. hebben zjj met grooten na
druk gewezen ,.op meerdere groote gevaren,
welke van die partijen te duchten zijn.” En om
die groote gevaren, weer gevaren voor onze
geestelijke belangen, dus om de gevaren voor
Godsdienst en Kerk, hebben zij alle katholie
ken zeer ernstig vermaand én in het algemeen
om de eenheid te bewaren én in het bijzonder
om zich verre te houden Juist van deze partijen.
De toestand van den HoogEerw. Pater A.
Broeken, Provinciaal der Missionarissen van
het H. Hart, die vorige week een zware maag
operatie heeft ondergaan, is de laatste dagen
aorg wekkend geworden; Donderdag zün de
zieke uit voorzorg de laatste H. H. Sacramenten
toegediend.
Daar de vier organisaties van arbeiders in de
sigarenindustrie het. In de vorige conferentie
door den rüksbemlddelaar prof. mr. Aalberse
gedane voorstel niet hebben aanvaard, werd
heden onder diens leiding op het departement
van Sociale Zaken een derde conferentie ge
houden.
Nadat gebleken was, dat er op geen enkele
wijze tusschen partijen overeenstemming te be
reiken viel en dus het uitbreken van een con
flict op 22 April as. niet meer te voorkomen
scheen, gaf de Rljksbemiddelaar in overweging
het geschil aan arbitrage te onderwerpen.
Alle aanwezigen verklaarden zich bereid
deze gedachte uiterlljk Maandag a.s. In hun
hoofdbesturen ter sprake te brengen.
Mochten de ontvangen antwoorden
zijn, dan zal Dinsdag as. een andere conferen
tie plaats hebben voor de opstelling van de ac
te van compromis.
Nader vernemen wjj, dat de oorzaak der
moeilijkheden is gelegen In een conflict tus
schen den aannemer van het werk en den on
deraannemer, de firma Den Breejen van Den
Bout.
Daar het werk is tegengevallen door verzak
kingen en andere tegenslagen, meent de onder
aannemer het niet tegen den vastgestelden
prijs te kunnen voltooien, indien de aannemer,
die inmiddels failliet is gegaan, niet voor de
extra-kosten opkomt.
Door het stilleggen van het werk zal een
groot aantal werklieden broodeloos worden.
Naar wij vernemen zullen de vacantiekaarten
dit Jaar behalve van 1 Juli tot met 15 Sep
tember, ook verkrijgbaar gesteld worden van
19 tot en met 24 April en van 7 tot en met 12
Juni as.
Voor de passiespelen te Tegelen zullen in de
maanden Juni, Juli en Augustus, eiken Zondag,
den tweeden Pinksterdag en op 15 Augustus,
eendaagsche retourkaarten worden afgegeven,
tevens recht gevende op toegang tot de pas
siespelen. Deze retourkaarten moeten tevoren
wonden besteld.
Voor de passiespelen voor kinderen, die alle
Zaterdagen in b.g. tijdvak worden gehouden,
zullen aan schoolkinderen Jonger dan 20 Jaar,
die bij minstens 20 te zamen reizen, geselschap*,
biljetten worden verstrekt, tegen het bekende
uitstapjestartef voor kinderen.
De heer Weber zal waarschijnlijk niet in zijn
functie terugkeeren. Zijn herplaatsing bü de
Posterijen, waar hij vroeger werkzaam was, is
waarschijnlijk.
De oorzaak van de gerezen moeilijkheden
moet gelegen zijn in een artikel van de hand
van den heer Weber over den radio-omroep
in ons land, welk artikel is gepubliceerd in het
„Haagsch Maandblad”.
In dgzr boezem van den Radioraad hebben
zich*moeilljkheden voorgedaan, die. volgens het
„Volk” ertoe hebben geleid, dat de secretaris
van dien raad, de heer E. P. Weber, met ver
lof gezonden is. De waarneming van het se
cretariaat is opgedragen aan het lid mr. B.
de Gaay Fortman.
Onder leiding van den Rljksbemiddelaar. mr.
prof. Jozephus Jitta Is te Hengelo een conferen
tie gehouden Inzake het dreigende conflict bij
de N.V. Arntz. Jannink te Goor. Het resul
taat was, dat ten slotte het voorstel werd ge
daan om de verlaging nu tot vijf pet. te be
perken. De arbeidersorganisaties zullen hun
verkrijgen van steun voor de
voortzetten. Mochten deze
pogingen niet gelukken, dan zijn de besturen
bereid om voor Juli te spreken over vijf pet.
verlaging.
In de Vrijdagavond gehouden ledenverga
deringen met de arbeiders is besloten, om zich
bij dit voorstel neer te leggen.
Hierdoor is de staking, welke Maandag zou
Ingaan, voorkomen en een oplossing van het
dreigende conflict bereikt.
Zijn die gevaren dan zoo reëel? De NS B. be
toogt Immers, dat zü den Godsdienst vrijlaten,
ja beschermen zal, en ik heb onlangs een
strooibiljet gezien, waarin Mussert stond afge-
beeld met een kruis in de hand, alsof hij uit
riep: „Hoog het kruis”. Katholieken, laat u geen
zand in de oogen strooien. De bedoelingen van
Mussert en anderen laat ik daar: ik bestrijd
geen personen, wil niemand lichtvaardig oor-
deelen. Maar de gevaren voor onze geestelijke
goederen, voor onze vrijheid om openlijk als
katholieken te leven en te werken, zitten in het
systeem zelf, en vloeien daaruit gezien onze
Nederlandsche omstandigheden noodzakelljk
voort.
Men wil heel het volk één maken, zoo volle
dig mogelijk, en daarom alles gelijkschakelen
en alles brengen onder de onbeperkte en aan
nlemand-verantwoordelljke macht van een lei
der.
Welnu, als heel een volk denzelfden Gods
dienst belijdt en dien volgens dezelfde levens
beschouwing huldigt, dan kan dat tot zekere
hoogte doorgevoerd worden, zonder dat een vrij
heid van het gpdsdienstlg leven sterk in het
gedrang komt. Ik zeg niet, dat het dan een ge-
wenschte toestand is. maar dan kan het ml. tot
zekere hoogte.
Maar als een volk onder godsdienstig opzicht
verdeeld is zooals helaas ten onzent als
de levens- en wereldbeschouwing van groote
groepen burgers vér en zeer vér uit elkander
loopt, dan kan dat gelijkschakelen onmogelijk
gebeuren, zonder dat alle groepen behalve
die van den leider een aanmerkelijk stuk
van hun vrijheid van beweging Inboeten. Dat
..stuk" kan naar omstandigheden, wat grooter
of wat kleiner zijn, maar een aanmerkelijk stuk
‘zal het zeker en noodwendig wezen.
de examens voor alle akten en aanteekenlngen
bewijzen van voldoende algemeene ontwikk»-
ling moeten werden overgelegd.
Vrijwel alle adviseurs waren het eens over
de noodzakelijkheid, dat zü. die het leeraars
ambt bij het nijverheidsonderwijs begeeren.
waarborgen dienen te geven van voldoende
algemeene vorming.
Blijkens het derde lid van artikel 16, is het
echter de bedoeling, dat deze elsch in hel
algemeen in 1936 nog niet zal worden door
gevoerd.
Het nieuwe besluit treedt op 1 September
1935 in werking, zoodat dit Jaar alle examens
nog volgens de oude bepalingen en program
ma’s worden afgenomen.
T zijn weinig denkbeelden, die zóózeer
ons doen en laten beheerschen als de
vraag: is dit ouderwetsch of nleuwer-
wetsch! Wij denken hierbij natuurlijk dadelijk
aan de mode, en terecht! t Heeft weinig zin
om af te geven op de dwaasheid, dat de vrou-
Ven de voorschriften van bepaalde modehuizen
leder seizoen opnieuw en met groote stiptheid
volgen. Wat baat het In dit verband te spreken
van „slavinnen” van kleermakersgrillen, van
menscheltjk opzicht en zoo meer? Wij zijn er
toch van overtuigd, dat geen predikatie, geen
aermoen, geen propaganda, hoe overtuigend of
krachtig ook, hierin eenige verandering zal bren
gen. Men behoeft nog niet zoo oud te zijn om
sich details van het vrouwelljk tollet te herin
neren zóó dwaas, dat de draagster zelf er zich
belachelijk mee voelde, maar er zich niettemin
aan onderwierp, ’t Is nu eenmaal mode! En
daarmee is Iedere discussie afgesloten. Behoort
bet niet tot de vermakelljkste uren van dames
op leeftijd om oude familieportretten door te
kijken en zich te herinneren hoe „besnottelljk"
men er twintig, dertig jaar geleden uitzag? En
vaak ook komt men tot de conclusie, zelf niet
te begrijpen hoe men indertijd „zoo Iets gedurfd
heeft.” Kjjkt menige eerbare vrouw van thans
niet een beetje bedremmeld tegen een foto aan
Jaar geleden in ’n
lans voor geen geld
van de wereld meer in het publiek zou durven
vertoonen? De eenige „afdoende” verontschul
diging bij dit alles is: ’t was mode!
En laat het mannelijk deel der schepping niet
teveel met steenen werpen npar de vrouwelijke
sekse. Gaat de drang naar een modieuze klee-
dlng van de vrouwen niet voor een zeer groot
deel van den man uit? Zouden de meeste man
nen niet weigeren zich in het openbaar te ver
toonen met een ouderwetsch gekleede vrouw?
En de man zelf? Er moge In zijn uiterlljk om
hulsel weinig veranderingen plaats hebben, zoo
dra er een eenigszlns opvallende wijziging in de
bovenkleedlng komt, al is het maar In de details
van hoeden, boorden of dassen, dan zjjn de ster
ken van ons geslacht niet minder slaaf dan de
zwakken slavinnen zijn.
Met dit alles willen wjj maar zeggen, dat
ouderwetsch genoemd te worden blijkbaar een
der ergste dingen is. welke een mensch in zijn
leven kan overkomen. Ten opzichte van de mode
kost het de vrouw haar gemoedsrust en den man
den inhoud van zijn beurs. In zekeren zin is dit
zoo erg niet. Wanneer de mode de perken van
fatsoen en goeden smaak niet al te zeer over
schrijdt kan het geen kwaad en is het zelfs een
noodzakelljk uitvloeisel van een vitale samen
leving, dat ons uiterlljk voortdurend aan wisse
ling onderhevig is. BU alle grilligheid en schijn
bare wispelturigheid volgt de mode van jaar tot
jaar een zekere evolutie, welke den groei van
het maatschappelijk leven zelf weerspiegelt. En
wat voor de kleedlng geldt kan eveneens van
de meeste gebruiksvoorwerpen gezegd worden.
Ook onze huizen met alles wat zü bevatten,
meubelen en stoffeering, zijn aan mode onder
hevig. En heeft de auto niet leder Jaar een
ander uiterlljk?
De strijd tusschen het oude en het nieuwe
duurt zoolang de wereld bestaat. Zoolang het
iaat om uiterlijkheden kan men -togen exces
sen waarschuwen, maar zal men overigens het
beste doen, die voortdurende wisselingen haar
gan^ te laten gaan.
voornamer echter wordt de zaak,
wanneer het gaat om dingen van geest en hart.
Ook op dit terrein Is er sprake van ouderwetsch
«i nieuwerwetse!), van oude en nieuwe begin
selen. En hlerbü mag niemand onverschillig
blijven.
Ook op het gebied van geest en gemoed is er
een mode, die, evenals haar meer materieele
zuster, in het eene tüdperk sneller wisselt dan in
het andere, den eenen tijd rustig en bijna on
merkbaar voortgaat en in een andere eeuw met
korte tusschenpauzen van den eenen wansmaak
in den anderen, van de eene gedrochtelükheid
in de andere valt. Ons geslacht kan helaas niet
op een tüd van rustige en evenwichtige be
schaving van een geleidelijk rich ontwikkelende
geestelijke cultuur roemen. Twee geweldige bot
singen tusschen ouderwetsche en nieuwerwet-
■che Ideeën, welke de ouderen onder ons van
den aanvang af en de Jongeren van het hoog
tepunt af hebben meegemaakt, zjjn de gezagcri-
«is en de emancipatie der vrouw. Zooals voor elke
Eeestelüke modewisseling was ook voor deze een
Aanleiding. Toen in de vorige eeuw der democra
tie de burger tot volle ontplooiing van zün bur
gerrechten gekomen was, kregen de oude gezags
verhoudingen ook buiten het politieke leven te
groote spanning Werknemers maakten zich
sterk in hun organisaties en onderhandelden
door bemiddeling van hun vrijgestelden over hun
Arbeidsvoorwaarden op voet van gelükheid met
de patroons.
In het gezin werden de oude patriarchale
Verhoudingen als ondraaglijke tyrannie gevoeld.
Al heel spoedig heette het hopeloos ouderwetsch.
dat de ouders „de baas" waren. Kinderen moest
men zich vrü laten ontwikkelen; welk recht
had men hen in hun geestelijken groei te be
lemmeren door ze te wringen en te dwëngen
üaat eigen oude, overgeleverde opvattingen? ZU
moesten onafhankelijk, als gelijken naast vader
en moeder opgroelen.
Zoo werd ook in het laatste kwart der vorige
eeuw de ongelijkheid der vrouw als een bela-
etielijk ouderwetsch begrip overboord geworpen.
I* vrouw zou in alles de gelijke van den man
*Un. Waarom dat ouderwetsche verschil tus
schen de seksen, waardoor op de vrouw een
minderwaardigheidsstempel werd gedrukt? Kan
de vrouw niet evengoed werken, studeeren, behee-
fn, besturen als de man? Daarom weg met alle
•taketsels. Onze dochters kregen den huissleutel,
mochten komen en gaan waar en met w4e ze
Velden. In het openbare leven werden de gren-
•en tusschen man en vrouw uitgewlacht. Man
dén en vrouwen moeten als kameraden haast
®h met elkander werken in fabriek en op kan
toor, maar dan ook met elkander uitgaan, roo-
k«n, dansen. zwemmen, kampeeren: wie niet
inziet dat het zóó moet en zóó goed is, is een
•iderwetache droogstoppel.
De mode, ook die op geestelijk terrein, ia gril-
lig en heeft durf. Waarom zou ze alleen bet
gezag en de ongelükheid van man en vrouw
aantasten. Er warén nog gebieden genoeg, waAr-
op zeer ouderwetsche begrippqn heerj^hten
Daar hebt ge bijv, het door en door verouderde
systeem van het onverbrekelüke huwelük. Hoe
was het mogelljk, dat zulk een instelling zoo
lang onveranderd bleef? De nieuwe mode ging
radicaal te werk en hield stevig stand; ze was
dan ook zeer aantrekkelUk. Jongemannen en
vrouwen moesten het eerst eens in kameraad
schap, in proef huwelijk probeeren. En dan: het
verbond zü niet eeuwig! Het is veel mooier en
spreekt van veel zuiverder liefde, wanneer bei
den overeenkomen elkaar slechts zoo lang trouw
te blüven, tot de genegenheid bü een of bu
belde partijen gedoofd is. Noch man noch vrouw
mag gedwongen worden tegen zün of haar zin
in gebonden te blüven door een zoogenaamden
huwelijksband. Een nieuwerwetse!) mensch
noemt zoo iets onzedelük. Die zoogenaamde
eeuwige trouw is niet alleen gruwelijk ouder-
wfetsch maar bovendien misdadig tegenover de
partü. die haar liefde zag blusschen.
Ouderwetsch is ook het geloof a^p een Open
baring van negentien eeuwen geieoen. De mo
dern denkende mensch gelooft niet meer aan
dat sprookje van het christendom. In eigen
menschenwaarde, in zuiverheid van ras, in de
macht van een eenswlllende gemeenschap, in dc
grootheid van een volk openbaart zich God
Meewerken aan de grootheid van een natie,
rich één voelen met zün land- en rasgenooten,
leven, strijden en sterven voor den staat, waar
toe men behoort, ziedaar het *waarachtlg geluk
van den nieuwerwetschen mensch, die meelü-
dend neerziet op de enghartige zielen, die ge-
looven in de mythe van een God, die als een
menschenkind geboren zou zün en aan
schandhout gestorven.
Ziedaar eenige modesnufjes op geestelük ge
bied. Zoo betrekkelük ongevaarlük de grillen
van de mode in kleedlng, schoeisel en gebruiks
voorwerpen is, zoo ruïneus is de nieuwheids-
Jacht op het terrein van godsdienst en moraal.
En hoe komt het, dat zoo ontelbaar velen ook
van dien laatstbedoelden modetyran de slaven
en slavinnen worden? Omdat zü het verschil
niet vatten tusschen voorbijgaande verschijn
selen, tusschen bükomende omstandigheden en
eeuwige, onveranderlüke beginselen. Zie in dit
voorjaar groen en bloemen ontluiken; zie de
zware lentewolken scheuren en vormen onze
onvergelükelijk prachtige Hollandsche luchten.
Wü kijken er naar: dertig, rijf tig, zeventig jaar
en altüd is het oude weer nieuw. Ga de grenzen
over en kük naar de bergen. Kom er Jaar op
Jaar en altüd weer zullen die reuzen u boelen
met hun besneeuwde kruinen en groene ruggen,
met hun grillige vormen en het spel, dat de
nevels spelen om hun machtige hoofden.
Waarom noemen wü de wisseling der jaarge
tijden en de granieten klompen van het berg
land niet ouderwetsch? Toch is dat alles zoo
oud als de wereld! Waarom dan de eeuwige
beginselen, het geloof in den persoonlijken God.
in zün openbaring, in de natuurwet, gegrift' in
ieder menschenhart, ouderwetsch te noemen?
Ook bü beginselen kan men van belichting en
toepassing spreken. Zooals de zon speelt over
het landschep en aaa elk nieuw geslacht de
schoonheid der schepping openbaart, zoo ver
klaart de stem uit Rome aan de opvolgende ge
slachten telkens opnjeuw de eeuwige waarheden
In de taal waarin deze het best kunnen wor
den verstaan. Maar de beginselen zelf zün als
het graniet der bergen, onveranderlük en on-
verzetteUjk. Dwlaas doet hü, die bü het valsche
licht van valsche profeten den winter zomer
en den berg een dal noemt, alleen om toch maar
niet hopeloos ouderwetsch te schünen. Het zui
vere zonlicht zal er niet door verduisteren en
de bergen zullen voor zün waan niet uit den
weg gaan. Alleen zal hü zichzelf belachelük ma
ken en het tegendeel vinden van het geluk, dat
waanwijzen hem beloofden.
En als er nu menschen zün, die voor het ma
terieele en stoffelüke leven meenen te kunnen
vertrouwen op de beloften der N.M dan
daar nog altoos voor lederen geloorigen man en
voor elke geloorige vrouw, als een felle licht
baak In den waxigen mist der beloften, dit
groote woord van Christus, Onzea Herder:
.Wat baat het den mensch. als hü heel de
reld wint en schade lüdt aan züne ziel."
Ik eindig met een woord, dat letterlük geno
men is uit het Vasten-mandement Onzer Bis-
schoppen van 1934, dat niet verouderd en op
geen enkele wüze teruggenomen is. En dat
woord luidt;
„Wie ondanks dit Ons waarschuwend woord,
meenen hun eigen inzichten te moeten door-
drüven, mogen weten, dat zü een zware ver-
antwoordelükheld op zich laden en dat zü zich
tegenover God en hun geweten hebben te ver
antwoorden over hun kortzichtige roekeloos-
heid.”
Dat zün sombere woorden, maar ik vertrouw
de Roomsche Amsterdammers zullen in groote’
meerderheid toonen. dat ze niet zün
lichtzinnige of roekelooee, maar ernstige en
doelbewuste katholieken.
