POKON
De overgang van mr. Marchant
Nieuwe regeling der pacht
ik
Ir
Zakenleiders!
Martelaarsbloed
DE AMSTERDAM—RIJN
VERBINDING
ZIJN BROCHURE IS
VERSCHENEN
AFGEBROKEN DRAAD
OPGEVAT
ZATERDAG 25 MEI 1935
IDEEËN
hoofdtak
Niet voor dreigementen
>1
Geen verrassing
De consequentie
Neiging tot het Katholicisme
I
Haar toestand vooruitgaande
NAAR FORT HONSWIJK
HEFFING OP BOTER
DE BEZUINIGING
houdt 31 Mol o.s. vrij voor hot
Het continuatierecht
Berechting van pachtzaken
Regeling der rechts
positie
Restaurant DORRIUS
N Z. Voorburgwal b. h. Spui Amsterdam.
PLATS DU JOUt EN d LA CASTE.
SPECIALE LUNCH-SCHOTELS.
Hoe hij tot de Kerk
kwam
MINIMUMPRIJZEN VOOR
SLAOLIE
Besprekingen op een buitengewoon
partijcongres
De schrijver heeft de toedracht
zoo volledig mogelyk verhaald,
opdat verdere ,Jegende-vor-
ming” zy uitgesloten
DE ZIEKTE VAN PRINSES
JULIANA
Waarom gezwegen?
Reorganisatie van den
V ri jheidsbond
E NEDERLANDSCHE
R EC LAM E
CONGRES
te Gouda.
Nieuwe gronden voor
aangekocht
Het nieuwe wetsontwerp is een
samensmelting van oude ver
worpen) ontwerpen, welke
niet onbelangrijke revisie
hebben ondergaan
1. Dagbladen en hun
reclamewaarde
2. Reclame-effect en
onderbewustzijn
door HAN G. D. COPPENS,
Dir. Coppens' Advies-Bur„
-
Tegen buitensporige over
eenkomsten
bU
rite
het
te
LIBRA
I
4
i
1
maand September, uiteriyk October,
buitengewone partijcongres gehouden
Het ontwerp belast den in pachtzaken be
voegden rechter met de taak alle nieuw geslo-
Naarmate de evolutie zich verder voltrok,
kwam Nijmegen, kwam de Egmonder rede met
De brochure is verschenen bjj A. W. BythofTs
Uitgeversmy. N. V, te Leiden.
weigerde
Daar lag
Omtrent den toestand van H. K. H. Prinses
Juliana kan worden medegedeeld, dat de lichte
keelontsteking, waaraan zy lijdende is, lang
zaam afneemt. Voorlooplg zal de Prinses nog
haar kamer moeten houden.
Indien de rechter de overeenkomst buiten
sporig acht en partijen niet in de noodlg ge
oordeelde wijzigingen toestemmen, worden deze
wijzigingen door den rechter aangebracht of
verklaart hl) de overeenkomst nietig.
Naar het Ned. Weekblad voor KAïidenlers-
waren verneemt, is zeer binnenkort een regee-
rtngsbeschlkklng te verwachten, waarbij mini
mumprijzen voor slaolie worden vastgesteld.
Over zijn overgang naar de Katholieke Kerk
zegt de vroegere minister van O., K. en W.;
voor door den
verbeterin-
da oplosbare Kunstmest
voor kamerplanten, t 0.40
p. flssch m. gratis ver-
zorging»a*nwl)zlnK. bij
Bloem- en Zaadwlnkels
De heffing op boter en de vervoervergunnlng
voor buitenlandsche boter zijn voor de volgende
week vastgesteld op f 1.10 per K G.
Ik mocht van alles zijn geworden; ik mocht
Rosenberg en Ludendorff zijn gaan volgen, ik
mocht den heer Krishnamoertl als mijn profeet
zijn gaan vereeren, ik mocht boeddhist zijn ge
worden of rechtzinnig protestant; dat allee zou
niemand hebben geïnteresseerd, maar Roomsch
alleen niet, al zijn er, gelijk Kranenburg er
kent, Katholieken in de Partij. En ik werd er
nu eenmaal van verdacht. Roomsch te zijn.
Maar indien Ik afkeerlg ben van bedrog
en van huichelen, boe heb ik dan. toen Ik
op 11 December 1*14 was opgenomen In de
Katholieke Kerk, dit feit kunnen geheim
houden? Hoe heb ik als Katholiek kunnen
leven, terwijl men mij hield voer Ik kan
niet zeggen vrijzinnig-democraat, want dal
was ik gebleven maar voor niet-Katho
liek?
Een neiging in die richting heb ik sedert het
volbrengen van mijn academische studie altijd
gevoeld. Het feit echter, dat de katholieken in
de maatschappij veelszins een afzonderlijk le
ven leiden, houdt nlet-katholieken dagelijks op
een afstand. Zoodra ik echter ambteljjk met
Katholieke instellingen en personen in aanra
king kwam en ik de practljk binnen in de or
ganisaties en in het katholieke leven leerde
kennen, voelde Ik mij opgewekt om te gaan
onderzoeken, te gaan lezen wat tot dusver ga
sloten boeken waren gebleven. Ik zocht de noo* a
dige voorlichting, en geleidelijk kwam ik tot de
overtuiging, dat men, staande voor de Evan
geliën, gesteld is voor de keuze: gij gelooft er
in als het Woord van God \>f gij gelooft net
niet.
dat
op
hebben onder-
Kamer
hebben
Wie eenmaal de Evangeliën als Gods
Woord aanvaardt, en verder gaat, wie be-
stadeert, wat naar de Katholieke leer ep
deaen grondslag Is opgebouwd, hij zal erva
ren, dat dit alles logisch sluit. Hier vond
ik de vastheid, die ik had gezocht. En hier
vond ik de eene aigemeene Kerk, die God
in Christus heeft gesticht.
Meent men soms, aldus schr., dat iemand als
Ik zijn objectiviteit verliest, zfjn ambtsplicht
vergeet, zoodra hjj katholiek is geworden?
En wie mocht meenen, dat ik, geloovig ka
tholiek, ongecontroleerd katholieke belangen
zou dienen, kent mij slecht, en kent de positie
van een minister niet.
Het aangeboden ontwerp be
doelt dus niet een in beginsel nieuw
ontwerp te zijn. Het is het oude ont
werp of juister een samen
smelting van de beide oude ont
werpen, welke slechts een revisie, ztf
den nasleep In de Tweede Kamer, kwam zijn
redevoering over de kunst als openbaring van
God, kwam zijn toespraak, door de radio uit
gezonden. in het Katholieke blindeninstituut te
Grave, op de samenkomst van de Katholieke
jongemeisjes-vereeniging in k-Hertogenboscb.
een toespraak by het openen van een Katho
lieke Nijverheidsschool te Rotterdam
Zjj kan te allen tijde door een der partijen
worden opgezegd met een opzeggingstermijn
van anderhalf jaar. Heeft de verpachter opge-
zegd, dan kan de pachter eene uitspraak van
den rechter uitlokken. De rechter zal de opzeg
ging slechts ongedaan maken wanneer de be
ëindiging der overeenkomst in strijd zou zijn
met de billijkheid.
„Hiermede is „de toedracht” zoo volledig
mogriyk verhaald, opdat verdere „legende
vorming-* ztj uitgesloten. Legende-politiek
deugt voor geen enkele Partij."
Schr. doet mededeeling van een schrijven
aan het Hoofdbestuur van den Vrijs.-Dem Bond,
waarin hjj zijn overgang meldt, welk schrijven
de redactie van de „Vrljzlnnlg-Democraat” niet
heeft gepubliceerd.
Spr. behandelt dan uitvoerig de (reeds ge
publiceerde) briefwisseling met mr Kranen
burg. mr. Joekes en mr. Oud en het advies van
minister Colljn om af te treden^ en hQ be
strijdt, dat hy zoo vastgekleefd zou zitten aan
zijn ministerieelen zetel, dat er dreigementen
van den heer Oud noodlg waren, om hem er
af te krijgen.
Het Handelsblad meent, in tegenstelling met
andere bladen, aanwijzingen te hebben,
het bezuinigingsplan, z*j het na wellicht
sommige punten wijziging te
gaan, tenslotte een meerderheid in de
kan krijgen. Het blad zegt reden te
om aan te nemen dat de regeering harerzijds
bereid is. gemeenschappelijk overleg ten vol
le tot zijn recht te doen komen.
„Mijn weigering op de sommaties om mjj
te verklaren, had met den grondslag van het
Kabinet niets te maken.
Ik begrijp tot op dit oogenbllk nog niet,
waarvoor de haastige brief van den heer Oud
moest dienen Ik meende, dat hjj eerst wel
eens had kunnen praten; als hl) bezwaar
had om met mU te praten, dan met den heer
Colljn. De eenige redelijke verklaring, die ik
er voor kan vinden, ligt in zijn vrees, dat
wellicht sommige zijner ambtgenooten op
mijn aanblijven zouden aandringen. Daarvan
was echter niets gebleken, en men moest
toch onderstellen, dat zij hun oordeel wel
zouden kunnen zeggen zonder dreigement
van den heer Oud. In elk geval was daar
voor de brief niet noodlg. Ik kan er geen
ander motief voor vinden dan den toeleg
om onredelijke en ondoordacht gequallfl-
ceerde propagande er op te baseeren. Dit
is voor mij het grievende element In de saak,
dat ik gaarne zou zien verklaard
Een niet-Katholiek kan zich niet volkomen
indenken, door welk een macht men op liet
beslissende moment wordt gegrepen. Daar is
voor wijken of uitstel geen mogelijkheid Bo
vendien zou uitstel na het genomen besluit wei
nig verschil brengen in de positie: in wezen zou
men dan tóch zijn bekeerd.
De verworpen ontwerpen breidden de compe
tentie van den kantonrechter uit tot alle zaken
betrekkelijk tot eei» pachtovereenkomst, terwijl
zC daarnaast pachtcommissles als deskundige
acvtseerende colleges in het leven riepen. Het
komt de Regeering voor dat, op het voetspoor
van de Crisispachtwet, de vereenlglng van bel-
ac gedachten groote voordeelen biedt. Bevoegde
instantie blijft dan het kantongerecht, maar de
behandeling der pachtzaken heeft plaats door
dc pachtkamer van het kantongerecht. De kan
tonrechter Is voorzitter, terwijl naast hem twee
niet tot de rechterlijke macht behoorende des
kundigen zitting nemen.
In tegenstelling met het vorige ontwerp tot
nieuwe regeling van de pacht heeft bet onder
havige ontwerp den vorm van een afzonderlijke
wet.
Naar wij vernemen zijn Vrijdagmorgen drie
in het Hqjs van Bewaring te Amsterdam inge-
»<oWh vreemdelingen, die wegens hun gedra
gingen op politiek gebied waren aangehouden,
naar het fort Honswyk overgebracht.
ten pachtovereenkomsten te toetsen aan. het
criterium der al- of niet-bultensporigheid.
De verpachter is. ten einde deze toetsing mo
gelijk te maken, verplicht de pachtovereen
komst. welke, in verband hiermede, schriftelijk
moet worden aangegaan, bU den bevoegden
rechter in te zenden.
Nimmer zal het kunnen voorkomen, dat par
tijen gedurende een lange reeks van jaren ge.
bonden zijn aan de bepalingen van een onver-
anderiyk pachtcontract.
Willekeurige verbrekingen en veranderingen
worden tegengegaan, beëindiging en verande
ring met objectieven grondslag worden daaren
tegen bevorderd.
In het ontwerp is nog de restrictie opgeno
men. dat telkens wanneer de pachtovereen
komst 10 jaar heeft geduurd, de verpachter
gedurende een Jaar kan opzeggen zonder dat
de pachter daartegen in rechte kan opkomen.
Het stelsel van pacht voor onbepaalden tijd
toch is iets nieuws, zoodat eenige voorzichtig
heid geboden is.
Blijkt het stelsel te voldoen, dan vindt de
wetgever later mogelijk aanleiding deze restric
tie te doen vervallen.
De verpachter zal zorgvuldig behooren te
zijn in de keuze van den pachter. Hij zal, in
dien hb den pachter niet goed kent, wellicht
goed doen allereerst een proefovereenkomst
voor den tijd van één jaar te sluiten. Slechts
in bijzondere gevallen kan een pachtovereen
komst voor bepaalden tijd, ten hoogste voor één
Jaar, worden aangenomen.
Wat de vergoeding voor door den pachter
eangebrachte verbeteringen betreft vertrouwt
de Regeering, dat de nieuwe redactie bestaan
de moeilijkheden oplost.
De tydroovende onderhandeUngen met be
langhebbende waterschappen. verloopen naar
wensch. Waar thans de onderhandellngen met
het departement van Defensie zoover zijn ge
vorderd. dat op spoedige overeenstemming
mag worden gerekend, bestaat reden voor de
verwachting, dat de uitvoering van dit ka naai-
vak spoedig krachtig kan worden aangevat.
Wel doen zich nog technische problemen
voor van rivlerkundtgen aard, die alsnog een
nader onderzoek vorderen, doch spreker kon
met stelligheid verklaren, dat geenerlel vrees
behoeft te bestaan, dat met den zijtak
UtrechtVreeswijk zou worden volstaan,
waartegen Amsterdam zich nadrukkelijk heeft
uitgesproken, doch dat de hoofdtak Utrecht
Wjjk bij Duurstede overeenkomstig wet en
overeenkomsten zal worden uitgevoerd.
Tot verweer ging ik schrijven met spoed.
Het is ml) lang niet onverschillig, of de Partij
raad van den Vrljzinnlg-Democratischen Bond
die aanstaanden Zondag zal vergaderen, het
standpunt van de PdRty zal bepalen enkel op
eenzijdige voorlichting. 26 Mei zal hij voor het
eerst vergaderen zonder my. Ik zal daar niet
kunnen vernemen, wat de grieven zijn van
dc organisatie, die voor een goed deel mijn
geesteskind is, waaraan ik de beste jaren
van mijn leven heb gewijd. En ik zal m|j
daar tegen die grieven niet kunnen verweren.
Er is daarom haast bij het werk
Ik moet mij dus verweren tegen alles wat
in het publiek tegen my is ingébracht voor
zoover dit een verweer waardig is. Niet van
alles kan dit worden gezegd. Ik zal mij dus
ook moeten richten tegen wat wellicht door
geen enkel vrijzlnnig-democraat is gezegd of
gedacht.
Men stelle zich voor, dat alles ware ge
beurd vóór de Statenverkiezingen. En dat
ware gebeurd, indien ik tegen Kerstmis
had gesproken. Zoudt gij meenen. dat dan
de uitslag alleen een tegenslag had ver
toond? Het zou een débëcle zijn geworden!
De onmlddellljke consequentie van dit be
sluit was. dat ik moest zwijgen tegenover leder,
en tegenover ieder tot het oogenbllk dat ik
het zwijgen zou meenen te moeten verbreken.
Sommige naaste vrienden verwijten ml), dat ik
het althans hun niet heb gezegd: was het een
fout, een lafheid, dat ik óók zweeg tegenover
hen? Wat had mijn vryzlnnlg-democratlsche
ambtgenoot moeten doen, als ik hem deelge
noot had gemaakt van het geheim.? Zou hij
anders hebben gehandeld dan hjj thans beeft
gedaan met het schrijven van zijn door hem
gepubliceerden brief aan den Voorzitter van
den Ministerraad? Van het verzwijgen maakt
hij geen middel; hjj spreekt alleen van het
feit der toetreding tot de Katholieke Kerk.
Derhalve zou de feitelijke positie in December
precies dezelfde zijn geweest. Er was voor mij
maar één tweede besluit mogelijk: dat ik zelf
en ik alleen voor het zwijgen mij verantwoor
delijk stelde. Ik kon niemand anders daarin
doen deelenniemand.
Voor mij persoonlijk ware het oneindig ge-
makkeiyker geweest, indien ik onmiddellijk
mijn vrijheid had genomen. Mijn ambtgenoo
ten verklaren om strijd, dat het tegenwoordig
geen pretje is, minister te wezen. Vooral van
óen minister van Financiën mocht ik deze ver
klaring herhaaldelijk vernemen. Maar waarom
moest het voor mij alleen dan wél een pretje
wezen?
Schr. hekelt de wijze, waarop men de zaak
van De Hooge Veluwe en de schilderijen
schenking der KröUer-Müller-stichtlng als
knoeierijen voorstelt, wijst op de moeilijkheid
van het leiden der Partij en bestrijdt, dat hij
een bedrieglijke positie heeft Ingenomen.
En zoowel pachter als verpachter kun
nen bij den rechter tusschentljds wijziging
der pachtvoorwaarden. en met name ver
laging of verhooglng van den pachtprijs
vorderen
1
De Regeering heeft zich afgevraagd of met
een regeling kan worden tot stand gebracht in
een vorm welke eeherzijds aan de wenschen
der pachters tegemoet komt en anderzijds in
mindere mate aanleiding geeft tot de beden
kingen, welke de tegenstanders van het conti
nuatierecht koesteren.
De pachtovereenkomst geldt, behoudens in
art. 5 bepaalde uitsonderingen, voor onbepaal-
den tijd.
ONDERWERPEN.
door Ir. A. HELDRING.
Dir. Algom. Handelsblad,
Amsterdam.
Amsterdam.
Nadere Inlichtingen - ook
niet-leden kunnen deelnemen -
GENOOTSCHAP
¥ÖOB RECLAME
Keizersgracht 28-34
Amsterdam-C. - Tel. 42428
Het hoofdbestuur heeft reeds ter vergade
ring van den partijraad doen blijken, dat dit
college bereid is aan de ultnoodiging gevolg
te geven.
In de
zal het
worden.
In een redevoering over de waterwegen
rondom Amsterdam, heeft jhr. Ir O. C. A. van
Lldth de Jeude. minister van Waterstaat, naar
het Handelsblad bericht, medegedeeld, dat
voor het kanaalvak JutphaasWijk bU Duur
stedeTlel, benoorden de Lek. de benoodlgde
gronden reeds voor een belangrijk gedeelte ztin
aangekocht.
Laat ik de verzekering geven, dat ik nooit,
in niets, partijdig ben geweest, noch in be
noemingen, noch in administratieve beslissin
gen Ja. in al dien tijd ben ik nooit afgeweken
van mijn naaste adviseurs, onder wie zich
geen enkel katholiek bevond.
De vrijzinnig-democraten, die door het ver
nemen van mijn overgang zoo zijn geschokt,
zijn van oordeel, dat een vryzinnig-d“mocraa»^
desnoods Katholiek kan wezen, maar nooit een'
Katholieke vrüzinnlg-democraat Minister Zelfs
niet, nu ik het was.
De beide ontwerpen van wet houdende nieu
we regeling van de pacht en regeling van de
pachtcommissies zijn 5 Februari 1932 door de
Eerste Kamer der Staten-Generaal verwor
pen.
Nagenoeg niemand zal van oordeel zijn, dat
door deze beslissing een blijvend bevredigende
toestand werd geschapen. Zelfs de tegenstan.
ders der genoemde ontwerpen beschouwen
en terecht de bestaande regeling der pacht
in het algemeen als verouderd en onvoldoende.
De Regeering meent dan ook verplicht te
zijn den afgebroken draad weder op te vat
ten en de totstandkoming van een regeling van
de pacht te bevorderen, welke eenerzijda oo
dezelfde grondslagen als het verworpen ont
werp is opgetrokken, anderzijds aan de ge
opperde bedenkingen tracht tegemoet te ko
men, voor zoover dat mogelljk is zonder ge
wichtige beginselen op te offeren.
Behalve buitensporig kan de bedongen pacht
prijs ook zoodanig bepaald zijn, dat hij den
pachter ondanks bijzondere bekwaamheid en
aan den dag te leggen Ijver geen redelijk be
staan kan verzekeren. Aangezien de opbrengst
van het goed allereerst aan den pachter, die
den grond goed bewerkt, een bestaan behoort
op te leveren, zal hem dat, zoo mogelljk. die
nen te worden gewaarborgd. Velen zullen ge
neigd zijn, in de hier bedoelde gevallen, een
pachtprijs, welke aan een kundlgen en werk-
zamen pachter geen levensonderhoud oplevert,
als „buitensporig” te beschouwen. Het ontwerp
heft lederen twijfel op: de rechter zal den over
eengekomen pachtprijs ook aan dit criterium
moeten toetsen. Anderzijds beteekent een en
ander niet, dat de rechter den plicht heeft voor
elk contract een billijken pachtprijs vast te
stellen.
De rechter kan een pachtprijs aan den hoo-
gen kant achten en toch meenen, dat noch
van buitensporigheid noch van het ontnemen
van bestaansmogelijkheid kan worden gespro
ken. Het ontwerp wil slechts tegen kennelijke
excessen waken.
Mijn motieven tot spreken zijn tweeërlei:
ik poog klaarheid te scheppen en ik wil geven
een ongevraagd advies. Uit den inhoud van
dit betoog zal den goeden verstaander duidelijk
worden, dat Ik ook tot het laatste recht heb.
Opheldering is noodlg gebleken. De gebeur
tenissen van de laatste weken en de publiek
geworden feiten van vroeger hebben ten gevol
ge gehad, dat sommigen in my thans zien een
bedrieger en een verrader; sommigen iemand,
die heeft gehandeld uit winstbejag en zucht
naar politiek of materieel gewin.
Voor mij is dit geen verrassing geweest. Ik
wist uit de geschiedenis, wat de automatisch
Intredende gevolgen zijn van een bekeering tot
het Katholicisme. De tall oasen, die mij zijn
voorgegaan, en onder hen tot wier grootheid
ik in de verte niet kan reiken, hebben hetzelf
de ervaren. Aan laster en verdachtmaking, aan
het construeeren van minderwaardige motieven
heb ik trouwens reeds vijf en dertig jaren bloot
gestaan. Pijnlijk is alleen, dat in dit geval het
verlies dreigt van vrienden, op wie men meen
de te kunnen rekenen. Wat mij persoonlijk be.
treft, staat daar tegenover een onvergelljkelljk
grootere geestelijke winst. Moellijker Is het te
dragen voor de anderen, die in deze winst
niet kunnen deelen.
Schr. herinnert er aan, dat hl) verwierp het
individualisme van Rousseau en van de libe
ralen, dat hij aan het verwezenlijken van deze
gedachten onder de vrtfzinnig-democraten ge
werkt heeft "wat hij kon, twintig jaren lang,
nadat hjj de leiding had overgenomen van Bos.
Hij herinnert aan een redevoering op een
jaarvergadering te Arnhem, waarin hij stukken
heeft geciteerd uit de prachtige redevoering van
Poels „De Noodkist"; de redevoering, waarmee
hij den stoot heeft gegeven tot den strijd te
gen de krotwoningen en de tuberculose te
Maastricht. Hjj roept in de herinnering terug
zijn redevoering in de Tweede Kamer van No
vember 1925 bU de aigemeene beschouwingen
over de staatsbegrootlng.
held van rechtxlnnlgen tegen de groeiende
meerderheid van aanhangers der opkoinende
dwaling. Bovendien: hij was een vurig patriot,
trouw dienaar van de -Kroon, vriend des ko-
nlngs en voorbeeldig vader van een gelukkig
gezin. Dit zijn de redenen, waarom wjj hem bü
de ergerniswekkende daden van den koning
zien zwijgen; zich wjjs en voorzichtig van alle
critlek zien onthouden. Wanneer het hem ein-
delljk te machtig wordt, trekt hjj zich uit de
staatszaken en de gevaarlijke hofkringen terug,
om rustig zich op zijn landgoed aan de studie
te wijden en van de natuur te genieten.
Machtswellustlgen echter jsjjn wreede we
zens; zjj dulden van hun gewezen vrienden
zelfs niet dat zij zwijgen; ook in dat zwijgen
toch lezen zij een verwijt. Zij elschen openbare
goedkeuring van hun misdaden; zoo toch wordt
hun geweten gesust en het domme volk In den
waan gebracht, dot zij het bij het rechte eind
hebben. Wanneer iemand de groote, gevierde
en alom geachte mannen van het land op zijn
hand heeft, moet de massa wel onder de sug
gestie komen, dat zoo iemand, wat hjj ook doet,
een hoog verheven wezen is. Thomas More, de
grootste in het rijk naast den konlng, weigerde
door zijn aanblijven het gedrag van zjjn vorst
na diens geheime tweede huwelijk en na het
zich toeëigenen van de geestelijke macht, te
dekken. Hjj vroeg en verkreeg zij het met
tegenzin ontslag. Hjj had kunnen vertrekken
naar een veiliger tweede vaderland, maar, naar
hy zelf zelde: hjj wenschte niet „op rolletjes in
den Hemel te komen”. HIJ bleef en wachtte af
Toen kwamen de groote beproevingen in zijn
leven: eerst de verklaarbare stekeligheden van
domme vrienden en zelfs van zijn eigen vrouw:
waarom moest hij zulk een rijke en eervolle
loopbaan opgeven? Wanneer andere ministers
en zelfs bisschoppen het gedrag van den konlng
goedkeurden, waarom kon More er dan ook
niet iets op vinden om In Konlngs gunst te
blijven?
De wijze man schudde slechte het hoofd en
glimlachte bjj die onnooaelheden. Dan stak het
ongeduld van den konlng op: de vriend die hem
zwijgend zijn afkeuring had getoond, zou zijn
hoofd buigen of zijn hoofd verliezen. Het pro
ces ging, zooals al dergelijke martelingen ver
loopen: eerst liet Hendrik zijn vroegeren kan
selier beschuldigen van corruptie. Valsche ge
tuigen waren, als steeds, gemakkelijk te vinden.
Maar de leugen kon het van de waarheid en de
scherpzinnigheid van den beschuldigde niet
winnen. Thomas More kwam als overwinnaar
uit de drie processen. Dan vlerd hij geroepen
om den eed te zweren, dien hij niet zweren kon
zonder zyn heiligste overtuigingen op te geven.
In dat uur bleek hy martelaarsbloed te bezit
ten. Hy was geen fanaticus; hjj liep niet met
zyn geloof te koop; hy drong zyn meenlng niet
aan anderen op. Maar gedwongen om te kie
zen tusschen waarheid en leugen, om te leven
met een bezoedeld geweten of te sterven met
een reine ziel, koos hy koelbloedig den dood.
Naar den mensch gesproken zegevierden de
achtste Hendrik en zyn hofkliek en ging Tho
mas More ten onder. Maar in de geschiedenis
staan de Engelsche konlng en zyn hof als
lafaards en wellustelingen gebrandmerkt en
roemt het nageslacht den heiligen kanselier,
die door zyn marteldood kracht gaf aan een
kleine kern getrouwen can stond te houden in
het ware geloof en het zaad te bewaren, waar
uit na vier eeuwen een nieuwe katholieke ge
meenschap zou opbloeien.
Het gedrag van Thomas More is een baken
ook in onzen tyd!
Hierover nog in een slotartikel.
het dan ook een op een aantal pun
ten niet onbelangrijke revisie, heb
ben ondergaan.
De onderdeelen welke een wijzi
ging hebben ondergaan zijn:
1 Het zoogenaamde „conti
nuatierecht.”
2 De vergoeding
pachter aangebrachte
gen.
3 Het tegengaan van buiten
sporige pachtovereenkomsten.
4 De berechting van pachtza*
ken, in verband met de pachtcom-
missie.
5 De vorm van het ontwerp.
Ingediend is een wetsontwerp houdende
een nieuwe regeling van de pacht.
Aan de Memorie van Toelichting wordt
het volgende ontleend:
Thans is verschenen de brochure
van mr. H. P. Marchant, getiteld
„Tot Verweer.”
Vrjjdag was zij reeds in de boek
winkels verkrijgbaar.
In een voorwoord zegt de schrij-
Naar de Telegraaf verneemt. Is Zaterdag J.l.
te Amsterdam een vergadering van den par.
tUraad der Liberale Staatsparty gehouden.
Een belangrijk deel van deze vergadering
was gewijd aan den in vele afdeellngen der
Liberale Staatsparty geoefenden drang tot
reorganisatie van de party. Daarby zyn de
teleurstellende resultaten van de laatste Sta
tenverkiezingen onder de oogen gezien. De
partyraad besloot met aigemeene stemmen het
hoofdbestuur uit te noodlgen een buitenge
woon partycongres byeen te roepen, waar de
reorganisatie van de party besproken zal kun.
nen worden.
In het vorige ontwerp had gevonden, konden
van verpachterszyde verschillende niet onge
rechtvaardigde bezwaren worden ingebracht.
De pachtovereehkomst kon met niet minder
dan 10 jaren door den rechter worden ver
lengd; aangenomen mag worden, dat een ver
lenging met een groot aantal jaren veelvul
dig zou zyn voorgekomen.
Het kan niet worden ontkend, dat door deze
regeling in stryd met de blliykheld, de belan
gen van den verpachter ernstig kqpden wor
den geschaad.
De thans voorgestelde regeling vermydt de
ze nadeelen. De verpachter kan de overeen
komst opzeggen, al zal, by verzet van den
pachter, de zaak door den rechter moeten wor
den getoetst
De pachter zynerzyds mag er dus op reke.
nen, dat de pacht zal voortduren, indien hy
zich behooriyk gedraagt en de beëindiging der
overeenkomst onbiliyk ware. Des pachters
„rechtspositie" is dus afdoende gewaarborgd.
Maar ook aan de rechten van den vernachter
wordt niet te kort gedaan.
Tegen de regeling, welke het continuatierecht
Nooit was het, vóór het laatste jaar van zyn
leven. In het hoofd van Thomas More opge
komen, dat hy als martelaar sou sterven; en
wie hem in de volheid van zijn jaren zou
voorspeld hebben, dat hy nog eens voor zyn
godsdienstige overtuiging zyn hoofd op
schavot zou laten, dien zou hy met een kwink
slag geantwoord hebben: een mensch kan zon
der schade gemakkeiyk zyn hoofd verliezen,
maar de kans om martelaar voor zyn geloof
te worden, krygt men zoo gemakkeiyk niet!
Er was inderdaad in More’s Jeugd en man-
neiyken leëftyd geen enkele aanwyzing voor
een geloofsvervolging in Engeland, zyn konlng.
Hendrik VIII, die hem tot vertrouweling
maakte en tot de hoogste posten riep, wilde
niets van de Duitsche nieuwlichters weten,
die den oproerigen monnik Luther gevolgd
waren. Hendrik kreeg van den Paus den titel
Defensor Fidel, verdediger des geloofs. En zyn
kanselier, Thomas More, bestreed In konlngs
qaam de ook in Engeland blnnenslui[>ende ket
ters en kettersche geschriften. Wanneer er
iemand ter wereld veilig scheen, dan zeker de
Engelsche kanselier in het begin der zestiende
eeuw.
Maar ook In Engeland, zooals in vele andere
streken van Europa, zouden de geesten op de
proef worden gesteld. Het doordringen der
nleulre ideeën was niet tegen te houden. Zelfs
in zyn eigen patriarchaten familiekring moest
Thomas More den invloed van de nieuwe leer
ontdekken. De twisten over de aflaten, over
misbruiken in de kerk, over het formalisme
van gebedsformules en kerkelyke ceremoniën,
waartegenover de eisch van het beiyden van
het zuivere Evangelie gesteld werd, dit alles
had vat op de massa. Er zyn er slechts weini
gen, die wezen en vorm, misbruik en waarheid
kunnen onderscheiden, wanneer er eenmaal een
vloedgolf van geestelijke verwarring opsteekt.
Thomas More, scherp waarnemer, helder den
ker en vry van alle bekrompenheid en bygeloof,
zag zeer goed het bederf in de kerk van zyn
dagen, de eer-, heersch- en geldzucht van de
hoogere geesteiykheld, het zedelyk verval van
vele kloosters, den achteruitgang van het in
wendig godsdienstig leven, het hangen aan
uiteriyke formaliteiten en niet het minst de
ergernis, welke zelfs door de hoogste bestuur
ders in Gods Kerk gegeven werd. Diep mede-
lyden had hy met het eenvoudige volk, dat de
predikers van de nieuwe leer naliep, omdat het
de zuiverheid van de ware leer van Christus
niet onderscheidde van de verkeerde levens-
practyken van de bedienaren der ware Kerk;
omdat het de heiligheid van het Pausschap in
het wangedrag van een bepaalden stedehouder
van Christus zag ten onder gaan. Voor een
man van studie en gebed was juist die tegen
stelling een aanleiding om zich in de leer der
kerk, in Gods woord, te verdiepen en van de
eenheid, heiligheid en waarheid der kerk juist
ondanks de vele misbruiken en menschelyke
aankleefsels des te dieper overtuigd te worden.
Een nederig hart en een diepe, goed gefun
deerde geloofsovertuiging deden den kanselier
sterk staan, toen ook in zyn vaderland de
godsdlenststorm opstak en prelaten, bisschop
pen, kardinalen, grootwaardigheidsbekleeders
uit adel en geesteiykheid omversloeg, zyn
konlng had zich in het hoofd gesteld, dat de
onverbrekeiyke huweiyksband voor hem niet
gelden kon en riep zichzelf tót kerkeiyk hoofd
van zyn eigen volk uit, toen het wettige hoofd
der aigemeene kerk te Rome weigerde zyh
huweiyksontrouw te bezegelen. Daar lag het
conflict. Men moest kiezen tusschen eenerzyds
de leer der kerk, welke de onverbrekelykheid
van den huweiyksband erkent en de eenheid
en algemeenheid der gansche gedoopte chris
tenheid onder het geestelyk gezag van één.
stedehouder te Rome predikt en anderzytE' iden
wil en wet van een konlng, die zichzelf het pri
maatschap van een nationale kerk toeëigende,
op grond daarvan zyn eigen wettig huweiyk
ongeldig verklaarde, zyn vrouw verstiet en een
andere nam. Het is teekenend voor den tydgeest
dier dagen, dat de overgroote meerderheid al
dus redeneerde: de Paus is wel het hoofd der
kerk en alleen de dood ontbindt het huweiyk,
maar de konlng is het hoofd van den staat:
wat hy zegt moet voor ons waar zyn; hy zal
het wel weten!
En op die valsche redeneering Hepen van
hoog tot laag, bisschoppen en priesters, edel
lieden en geleerden, kooplieden en kleine bur
gers achter het schisma der Engelsche staats
kerk aan. Slechts weinigen hadden den moed
om hun overtuiging tegen den tydstroom en
tegen hel wereldlijk gezag in, hoog te houden.
Onder die weinigen behoorde de kanselier van
het Ryk, Thomas More, die, hoewel vurig hu
manist, hoewel bezield met de voor dien tyd
moderne ideeën omtrent kunst en wetenschap
en krachtig bestryder van de misbruiken in
de Kerk, niettemin onderscheid tusschen het
beginsel zelf en de verkeerde toepassing er
van wist te maken. De machtswaan van Hen
drik VIII zou niet tot de vreeseiyke gevolgen
van een afscheuring der Engelsche kerk heb
ben geleid, wanneer mannen als Kardinaal
Fisher en More niet met weinig kloosterlingen
en standvastige leeken alleen hadden gestaan.
Maar de nieuwe leer der hervorming had ook
de Engelsche katholieken reeds besmet. Tot
Luther’s grondbeginselen behoorde, dat de H.
Geest lederen gedoopte persoonlyk inspireerde j
omtrent de goddeiyke waarheden; dat het ge
weten niet aan een kerkeiyk gezag gebonden 1
was en dat de geesteiyke macht ondergeschikt 1
was aan de wereldiyke. J
Zulke Ideeën biyven niet binnen een be- 1
paalden kring besloten, wanneer er groote
geestelyke spanningen heerschen. De besmet-
ting verbreidt zich wyd en zyd. Ook Engeland J
was door de bacillen der nieuwlichterij aange-
tast, zoodat Hendrik VIII gewillige hoveUngen,
een slaafsch parlement en een serviel volk
vond, toen hy zichzelf tot hoofd der Engelsche 1
kerk uitriep. 1
De geschiedenis intusschen staat voor het
nageslacht altyd scherper afgeteekend dan de
tydgenooten haar zien. Een geesteshouding
kroelt geleldelyk; een beweging ontwikkelt
rich en steekt niet plotseling op. Zoo zien wy
ook Thomas More niet plotseling party kiezen
.in den ongeiyken stryd van de kleine minder-
