ONS BLAD
Z.H. EXC. MGR. J. D. J. AENGENENT f
n'
onzen
Bij de lijkbaar van
Bisschop
1
I
Gevoelig verlies
VEREENIGDE KATHOLIEKE PERS
DINSDAG 3 SEPTEMBER 1935
'GELAND
onnen
Z. H. Exc. Mgr. J. D. J. Aen
genent is hedennacht half twee
overleden.
■e divisie
H. C. J. Sondaal, waren bij het
afsterven aanwezig.
divisie
NOO1
INOOI
maal
TITIE
under land
Haarlem, de Hoogeerw. Heer
Monseigneur en de Deken van
ADVERTENTIEPRIJZEN:
Per lossen regel 20a, ingez. med. 40 a
p. regel; idem op peg. één 55a p.regel
Bij contract sterk verlaagde prijzen
Voor de kleine annonces Omroepers
zie de rubriek Telefoonnummer 4330
Alleen de familieleden van
ACHT EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 279
N00RD-H0LL ANDSGH DAGBLAD
I 2“
gham
e
Dr. O. VAN NOORT
i
■i
seizoen in de
promotie zag
ilniyk en zag
ederlaag toe-
assers boekte
op Burnley,
aan Bloom -
ol ten onder
kampschen
ilddag voor
-finales en
welk tour-
i werd in-
i S.C.H. en
i tegen M.
ir winnaar
den Vos
0—2
2—2
in
de
End
Albion
lemationale
wordt ge-
0 van Ve-
itaal
voar-
PP««
de
van
de
ten Dam-
Noord
i district,
invahgen,
verspeeld,
i, die het
enigingen
ijen wor-
zetten in
n 45 zet-
n om y-
langezien
i bestaat,
van bui-
i deze 55
kwartier
element
bemiddeling
professor
werking
liefdevol
van den
twee gedegra-
dford City en
eigen grond
ham Hotspur
de wed-
te laten
d weldra
35, welke
sterdam-
n de be-
iat geen
strijdlei-
zou ko-
sommige
me con
ding van
competl-
om mis
ter deze
zoo ge-
i Engeland of-
pioen van het
e Sunderland,
id als tweede
eindigde. Ar-
e Sunderland,
a'kon in zijn
pool een punt
w-witten geen
rorden ge-
ad. Deze
enging ge.
tropee een
>or het be-
der spe-
jhonk. Als
n zilveren
lube leder
BUREAUX: HOF 6, ALKMAAR
Telefoon Administratie 4330, Redactie 4220
ABONNEMENTSPRIJS:
Per kwartaal voor Alkmaar
Voor buiten Alkmaar f2.85
Dagblad uitgegeven door de
N.V. Drukkerij De Spaamestad - Haarlem
Met geïllustreerd Zondagsblad f 0.60 hooger
Woensdag 14 Augustus den vooravond van
den feestdag van Marla-ten-Hemel-opneming
werd de thans ontslapen Kerkvorst In de Maria-
stichting te Haarlem opgenomen, „ter obser
vatie,” zooals het communiqué luidde, dat de
dagbladen ter plaatsing werd aangeboden.
Niemand behalve dan wellicht de naaste
omgeving van den Bisschop zag toen den
toestand weinig hoopvol in. De daarop volgende
offlcieele mededeelingen omtrent het verloop
van Mgr. Aengenent's ziekte spraken echter een
steeds ernstiger toon en deden langzamerhand
het ergste vreezen voor 'net behoud van den
beminden Bisschop. Tenslotte heeft ook opera
tief ingrijpen niet meer mogen baten, en thans
staan wij aan de doodsbaar van dezen y verigen
socialen werker en denker, die tot voor enkele
weken nog in volle kracht temidden van het
Katholieke openbare leven stond.
God heeft Zijn Dienaar Joannes tot Zich ge
roepen, na een Pontificaat, dat hem slechts
ruim zeven Jaren beschoren mocht zijn.
En niet alleen het Bisdom Haarlem, maar heel
Katholiek Nederland lijdt in het heengaan van
dezen socialen kerkvorst een groot verlies. Want
deze Bisschop van het Haarlemsche diocees was
door zijn leeraarschap der sociologie, door zijn
leiderschap in tal van algemeen Nederlandsche
belangen een priester geworden, die aan héél
ons volk behoorde. Tijdens de grootsche Bint
Am andusfeesten te Gent bleek vóór enkele Jaren
hoe de sociale leeraar Óók by het Vlaamsche
broedervolk gevierd werd, hetwelk voor veertig
procent deel had aan de afname van zijn leer
boek. Nog heugt ons de enthousiaste ontvangst,
door Mgr. Coppieters van Gent ersjie zijnen den
Haarlemschen Bisschop bereid, een ontvangst
die tijdens de kathedraalfeesten te Haarlem
reflex vond in de begroeting van Gents Kerk
vorst te Haarlem.
Mgr. Aengenent heeft voor een goed deel de
sociale beweging der laatste dertig jaren onder
de katholieken ten onzent gestuwd. Hy was de
wetenschappelijke mentor en de bezielende
geestkracht ervan. De Sociale Weken van eer
tijds, in 1906 te Utrecht begonnen, waaraan de
overrljke verslagboeken de kostbare herinnering
in nog voor dezen onzen dag geldend studie
materiaal bewaren een volksuniversiteit voor
de sociologie trokken zich vooral in drie
personen samen: den priesterlijken socialen
denker en klaren docent Aengenent, het jurl-
dlsch-sociale geweten Aalberse en den socialen
leider, den toenmaals „Jongen" Ruys de Bee-
renbroeck, mannen die nu nog de eerste plaatsen
in den lande Innemen.
Ruys is onze vroegere minister-president
geworden Aalberse onze politieke leider der
Katholieke Staatspartij Aengenent de „So
ciale Bisschop" van Haarlem.
14 Maart 1873 te Rotterdam geboren, April
1887 priester gewijd werd de Jonge godsgezant
op den dag zijner wijding zelf benoemd tot
kapelaan te Roelofarendsveen, om reeds 30 Sep
tember 1898 tot leeraar aan het Klein-Seml-
narie „Hageveld" te worden aangesteld.
De sociologie trok hem alreeds vroeg aan.
In 1902 verscheen onder redactie van mr. P.
J. M. Aalberse de eerste aflevering van het
.Katholiek Sociaal Weekblad". De golfslag van
den tijd openbaarde zich in dit belangrijke werk
van de toen katholieke jongeren en werd oogen-
biikkeiyk begrepen door mgr. dr. Schaepman.
In een zijner laatste „Chronica" wenschte hy
hun een welkom toe maar maakte tevens deze
aanmerking: hij miste In de rij der medewerkers
professor Aengenent, waarvan hij een bijdrage
over het „Eigendomsrecht” in „De Katholiek"
bad gelezen, hetwelk hem zeer had getroffen.
Zoo vonden professor J. D. J. Aengenent en
prof. mr. F J. M. Aalberse elkander. Twee na
turen die elkaar begrepen en aanvulden. Zij
werden de stichters der Katholieke Sociale Ac
tie, in 1903--1906 door Aalberse opgericht.
Vier en twintig Jaren heeft hy de wijsgeerige
Sociologie gedoceerd aan de aanstaande pries
ters van het Bisdom Haarlem. „Zoo zyn thans
de overgroote meerderheid der geesteUJke advi
seurs van katholieke sociale vereenlglngen in
dit Bisdom zyn leerlingen", mocht Mr. Aalberse
getuigen, „zyn rustige, klare Ideeën zyn de
voorbereiders geweest van hun werkzaamheid
in de praktyk. In hun aller harten is levend
dnesday wist
met 2—1 te
oote belang
de pas gepro-
Brentford. die
:lub den strijd
1 toonde zich
en een 2—0
edele
den
stille
prlester-
de sterk-
edlaer en
ging een even zeldzame als mooie positie heeft
veroverd”, aldus dezelfde mr. Aalberse by de
bisschopsbenoeming.
„Justltla et Pax” schreef dan ook deze sociale
bisschop tn zyn wapenspreuk. „Rechtvaardig
heid en vrede” wil hy. Vrede door rechtvaar
digheid. Een treffend staaltje hoe hy steeds zich
veel moeite gaf voor den vrede met name onder
de katholieken gaf mr. J. N. Heerkens Thyssen
by de bisschopsbenoeming. Er waren op poli
tiek terrein destyds plannen van afscheiding.
„Het bestuur van den Algemeenen Bond van
R.K. Kiesvereenlgingen, en speciaal de voorzit
ter, Mr. A. Baron van wynbergen, was zich het
gevaar bewust, en gevoelde behoefte aan de
tusschenkomst van een buitenstaander, in wien
iedereen vertrouwen zou hebben, ten einde het
opkomende gevaar te bezweren. Toen viel het
oog op den beminnelyken Warmondschen pro
fessor, en men behoefde niet langer te zoeken,
want aanstonds was deze, die ook gevoelde, dat
spoedig Ingrijpen noódzakeiyk was, bereid tot
bemiddelend optreden.
„Wat heb ik hem toen bewonderd in zyn hel
der betoog te midden van menschen, die hy
wellicht overal ontmoet had, behalve op dit
terreinwaarin hy zich nimmer bewoog; hoe
hy, na alle grieven te hebben aangehoord, wist
te wyzen op de noodlottige gevolgen van een
scheuring In het politieke, katholieke kamp,
wist te wyzen op het groote goed, dat allen ge
meenschappelijk bezaten en dat niet verloren
mocht gaan, wist te wyzen op de noodzakeiyk-
held om de bezwaren te overbruggen langs den
weg van hervorming der Party, waar nu een
maal plaats moet kunnen zyn voor menschen
van de meest ulteenloopende maatschappelyke
begrippen.
„Men hoorde hem aan. men mopperde, men
opponeerde tot laat in den nacht, maar men
Ja, deze zestigjarige behoort aan heel katho
liek Nederland!
Geene kende, zooals hy, alle toestanden, alle
organisaties, alle leiders, toen hy geroepen werd
het bisdom Haarlem te besturen.
En treffend is het na te gaan hoe hy als
bisschop straf de lyn doortrok van zyn sociale
daceerende bemoeiingen. Vrede wilde hy door
rechtvaardigheid.
We herdenken Haarlems Bisschop in het
byzonder ook .als den grooten beoefenaar en
beschermheer van den Stillen Omgang en van
de Graal, die in Amsterdam, Rotterdam en
elders zulke triomfen vierde.
Het was hem niet te veel-om met de Haar
lemmers te voet naar Amsterdam te trekken
en daar In den nacht den Stillen Omgang te
doen. Met de Stille Omgangers wilde hy het
gouden feest in het Concertgebouw meevie
ren en met de Haarlemmers hun zilver feest
Naar Amsterdam bleef de bisschop optrekken
in den nacht.
Van de Oraal is hy mede de groote be
schermer. De schryver van „De sociale taak
der Roomsche, Vrouw in onze dagen” was een
der eersten, die het belang der medewerking
van de katholieke vrouwen aan de sociale actie
inzag. ,De herleving van onzen godsdienst in
de toekomst zal voor een groot gedeelte van den
arbeid der vrouw afhangen” zoo schreef hy in-
dertyd. Opkomst, groei en huldigen bloei, heeft
de Graalbeweging der vrouwen van Nazareth
aan Mgr. Aengenent te danken.
Tot de moderne jeugdbeweging gaf deze
Bisschop een groote stuwing.
Hoeveel deed hy ook niet voor de Relnilda-
Stichtlng van Bethanië?! „zyn priesterhart
aldus dr. L. de Jonge S. J. dat op Chris
tus* voorbeeld *t meest vetrokken wordt naar
handeling, die nu en dan in volmaakt goede
trouw de beste instellingen treffen. Geen pries
ter heeft in dit opzicht meer voor haar ge
daan dan hy.”
Zoo stond hy midden In de Katholieke mo
derne beweging onzer dagen, onzen tyd begry-
pend en naar de toekomst ziende. Met moderne
middelen wilde hy het kwaad bestrijden en het
goede verbreiden met geloof in de toe
komst.
Daarom treurt Haarlems diocees, daarom
treurt heel Katholiek Nederland by den dood
van dezen priester.
Een docent was hy by uitstek. Oók in zyn
vastenbrieven tot zyn volk. Wie een paar de
cennia terug een of ander jaar van de So
ciale Week heeft meegemaakt, aan welke de
namen van onze allerbeste voormannen In
dankbare herinnering verbonden blyven, weet
welk een drijfkracht hy voor deze instelling
als geseteiyke raadsman Is geweest als de
meest gezochte leeraar van de toen gegeven
lessen.
-■-> en vreeseiyke slag heeft het Haarlemsche
H Bisdom getroffen door het tragisch afster-
ven van Mgr. J. D. J. Aengenent.
We meenden een Bisschop te hebben van oer
sterke lichaamskracht, die nog een lange reeks
van jaren den zwaren bisschopsstaf zou kun
nen voeren; In goed drie weken tyds is de
sterke man gesloopt!
Toen hy op Sacramentsdag, na de plechtige
Processie op het Begijnhof. voor de laatste
maal by my het middagmaal gebruikte, her
innerde hy zelf er aan. hoe kort te voren, by
het laatste Mirakelfeest, Mgr. Holiërhoek en
Mgr. Vlaming nog met ons aanzaten, beiden
toen reeds overleden. Wie dacht er toen aan.
dat binnen twee maanden van hem hetzelfde
gezegd zou moeten worden?
Met wat een biymoedig Oods-vertrouwen
heeft hy in 1928 het Bisschopsambt aanvaard:
„Als God nu wil, dat ik dat worden moet, dan
zal Hy my ook wel het licht en de kracht ge
ven, die Ik noodlg heb.”
Biymoedlg heeft hy zyn blsschopstaak ver
vuld, alle dagen disponibel voor audiënties, en
zich gevende voor alles, wat men soms vry
onbescheiden van hem vroeg.
Biymoedig heeft hy de bltter-zware zorgen
op zich genomen, die noodlg bleken om den
ontredderden flnantleelen toestand van vele
parochies langzamerhand te saneeren.
Blijmoedig heeft hy de narigheden, waarin
iedere bisschop betrokken wordt en waarover
hy vaak met niemand spreken kan. gedragen
of helpen dragen. Al fronste soms even zyn
voorhoofd, de vriendeiyk-biyde uitdrukking
van zyn gelaat herstelde zich dadeiyk.
Blijmoedig, mag Ik niet zeggen, maar toch
moedig en gelaten heeft hy den naderenden
dood In de oogen gezien. Vrijdagmiddag mocht
ik hem voor het laatst bezoeken. Op zyn eigen
nadrukkeiyk verlangen had men hem de volle
waarheid onbewimpeld mede gedeeld. Toen ik
hem deelnemend toevoegde: wat heeft de hand
Oods U zwaar getroffen, gaf hy ten antwoord:
„och ja; maar als God dat doet, zal het toch
goed zyn; ik moet toch een voorbeeld geven,
ook voor de Geesteiyken.”
Na ruim zeven jaren van rusteloos werken,
is hy, nog in de volle kracht zyner jaren, van
ons weg genomen. Treurend en als geslagen
hebben Geesteiykheid en Volk de snelle berich
ten van zyn lyden en sterven ontvangen, zy die
hem het beste kenden en het naaste stonden^
beseffen het diepst, hoe ontzettend veel zy
zelve en het heele Bisdom aan hem verloren
hebben.
Goddank, dat we weten, dat voor hen, die In
God en zyn Christus geiooven en naar beste
krachten naar dat geloof geleefd hebben, by
den dood „het leven niet eindigt, maar veran
dert en dat als de woontent van ons aardsche
lichaam in een stort, hun een eeuwige woning
in den hemel is toebereld.”
Treurende, maar dankbaar en vol vertrouwen
staan wy by zyn lykbaar met de bede:
„O God. die onder de Apostolische priesters
uwen dienaar Joannes in bisschoppelyke waar
digheid hebt laten werken, geef, smeeken wy
U. dat hy ook voor immer in hun gezelschap
worde opgenomen. Door Óhristus onzen Heer.
Het overiyden, nog in de volle kracht van zyn
werkzaam leven, van Mgr. J. D. J. Aengenent,
Bisschop van Haarlem, beteekent voor breedo
kringen een gevoelig verlies. Niet alleen by de
Roomach-Katholleken, over wie zyne vader
lijke zorgen zich uitstrekten, maar ook by tal
rijke andersdenkenden stond de waardige Over
ledene in hoog aanzien. Persoonlyk en amb-
teiyk heb ik gedurende al de jaren van zyn
Episcopaat de aangenaamste betrekkingen met
Hem onderhouden; ik zal steeds dankbaar bUj-
ven gedenken, dat MortSeigneur, zooals ook ik
Hem zoo gaarne noemde, my zyn vriendschap
en Zyn vertrouwen heeft geschonken. Menig
maal hebben wy van gedachten gewisseld over
den moeliyken tyd waarin wy leven en de veie
vraagstukken, die daarin moeten worden opge
lost; over staatsbestuur, opvoeding, onderwys.
volksopleiding en volkswelvaart, en steeds was
ik vol bewondering voor den omvang en
diepte van zyn kennis, voor de scherpte
zyn geest, de helderheid van Zyn inzicht,
ruimte van Zyn blik, bovenal voor de warmte
van zyn fyngevoelend hart.
Indien ik van Zyne voortreffeiyke eigen
schappen er een mag noemen, die my byzonder
aantrok, dan was het Zyn gevoel voor saamhob-
righeld, zyn streven naar samenwerking tus-
schen alle nationaal denkende en gevoelende
elementen, onafhankeiyk van ulteenloopende
kerkeiyke of godsdienstige beiydenls, zyne
zich in dit streven openbarende vaderlandslief
de. Ik behoef, om deze in het licht te stellen,
slechts aan de viering van het vierde eeuwfeest
der geboorte van Prins Willem van Oranje te
herinneren, die, bovenal door de krachtige me
dewerking van Mgr. Aengenent, eene herdenking
is geworden, die een werkeiyk nationaal karak
ter droeg.
Andere meer bevoegden zullen beter dan ik
het beeld en de beteekent» van den Haariem-
schen Bisschop kunnen schetsen; my was het
eene behoefte in deze enkele regels uitdrukking
te geven aan myne gevoelens van oprechte
hoogachting en vereering voor den man, wiens
heengaan zoo groote leegte achterlaat, maar
Hy kon doceeren met stelligheid en helder
heid, Maar in den omgang drong zyn rustige,
minzame persooniykheid zich nimmer op. Hy
luisterde oplettend naar vriend en tegenstan
der en verplaatste zich gemakkelyk en ob
jectief In den gedachtengang van den tegen
stander. zyn streven naar onpartijdigheid
maakte hem byzonder geëigend, om by ge
schillen als bemiddelaar op te treden.
Een wezenlijk element van deze
en bekwame bemiddeling vormde
toenmallgen professor Aengenent
en geheime werking van zyn
schap. Zijn liefdevol leven was
vrede".
„Krachtig en edelmoedig, dit zyn de twee
overheerschende karakter-eigenschappen, waar
door prof. Aengenent zich in de sociale bewe-
armen en kleinen, moest wel een zekere voor
liefde hebben voor het apostolaat der Relnll-
dahuizen, en zyn rechtsgevoel drong hem, ten
koste van tyd en moeite, op te komen voor
Bethanlë, tegen onblliyke beoordeellng en be
ging uiteen In de overtuiging, dat een wys
een wys woord had gesproken, dat niet ver
vliegen mocht, en men toog aan den arbeid en
vond ten slotte na veel arbeid een resultaat, dat
de gevreesde splitsing voorkwam.”
de nobelste verschynlng van den man uit het
openbare leven, die van vriend en tegenstan
der een aanzien won, verdiept en verfynd door
den gezegenden invloed, die van den priester
ultglng.
A. RÖELU
Commissaris der Koningin in
de provincie Noordholland.
