Voor de Poort
Ondernemersovereenkomsten
STARK’s
l
kt
.V.
Afweermiddel tegen mosterdgas
[rjf
DE WINKELIERS TEGEN
ZICHZELF BESCHERMD
FINANCIËELE TOESTAND
DER GEMEENTEN
COMMISSIE ECON. RAAD
GEÏNSTALLEERD
ALKMAARSCHE JONGEN
DE UITVINDER
ZATERDAG 12 OCTOBER 1935
LEEKEPREEKEN
Straffen
kt is
142
De nieuwe electrisctie
treinen
Geen crisis-maatregel
Proeven zyn bevredigend
1
T eg en verstarring
r
Groenten in blik
Stichting zal worden opgeheven
l
Het benzine-uitvoer-
verbod
•r,
Gedurende de laatste vier jaar veel
ongunstiger geworden
Centr. Rogge Organi
satie
Schaarschte, doch niet wegens
hamsteren
tand
pasta
Arbeidende aan nieuwe
uitvinding
Zyn geheimzinnige proeven tijdens
zyn jeugd werden door de huis-
genooten niet altyd op
hoogen prys gesteld
Wat de wet op uitverhoopen en
opruimingen in hoofdzaak
beoogt
Restaurant DORRIUS
N. Z. Vearturgwai b. h. Spui, Amsterdam.
PLATS DU JOUR SN A LA «ARTS
Waartoe belangrijke aankoopen
van benzine?.
De tydsduur
Ordening in den geest dezer wet
bedoelt meer dan bescherming
van ondernemer en arbeider:
er zyn ook consumenten
Proeven met springbommen
Stille jongen
,^én man” en grootbedrijf
LIBRA
van
„balanaoprulmlng”.
Minister Gelissen
en
zich
omdat hü met zUn
afgeloopen
In de vergunning vermelde tüdsUp van den
aanvang dier opruiming. De mogelijkheid van
verlenging voor een opruiming wordt in de wet
niet vermeld.
De vierde partij van den wedstrijd om het wereldkampioenschap schaken
tusschen dr. Euwe en dr. Aljechin is Donderdag in de Wittebrug te Den
Haag aangevangen. Prof. v. d. Bilt verrichtte den eersten zet
In het algemeen moge gezegd zün, dat
den algemeenen maatrrgvl van luwt aar
zoo noodlg bepalingen zullen worden opge-
noanen, welke een verstarring van het be
drijfsleven beoogen tegen te gaan. Voorzie
ningen moeten worden getroffen, teneinde
het toetreden van nieuwe bedrUfsgenooten
en de reeds bestaande outsiders tot de or
ganisatie der bedrtjfagenooten te vergemak
kelijken.
Wat betreft onverbindendverklaring, zul
len overwegende bepalingen in den alge
meenen maatregel van bestuur worden op
genomen, welke beoogen te verhinderen, dat
de onverbindendverklaring een ongebreidel-
den concurrentiestrijd tumchen de bedrjjf*-
genooten aal ontketenen.
fHS.
Toen wij hoorden, dat een der uitvinder» van
he> afweermiddel tegen mosterdgas, waarover
de hlerien dezer dagen berichten brachten, een
Alkmaarsche jongen geweest is, gingen wij er
op uit, om van zijn familie of vrienden nadere
bijzonderheden over den uitvinder te weten te
zomen.
tear
Ordening In den geest van dese wet be
deelt meer dan beneherming van ondernemer
en art aider, er zün eek i eiimmen ten, hier
op dient vooral bü het maken van prijsaf
spraken gelet te worden. De uit oprechte
overtuiging geboren drang naar samenwer
king en eenheid in het bedrijfsleven is alleen
dan gezond als do gemaakte afspraken ten
bate van de algeheele volkshuishouding zijn.
die zich nooit op den
Zijn geheimzinnige proe-
Ordening, die ook deze wet beoogt, wil naar
mijn meenlng niet neggen het bedrijfsleven ver
ankeren aan den steiger van de haven der „beatl
possedentes". Ordening In den zin van deze wet
moet voortkomen uit het bedrijfsleven zelve, en
kan slechts dan verbindend worden verklaard.
Indien ze voor de economische verhoudingen In
den er bij betrokken bedrijfstak overwegende
beteekenis heeft of kan hebben, en het alge
meen belang de verbindendverklaring eischt.
Voor wat betreft de verbindendverklaring is
het mogelijk, dat de overeenkomst zelve reeds
zoodanig met waarborgen is omkleed, welke de
werking er van binnen de daaraan te stellen
grenzen houden, dat slechte weinig bij alge
meenen maatregel van bestuur te regelen blijft
Gezien het raadselachtige, dat het gisteren
plotseling uitgevaardigde benzlne-ultvoerverbod
omhult, hebben wij er in Den Haag nog eens
nader naar geïnformeerd, wat toch wel de re
den k»n zijn van bet zoo onverwacht ingrijpen
der regeering.
Men gaf ons nogmaals de verzekering, dat dit
uitvoerverbod geen verband hield met de Ita-
llaansch-Abesslnlsche gebeurtenissen en uit
sluitend toegeschreven moet worden asm zeer
groote asmkoopen van benzine hier te lande,
waardoor een tekort sou kunnen ontstaan.
Op onze vraag, waartoe deze belangrijke aan-
koopen dan wel moesten dienen, kregen wij
twee veronderstellingen te vernemen.
Volgens onzen zegsman was het zeer wel mo-
gelijk, dat Nederlanders groote voorraden ben
zine aankochten, speculeerend op of uit vrees
voor devaluatie van den gulden; en vervol
gens kon bet vermoeden bestaan, dat door Oos-
tenrtjkacbe en Hongaarsche Importeurs groote
voorraden werden tngeslagen om deze (nu Oos
tenrijk en Hongarije toch verklaard hebben,
aan geen sancties tegen Itallé te zullen mede
werken) naar Italië door te zenden.
Meer dan veronderstellingen kon men ons
HU had thuis n.l. een groot aantal kolven en
flMschen, waarmede hü proeven nam met
vloeistoffen en springstoffen; hü had dan al
tijd een rood en opgewonden gezicht, want bet
was een gevaarlük karweitje. Zün moeder wilde
er daarom ook niets van weten en was niets
op die gehelmdoenerU gesteld.
Ofschoon doel der productie, is de mensch
door zijn werk In de productie hiermede tevens
ten nauwste verbonden. Deze wet die tot doel
stelling heeft de economische verhoudingen m
het bedrijfsleven te regelen gaat echter In haar
gevolgen verder, zoo kan zü bü een goede toe
passing ook het sociaal belang dienen.
De rede van den minister werd beantwoord
door den voorzitter der commissie, prof. dr.
Lleftlnck.
Deze wet mag niet als een crisis-maat.
regel worden beschouwd; het »Un dus niet
de crisisomstandigheden, doch een steeds
toenemend streven naar samenwerking on
der de bedrUfsgenooten, vooral ook als
gevolg van de wijzigingen, welke zich ten
aanzien van de structuur van ons econo
misch leven voltrekken, dat aan de wet
ten grondslag ligt.
De taak der overheid ligt eenerzjjds In
het bevorderen van dit streven, indien
daardoor aan ongezonde concurrentie.toe.
standen een einde wordt gemaakt, ander
zijds in het beperken hiervan, indien tot
schade van het algemeen belang, samen-
werkende bedrUfsgenooten hun machts
positie misbruiken voor monopolievorming.
Een, onder de aanduiding „uitverkoop” aan-
gekondlgde verkoop mag slechts worden ge
houden gedurende ten hoogste 3 maan
de n na het In de vergunning vermelde tUdstlp
van aanvang van den verkoop. In bijzondere
gevallen kan de Kamer dezen termijn met
hoogstens 3 maanden verlengen.
Een opruiming mag slechts worden gehou
den gedurende ten hoogste één maand na het
De Minister van Handel, Nijver
heid en Scheepvaart, prof. dr. ir.
Gelissen heeft Vrijdagmiddag op
zijn Departement geïnstalleerd de
vaste Commissie van den Econbmi-
schen Raad ex artikel 8 van de wet
op het algemeen verbindend en on-
Art. 1 der wet bepaalt, dat het verboden is,
In het winkelbedrijf een verkoop aan te kon
digen onder de aanduiding „uitverkoop" of „op
ruiming”, zonder daartoe van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken vergunning verkre
gen te hebben. Maar daarop leert art. 2 al da
delijk, dat dit voorschrift niet van toepassing
is op de aankondiging van verkoopen, in ver
band met jaars- of seizoenwisseling. Dat wil
dus zeggen, dat de jaarlUksche, half jaarlük-
sche en andere seizoenoprulmingen gehouden
mogen worden, zónder dat de Kamer van
Koophandel daarin gemengd wordt. Echter
dient degene, die een dergehjke opruiming wil
aankondigen, er rekening mede te houden, dat
geen andere aanduiding gebezigd mag worden,
don één der S volgende: „jaarlUksche oprui
ming”. „half-jaarlUksche opruiming", .seizoen-
opruiming*’, „balansoprutmlng", „inventaris
opruiming".
Mocht men den kooplust willen trachten te
stimuleeren door bijvoegingen als: „Dit Is Uw
laatste kans” of „GrUpt deze gelegenheid aan”,
dan is dat voortaan verboden.
Voor alle Andere opruimingen of ultverkoopen
dient men een vergunning aan te vragen OU de
Kamer van Koophandel, en moet daarbij op
geven: de reden van den verkoop, het tUdstlp
van aanvang van den verkoop, benevens de to
taliteit, waar de verkoop zal gehouden worden.
Voorts moet bij de aanvrage een opgave worden
overgelegd van de soort der goederen, welke In
den verkoop betrokken zullen zUn.
Van de Kamer van Koophandel ontvangt de
winkelier dan een schrifteUJk bewijs, dat ge
durende één week nA den dag van ontvangst
daarvan, aan den ingang (of aan een oer in
gangen) van de localltelt, waar de verkoop zal
worden gehouden, opgehangen Is en blijft Van
bulten af moet van dit bewijs gemakkelük ken
nis genomen kunnen worden.
De Minister van Landbouw en Vlsscherü
heeft bepaald, dat de Stichting Centrale Rogge
Organisatie opgeheven zal worden en dat het
liquidatiesaldo zal worden gestort in het Land.
bouw-Crlsisfonds.
Daar bij sommigen misverstand heerscht over
de strafbepalingen In deze wet, zij er op gewe
zen, dat als m 1 s d r U f alléén wordt beschouwd
het schenden van het ambtsgeheim door ben.
die uit hoofde van hun ambt of beroep, bü de
uitvoering van deze wet betrokken zijn. De
genen, die de wettelijke bepalingen overtreden,
maken zich schuldig asm eenvoudige overtre
ding en kunnen gestraft worden met hechte
nis van ten hoogste 2 weken of geldboete van
ten hoogste ƒ500.
De proeven met de springbommen waren ge-
vaarlUker; bulten de stad in een land lieten
we eens een tamelUk zware bom ontploffen,
zoodat het vee op den loop ging en de kippen
en eenden een helsch spektakel maakten, zoo-
dat de boeren ons achterna kwamen, zonder
ons echter te pakken te krijgen. Op een ande
ren keer liet Jan een kleine bom met behulp
van een vlieger en voorzien van een branden
de lont de lucht in; het was op een donkeren
avond. Het duurde lang voor de lont opgebrand
was en juist hadden we de hoop opgegeven
dat het ding nog sou afgaan, toen de bom met
een hevlgen knal en met een fel licht uiteen
spatte.
HU had ook een gasmasker en heeft met be
hulp dsarvah in zün eentje eens een huis ont
smet, dat vol wandluizen zat. Met een wind
buks hU had’ allerlei schletvoorwerpen op
zUn kamer kon hU van de eene straat
over een blok hulzen in een andere straat pre
cies op een vooruit afgesproken plaats tegen de
Hardnekkig toopen geruchten, dat de groen
ten in blik achaarsch warden. Vanzelfsprekend
wordt dit In verband gebracht met de hamster-
manie, die in verband met den Internationalen
poUtleken toestand over ons land is uitgebroken.
WU hebben te bevoegder plaatse naar een en
ander geïnformeerd en ons bleek, dat Inderdaad
de geruchten over de schaarschte juist waren,
doch dat men de oorzaak ten onrechte zoekt
In het hamsteren.
De zaak ligt zoo: hl tegenstelling tot den
voorjaarsoogst. die zeer goed was. woedt de
najaarsoogst slecht. De kool Savoye kool,
witte kool en dergelijke mislukt. SnUboonen
dito. Met het gevolg dat de prUzen van de
versche groenten stUgen. Sterk stUgen zelfs. Daar
nu de groenten, die in de blikken liggen er-
werkt, nog voorjaarsgroenten uit den goed-
koopen tüd dus zün, dus nog laag in prils
kunnen blijven, wendt het publiek zich tot de
busjes inplaats van tot de versche groenten.
Het blUft alleen de vraag of dit verschil lang
zal aanhouden. Want ook de conservenfabrieken
moeten groenten koopen
aan den economlscben; waar zulks niet bet ge
val was, grijp* de overheid wetgevend in, aldus
toonend dat bare roeping een hoogere is dan
die van den „état gendarme" alléén.
Eenheid geeft macht aan het bedrijfsleven,
vooral als het geldt den internationalen concur
rentiestrijd, deze macht moge echter nooit
worden misbruikt ten opzichte van den vader-
landschen consument, zü rlchte zich op techni-
scben vooruitgang en economische versteviging.
Naarmate door steeds verder Indringen van
de toegepaste natuurwetenschap in het bedrijfs
leven dit meer en meer gemechaniseerd wordt,
wordt het bedrijf meer kapitaal Intensief en de
exploitatie voor een steeds grooter deel der be
drijven in hoogere mate door de vaste lasten be-
heerscht, het bedrüf wordt hierdoor minder
elastisch, om deze redenen is een door ordening
verkregen productie-stablllteit van niet te on
derschatten beteekenis.
Van de beslissingen van de Kamer van Koop
handel kan de aanvrager binnen 3 weken na
dagteekening der beslissing, In beroep komen
bü den Minister van Handel. NUverheld en
Scheepvaart, door indiening van een, met re
denen omkleed beroepschrift.
Nog is bepaald, dat verkoopen, welke verband
houden met jaars- of selzoenswissellng, uit
sluitend gehouden mogen worden tusschen
1 Januari en 1 Februari en tusschen 15 Juli en
15 Augustus.
Bjj algemeenen maatregel van bestuur kan
de Kroon aan één of meer groepen van winkel
neringen een ander tUdvak aanwUzen.
waarbinnen een uitverkoop of opruiming als
hlerbovenbedoeld, mag worden gehouden.
Het komt herhaaldelük voor, dat een in bet
algemeen belang gewenschte samenwerking
tusschen de bedrUfsgenooten verijdeld wordt,
door het tegenstribbelen van enkele onderne
mers, die niet bereid zUn zich aan een. door
een groote meerderheid van bedrUfsgenooten
voorgeztelde regeling te onderwerpen. De wet
staat echter toe, zooals mr. Geseling bet zoo
juist uitdrukte, een overeenkomst verbindend
te verklaren, ook voor wie er geen partU bü
zün, en voor wie er ook niet vrijwillig partU
bü willen worden. De bü algemeenen maatregel
van bestuur algemeen verbindend verklaarde
ondernemers-overeenkomsten gelden dan ook
voor alle bedrUfsgenooten tegenover leder, die
bü de nakoming een redelijk belang beeft. An
derzijds geeft de wet de bevoegdheid overeen
komsten, welke het algemeen belang schaden
en tot ongewenschte monopolievorming aanlei
ding geven te doorbreken. Richtsnoer is dus ook
hier weer het algemeen belang.
Nu de wet op het ultverkoopen en oprui
men in het winkelbedrUf as. Dinsdag in
werking zal treden, zullen tal van winke
liers gaarne eenlge artikelen nader zien
toegelicht, opdat zU nauwkeurig weten,
wAAraan zU zich in de toekomst te hou
den hebben.
Vorige week schreven we. naar aanleiding
van een proefrit, dien we meemaakten op het
baanvak AmsterdamZandvoort over het nieu
we electrische stroomlljn-materlaal der Ned.
Spoorwegen, waarvan reeds treinen rUden op
de lijnen Rotterdam naar Hoek van Holland.
Zooals men weet kan hiermee een snelheid
van 150 tot 160 KJd. behaald worden.
Echter ligt het niet in de bedoeling met
deze snelheid te rUden, daar er een bepaling
bestaat, waarbü nooit sneller uitgezonderd
bU proefritten dan 100 KM. gereden mag
worden. Ook met stoomtreinen is het wel mo.
gehjk sneller dan 100 KM. te rUden.
De proeven, die met het nieuwe materiaal
genomen worden, zUn echter belangrUk om
dat het zaak is bU verdere doorvoering van
electr!«~Me der Spoorwegen met moderne
wagens voor den dag te komen. De ruimte in,
de stroomlUnwagens is echter nog te beperkt
dan dat zU ook op drukke Ujnen gebruikt zou
den kunnen worden, m de toekomst zou men
echter eventueel grootere wagens kunnen
bouwen.
Van ir. W. Hupkes. den chef van den be
trokken dienst, vernamen we, dat de proeven
zeer bevredigend zijn.
Zoo is het aantal gemeenten, dat geen op
centen op de gemeentefondsbelasting heft
1931/1933 tot 1935/1936 gedaald van 317 tot 32.
terwijl het aantal gemeenten met het maximum
aantal opcenten, dat rechtstreeks mag worden
geheven (100 voor de jaren tot en met 1934/
1935 en 75 voor 1935/1936) is gestegen van
30 tot 625. Verder blüken 180 gemeenten, die
voor 1931/1932 in de eerste klasse waren ge
rangschikt en 197 gemeenten, die In de tweede
klasse waren gerangschikt In een der volgende
jaren naar een lagere klasse te zUn overgegaan.
Het aantal gemeenten der derde klasse ver.
meerderde hierdoor van 1931/1932 tot 1935/1936
met 363. Opgemerkt zij, dat door deze veran.
derlng van klasse onder overigens gelüke om
standigheden een grooter aantal personen In
de gemeentefondsbelasting valt, waardoor een
hoogere belastingopbrengst wordt verkregen.
verbindend verklaren van ondeme-
merzovereenkomsten.
De Minister hield bü deze gele
genheid een rede, waaraan het vol
gende ia ontleend:
Thans is hU bU de Bataafsche, waar hU ook
aan een uitvinding werkt, nJ. het zoeken van
de stof in de benzine, die het schokken van
den motor veroorzaakt; reeds lang wordt, ook
onder leiding van prof. Wlbaut, naar deze stof
In de benzine gezocht.
Ook met zijn moeder en zijn broer hebben
wU in hun bescheiden woning aan de Krelage-
straat een onderhoud gehad, waarin de verhalen
van den jeugdvriend werden bevestigd. Jan
werd te Hoorn geboren 15 Juni 1905; toen hU
4 jaar oud was. vertrok het gezin naar Alk
maar, waar hU dus het grootste deel van zUn
jeugd gesleten heeft. HU was een stille. Ietwat
zenuwachtige jongen,
voorgrond plaatste.
ven werden door de hulsgenooten niet altUd
op hoogen prijs gesteld.
traangas een verblijf In de kamer wel eens on
mogelijk maakte.
Na de universiteit afgeloopen te hebben,
werd hU te werk gesteld aan de Hembrug. waar
hU eenlge jaren aan zijn uitvinding werkte.
HU maakte van alles; buskruit, zuren, vloei
stoffen. traangas, stink- en springbommen en
meermalen namen we proeven.
Op de Zoterdagavondmarkt vermaakten we
ons er mede stinkbommen, die hU thuis ge
maakt had, te laten werken, zoodat een markt
koopman soms al zijn kijkers weg zag gaan
en we allerlei vennakelUke opmerkingen moes
ten hooren over de verdachte lucht die er
hing.
Ook in de stationswachtkamer en tn zalen
werd wel eens een stink- of traangasfleschje
geledigd. Een vriend van Jan ging eens met
een klein fleschje naar een feestavond toe en
liet een meisje eens ruiken onder voorwendsel
dat bet parfum was; het arme kind kreeg er
een flauwte van en de zaal moest gespuid wor
den. Het werd soms zoo erg, dat de politie op
zoek naar de daders ging, maar nooit raakten
we er bU.
nloemen schreef een vrouw van rUpe ervaring
zoo juist zUn bet zoogenaamde ideale meisje
toegeworpen, dat men te lang voor den man en
voor niets anders dan voor den man opvoedde.
Dit was een fout in de zedelUke orde
Zóó kwam ondertusschen het meisje tot het
huweiuk, uitgerust voor haar rol van zelfver
loochening voor het leven In dienst van anderen,
wat de roeping van echtgenoote en moeder ver-
oixte ratelt. -■
Goede tradities en vooral een stevige, gods
dienstige ondergrond en ook die onverwoestba
re energie, welke een ongekreukte maagdelUk-
heid geeft, die alle te samen brachten een pre-
tentlelooxe jongevrouw tot een hulselUke»
liaard, eene die alle krachten der liefde voor
den eenen uitverkorene had verzameld. Vet
klaarbaar, dat haar geest er een was van weer
stand en handhaving. ZU werd de grondlegster
van de vele groote en degelUke gezinnen, welke
onze katholieke gemeenschap gevormd hebben.
Hoe staat daarnaast nu het meisje van van
daag. de echtgenoote van morgen?
Hierover een volgenden keer
In welke mate de financieele toestand van
een groot aantal gemeenten ongunstiger Is ge
worden, kan worden afgeleid uit enkele gege
vens betreffende de gemeentefondsbelasting, die
zUn opgenomen in de negende aflevering van
het Maandschrift van het Centraal Bureau voor
de Statistiek.
In deze aflevering wordt voor de belasting
jaren 1931/1932 tot en met 1935/1936 een over,
zicht gegeven van de aantallen gemeenten, die
zich voor genoemde belasting in een der drie
klassen hebben gerangschikt, en van de aan.
tallen opcenten, die de gemeenten op deze be
lasting heffen.
zUn vrienden 31ch vermaken met de woede der
gestoorde bewoners.
Niet zelden ook gingen ze naar de lucht
brug, welke naar de perrons voor de trams
naar Bergen en Egmond leidde, om daar hun
traangas te verspreiden en lachend konden zU
dan toezien, hoe de vele reizigers met zakaoeken
hun hullende oogen beschermden tegen net
traangas. Het goed was echter onschadelUk,
want, al was Jan een echte kwajongen, roeke
loos was hU niet en zUn springbommen Het
hU niet ontploffen, zonder de noodige veilig
heidsmaatregelen te hebben genomen.
Op school haalde hij zUn kwajongensstreken
niet uit; hU kon heel best leeren en blonk
vooral uit In de scheikunde.
Vooral daarom verheugde zUn vriend
over het succes van zUn schoolmakker, omdat
deze iets uitgevonden had, dat de verschrik
kingen van een gasoorlog kon afweren en niet
nog verergeren.
Individueels krachten, zoo sterk werkzaam in
den echten ondernemer, hebben vele grootbe
drijven doen ontstaan, waarvan wording en op
komst met gouden letters in de annalen der
technische en economische geschiedenis zijn
neergeschreven. Aan het ontstaan en het wezen
van het grootbedrijf is dan ook altüd nauw
verbonden de naam van „één man” van den
stichter of leider. Men behoeft ook in ons land
slechts om zich heen te zien om dit stuk ge
schiedenis levend voor oogen te hebben. Aan de
beteekenis van het persoonlijke element mag
naar mijn meenlng de gebondenheid niet tor
nen. Goede ordening zU een gereede voedings
bodem voor het Immers onmisbare particuliere
initiatief. De menschelUke vrijheid, en dus ook
die van den ondernemer moet worden geëerbie
digd voorzoover het algemeen belang zulks toe
laat, en slechts dan worden beperkt als bet
algemeen belang dit werkelUk eischt.
Ook In een organische volkshuishou
ding dient gewaakt te worden voor be
houd van de persoonlUke zelfstandigheid.
Hoe vaak ontleende de zon der sociale wet
geving haar licht en glans aan het goed ge
lelde grootbedrijf. Een hoog sociaal niveau
is op den duur ondenkbaar in een econo
misch moeras.
Allereerst spraken wU met den beer J. Bruin,
oie vanaf de lagere schooljaren, totdat zUn
vriend naar de Amsterdamsche Universiteit
ging, zeer bevriend met drz. Hackman geweest
is.
HU verwonderde er zich niets over, dat zUn
vriend deze opzienbarende uitvinding gedaan
cad. HU wist, dat Jan Hackman. die eerste
luitenant ia geweest, aan de Hembrug met
proeven bezig was, al wist hU niet precies,
dat hU reeds jaren lang gezocht bad naar een
middel, dat de gevaarlUke werking van het
mosterdgas kon te niet doen en thans opdracht
had gekregen dese afweerstof samen te stellen,
bestaande uit hier te lande verkrijgbare grond
stoffen.
Maar in zUn jongensjaren deed Jan Hackman
zich al ala een uitvinder kennen.
Na zUn lagere schooljaren bU de Broeden
ging Jan naar de HBJ3. In dien tUd was ik.
aldus de beer Bruin, met hem bevriend en ik
hielp hem meermalen bU sUn proeven.
n onze beschouwingen over de plaste van
de bedendaagsche vrouw in onse samenle-
dng, sou ook een uiteenzetting passen over
taak als burgeres, over haar houding te-
ien0Ter bet vaderland, tegenover het Interna-
Oonale leven, in bet bUzonder tegenover 4e
propaganda voor den vrede; haar plaats bü het
maatschappelllk werk, in de sociale organisaties
werken van christelUkc liefdadigheid.
Wij zullen echter onze stof niet zóó zeer uit-
prelden, te meer niet, omdat deze onderwerpen
root het meerendeel indirect bü onze volgende
beschouwingen te pas komen.
Wij willen liever nog enkele artikelen wüden
aan de büzondereamoeilükheden. waarmee in
onaen tijd de jonge vrouw vóór bet huwelük en
echtgenoote en moeder in het huwelük te
tampen hebben; aan de vraag voorts wat van
bat katholieke meisje en de katholieke huis-
nouw en ook van de ongehuwde vrouw wordt
roroischt in de laatste pauselljke encyclieken
over het huwelük, de opvoeding en de sociale
verhoudingen.
Zetten wü voor vandaag het jonge meisje van
beden naast dat van vüftlg Jaar geleden.
Waarover droomen onse jonge meisjes? vraagt
Uarguérite Perroy in haar laatste boekje. En zU
antwoordt: men beweert, dat zij niet meer droo-
nen.... Ik geloof er niets van! Haar droomen
ajjn verhuisd, ziedaar alles, zooals de zwaluwen
In den herfst. Het is van weinig belang hun
vlucht na te gaan. Men verzekert, dat zü de
betooverde boorden, het beloofde land van
veleer, bet huwelük, hebben, ontvlucht. Het
rou heel erg zün. wanneer dat waar was.
Het is zeker, dat het jonge meisje van tegen
woordig tegenover het huwelük een ongewone
houding, soms zelfs een pose aanneemt. Dit ia
«ter, dat de vrouwen van middelbaren leeftüd
nn thans in haar jeugd veel dichter bü het
jonge meisje uit den tüd onzer grootmoeders -
rtonden, dan de zestien- en achttienjarigen van
thans bU de jeugd van hAAr moeders.
Welke waren de karaktereigenschappen van
het jongemelsje der vorige eeuw, voordat de
gtschiedenis haar grooten draal maakte? Voor,
eent aanvaardde zü min of meer als vanzelf-
sprekend een straffe hulselüke discipline. Een
vd opgevoed meisje ging niet aheen uit, noch
cp straat noch in het gezelschapsleven. De moe
derlijke voogdü verliet haar nooit Het huwelük
hracht een overgang van macht mee. dat was
dies. Men koos niet zelfstandig zün kleeren;
noch zijn relaties, noch zUn boeken. De droo-
mertjen. welke toen zoo algemeen »«n de Jeugd
verweten werden, waren een reactie tegen dezen
roortdurenden dwang. Men ontsnapte door den
eenlg mogelüken uitweg die vrü was, de ge
dachte.
Het huwelük scheen ook een uttgangspoort,
de eenlge omdat vele ouders de juiste onaf
hankelijkheid van haar dochters, die haar le
ven aan den huiselüken haard sleten, niet
duldden;, c
Trouwen beteekende weliswaar een meester
hebben, maar een die niet altüd aanwezig was,
rooals de moeder; het was meesteres zün in
elfen huls; alleen uitgaan; in één woord, een
reken vrijheid genieten. Vandaar zooveel hu
welijken zonder roeping, maar ook een alge
meens neiging naar de gemeenschappelüke be-
stsnnüng.
Wanneer de moeder tact bezat, wanneer zü
haar dochter aan een gecontroleerde vrüheld.
aan een bewaking, berustend op vertrouwen,
vist te wennen, met de overtuiging, dat bet
ging om haar bescherming en niet uit tyrannie,
dan verdwenen de nadeelen. Dan bereidde het
meisje zich zonder dwaas ongeduld en zonder
onvoorzichtigheid op haar toekomstige taak
voer.
Haar kennis bleef beperkt en bescheiden. De
vrees cm onder de blauwkousen gerekend te
worden belette haar, haar kunde uit te stallen.
Gedachtig aan de femmes savantes van Molière,
was men er van overtuigd, dat de mannen er
niet van hielden een geleerde vrouw te trouwen.
De moeders hielden voorts haar dochters in
te meest absolute onwetendheid omtrent de
feiten van het huwelijksleven. De kennis hier
van bracht, meende men, om met de Montaugé
te spreken ,,meer bekoringen, meer zwakheden,
meer geva/en” mee. Feit ia, dat, goed be-
tehermd door de toenmalige levensgewoonten, de
maagdelüke zielen in ongerepte schoonheid op
groeiden. Deze blankheid had haar bekoring en
beüzanten invloed. Dank zü de strenge keuje
™n lectuur, behield de verbeelding haar reln-
Md, het gemoed zün oorspronkelüke frisch-
Iwid, wanneer althans de moeder de kunst ver
kond om, bü het nu en dan beantwoorden van
delicate vragen, geen geheime nieuwsgierigheid
op te wekken. In overdrüvlng ging de üver zelfs
•dóver om de onwetendheid tot den avond voor
tet huwelük te verlengen, aldus de Jongevrouw
dwingend tot een belofte om plichten te vervul-
kn, welke zü niet kende.
Geheel gescheiden van de mannen was er voor
Jonge meisje niets om zich tegen te bescher
men. Men beveiligde haar van alle kanten. 1
Wis duidelük, dat dit eenigszins gekunstelde ’e-
eenerzüds sommige kwade dingen tegen.
b“ld maar weer andere te voorzchün riep:
’’’“grUpe temperamenten sprongen uit den
tend of vervielen In het andere uiterste. Maar
seksen, aldus van elkaar gescheiden, wekten
meer aantrekkingskracht en betoovering vooi
^tear, de bekoring van de verboden vrucht
de betoovering van zinsbedrog. Het huwelük
er door aan aantrekkelükheld. De magne-
teche kracht van het onbekende kwam den
“teurdrang te hulp.
Het huwelük was toen bet doel, het eenlge
“°el waarop men de jonge meisjes africhtte.
Alu>ans men plaatste ze voor het dilemma: het
óiiwelljk of het klooster. Daarbuiten waren al
ken verlatenen en levenswrakken Vandaar de
”tede vrijsters", de zure vrügezelllnnen; van-
te valsche rellgleuse roepingen, vandaar de
^^Hiken uit wanhoop! Een late invloed van
""'■MAU deed het meisje voor den man op-
**ten, Sophie voor Emile als voor haar
*7*® ^stemming, een soort aardsche vervan-
■teg van de eeuwige zaligheld! Buiten den man
bet leven geen waarde Dit deed het aan-
huwellikscandidaten toenemen, maar onder- I
tegelükertüd de persoonhjkheld en deed
IoeWng der vrouwen geweld aan. „Te veel
Het was zün moeder reeds lang bekend, dat
haar zoon naar het afweermiddel tegen
mosterdgas aan het zoeken was en zoowel zU
als haar andere woon, verheugden zich erover,
dat prof. Wlbaut de eer van de uitvinding
voor het grootste gedeelte aan Jan Het.
Ongeveer drie weken was de zoon-ultvlnder
getrouwd, hü woont thans te Castricum. Daar
zün werkzaamheden voor de uitvinding hem
ten volle In beslag namen, kon hü zün studie
voor zün doctoraal niet voortzetten. Hü is ech
ter pas 29 Jaar en heeft dus nog den tüd
