van den dag
Wat Kikker Karei en Tuimeltje beleefden
*<Kdwiïkaal
I
F 750.-
F 250.-
F 750.-
I
jongelui, waarvan een het middelpunt scheen
te rijn. Die teng was Jules van Beek, een jonge
man. die sedert enkele dagen terug was vzn
een lange reis. Op dese reis werg hü vergezeld
door zgn trouwen hond Hector en belden waren
teruggekeerd, overladen met wetenschap
NEWTON EN DE MAAN
Overtroefd
i
et eiland der eenzamen
MAANDAG 18 MEI 1936
De Meiprocessie
Naar *4 Hartogenbozch
Da slaulel <xm hal wereld-uurwerk
Ta Tancrimont
C
Stattt/ifcft om/«rzoeA
Eere-godloozeh
A
i
Mysteriespel der Kruis
vinding
'..-ri
r'
bU een ongeval mat
doodglUken afloop
Bijziendheid en intelli
gentie
De blinde richtte het wapen op bet geluld van
de stem.
‘Vuur!"
Het schot knalde en de overste viel neer.
A T T A KTltTÉ bla<1 8,1,1 verzelrerlngsvoorwaarden tegen U’ *7^0 - bU levenslange geheele ongesch
AAI <1 iii fA nl.7l v F» i? ongevallen verzekerd voor een der volgende ultkeerlngen <4 We verlies van belde armen, belde
AANGIFTE MOET, OP STRAFFE VAN-VERLIES VAN ALLE RECHTEN, GESCHIEDEN UIT ER LIJK DRIE MAAL VIER EN TWINTIG UUR NA HET ONGEVAL
ktagl schrijft ons:
L
en
m
HENRI VAN MANDELE
A
3
11
Tben sing Tuimeltje plotseling naar den burgemeester toe.
De kogel had hem In de bont getroffen.
bent u
1. Madeleine!"
f
Hugo von Düren.”
(Wordt vervolgd)
i
1
„Ach meneer de burgemeester, Ik durf niet naar het kabouter-
land terug. Ik ben soo btfng dat Ik weer door die groote lange
antwoordde do goede man, ,Je mag
met ome vliegmachine gaan. We zullen alles In orde maken."
pen in de
bü de veti
»J.
in
eselnd dat zijn vriend ziek is en
:kers kregen een schok, toen te
lok
en
Roman van Paul Keiler
Vertaald door Louis de Bourbon
■schlktheld tot werken door
j boenen of belde oogen
ej.
tl-
u
tl
Tegen twaalf uur ongeveer gebeurde ex iets bijzonders. Van
af het kikkerpaleis werd d^ noodklok geluld. Iedereen wee be
nieuwd wat er aan de hand waa. Tuimeltje en kikker Karei
hadden er een voorgevoel van dat het Iets treurigs moest zijn
en vol spanning stonden ze rondom het kasteel.
Het karakteristieke merkteeken van de Zuid-Afrikaansche haven Rio de Janeiro is
de „Pao de Assucar”. de „Suikerhoed”Per zwcefbaan bereikt men den top van de
zen berg, van waaruit men een heerlijk uitzicht heeft
r-
En even later:
♦.Waar is nu je ziel? Waar is zü? Heeft zij
de del van Albert ontmoet? Zijn jullie nog altijd
boos op elkaar? O, weest niet boos meer! Ziet,
de vrouw, die de reden was van jullie oneenlg-
hetd Is oud en blind en haar hart la koud en
gebroken zU ta geen liefde meer waard!
Weest niet meer boos! En als jullie nog wrok
koestert, daarginds, aan gene zijde van bet
leven, komt dan terug, komt hier bjj mjj op
de bank zitten, op deze bank waar ik zat tot
de aon mü verblindde. Komt hier en spreekt
met mjj Ik zal jullie verzoenen."
Zij liet het hoofd tegen den muur leunen en
sprak als in een visioen
„Ben jjj daar, mijn lieve Albert, ben jij bij
mij? Zie. ik heb je dood gewroken, zooals ik het
jou en muself heb beloofd sinds vele Jaren. Jo
VU»nd is dood I Waarom kUk je mij zoo verdrietig
aan, Albert? Waarom ben Je niet blij? Ben Ik
niet Je trouwe vrouw?
Ik ben niet meer kwaad op hem; want zijn
schuld is geboet, maar dit alles moest soo ge
beuren, omdat hl) zijn vriend had verraden.
Zie. Ik htAid zijn hoofd In mijn echoot; Ut ween
over hem; maar als hu leefde, sou Ik hem
toch weer moeten dooden. omdat hü zijn vriend
heeft verraden....
een
spitste
Hector de neren
onmiddelUJk
luid
het
dat
een der bewoonsters haar pUcht bad gedaan.
Nauwelijks was het gekakel geëindigd.
Zoo
graaf
..Heer
groote ongeluk, dat u mede door mijn schuld
heeft getroffen. Ik heb voor het huls van gravin
Madeleine eigenhandig ten einde gemaakt aan
m(jn nutteloos bestaan.
vond Ounther hen beiden. De aan den
gerichte brief van den doode luidde:
graaf, ik vraag u vergiffenis voor het
MJ verttea van «en band,
een voet of een 00*
De conferentie van de Midden-Aziatische
godlooeenversenlgingen te Stalinpbad heeft’aan
Molotow. Worosjllow en Lltwinow den titel
..eere-godlooeen van Mldden-AzUT verleend.
(Nod. Chr. Persbureau)
en
verried een
gekakel in
nachthok.
of
Hector richtte zich op, rekte zich uit en
stapte parmantig het kippenhok binnen
Ik was nieuwsgierig wat er verder gebeuren
sou Lang behoefde ik niet te wachten, want na
enkele oogenbhkken verscheen de trouwe wach
ter weer, maar numet een el tusschen de
tanden.
n de gelagkamer van hotel De Gouden
Zwaan heerschte een luidruchtige vroolljk-
held. Rondom een groote tafel satan vijf
kracht, die afneemt op dezelfde wijze, als het
kwadraat van den afstand hunner middelpun
ten toeneemt."
Dik is het denkbeeld van de algemeene
zwaartekracht of gravitatie, de eeuwig geniale
gedachte, gegroeid in het machtige brein van
Newton.
naar hem
hoorden dat
om hot verband van intelligentie en bijziend
heid vast te steden. Uit zün mededeellng in de
.Schwelzerlsche Medlzlnlsche Wochenschrlft"
blijkt, dat dit verband Inderdaad bestaat. HU
deelde zijn materiaal, 3500 scholieren, tn drie
groepen in, n.l. zwakke, middelmatige en goede
leerlingen. Het bltek nu b.v„ dat onder de bij
ziende leerlingen 414 pCt. als goed werden op
gegeven. van de verslenden bedroeg dit aantal
slechts 312 pCt. Het aantal goede leerlingen is
onder de bijzienden dus bijna tweemaal soo
groot. Ook het verschil tegenover de kinderen
met normale oogen Week te bestaan. De af
wijking der getallen was vooral tusachen de
normale en de verziende zeer opvallend Terwijl
van alle scholieren (de normale meegerekend)
ISpCL als zwak werden, genoteerd, waren er
onder de verziende leerlingen 34.4 pet zwakke.
Er bestaat dus wel een verband tusachen bij
ziendheid en een goed verstand en verziendheid
en een geringer Intelligentie. Natuurlijk geldt
dit alleen in statistisch opzicht en niet voor een
geval op zich self. Het is noodlg dit met eenlgen
nadruk te betoogen. daar men anders zeer on
juiste gevolgtrekkingen uit het genoemde onder
zoek zou maken.
„Je kreeg je verdiende loon, omdat je trouwe
loos was en Albert was trouw."
Het bleeke hoofd valt van links naar rechts.
Het is of de doode zün hoofd schudt. Dan grijpt
een plotselinge angst de blinde aan.
„Wat wil Je zeggen. JU doode man? Wat heb
JU hem gedaan?"
De weegschaal van het geweten trilt in onze
ker evenwicht en plotseling ziet zü helder de
afgronden van haar leven. Kreunend zegt rij:
„Was dan hij Alben was hü niet de
vlekkelooee heilige aan wien ik gelooide? Had
hü zün vriend, wien hü tot tweemaal toe zün
leven dankte, het geluk niet mogen ontnemen
had hu moeten verzaken van het begin
af aan verzaken, omwille van zün vriend, van
zUn redder; deed hü lachend het tegendeel
en kwam toen alles zooals het komen moest?"
Het gericht van de blinde wordt kleurloos, en
andermaal zakt hU bewusteloos In de armen
van haar doodsvUand. die haar ditmaal niet
liefkoost, maar koud en wezenloos omvat.
De overste zat eenlge oogenbhkken zwUgend
op zijn plaats; dan haalde hü uit een diepen
zak van zün jas een pistool te voorzchUn.
,Jk beloof het u," zei hU. „Nog voor de aon
Is gedaald, zal het gebeurd rijn"
Toen stond zjj op, ging voor hem staan en
sprak gebiedend:
„Neen, niet door uw eigen hand zult u ster
ven; u zult precies soo sterven als Albert: u
zult worden terechtgesteld.”
„Door wie?"
„Door nUj!”
Eerst vond hü geen antwoord. Dan zei hü:
„Voor een vrouw is u buitengewoon conse
quent gravin. Wanneer en waar wilt u dat het
zal gebeuren?"
„Het zal hier gebeuren en we! zeer spoedig
Haar gelaat had een gebiedende uitdrukking
en haar stem was hard toen zü dit zelde.
„Zooals u wilt!” antwoordde hü zonder merk
bare ontroering.
..Als u nog Iemand Iets hebt mede te deelen,
als u aan God gelooft en met Hem nog oen
rekenihg hebt te vereffenen, ga dan het hulk
binnen. U bent daar alleen, en u zult daar pen
en papier vinden. Ik geef u een uur tUd en
zal hier op de bank wachten. Kom na een uur
naar bulten."
HU dacht na en ging zwUgend het huls bin
nen. Reeds na korten tUd kwam hü terug; hü
overhandigde Madeleine een brief en zelde:
„Ik verzoek u.- dezen brief „aan graaf Ray
mond af te geven."
„Het zal gebeuren. Hebt u nog iets te zeg-
et is sinds lang bekend, dat vele oogafwU-
klngen ejjelük zün. zoo os. de kleuren
blindheid. de nachtbllndheld en ook de
bijziendheid en de verziendheid. Men vindt her-
haaldelUk, dat de een of andere eigenschap niet
op zich zelf ertelUk iz, maar steeds of altfians
In vele gevallen verbonden Is met andere ken
merken. Zoo had Vogt erop opmerkzaam ge
maakt, dat bU zwakzinnigen en vooral bU de
z.g. mongoloïde typen zeer vaak verziendheid
voorkwam. Omgekeerd heeft men reeds In het
dagelüksch leven den Indruk, dat de bUzlendheld
vaak bU gestudeerde personen voorkomt. Hoe
wel daaruit nog niets over een samenhang tus
schen bUzlendheld en meerdere verstandelUke
ontwikkeling valt te besluiten, is het wel waar-
schUnlUk, daar de vroeger aangenomen Invloed
van de levensgewoonten op het ontstaan der
bUzlendheld veel geringer Is, dan men meende.
De bUzlendheld een afwUking In den lengte-
groei van het oog, al of atet gecombineerd met
een afwUking In de lichtbreking Is een aan
geboren eigenschap, die echter in den loop van
het leven zich meestal eerst vertoont en met
de Jaren soms in sterkte toeneemt.
Door dr. Braun uit Ztlrich Is nu een uitvoerig
statistisch onderzoek op de scholen Ingesteld
aU schreeuwde bet uit-
HU gaf geen antwoord meer. De stilte en
ontzetting Van den dood kwamen over haar
ZU boog zich diep over hem heen, zocht zUn
gezicht, drukte haar gloeiend heeten, koortri-
gen mond op zün hoog voorhoofd en voelde hoe
koud dit werd.
Dan richtte zU het bovenlichaam van den
doode op. ging op de bank ritten en legde zün
hoofd in haar schoot. Met een teederen vin
gerdruk sloot zU zUn oogen en begon tegen hem
te praten. j
„Slaap, slaap nu zacht! Het leven Is afgeloopen
en de schuld is geboet. Ik beu niet mfer kwpad
op je. Ik heb weer achting voor Je. overste ven
DUren. Ik houd van Je. Zie, ik ben Hef tegen
je. Ik strijk met mün hand over Je mooie grijze
haren."
O neen? Nu. als je dan een sterk staaltje
van hondenverstand wilt hooren. moet Je
luisteren.
Op mfln terugreis verbleef ik een paar we
ken bu oude kennissen te Dublin. Achter het
huis stond een kippenhok, waarin een tiental
witte leghorns waren gehuisvest. De ren ervan
stond altUd open, want de kippen mochten vrij
rondloopen.
Hector. mün trouwe metgezel op al mün
tochten, werd Ingekwartlerd in een splinter-
In 1933 ia Met Mysteriespel der Kruisvinding,
dat Henri Ghéon had geschreven voor Tancrt-
mont (Pepulster), daar met soo groot succes
opgevoerd, dat men besloten heeft de vertoo-
nlngen dit jaar te herhalen. Men sal zich hal
succes nog herinneren: meer dan 19000 per
sonen woonden te Tancrtmont de opvoeringen
by en meer dan 9000 kwamen naar de opvoe
ringen te Brussel In 19^.
De ondervinding, bü deze eerste opvoeringen
opgedaan, zal de organisatoren in de mogelük-
held stellen verbeteringen aan Vt brengen. De
opvoeringen van 15 en IB Augustus zün voor
leder toegankelUk. Die van 20 Augustus is voor
behouden voor de dulaenden kinderen, welke
verschillende organisaties van het Bisdom Iail|
er zullen heenbrengen. De schrUver heeft voor
de kinderen en voor de groepen die mede sullep
optreden, verscheidene veranderingen in zijn
tekst aangebracht.
Nog een der maanwonderende kraters
Copernicus en Keppler, met hun stra
lenkransen. Deze ztfn alleen maar goed
zichtbaar, als het licht loqdrecht op de
maan valt, dus bij volle maan. Vandaar
dat men bijna geen diepte ziet: de
schaduwen zijn dan zeer kort. Deze
stralenkransen zijn ontstaan, doordat
vroeger de diepe scheuren in de berg^
hellingen door den lavastroom gpvuld
werden met een poreuze stof, die beter
dan het andere gesteente het licht
weerkaatst
Toen ae het huis bereikt hadden, zei Made
leine:
„U weet nu, dat het leven mooi en gelukkig
kan zUn en vol van liefde. Kom bu mU op de
bank ritten. Hier heb ik geaeten al de jaren
van mün verlatenheid. Daar ginds ruisebte de
rivier. Die kwam langs een stad, waar eens tnUn
geluk waa en zong voor mU bet eindeloos lied
van vervlogen vreugde. En de zon. die mU be
scheen, maar tegelijk ook mUn verloren ge
luksland, heeft mU blind gemaakt. Nu wil ik u
vragen, als mensch tot mensch: Waarom hebt
u mün man gedood?”
„Omdat hü mü u had afgenoman, Mkdelelnel"
.Kn omdat u veel van mü hield?”
„Omdat Uc van u hield!”
„Welnu I Mün man heeft moeten sterven, om
dat hü u mij ontnam. Ik heb ook van mün man
gehouden. En u hebt hem van mü weggenomen.
Er la dus slechte Mn vonnis voor u. Spreek het
self uit."
JOt moet sterven!" sei hü op rustlgen toon.
,4a r antwoordde zü even rustig. Dan was
er (tllte. Slechts de stroom zong zün eeuwig
Jted.
Ik setjrok er van. hoewel ik er een vermoe
den van had. dat Hector de dief was. Van mün
schuilplaats kon ik alles goed rien en zoo zag
ik ook tot mün onuitsprekelüke verbazing, dat
de hond met een behendigheid, een betere zaak
waardig, het kippenei op den grond legde,
een op eenlgen afstand llggenden spüker op
raapte eg heel netjes met dit Instrument een
gaatje In het ei prikte.
MUn verbazing nam nog toe. toen Hector
het ei tussehen de belde voorpooten nam. en
zittende op zün achterpooten. het gaatje in
het el aqn rün bek bracht en met welbehagen
het ei leegslurpte.
Dat was nog niet alles Toen het ei leeg waa.
wierp hU den ledigen dop niet weg. Neen
hü groef met zün pooten een gat in den grond,
legde den eierdo£ weer netjes er tn en maakte
het gat dicht.
nieuw hok, dat mün gastheer voor dese ge
legenheid had gemaakt, want zelf hield hü
er geen honden op na.
Zoo verliepen ei* acht dagen er. Ut dacht er
voorloopig niet aan, weg te gaan, toen op ze
keren dag mjjn gastvrouw haar nood klaagde,
dat er. ondanks de aanwezigheid van Hector,
toch nog eierdieven tn de omgeving rondzwier
ven. want tot lieden haalde ze regelmatig
dagelüks rijf A see stuks uit het hok ea nu
een paar dagen niet meer dan éen. hocxstens
twee eieren.
Dat was verdacht...Ik sei nietsmaar
bU meself daeht ikdaar weet Hector meer
van, want ik wist, dat hü een onverbeteriüte
snoeper was.
Ik nam me voor een oogje in het sell te
houden.
Vroeg in den morgen van den volgenden dar.
ging ik op de loer liggen achter een struik,
vanwaar Ik het kippenhok, alsmede een groot
gedeelte van de omgeving kon overzien.
Het duurde geruimen tUd. voor er iets ge
beurde. maar eindelijk verscheen mijn trouwe
metgeret nlt zltn bok en ging op zün gemak
voor de deur van het kippenhok liggen.
Na verloop van
ongeveer
kwartier,
De burgemeester verscheen. HU had zün tnooien steek op en
zün ketting om. ,Jk heb." soo begon ie, „iets treurigs te vertel
len. Er Is een SOS gezonden voor Tuimeltje. De kabouter
koning. heeft
vraagt. Alle 1
Tuimeltje weg sou gaan. Hijzelf stond met een bedroefd ge- moet.” Tkilmeltje
zicht te küken en klkker. Karel, die zich goed wilde houden,
builde in stilte.
ger en dorst hebben doorstaan, want zü allen
gaan dien morgen te communie
Later op den dag voor de volgende Missen
komen de processies van allerlei vereenlgtngen.
Over de wegen komen de fietsers in lange on
afgebroken rüen: voor de voetganger», die naar
Ht«ls terug gaan, zün de groote wegen niet
mevr veilig door het drukke rüverkeer.
Op de andere Zondagen in Mei blUven de pro
cessies komen Maar niet alleen in de Mei
maand trekt de Zoete Moeder de kinderen tot
zich. Ook In de andere maanden, ajs haar beeld
weer achter in de kerk In haar eigen kapel
staat, is sü nooit zonder bezoek. Ei sün niet
veel Brabanders, die In Den Bosch komen en
niet naar den Sint Jan gaan, al Is het maar om
even drie Wees gegroeten te gaan bidden.
De pevotle tot Maria is in Brabafit zeer
groot en zeer verspreid; Zü heeft vele kapellen
en plaatsen, waar zü wordt vereerd en waar
heen de geloovlgen uit de omgeving gaan bid
den tn de Meimaand en bü bijzondere gelegen
heden Maan het_hart van Brabant klopt in
Den Bosch bü het' beeld der Zoete Moeder in
den Sint Jaa. waar we Maria gaan danken voor
wat ze on* gegeven heejt en waar we gaan
vragen, dat O. L. Vrouw van Brabant voor
ons zal bidden
om ons te bewaren voor het kwaad,
om ons wede te geven
om ons te bewaren voor rampen.
om-ons uitkomst te geven in onzen harden
Mod? -ss- rrev iMruUabc (aoii <p»t
voor oift en voör allen;
voor ons, die gekomen zün en voorallen,
die thuis moesten blüven:
om genezing voor de zieken en om rust voor
de dooden:
om het geloof tn Brabant te bewaren en de
weering voor Haar, onse Moedor.
O, Albert, waarom ben ^U roo bleek? Ben je
boos over rijn dood? Sinds jü vtel. was deze
wraak mün levensdoel, Ben je niet tevreden
over je Madeleine?”
Plotseling begint zü onrustiger te worden on
tg beven. ZU buigt rich over den dodde en aegt:
„Ja. Ik verzoek u, mü met mün eigen p stool
neer te schieten en het mü na mün dood in ae
hand te geven en mü zoo te laten Begraven."
„Waarom?"
„Waarom? Wel, ofschoon ik mün eer heb
verloren, ik ben toch een oud soldaat en dat
ding daar dat pistool is mü zoo vaak van
dienst geweest in den oorlog. Het is er op bere
kend te doen wat het nu te doen krügt."
Zü nam het pistool van hem aan en zei:
„Ik zal uw wensch vervullen. En ofschoon ik
u nu nog haat als het zoenoffer zal zün
gebracht, dan aal ik weer zonder verachting
aan u kunnen denken. Ik zal uw nagedachtenis
In eere houden."
.Dat is mü voldoende," zei hü eenvoudig,
„daar ben Ik blü om. Laten wU dan niet lan
ger wachten. Waar sal ik gaan staan?”
.Daast de deur, vlak tegen den muur aan."
HU gehoorzaamde. Ben koekoek riep ih het
bosch. Midden In zün roep bleef hü steken
Madeleine ging vüf of zes passen van den
overste af staan. Op lachten maar zekeren toon
beval sU:
„U zult uw eigen executie met dezelfde woor
den commandeeren, als u dat bü Albert’s •»-
cutie hebt gedaan."
„Jawel,” antwoordde hü en stond hoog opge
richt tegen den wand: „Aan!"
Zü hief de hand op met bet pistool
.Geeft!”
n Den Bosch klopt het hart van Brabant;
in den Sint Jan voor het beeld van de
Zoele Moeder. En over de wegen en de
straten trekken de menschen naar Maria, soo-
als het bloed door de aderen naar het hart.
Trikenjare In Mei woi^lt bet eenvoudige beeld
van Maria overgebracht van de kapel achter
In den Sint Jan naar het hoogaltaar, waar dui
zenden met hun gebeden de Moeder komen
vereeren en komen vragen, wat zü noodlg
hebben.
Ze komen over de wegen, in prooeesle, in
groepen of alleen; te voet uren ver, met de
flets of met den trein. lederen Zondag tn Mei
konten ae, maar vooral op den eersten Zondag.
Nooit kunt ge het karakter van Brabant be
ter leeren kennen of meer begrüpen dan in de
Meimaand in Den Bosch. Midden In den nacht
al trekken de pelgrims op uit de dorpen in de
omgeving, van alle kanten om in den Sintjan
de eerste Mis bü te wonen. Over de groote
wegen var. Tilburg, van Eindhoven en van het
Oosten gaan dien nacht meer voetgangers dan
in het geheele Jaar overdag. En het Is een
schoone attentie van Maria, dat het dien nacht
nooit regent. Het kan warm zün of koud; hel
der weer, dat zon belooft voor overdag of wol
ken, die met regen dreigen; het kan Zaterdag
avond geregend hebben, zoodat de wegen nat
zün van de plassen; het kan Zondag nat en
buiig weer zün. maar in den nacht van Za
terdag op Zondag regent het niet, omdat dan
Wie pelgrims trekken naar den Sint Jan, om
-Maria te vereeren.
Elk naar zün aard. Er zün er bü, die van ver
komen en niet veel bidden onderweg, omdat
ril hulde brengen met vermoeide beenen en
doorgeloooen voeten. De boeren komen In groe
pen en bidden onderweg hun rozenkrans met
groote kralen In hun grove handen. Uit de
naaste omgeving komen heele gezinnen, twee
of meer Bü elkaar, een heele buurtschap. Te
zamen bidden zü hun rozenhoedje <A> deze
bedevaart.
Om zes uur begint In den Sint Jan de eerste
MIs, maar ge moet er al vroeg zün om een
plaats te krügen. Waat reeds vroeg In den
morgen is deze kerk vol. zUn alle plaatsen
bezet; de stoelen, die rond het hoogaltuaf
staan, ge banken In rüen en de nissen en trsp-
En er zün er niet velen, die
lid van den nacht geen hon-
bUna precies 1,39 mm. naar de aarde toe.
Het bleek Newton, dat hü niet alleen een
verklaring gevonden had van de beweging van
de maan om de aarde, doch dat hetzelfde gold
voor de beweging van de planeten om de zon.
De werking van de zwaartekracht bleek univer
seel te zün. ZUn ontdekking gaf hem den sleutel
van het werelduurwerk. Bn hü formuleerde de
wet, welke de bewegingen van ons planeten
stelsel en vele andere verschUnselen, zooals b.v.
eb en vloed, beheerscht, aldus:
„Alle lichamen trekken elkaar aan met een
Ja, ook Hector had onnoemeltflt veel nieuwe
indrukken opgedaan en zün hondenverstand
was, volgens Jules, aanmerkelük gzseborpt op
dan ganschen aardbodem was geen hond te
vinden, die met Hector kon wedijveren in
scherpzinnigheid.
De vrienden van den Jongen wereldreiziger
zaten met open mond en glinsterende oogen
te luisteren naar de fantastische verhalen, die
Jutes ten beste gaf en die merkwaardig veel
op de beroemde verhalen van Baron von MUnch-
hauaen geleken
Eenstemmig luidde hun oordeel. dat hun
vriend „vreeselük” veel had meegemaakt. Maar
dat was uiterlüke achün. In stilte lachten zü
om de leugens, die er dik bovenop lagen, maar
zü wachtten rich wel. dat te laten blüken. want
dan zou Julea onmlddellük met zün Interez-
aante vertellingen ophouden.
Juist wilde hü aan een nieuwe fantastische
ervaring beginnen, toen een dor aanwezigen
opmerkte:
Alles goed en wel. Jules schettert ru
wel over het geweldige verstand van jouw
menschenredder, maar met geen enkel wooed
heb Je daar een bewijs van gegeven
De ander glimlachte en antwoordde kalm-
Eerst stond zü onbeweeglük. Dan vroeg zü
fluisterend
„Leeft u nog?"
„Ja!” antwoordde hü kreunend. „Geef het
pistool het la dadolük gedaan
ZU kwam langzaam' naderbU en knielde
zachtjes naast hem neer. Hü tastte naar haar
hand en bracht deze naar zün lippen.
„Ik heb u lief, Madeleine geef het
pistool...."
ZU legde het pistool in zün rechterhand.
„Bent u bent u zoo zwaar gewond?"
vroeg zü.
Haar stem klonk gebroken.
„Overste!" riep zj).
„Hugo von DUren 1“
gaf geen antwoord meer. De stilte
an den genlalen geert van Isaac Newton
was het denkbeeld ontsproten, verband
te leggen tusachen den val van een appel
en de beweging van de maan om de aarde.
De vraag was nu, strekt de aantrekkings
kracht van de aarde zich wol soo ver uit. dat
ze de maan bereikt en deze voortdurend naar
de aarde toe doet vallen? Newton was er na-
molük van overtuigd, dat op den geweldigen
afstand, waarop de maan van ons verwüderd
Is, de aantrekkingskracht beduidend minder
zou zUn.
Newton kwam op het gelukkige denkbeeld,
de aantrekkingskracht der aarde te vergehjken
met de sterkte van het licht, dat door een
lichtbron wordt uitgestraald. Deze lichtsterkte
neemt ook af met den afstand en voor dit
geval wist men, dat zü zoodanig afneemt. dat
zü OP eer. 3 keer zoo grooten afstand 3x3
4 keer zoo zoo zwak wordt, op 3 x zoo
grooten afstand 3 x 3 of 9 keer zoo zwak enz.
Newton maakte nu de stoutmoedige veronder
stelling, dat de aantrekkingskracht der aarde
op dezelfde wijze zou afnemen.' En nu diende
hü na te gaan, of de maan zich oök werkelük
voortbewoog op de wüze, die hieruit voort
vloeide.
Na geweldige moellükheden te hebben over
wonnen op het gebied der infinitesimaalreke
ning, welke onder den naam van de methode
der fluxties door hem was uitgevonden, be
wees hü, dat een bol. uit een aantrekking
uitoefenende materie bestaande. lichamen bul
ten dien bol aantrekt, alsof al zün massa gecon
centreerd waa In zün middelpunt. Dit bewü»
gaf hem het recht, de aarde en de maan te
beschouwen als twee massieve punten. De maan
bevindt zich zooals bekend was op 60
aardstralen afstand van de aarde, dus 90 x
zoover van het middelpunt der aarde verwU-
derd als de vallende voorwerpen op het aard
oppervlak. op dezen geweldigen afstand moest
de aantrekkingskracht der aarde nu das 90 X
90 3600 x zoo zwak zün als op het aard
oppervlak. Indien de maan in haar ronde baan
voortdurend naar de aarde toevalt zonder haar
nader te kjmeri, zal zü dientengevolge In een
seconde een 3900 x zoo kleine hoogte moeten
vallen, als een steen hier op aarde. Dit bedrag
hebben wü,ln een vorig artikel genoemd, het
was ongeveer 5 meter. Deelt men 5 M„ of juis
te? nog 4,9 M. door <3900, dan vindt men. dat
de maan tengevolge van de buiging van haar
baan voortdurend 4900 m.M.: 3000 136 m_M
zou moeten vallen, d.w.s Iedere seconde 1.36
m.M. van de rechte HJn afwüken In de richting
van de aarde.
Doet de maan dit nu inderdaad ook?
1511 was voor Newton de groote vraag. Indien
men den straal van de maanbaan kent en ook
den omloopstüd van de maan, dan Is het niet
moellük om uit te rekenen, niet alleen, welken
afstand de maan Iedere seconde in haar baan
aflegt, maar ook, hoeveel zü In denzelfden tijd
van de rechte lün afwükt in de richting van
de aarde.
Dat de maan In 371/3 dag haar baan aflegt,
was Newton bekend, en ook dat de straal van
de maanbaan 60 aardstraleh lang is. Maar toen
Newton op 33-jarigen leeftüd voor het eerst
deze berekeningen maakte, was hem slechts een
vrü onnauwkeurige waarde bekend voor de
werkelüke lengte van den aardstraal. Het gevolg
w®z- dat hü als resultaat van zün berekeningen
vond,, dat de maan iedere seconde 1,17 m m.
naar de aarde toe valt. Hoewel het verschil
slechts 0,19 man. was, was de afwUking van het
verwachte antwoord toch zóó groot, dat New
ton zün denkbeeld, als zou de aardsche zwaar
tekracht ,en de op de maan uitgeoefende aan
trekkingskracht dezelfde zUn, Hef'vrtWn 2tea>'
tien jaar d&g üét hü ztfii berekenftfè#n tusOn.’
Inmiddels hoogleeraar geworden, kwam hü door
een samenloop van omstandigheden op zün
maanonderzoek terug.
In 1684 bü toeval kennisnemend van de uit
komsten van een door Picard in 1679 verrichte
nieuwe Fransche graadmetlng, ontdekte hü.
dat de lengte van een breedtegraad op aarde
niet 96 KM. was, zooals hü voor zün bereke
ningen van den aardstrZal had aangenomen,
doch 111 KM. Dientengevolge zou de aardstraal
eefl zevende grooter zün, dan tot dusver was
aangenomen.
Dit deed hem zün oude berekeningen van
voor 16 jaar terug weer voor den dag halen.
Opnieuw maakte hjj sUn beeüferlngen. nu met
de nauwkeurige gegevens. Tijdens zün calcu
laties begon hü In te zien, dat zün denkbeeld
Juist geweest was en dat hü stond voor een
ontdekking van ongehoorde reikwüdte Hü had
aangetoond, dat aan het onbetekenende ver-
schünsel van een vallenden appel en aan den
machtigen hemelloop van het IRfTit onzer nach
ten, daar ver In de diepten van het wereld
ruim, een zelfde oorzaak ten grondslag ligt.
Men zegt, dat deze gedachte hem zoo diep aan
greep, dat hü zün berekeningen niet kon voort
zetten. Een vriend, die nem juist kwam op
zoeken, reikte hü zün pen en deze maakte voor
hem de berekening af. Haar resultaat stemde
volmaakt overeen met de verwachte uitkom-
sten. In den tüd dat de maan 1 K M. voor
waarts gaat dat Is In een seconde valt zü
Niets wees er op. dat Hector het ei geste,
len had Geen spoor van den dief stad had hij
achtergelaten en met het onschuldigste gezicht
van de wereld ging hü op zün plaats van
zooeven liggen en wachtte geduldig op bef
volgende kakelgelufd. om het spelletje weer te
herhalen.
Ik vertelde het intereasante geval aan mijn
gastvrouw en wilde de gestolen eieren vergoe
den. maar zü vond het roo leuk, dat zij daar
niets van wilde weten. Den volgenden dag was
sü van den diefstal getuige en als beloonlng
voor zün handigheid, arerd Hector niet ge
straft voor zün ondeugendheid, maar voortaan
werd het kippenhok gesloten.
Jules van Beek zweeg en keek triomfanteltlk
den kring rond.
IS dat een sterk staaltje van honden
verstand. of niet? vroeg hjj.
De aanwezigenhadden met belangstelling
naar het verhaal geluisterd en moesten erken
nen. dat het werkelük een sterk staalt Ie‘’was.
Maar, merkte de Jongeman op. die Julea
tot het verhaal had aangeset. ik vind dat nog
niets bü het verstand van mün'Pony Ook Ik
had destüds kippen en ook ik bemerkte, dat er
telkens eieren uit het hok werden gestolen.
Precies als Jules ging ik ook op de loer lig
gen en tot mün verbazing zag ik. dat Polly
de eieren stal. HU handelde op büna dezelfde
manier als jouw Hector, maar toch had mün
Polly nog een beetje meer verstand. BlUkbaar
had hü wel sen* gehoord, dat een ei zonder
rout niet erg lekker is en wat deed het ver
standige dier?J...
Heel voorzichtig als waa hü zich bewust van
het strafbare feit stapte hü de keuken bin
nen. sprong op een stoel pakte een eier
lepeltje en het zoutvaatje van de tafel....
Gltmlachtend keek de verteller naar Jules
van Beek en sei:
Is dat even sterk, of niet?....
Al de aanwezigen barstten in lachen uit
Jules was geheel niet beteedlgd, maar lachte
hartelük mee. Toen stond hü op. klopte rün
vriend op den schouder en zei nog lachende:
M*n compliment. Frits ik wist niet, dat JU
nog beter kon liegen dan ik.
ifïT
F.
A
i:
i’
ll
