EEN ECHTE WAPENSMIDSE
ROMANTISCHE INDRUK
I
T
Paarlen
De Wieringermeerpolde
HEMBRUG^
mmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
i r
EEN MODELFABRIEK
'''WIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIOIIM^^
"SI
-
-
'I
OUDE SAGEN EN SPROKEN
5
UTMBRüG
<T'
-.
*4
4
a
A
5*1
Da dagelijksche bezigheden der kortingen
Overal staan de affuiten, caissonwagens, vuurmonden in alle kalibers in de meest schilderachtige elevaties
de volgende
hierheen?”
Eochaid
u
vroeg
Een terp in de Wieringermeer
'i.
X.
In alle détafls wordt zooveel mogeltfk de par
ticuliere Industrie betrokken. Het geheele land is
Onder vorstelijke bruidsgeschenken speelt een
halssnoer van paarlen nog altijd een belangrijke
rol. Zelden zal een vorstelijke bruid bet altaar
naderen, zonder zich met zulk een sieraad ge
tooid te hebben.
ft
- ‘T
„Ik ben een sterk schaakspeler,” zei Eochaid.
„Dat zou ik wel eens willen onderzoeken,”
repliceerde Mldir.
,JDe Koningin slaapt,” zei Eochaid, ,jen het
„Vel verbeten averwinntagswtl stonden
zy onder de dreigende luchten en stoot
ten de spade in de klevende kluiten en
groeven, moeizaam, greppel na greppel.”
(Uit „IJttoria”, doer C. en M. Scharten—
An tink).
er voor werkzaam en het is een staalkaart van
technologische aardrijkskunde, wanneer men
hoort uit welke deelen van ons vaderland de di
verse onderdeelen soms stammen, die tezamen
één verdedlgings-apparaat vormen. Het is Inte
ressant omdat ’t zoo duidelijk demonstreert hoe
onze defensie langzamerhand ’n zaak geworden
is. die het geheele volk aangaat. Het kaste-idee
van den krijgsman is verdwenen. Hlpr verde
digt een geheel volk zichzelf en vertrouwt de
zuivere vaktechnische deelen toe aan een corps
van specialisten, die men vroeger officieren
noemde met een geheel ander begrip van zaken.
Z
APRIL
list
er staving van de bewering over dé eeu
wen-, eeuwenoude afstamming van het
edelste spel, het spel der spelen, het scha
ken, beoefend over bijna gansch de wereld, die
ne de hierna volgende bloemlezing van eenlge
oude historische of legendarische vertellingen.
Er is geen behoorlijke verklaring te geven aan
gaande de komst van het schaakspel in de
westersche landen. De oude romans zijn vol van
verwijzingen naar het spel, interessant op zich
zelf, maar incidenteel en broksgewijs, ons in het
onwetende latende omtrent de regels van het
spel, als omtrent de vraag of het overeenkomst
vertoonde met ons hedendaagsch schaakspel,
of wei dat het met vieren of drieën gespeeld
werd, zooals dat ongeveer een eeuw geleden ook
nog in ons land placht te geschieden. De pre
sident van de Colmcille Chess Club te Dublin
heeft in een merkwaardig opstel in British
Chess Magazine eenlge oude lersche verhalen
meegedeeld, die niet zullen nalaten schakers
en zelfs ook nlet-schakers te interesseeren.
Cleopatra bezat twee paarlen, waarvan zij de
eene, zooals bekend is, oploste om een wedden
schap, die zij aangegaan had, te winnen. Zij
had namelijk beweerd in één enkelen teug de
waarde van een milUoen te kunnen verzwelgen.
De tweede paart werd in tweeën gespleten,
zoodat zij dienen kon om de ooren van het Ve-
nusbeeld in het Pantheon te Rotz^e te versieren.
In Spanje heerscht over het algemeen een
zeer groote weelde wat edelgesteenten betreft.
Ook in de kerken zijn tallooze voorwerpen met
paarlen versierd. De Madonna in de kerk te
Guadeloupe heeft een kleed aan, dat geheel uit
paarlen bestaat, de kanten zijn gemaakt van
smaragden en robijnen.
Wist u dat paarlen aan slijtage onderhevig
zijn? Zelden bestaan ze langer dan honderd
jaar. De glans verdwijnt langzamerhand en ze
worden zeer bros.
Bij een grafopening in Rome vond men eens
de gebalsemde en kostbaar getooide lijken van
een paar Jonge meisjes.
Alle klelnooden, die in het graf gevonden
werden, waren onbeschadigd, alleen de paarlen
braken onmiddellijk, toen men ze aanraakte.
1 In een Fransch werk wordt door de markte
en Erequi vermeld, dat de familie Egmont een
kostbaar paarlensnoer verscheidene eeuwen be
waard heeft, doordat zij eenstukje van den
wortel van een esch in het kistje legde.
Toen twee eeuwen later do schoone gravin
Septlmanië Egmont, een dochter uit het huis
Richellen, het paarlensnoer op een feest aan
het hof te Versailles droeg, hadden slechts, dank
zjj het stukje wortel, twee paarlen haar glans
verloren.
KJ
huis waarin het schaakbord zich bevindt, is
haar eigendom.”
,Jk heb een eigen schaakspel bij mij, dat
stellig niet minder goed is dan het uwe, heer
koning,” antwoordde Mldir.
En dat was de waarheid. Hij had een zilveren
schaakbord met gouden stukken, overal ver
sierd met kostbare steenen en pionnen van ge
slagen metaal van Credhumba. Zij geraakten
slaags en zoo geviel het, dat de Opperkoning
werd geslagen en ondanks zijn opsnijderij zijn
koningin verloor.
En dan is er de geschiedenis in den beroem
den roman van Diarmuid en Grainne derde
eeuw na Christus, nog .in den tijd van het
heidendom. Diarmuid O* Duibne, vluchtende
voor de wraakzucht van Flonn, had een schuil
plaats gezocht in een vruchtboom. Maar Flonn
en zijn Fianna vervolgden hem en het toeval
wilde, dat zij kampeerden onder denzelfden
boom. Na zich te hebben gewasschen en te
hebben gegeten, zetten Flonn en zijn zoon
Oisin, de dichter, zich onder den boom tot een
partij schaak. De oude Flonn, de nauwgezette,
kreeg de betere positie en Oisin was juist voor
nemens een bok te schieten, toen Dairmuid. de
man daarboven, aandachtig het spel volgende
en een betere zet ziende, een bes liet vallen,
juist op het stuk, dat Oisin moest spelen, om
zijn spel te redden. Toen stond de pan pas
recht op het vuur, want de oude Fionn was
verstandig en sluw en wraakgierig, en het kostte
Dairmuid al zijn behendigheid, een goed heen
komen te vinden.
Op al zijn tochten door Erins groene dreven
droeg de Fianna zijn schaakspellen met zich tot
scherping van het vernuft tot verdrijving der-,
verveling. De waarde en het aantal der schaak-
borden was buitengewoon, Indien de oude sagen
en vertellingen geloof verdienen. Er bestaat s
een beschrijving van de avonturen van een
Schotsch-Gallischen prins, die kort na Corneil
le’s tijd in Ierland kwam. „Waar zullen wij
naar toe trekken?" vroeg zijn volk hem. „WIJ
gaan naar het land van Eireann.” gaf hjj ten
antwoord, „naar een van onze vrienden.” Hij
gaf order booten te maken. Zij trokken naar
de kust en dit was de volgorde, waarin zij van
de heuvels naar de zee trokken: Vijftig krijgs
lieden, leder gekleed in een van vijf vouwen
voorzien karmozijnkleurig gewaad; twee dood
dreigende speren in elke hand; een schild met
een vergulden rand op den rug; een zwaard
met gouden gevest aan den gordel; het goud
gele haar om de schouders golvende. Zij wer
den begeleid door hun vijftig echtgenooten, die
leder een groen kleed droegen, met rilver om
zoomd en een ondergewaad, doorweven met
roodgouden draden; doekspelden van goud, de
insnijdingen bezet met veelkleurige edelsteenen;
den hals getooid met snoeren van bel gepolijst
goud, ieder een gouden diadeem op het hoofd
dragende. De vijftig hen vergezellende dienaren
droegen geel zijden tunica’s. Iedere dienaar
droeg op den rug een schaakbord met figuren
van gou'd en zilver, terwijl leder van hen in de
linkerhand een bronzen harp droeg en met de
rechter twee hazewinden leidde aan een zil
veren ketting.
Een andere oude sproke
pasgage: Cuchulain landde op het eiland en
kwam aan een huls met wlt-metalen pilaren.
Daarin zag hij drie maal vijftig rustbedden,
boven elk waarvan een schaakspel, een dam
spel en een harp hingen.
In het Book of Lismore komt volgende merk
waardigheid voor: „Taatha de Danaan was ge
komen om te zien naar een wedstrijd in het
speerwerpen en bij die gelegenheid werd hem
gebracht: een schaakspel voor ieder zes man,
een damspel voor elke vijf, een tlmpan (harp)
voor iedere tien, een eruit (ander soort tokkel-
instrument) voor elke honderd en een bekwaam
fluitspeler Voor elke negen."
Een oude wettelijke verhandeling uit dat tijd
perk schreef de dagelijksche bezigheden van
den koning, zeven in getal, als volgt voor:
van de drie nieuwe dorsen definitief de hoofd
plaats van het pas verworven gewest zal wor
den, moet men met den bouw daarmede nog
even wachten.
Het derde dorp Wieringerwerf is thans reeds
administratief het hoofddorp. Door zijn zuiver
centrale ligging, is bet daarvoor dan ook het
meest aangewezen.
Ten zuiden van het nieuwe dorp ligt een
kunstmatig opgeworpen terp, die men als
vluchtheuvel heeft bedoeld, bij onverhoopte
overstroomlngen. Zooals de opzichter der cul
tuurmaatschappij, de heer H. A. Giesen, ons
mededeelde, bad men aanvankelijk het nieuwe
dorp rondom dezen breeden vluchtheuvel wil
len bouwen. Maar de landbouwgrond was er te
zuur en toen heeft men het dorp een kilometer
meer Noordelijk gezet.
In de dorpen wonen de arbeiders, die werk
zaam zijn op de groote boerenbedrijven, welke
in exploitatie genomen zijn. De totale Wterin-
germeerpolder beslaat ongeveer 20.000 bunder
en deze zijn verdeeld over 60 bedrijven, elk on
der een bedrijfsleider. Om die bedrijven, die zoo
ongeveer 3000 bunder per stuk groot zijn, te
bewerken, zijn dus veel nijvere armen noodlg.
In tegenstelling met de Italiaansche droog
makerij, waar men den grond versnipperd heeft
in bedrijfjes van ongeveer 15 bunder per stuk,
kan hier de landbouw in grooter stijl worden
beoefend.
veldslag, één voor de administratie, één voor de
drainage, één voor ex- en transport, één voor
het transport van hooi, graan en stroo en
één voor de zoetwater-infiltratle.
In het eerste dorp „Slootdorp” wonen reeds
120 gezinnen, in bet tweede dorp „Mlddenmeer”
130 gezinnen en in het jongste, dat staat op de
plaats, waar een jaar geleden nog de eenzame
klei-voren naar den gezichtseinder samen
liepen, in „Wieringerwerf”, thans reeds 106 ge
zinnen!
Smeden met gloeiende klinknagels, met roodgloeiende smeedstukken, met tangen
en vijlen, met hamen en koevoeten——
In de Tain Bo Chuailgne eerste eeuw vóór
Christus lezen wij: „Dit was de wijze, waar
op koning Conchubhar zijn tijd besteedde, se
dert hij het bestuur der provincie op zich had
genomen. Hjj verdeelde den dag in drie deelen.
Het eerste deel besteedde hij aan het opper
toezicht op de militaire en balwerpspelen der
adellijke jongelingen. Het tweede deel ging ver
loren aan de beoefening van het dam- en
schaakspel. En het laatste deel aan eten en
drinken, totdat de slaap het gezelschap beving,
zich middelerwijl onderhoudend met kenners
van muziek of andere vermaken. Toen des ko-
nlngs neef, Cuchulain, zijn oom voor de eerste
maal bezocht op Emhain Macha, kwam hij
tegen enkele van de edellieden van het hof
in het nadeel en in zijn woede daarover wierp
hjj het schaakspel, waaraan de koning en zijn
eerste minister Fergus Mac Roich een party
speelden, omver en dit was natuurlijk oorzaak
van minder aangename dingen.
In een andere vertelling uit heidensche tij
den wordt medegedeeld hoe Mldir, de Da Da-
naanman van Bri Leith, neiging opvatte voor
Etaln, de gemalin van den opperkoning Eochaid
Alreamh van Tara; hoe -hij met dezen schaak
speelde om de koningin en deze van hem won
door een schitterende partij.
Het volgende gesprek ontspon zich tusschen
den Opperkoning en Midir:
„Hoe is uw naam?” vroeg Eochaid.
Zooals de deskundige opzichter ons mede
deelde, stelt onze nieuwe grond niet teleur. De
oogst 1935 bracht reeds 2800 bunder tarwe op,
met 50 zak per bunder (dl. ongeveer 4000 kg.),
verder bracht hjj 950 bunder haver op met 4500
kilo het bunder; 1400 bunder gerst, met 50 zak
per bunder en 350 Hectare koolzaad, met 30
Hectoliter per Hectare. Ook werd er een proef-
kavel suikerbieten in bewerking genomen van
20 bunder, die 40.000 kilo per bunder opleverde,
prachtige bleten met een veelal booger dan
normaal suikergehalte.
Dat zijn uitkomsten, die bet Hollandache hart
met trots mogen vervullen. Dat alles werd be
reikt met echt vaderlandsch flegma door boe
ren die uit alle provinciën stammen. Zeeuwen
zijn er, Friezen, Gelderschen en Noord- en
Zuid-Hollanders, ook Grönnigers en landbou
wers uit Zeeuwsch-Vlaanderen. Zeer weinigen
daarentegen uit Utrecht en Limburg.
Vijf hoofd-oCfideren lelden onzen landbouw-
Wjj lieten onze oogen dwalen over bet uit
gestrekte vruchtbare land, dat onze waterbouw
kundigen aan de zee ontworstelden en wij be
dachten, toen wij het derde en nieuwste dorp
in den nieuwen polder naderden, dat hier ver
leden jaar om dezen tijd, nog geen steen ge
stapeld was! Wij deden het in de helft van den
tijd, zonder vertoon van macht en zelfver-
trouwen.
Het is een vriéndelijk dorp, dat de „cultuur
maatschappij”, onder leiding van den bekwa
men architect A D. van Eek, hier heeft laten
verrijzen. Het bevat circa honderd solide ge
bouwde arbeiderswoningen, goed van bouw en
gezellig van indeeling, vijf middenstandswonln-
gen voor het opzlchthoudend personeel, een
tiental winkelhuizen, een postkantoor, een lijde
lijk Raadhuis, een mooie moderne school en
binnenkort ook nog een gemeenschappelijk ver
gadergebouw, waarin voorshands de diverse ge
zindten bij toerbeurt hun godsdtenst-oefenin-
gen zullen kunnen houden.
Er bestaan reeds plannen voor een katholieke
kerk, maar aangezien men nog niet weet, welke
Zondag bier drinken. Maandag regelen wet
telijke aangelegenheden ten behoeve van bet
volk. Dinsdag schaken. Woensdag toeschouwen
bij de wedrennen der hazewindhonden. Don
derdag allerlei vermaken. Vrijdag paardenren
nen, Zaterdag uitoefening der rechtspraak.
Konlngen hadden in die dagen nog soo’n
slecht bestaan nietl
voor eeuwen her
„Niet schitterend! Mldir van Bri Letth,” ant
woordde Mldir.
„Wat voert
verder.
,Jk kom hier om schaak met u te spelen,”
gaf Midir ten antwoord.
n de werkplaats, vpar het geschut hersteld
en gemonteerd wordt aan de Hembrug. krijgt
men den romantischen indruk, zich te bevin
den in de echte wapensmldse. In alle andere
afdeelingen, waar de moderne speciaal-machlnes
draaien, of waar de pyrotechnlsche geheimen in
alle stilte voltrokken worden, heerscht de sfeer
van een moderne, nijvere en door haar syste
matiek haast geluldlooee fabriek. Maar hier da
vert de voorhamer op het'Wambeeld, hier is heel
het luidruchtige en vroolijke geraas dat een
smederij of constructie-werkplaats pleegt te
vullen. Links en rechts, voor en achter. Ja over
al staan de affuiten, caissonwagens, vuurmon
den in alle kalibers in de meest schilderachtige
elevaties. Daaromheen krioelt het smedenvolkje
met gloeiende klinknagels, met roodgloeiende
smeedstukken, met tangen en vijlen, met ha
mers en koevoeten, met meetlinlalen en Engel-
sche sleutels.
Hier worden platen vernieuwd, steunijzers
lichtgebogen, proflelijzers ter versterking opge-
lascht, schroefdraden gesneden, gaten geboord
an getapt. Alles wat van den troep terugkomt,
krjjgt hier de rivlsie. Maar het betreft natuur
lijk hoofdzakelijk het normale slijtage-werk, dat
de werkplaats onder oogen komt. Niet de nïate-
tlaal-verwoestlngen, die het gevechtsveld te
zien geeft en op welker reparatie de techniek
toch ook ingesteld dient te wbrden om straks
paraat te zijn. Want hier geldt het principe, de
Hembrug uitsluitend de modelfabriek, waar de
verdere landelijke industrieën in de leer kunnen
gaan om te zien hoe het gebeuren moet.
•w—k aarlen zijn tranen," zegt een oud spreek-
woord en wij vergelijken de tranen met
paarlen. Hoewel de paarlen slechts dienst
doen als een sieraad en luxe zijn, schijnt in
derdaad eenlg werkelijk verband tusschen deze
twee te bestaan. Oude verhalen toch beweren,
dat de paarlen ontstaan zijn uit dauw en licht
en dat zij aan de godin der liefde gewijd zijn.
Een halssnoer van paarlen was het symbool
van het huwelijksverbond. De Romeinen hecht
ten zooveel waarde aan de paarlen, dat er bil
de wet bepaald was, dat zulk een schat door
erfenis In hetzelfde geslacht moest bewaard
blijven en zoodoende nimmer in vreemde han
den kon geraken.
Servilla, de moeder van Brutus, kreeg een
geschenk van paarlen, dat een waarde had van
1.200.000 gulden. In de zegekar van Pompejus
prijkten twee en dertig kronen van paarlen en
Alexander Severus verbood zijn vrouw een paar
prachtige, bijzonder groote paarlen te dragen,
wanneer zij in het publiek kwam, daar hij de
afgunst der Romelnsche vrouwen niet wilde
opwekken.
Annex aan de vervaardiging van affuiten en
caissonwagens is de fabriek voor transportmid
delen en voertuigen in alle afmetingen.Deze
centralisatie van een bedrijfsonderdeel, dat
vroeger in Delft zetelde, is een der staaltjes
van knappe organisatie. Hierdoor heeft
het staatsbedrijf een belangrijke bezuini
ging gevonden, die ons elders weer ten goede
komt. Want d't is het parool der ArtiUerte-in-
richtingen: „voor het helaas zoo schaars toege
meten geld, de hoogste waarde te brengen!”
Daarop zijn allen uit, van den hoogstgeplaat-
sten ingenieur tot den eenvoudigsten opzichter. J
Dit is oorzaak dat men zich binnen dit staats
bedrijf voelt als in een groote, moderne particu
liere fabriek. In de teekenkamers staan de ont
werpers over hun borden gebogen, in de labo
ratoria zijn de onderzoekers onverdroten bezig
met de materiaal-contróle, in de ruime en lichte
werkruimte gonzen de machines en draaiban
ken. Overal wordt nauwlettend toegezien op vei
ligheid en hygiëne, zooveel moge lijk zijn de ge
bouwen omplant met groen, zelfs in de werk
plaatsen waar hiertoe maar even ruimte is,
staan bloemen en groen voor de ramen.
Het is een vreedzame aanbllk, die natuurlijk
in scherpe tegenstelling Is met het doel, dat
weten allen. Maar ook weten allen, dat het
alleen de bittere noodzaak is, dat het Neder-
landsche volk verplicht op deze zaken nauw
lettend acht te geven. Rondom onze oase van
rust en vrede, kolkt de roerige wereld. Wanneer
de weg door Holland open ligt voor den Indrin
ger, dan zal hij er meedoogenloos doorheenmar-
cheeren, teneinde de defensieve maatregelen van
den tegenstander te omzeilen. Nu reeds wikken
en wegen de bultenlandsche generale staven,
wat voor ben het voordeeligst zal zijn, een
stormloop op den zwaarverschansten vijand
rechtstreeks, of een omtrekkende beweging door
onze vreedzame comtreien. Nu reeds, per con
sequentie overweegt de bedreigde of het geen
aanbeveling dient den omtrekkenden indringer
reeds in ons land tot stilstand te brengen. Met
andere woorden, over ons land wordt reeds ge
dacht als het toekomstige tooneel van den
wereldstrijd die men in Europa verwacht.
Wij kunnen dat alleen vdorkomen, door onze
defensie zóó te vervolmaken dat de indringer
met zekerheid te rekenen heeft op ernstlgen
tegenstand en groote verliezen en vooral op
ernstige vertraging.
Om het verwoestlngsbeeld van het gevechts-
veld in heel klein bestek na te bootsen, zoo ver
telde onze geleider, heeft men tegen
eenlge caissonwagens en oude affuiten, granaten
tot ontploffing gebracht. De schade, die
daardoor wordt toegebracht is zoo geheel an
ders, dan die welke de normale slijtage veroor
zaakt. Het blijkt dat de scheepswerven van
nature de beste werklieden hebben voor deze
soort reparatie en ook de meeste ervaring. Trou
wens een schip dat na een aanvaring wordt
binnen gesleept, vertoont soms averij, die het
oorlogsgeweld zeer nabij komt. In elk geval,
wordt op deze wijze ook op dit gebied de ge
heele Nederlandsche industrie voorbereid op
haar natlonalen plicht in tijden van oorlog.
In aansluiting op deze herstel-werkplaats, be
vinden zich de fabrieksrulmten waarin de
groote trekbanken staan opgesteld. Een projec
tiel uit een vuurmond afgeschoten was aanvan
kelijk n.L kogelrond. Later maakte men het om
practlsche rendenen cyllndervormlg, met een
punt van voren. Maar wanneer een dergelijk
propectiel zonder meer uit een kanon zou wor
den afgeschoten, zou het zonderling buitelend
zijn weg vervolgen, om deze redenen laat men
het om zijn eigen lengte-as roteeren. Nu ligt
het stabiel in zijn baan en treft bet doel ook
met de punt naar voren. Dit is noodlg én voor
het perforeeren van dit doel of het diep bin
nendringen in de te vernietigen massa, én
voor de richtlge werking van het ontstekings
mechanisme, dat in de punt is geconstrueerd.
Later maakte men bet projectiel uit aero-dy-
namische overwegingen ook van achteren nog
ogiefvormlg, zoodat het op een kleine Zeppelin
gaat gelijken.
Om dat projectiel nu om zijn lengte-as te
laten draaien, krijgt het in dea loop van den
vuurmond een draaiing. Tot dat doel heeft het
stuk van binnen kurketrekker-achtlge groeven
(de xg. „trekken”). Tusschen deze trekken ligt
de oorspronkelijk vlakke binnenwand van den
loop, deze vlakke deelen noemt men de „velden”.
Rondom het stalen projectiel wordt een ring
geconstrueerd van zacht metaal, die iets grooter
is dan de binnenwandsche diameter van den
loop. Deze ring wordt dus tijdens het schot in
de „trekken” geperst, volgt deze trekken en
deelt op deze wijze zijn kurketrekker-draaiïng
aan bet projectiel mede.
Op de trekbanken nu, worden deze groeven in i
den kanonwand uitgestoken. Dit is een heel
precies en langzaam werkje. Telkens wordt er i
een klein beetje metaal uitgekrast, totdat de
trekken de verelschte diepte hebben. Maar de
sj. .spoed” van deze schroeflijn moet ook heel i
precies zijn, anders zou het schot al zeer onzuiver i
worden, zoo er al geen ongelukken zouden ge
beuren, voordat de granaat de monding zou i
hebben verlaten. Zoo zien wij dus hier de zeld-
zanae combinatie van het preclsle-lnstrument en
ds „zwaar-lndustrie”.
j moesten aan het merkwaardige boek
.JAttoria” denken, toen wij dezer dagen
een bezoek brachten aan den Wieringer-
meerpolder, dat prachtige cultureele werk in
ons eigen land. Hiervoor was geen ijzeren dic
tator noodlg. Het ging minder pompeus. Er was
geen nationale zelfbedwelming met vaandels en
partij-symbolen. Er was hier geen IXice noodlg,
die den bouw voorspelde en realiseerde van de
drie gemeenten, Llttorla, Sabaudia en Pontlnla.
Maar de drie gemeenten verrezen ook hier
uit de woeste kiel, al klinken hun namen wat
minder zoetvloeiend: Slootdorp, Mlddenmeer en
Wieringerwerf.