A
EN -FABRICAGE
H
MODERNE BEHANGSEÜKUNDE
T
Ijj
j 11
itdli
I
DE INVLOED VAN VORM EN KLEUR
OP ONS HUMEUR
Een spreekwoord met
een bewijs
In den „Tuin van Allah”
1
h
De eerste, die het gewicht in goud
Poes komt altijd op z’n pootjes terecht
betaald kreeg
Les voor kwaadsprekers
Musschen
-
Romantisch en mysterieus karakter
van de Hembrug
HOE Z^AAR IS TABAKS
ROOK?
I
i
ri
n
•5
01
1.
1
M
t.
Ben der fantastische drooggalerifen, waarlangs, waaronder en waarboven automatisch
de verwarmde lucht wordt toegevoerd en weer weggezogen. Kilometerslange banen
jparden later op ie bekende rolletjes meter gerold
DE „SCHATKAMER” DER BEHANGSEL-
FABRIEK. Van élk dessin liggen hier de
drukwalsen. het kostbaarste bezit der
fabriek, op archief-nummer
s.
te
s
c
la
n
B.
O
>r
n
I-
t.
B
It
11
a
d
druk, een vertrek verruimen of intiemer maken,
zooals men maar wenscht.
ir
1»
r-
la
0.
zekere hoogte ook aan de menschen eigen zün.
oe zwaar tabaksrook wegen kan, vraagt
men het beate aan den wetgever, die uit
de tabak aan belasting haalt, wat er uit
te halen is. De clgaretten moeten het extra ont
gelden. maar troosten wü ons, dat in vroeger tijd
tabak niet altijd in eere heeft genteen, al aal
de wetgever van sün standpunt om geld binnen
te krijgen dit zoo grif niet toegeven.
Ook zou de stand der chemische wetenschap
in onsen tijd bet niet moeilijk vinden te bepalen
hoe zwaar precies tabaksrook weegt. Dus niet in
belasting maar in gewicht. Hier Ut een aardig
verhaaltje aan vast.
I
er bescherming tegen plotselinge gevaren
heeft de natuur aan de dieren zekere auto
matische bewegingen verleend, welke tot op
•*- - -J- zi
maar door "hen ten deele door tegenwoordigheid
van geest warden vervangen.
Ais een dier in hst water valt, swemt het
oogenbllkkeliJk van zelf, hoewel het te voren de
verelaehte bewegingen daartoe nooit heeft ge
leerd.
Zoo geldt voor de kat een spreekwoord, dat
-
-j--k e techniek der behangsel-fabricage biedt
I 1 den journalist veel punten van overeen-
tnaek met de rotatie-techniek, die op
de drukkerij van sün courant wordt toegepast.
Ook hier loopen lange strooken papier van dikke
rallen onder „kalanders" door en worden hier
door bedrukt. Weliswaar niet met letters, maar
dan toch met figuurtjes in diverse kleuren.
Het eenvoudigste behangselpapier Is het z.g.
„ngturel-papier". Hierbij vormt de tint van het
gekleurde papier self het fond, waarop het pa
troon wordt aangebracht, in één enkelen* be-
drijfsgang.
Een tweede groep wordt gevormd door de pa
pieren, waarvan een deel van het dessin vooraf
wordt gedrukt en het overige in oen tweede be
werking. in den vorm van „overdruk" dus.
Veelal herhaalde malen in nieuwe overdrukken.
Soms ook wordt in een afzonderlijk fabri-
cage-proces een effen verflaag in een bepaalde
kleur op het papier gebracht. Daarvoor dient
een speciale machine, die door middel van een
aantal in de breedte heen en weer zwaaiende
borstels de verflaag over bet voortrollende papier
verdoelt. Dit noemt men „vóórgrondeerenhet
papier wordt dan in volgende phasen met een
patroon overgedrukt.
n de vorige eeuw stond buiten de voormalige
Koepoort op den Singel te Leiden, op een
huis t volgende te leaen:
.Xüe kwaad wil spreken wan mij -
Die ga pkar *hufs én bezie de r
En vindt hij daar dan géén gebreken.
Die kom hier en heeft dan vrij spreken."
Deze les. kort en krachtig, laat aan duide
lijkheid niets te wenschen over!
HET JIRUKMOMENT”. Walsen brengen
de verf op het viltdoek, het viltdoek op den
drukcylinder en tenslotte brengt de cylinder
het op het behangselpapier
complex tuser hen deze begroeide dijken heeft
den naam gekregen van „tuin van Allah”, 'n niet
ongeestige toespeling op het romantische en
tevens mysterieuze karakter. De gebouwen zelf
zijn soo geconstrueerd, dat de muren heel dik
zijn en het dak heel licht. Bij *n explosie ontlast
zich dientengevolge de gasdruk naar boven, het
beste middel om een ongeval van deze orde te
localiseerenIn de gebouwtjes zelf, waar met
slagkwlk wordt gewerkt, zijn de werklieden weer
afgeschermd door zware betonnen muren, met
nauwe doorgeef-poortjes, wederom afgesloten
door stalen platen en deuren. Sommige bewer
kingen zijn ook weer uit een oogpunt van
veiligheid uitsluitend controleerbaar achter
dik triplexglas of *pertscopisch met behulp van
spiegels
De afgewerkte granaten worden gevuld met
trotyl en daarna afgesloten met een heel lichten
vulllngsdop. Zoo worden rij op magazijn ge
borgen. Het opechroeven van den ontsteklngsdop
geschiedt pas later, wanneer de artillerie de
projectielen noodig heeft. Dit is in een oogwenk
geschied.
Mocht door een ongeval of door een lucht
aanval een partijtje der met trotyl gevulde gra
naten tot ontploffing worden gebracht, dan zul
len zij niet hun buurgranaten aansteken, doch
eenvoudig hun afslultplaatje verbreken en even
..staan te blazen", zooals de technische uitdruk
king luidt.
Om ook weer hier het fabrikaat onder opti
male condities te tonnen aan den ingenieur der
burger-Industrie, wordt het in een keurige mo
derne draaierij afgewerkt Dit geschiedt op nor
male zware banken, zooals die elders ook voor
radig zijn. Maar men heeft er als „parade-
paardjes" ook eenlge speciaal-banken opgesteld,
waarop met een combinatie van beitels, bet
draalwerk ineens plaats vindt. Het is een prach
tig gezicht, maar helaas kunnen wü er onze
aanmaak niet op instellen. Daarvoor zijn in
geval van oorlog waarlijk .alle hens” noodig
aan het technische dek.
Evenals bij ’de fabricage van de geweerpatro
nen volgt hier 00 de diverse stadia van ver
vaardiging weer de precleae contröle. De tole
ranties zijn hier al seer „intolerant”. Afwijkingen
van fracties van honderdste millimeters zijn ta
boe. En *t kost heel wat moeite en geduld en toe
gevendheid van beide zijden, tot dat de fabri
kant in den lande die zijn portie orders kreeg
toegemeten, het werk naar den eisch aflevert.
Maar de practUk bewijst, dat het gaat en dat
is een geheele geruststelling voor hen die ver
antwoordelijk zijn voor de organisatie en syste-
matiseerixig OQger <Bsfane*a-voorbereiding.
a den modernen tijd is het volstrekt noodig,
dat de geheele beschikbare industrie mede
werkt aan de voorbereiding van de defensie.
Tot dit doel zijn 411e machinerieën in den lande
geregistreerd, alsmeue hun oncierschelden ge
schiktheid voor den aanmaak van de benoodig-
de onderdeelen. De artillerie-munitie b.v. kan op
alle .soorten van zware draaibanken worden
vervaardigd. Op dat gebied is ons land volmaakt
paraat. Alleen de grondstof moeten wij uit het
buitenland betrekken. Maar die is weer in zoo
grooten voorraad beschikbaar ten onzent, dat
ook op dat punt geen bezorgdheid behoeft te
bestaan. Het projectiel dat Uit een stuk geschut
geschoten wordt, bestaat in hoofdzaak uit een
hollen ogiefvormigen cylinder, welke met een
brisante lading gevuld is. Bij het raken van het
doel, wordt deze explosieve lading tot explosie
gebracht door een buisje met slagkwlk. Men kan
een deel dezer projectielen ook tot explosie
brengen op een bepaald aantal seconden na het
verlaten van den vuurmond, dus automatisch.
Het explodeerende projectiel is in slaat vaste
doelen te vernietigen en een groot aantal tegen
standers, door zijn rondgeslingerde scherven,
buiten gevecht te stellen.
De grondvorm voor deze projectielen wordt
uit taal staal geperst in reusachtige hydrauli
sche persen, die door hun imposante voorkomen
wel sterk de suggestie wekken aan ,4e smidse
van Mars”, Later worden de ruwe vormen op
groote banken in- en uitwendig afgedraaid en
bjjgewerkt. Zij worden vervolgens voorzien van
hun brisante lading.
Daarvoor gebruikt men in hoofdzaak het be
kende springmiddel „trinitrotoluol” of kortweg
„trotyl” genaamd.
Trinitrotoluol worflt ongeveer op gelijke wijze
vervaardigd als nitroglycerine en gezuiverd door
omkristalllseeren met behulp van alcohol. Het
is een vaste stof, die geperst of tot een dichte
massa gesmolten, moeilijk tot ontploffing is te
brengen. Een Ideaal springstof dus voor den ar
tillerist. Aan de Hembrug sagen wij het In
allerlei vormen gieten en persen, zonder dat
daarbij vrees behoeft te bestaan voor ontijdige
explosies. Toch ia het een eigenaardig gevoel, scheiden door aarden wallen.
ook wel op zeker slag van mensehen wordt toe
gepost, n.L; .JU) komt altijd op züa pootjes
terecht”.
Gelijk alle spreekwoorden bevat ook ét een
kern van waarheid, en zeker wanneer het van
den wetenachappelljken kant bekeken wordt.
Veertig jaren geleden heeft zelf, de Parijache
Academie van Wetenschappen zich met de prac-
tijk van het poesen-spreekwoord bezig gehou
den.
Prof. Dr. C. J. Marey. een medicus, lid van
het ..Instituut de Prance”, had proeven genomen
met het vallen van dieren. Hij experimenteerde
hiertoe met konijntjes, honden en katten en
kwam tot de conclusie, dat inderdaad katten
zoowel als honden steeds op hun pooten te
lande komen. Hü bewees dit door photograflsche
opnamen. Tegenwoordig sou de vertraagde film
het bewijs gemakkelijk en duidelijk leveren.
Toch is de proef van den Franschen professor
een zeer merkwaardige.
Dr. Marey experimenteerde eerst aldus:
Hfj liet door een assistent een witte poes
wit om alle kleurschakeerlng te voorkomen
bjj de vier pootjes vast houden, waarna die
assistent poes plotseling vallen liet, zoodra het
dier losgelaten was. draalde het zich om zijn
eigen as rond, en kwam het eerst met de pooten
op den grond terecht.
In de sitting der Fransche Academie der We
tenschappen deelde Prof. Marey zün bevinden
mede. Andere hooggeleerde heeren wierpen hem
echter aanstonds tegen, dat de wijze, waarop
poes wa« losgelaten en tot vallen gebracht, niet
deugde! Poes zou namelijk, zonder dat dit aan
haar spveekwoordelijke valschheld zou behoe
ven te worden toegeschreven, aan de handen,
welke haar vasthielden en heten vallen, vol
doende steunpunt hebben gevonden, om de
draalbeweglng door eigen spierkracht te bewer
ken. Dr. Marey wist hier weinig tegen In te
brengen, zoodat hij besloot zijn proef op andere
wijze te herhalen door te zorgen, dat poes géén
steunpunt sou kunnen vinden.
Hl) bond eenvoudig de kat, de pootjes, aan een
koord vast en sneed dat door. Hoewel de pooten,
vóór het touw atstd doorgesneden, naar boven
gekeerd waren, kwam het dier ook nu het eerst
met de pooten met den grond in aanraking.
Het gaat met poes aldus:
Zoodra het dier ls losgelaten, trekt het de
voorpooten op en den kop in en kromt zijn
ruggegraat. Daardoor wordt de versnelling der
zwaartekracht van net voorste gedeelte van het
lichaam verminderd, die van de achterste helft
vermeerderd, en daardoor het zwaartepunt meer
naar achteren verlegd Dat doet den draal ont
staan. Door de wet der zwaartekracht Immers
valt het achterste gedeelte van de kat, omdat
het zwaarder is. sneller, en komt het voorste ge
deelte, omdat het lichter is. achteraan. Door de
onderscheidene krommingen der pooten ont
staat een stuurbeweging naar deze of gene zijde.
Wanneer de kat zich 180 graden om haar as.
hier de ruggegraat van poes! heeft omge
wenteld, brengt zij wijziging In den stand der
pooten en bereidt deze voor op de aanstaande
aanraking met den grond., ter bevestiging van
de waarheid, dat een kat altijd op haar pootjes
terecht komt!
lende dessins we! twaalf walsen noodig zijn, die
alle precies op elkander moeten aansluiten Mj
4e veigende overdrukken, terwijl het papier tij
dens de dlverae bewerkingen aan rek en defor
matie onderhevig is. dan begrijpt men wel, dat
hier een heel brok techniek en bedrijfservaring
om den hoek komt kijken. Ook de verf-mengsels
die tegenwoordig kleurecht, dus llchtbestendlg
moeten zijn, elschen veel technologische zorg.
Wis het voorrecht had zooals wQ, eens een
moderne behangselpapierfabrlek met al haar ar
tistieke ateliers, laboratoria en drukkerijen door
te wandelen, onder deskundige voorlichting,
krijgt diep respect voor hetgeen onze Neder-
landsche nljveren ook op dit gebied prestoeren.
•a wacht uw kamer wat druk of somber zijn,
|y<| kijk dan eens onderzoekend om u heen
•t’A Ugen Mn kunt gy zetten, dat een
behangaeltje daar grondige verbetering in zal
brengen. Uw taak, of die van uw behanger is
al heel gemakkelfjk, de rolletjes papier
maar op de wanden te plakken. Maar daar
achter die fabrieksmuren. daar zitten knappe
koppen te piekeren om uw stemming en humeur
en daarmede uw zaken- en levensgeluk, door
wetenschappelijke beheerschlng der entourage-
factoren, te verbeteren. Het is te probeenen, soo-
als de katterige schipper zeide die een aspirien
tje Innam, het recept is niet duur!
zoo rustig rond te wandelen tusschen duizenden
kilo's van dat hevig brisante goedje, voldoende
om half Nederland In de lucht te laten vliegen.
Maar gelukkig Is het slechts tot explosie te
brengen door middel van slagkwlk. Een uiterst
explosief en gevaarlijk goedje, dat op sich zelf
niet gebruikt wordt als springstof. Het wordt
verkregen door kwikzilver op te lossen in ver
dund salpeterzuur en hierbij onder zwakke ver
warming alkohol te voegen. Er vinden daarbij
Ingewikkelde chemische omzettingen plaats,
terwijl het knalkwlk ontstaat als een witte kris-
tallijne massa, dte seer voorzichtig ultgewes-
schen en gedroogd moet worden.
Het ontploft reeds wanneer een gewicht van
3 K G. van een hoogte van 1 c.M. erop valt,
volgens dr. van oss in zijn bekende handboek
voor technologie. Voor trotyl sou deze valhoogte
ongeveer 100 c.M. bedragen. De practijk leert
echter anders.
Trotyl is daarmede niet tot ontploffing te
brengen, zooals majoor Parmentler ons ver
zekerde Men heeft de proef genomen, door er
zelfs op te schieten. Maar de met trotyl gevulde
handgranaten die men tot deze proef bezigde,
werden wel geperforeerd doch niet tot ontplof
fing gebracht. Een heele geruststelling overigens
voor den soldaat, die met een zak handgranaten
moet loopen over een terrelnstrook die onder
vuur ligt. Een andere eigenschap van Trotyl is.
dat het niet verder explodeert dan de hoeveel
heid slagkwlk als inltlaal-ontploffing toestaat.
Be rest vindt men later ongeéxplodeerd terug.
Houdt men dus het slagkwlk uit de buurt van
het trotyl, dan is er geen gevaar.
Inmiddels ware hel wel te wenschen. dat dese
pyrotechnische fabrieken ergens ondV den
grond zouden kunnen worden Ingericht. Zij zijn
natuurlijk zeer kwetsbaar voor aanvallen uit de
lucht. Ook dit is oorzaak, dat men de wapen-
fabricage zoo veel mogelijk decentraliseert.
Wanneer uitsluitend de Hembrug sou moeten
voorzien in onze defensle-behoefte. dan waren
wy er leeljjk aan toe. wanneer het een afdeellng
bombardeer-vllegtulgen zou gelukken, door onze
verdedigingslinie heen te breken en eenlge ex
plosieve eieren te leggen boven de artlllerie-
werknlaatsen Gelukkig Is dit niet het geval,
ook bij onverhoopt uitvallen van de Hembrug
kunnen wij onze munitie aanvullen.
Om het exnloste-gevaar te verminderen wordt
er in de artillerie-werkplaatsen streng de hand
■’rtouden aan een volmaakt systeem van veilig
heid. Bovendien heeft men de gebouwtjes,
waarin gevaarlijke onderdeelen gemonteerd of
gevuld worden, onderling nog weer extra afge-
Het gebouwea-
ns leven, ons werken, ons denken, ja ge-
f 1 heel ons wesen is ontvankelijk voor in-
Vy vloeden uit onze omgeving. Wij zijn ons
dat niet altijd bewust, de wetenschappelijke
onderzoeker zegt dan ook, dat de wisselwerking
tusschen ons innerlijk en onze entourage zich
hoofdzakelijk afspeelt in ons „onderbewustzijn”,
maar de resultante van deze wisselwerking er
varen wjj seer duidelijk in den vorm van stem
ming en humeur.
Wij behoeven ons niet te vermoeien met het
roeken naar geleerde definities van deze begrip
pen. Ieder weet wat stemming en humeur is,
leder kent ook den geweldigen Invloed, dien
stemming en humeur hebben op onzen onderne
mingslust, op ons zelfvertrouwen, op onse hou
ding tot superieuren en ondergeschikten, op
onze scheppingskracht, ja zelfs op onze gezond
heid naar lichaam en naar ziel.
Het ia dus van eminent belang die
uit onze omgeving, die van zooveel l
voor ons ajta-ele leven, te kennen en zoo moge-
Hjk te kflUkn beheerschen. Maar dat Is ge-
makkelijker aeeegd dan gedaan. De wetenschap
pelijke ondéntoeker weet, dat ons Innerlijk ge
voelig is voor kleur, vorm en rhythme. Maar de
graad der gevoeligheid is bij ieder mensch niet
dezelfde. Er ligt du» nog een rijk veld van on
derzoek op dit gebied braak.
Het eenlge wat wjj thans reeds met zekerheid
weten, is, dkt wij gevoelig zijn voor de opgesom-
de optische indrukken en dat is al veel. Immers
nu kan leder voor zichzelf eens nagaan in welke
omgeving htj Weh het gelukkigste voelt. Gewoon
toetsend aan de ervaring, zooals een liefhebber
van rooken ..zijn” sigaartje vindt ten langen
leste, door diverse merken eens te probeeren.
Ja.... dat zou men zoo zeggen. Maar het is
niet zoo. De mensch ls moeilijk uit zijn sleur
van alledag te halen. Let eens op. hoeveel men-
schen om een stoel heenloopen. die hinderlijk In
den weg staat, voordat er Iemand komt, die hem
met één armzwaai even aan den kant zet.
Zoo gaat het ons self ook zeer vaak. Wij leven
in een huiskamer of in een kantoor, waar ons
van de wanden de onrust tegenschreeuwt of een
loodzware last van somberheid op de schou
ders valt en lederen dag weer ondergaan w-ij
dien Invloed, die onze stemming vergiftigt, ons
denken benevelt, onze beslissingen verlamt. En
wjj denken er gewoonweg niet aan, 'dat -de
behanger dat bU tooverslag en met zeer
geringe kosten kan verhelpen. Het is moge
lijk In één dag een somber hol van een eet
kamer te veranderen in een zonnig verblijf,
waarin de meubels tot hun recht komen, waarin
plotseling weer kleuren wemelen, zooals in een
duistere kapel waarin eensklaps een zonnestraal
door de gebrandschilderde ruiten naar binnen
schiet.
Wij hebben een kantoor gekend waar de saai
heid letterlijk van de grijze wanden droop. Geen
wonder, dat het oog van den werker daarbinnen
beneveld werd, dat zjjn hersens zich schenen op
te lassen in dienzelfden grijzen mist, dat alle
Ideeën daar reeds bij de geboorte verstikt wer
den en de cliënten blij waren, wanneer zü dit
naargeestige verblijf konden verlaten. Het ging
daar zakelijk natuurlijk niet goed en zelfs de
spin werd ongemoeid gelaten, die haar webbe(
spon van den verroesten knop der oude copiëer-
pers naar het scharnier van de brandkast. Men
zag het eenvoudig niet in het milieu van saaie
grijsheid en lang gestorven kleuren.
Toen de dochter van de H.BB. kwam en vader
ging helpen, kwam er als bü tooverslag schot in
de zaken. Niet, omdat zü zoo knap was in zaken.
MEKSCH EN MACHINE
Een der twaalfkleurige
drukmachines van de be-
hangselfabriek van Rath
en Doodeheefver
nog behandeld met een xg. „gaufrage-bewer-
klng”. Hierbij passeert het papier tusschen wal
sen. die een bepaald relief erin persen. Dit relief
geeft diepte en warmte aan de tinten in het
behang.
Bü een courant sün het de half-cyünder-
vormlge afgietsels van de tevoren gezette en
opgemaakte pagina, die het papier bedrukken.
Bü het behangsel zün het met de hand ver
vaardigde houten rollen, waarop de drukvlakjes
in hoog-reliëf zün uitgesneden of met koperen
pennetjes en vilten plaatjes zün opgespükerd
Een zeer moeUüke en dure techniek. Het ka-
lander-archief is dan ook een seer kostbaar bezit
van de fabriek.
Wanneer men bedenkt, dat er voor verschll-
Het was in den tijd van Koningin Ehaabeln
van Engeland, die zeer wel te spreken was over
de uitgestrektheden land welke de koene zee
vaarder en ridderlüke Sir Walter Raleigh ont
dekt had en haar ter eere Virginia had genoemd.
Vrü wat minder ingenomen was zü met een
gebruik en een voortbrengsel van den overkant
van den Oceaan ingevoerd, al laten wü hier In
het midden wie de ontdekker er van is: tabak
en tabaksrooken. Over het kruid zelf is al zoo
veel geschreven, dat we daar het swügen toe
doen.
Maar Koningin Elisabeth liet geen gelegen
heid voorbügaan om haar gunsteling om sün
PÜP te bespotten en op een goeden dag selde zü
hem, dat het toch tüdverknoeien was zich over
te geven aan een bezigheid, waardoor slechts
rook ontstond, iets dat men niet meten en wegen
kon.
en de mijnen. ..Het zou er maar op aan komen het te pro-
süMihi beeren.” aeMs schertsend en verdedigend Bir^
Walter.
„Goed, probeer het.” riep de Koningin. „Kunt
ge den rook van een pond tabak wegen? Oe
kunt het hlet, en ik ga een weddenschap aan
van duizend guinea's tegen honderd.”
Sir Walter Raleigh ging er op in en vroeg een
dag om over de saak na te denken. Voor dien
tijd was het Inderdaad verre van gemakkelük.
Na verloop van den toegestanen tüd liet de
zeeheld zich bü de vorstin aandienen. Met zün
PÜP. welke hü echter niet in den mond, maar
In de hand had. trad hü de zaal binnen, waar
de koningin zich bevond, omringd van het ge
heele hof.
„Majesteit.” selde Sir Walter Ralelgd. diep
buigend, 4k heb het voorgeschreven pond tabak-
gerookt»**
„Uitstekend. Hlr Walter,” zeide de koningin,
„weeg nu ook den rook.”
Sir Waiter boog andermaal en haalde uit zün
zak een kleine ivoren weegschaal te voorschün.
bü het zien waarvan koningin Elisabeth luid be
gon te lachen.
„In die kleine weegschaal wilt ge al dien rook
persen om hem te meten? vroeg zü- „üi hoe
hebt ge den rook gevangen en waar hebt ge
hem?” vervolgde zü. „Ge hebt de weddenschap
verloren!”
„Integendeel, ik heb gewonnen!" selde Sir
Walter rustig. Hü plaatste op de weegschaal een
klem gewicht, schudde in de andere schaal de
asch van het gerookte pond tabak en woog deze.
„De tabak is In aach en rook veranderd,” zoo
verklaarde hü in diepen ernst, „wat hier behalve
de asch ontbreekt aan een pond is het gewicht
van den rook; ik heb dat hier nauwkeurig aan
geduld."
Elisabeth was verrast over deze scherpzinnig
heid en verklaarde zich lachend gewonnen en
bereid de weddenschap te betalen. Het goud
werd aan Sir Walter Raleigh uitgereikt.
„Neem het geld,” zeide zü. .Se hebt het eer
lijk gewonnen en ge züt waarschünlük de eerste,
die er sich op kan beroemen, dat asch en rook
zich voor hem irt goud veranderde. Menigeen
heeft zün geld In asch en rook zien opgaan."
Sindsdien hebben de helastlngbeffsrs daar kn-
ders over gedacht.
w 1 y anneer wü deze waarheden voor oogen
(ie invloeden \/\Z houden, dan beküken wü de behangsel-
gewient zün Industrie, die in ons land soo voortretfs-
lük vertegenwoordigd wordt, met
opgen. V<
dlreetle
van de
rage-kunst. Het sün niet alleen de beste schil
ders en architecten, die kleuren-combinaties,
dessins, motieven en patronen In rhythmlsche
herhaling ontworpen hebben voor deze Indus
trie, doch ook physiologen en psychologen van
erkende reputatie, die daarbij hun adviezen
geven.
Wie oplet, kan er de gevolgen van constatee-
ren. Wü Hollanders hadden jarenlang een rieke—
lüke voorliefde voor donkere, .gedekte" kleuren.
Wanneer men door de oude stalenboeken bla
dert, dan ziet men de donkere kannoeünen da
mastbloemen, de zware terra-cotta strepen. De
venünige groene en bronskleurige motieven en
de zware bruine dessins, als de kleur van natte
bomeo.
Daarin is een radicale wütiging gekomen. De
kleuren zün opgehelderd ah een lentehemel na
een donderbui. Zonnig geel en een rustig maar
opgewekt „jeu de fond” van vroolüke, heldere
kleurnuances voert den boventoon. Men beeft
ervaren, hoeveel aangenamer het ls tusschen
deze tinten te leven en hoeveel voordeellger de
Contouren der meubelen daarop uitkomen! Hoe
flatteus bovendien de weerschün is, dien dese
wanden werpen op het gelaat van de bewoners,
Fèl-groene wanden geven Iets ziekelüks aan het
gezicht evenals schreeuwend blauwsel. Maar van
de gele nuances selde Goethe „dit ls een opwek
kende, zachte en aantrekkelüke kleur”. Van
rood-geel zeide deze dichter en kleuronderzoe-
ker: „deze kleur schijnt machtigef, heerlijker
dan geel alleen”.
De drukke motieven sün voorts geheel ver
vallen. Dese geven een gevoel van onrust. Vooral
patiënten, die bedlegerig waren In een kamer
met zulke opdringerige bloemguirlandes of
snorkerige krul-fantasieën, werden er kregel en
koortsig van. Een zacht spel van in elkander
overvloeiende kleuren is er voor In de plaats
getreden. Desgewenscht kan dese muurbeklee-
dlng geaccentueerd worden door een fries van
levendiger patroon. Dese voert ntet den boven
toon, doch dient slechts ah omlüsiing. Wanneer
de blnnenhuls-architect de. fries handig toepast,
kan hü iets persoonlüks geven zelfs aan het
Interieur van karakterlooze massa-suites in een
reeks cliché-wonlngen. Ditzelfde kan in hoogere
mate nog bereikt worden, door de wanden te
verdeden In tweeën of drieën met verschillen
de eenvoudige kleurcontrasten. Deskundige toe
passing van kleurvakken kan, naar den in-
uzschen. die jongen hebben in *t nest,
moeten die kleintjes natuurlük ook
voeden en dat doen ze met grooten
Over. Men heeft wel eens uitgetekend, dat deze
vogels gedurende twaalf dagen voor ieder jong
vogeltje ongeveer 10 of 11 Meikevers per dag
noodig Rebben, t geen 'n totaal ulimaakt van
pl.m. 720 Meikevers In 12 dagen, ongeacht dat
gene. wat de oude vogels zélf eten! Andere be
rekeningen wezen uit, dat 'n muaschenpaar. ten
behoeve van de jongen en zichzelf, per week
minstens 0000 rupsen, slakken, wonnen, enz.
buitmaakten.
Geen kleinigheid! Maar de Jonge vogeltjes
kunnen ook altijd eten. Wel twintig maal per
uur brengen de ouden hun een of ander lekker
hapje; tot ze groot genoeg zün om te vliegen
en dan zélf t voedsel te zoeken.
niet omdat zü zoo üverig was, niet omdat zü het
zooveel beter wist dan vader. Neen, in tegendeel,
op die gebieden was verre zün mindere.
Maar.... zü had haar vader één dag vacantie
gegund. En in «Den éénen dag scheurde sü de
verstikkende somberheid van de wanden en liet
er een vroolük papiertje voor In de plaats plak
ken. En het was shot plotseling de son naar
binnen scheen, In alle opzichten. Het humeut
werd beter, de stemming opgewekter, de vrien
den kwamen terug, het zelfvertrouwen groeide
en de met opgewektheid en frlssche energie
ondernomen zaken slaagden. En dit is geen
sprookje, maar de letterlüke waarheid. Wan
neer gepaste bescheidenheid dit ons niet ver
bood, zouden wü man en paard in dit geval
„vader en dochter” kunnen noemen!
al wanneer wü
ser industrie rich
Ideëele waarden
•"Tir kiMirisr1
"si
In de verfkeuken,
waar de kleuren-
chemicus met kkn-
nis van zaken
veel smaak -de
tinten componeert